T.C. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Merkezi Yönetim Alt Net Denge Tablosu
HAZIRLANMA AMACI 1 Net Denge Tablosu, gelir, gider ve mali olmayan varlıkların net ediniminden hareketle belirli bir dönemdeki borçlanma gereğini veya borç verebilme kapasitesini göstermek için hazırlanmaktadır. VERİ DERLEME ŞEKLİ 2 Net Denge Tablosuna esas veriler, doğrudan muhasebe kayıtlarından veya muhasebe kayıtlarına dayanan mizanlar üzerinden, Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS) aracılığıyla derlenmektedir. 1- Doğrudan Muhasebe Kayıtlarından Derleme Genel Bütçeli İdareler, Özel Bütçeli İdareler ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar (madde 2 de belirtilenler hariç) muhasebe yazılımı olarak KBS/say2000i sistemini kullanmaktadır. Dolayısıyla bu birimler için anlık olarak muhasebe kayıtlarına erişim imkânı bulunmakta ve mali istatistiklere esas veriler bu şekilde derlenmektedir. 2- Muhasebe Kayıtlarına Dayanan Mizan Tablolarından Derleme KBS/say2000i sistemini kullanmayan; Cumhurbaşkanlığı, Hazine Devlet Borçları Muhasebe Birimi, Vergi Daireleri, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Kamu İhale Kurumu için mizan verileri derlenmekte ve kullanılmaktadır. Bütçe Dışı Fonlar, Bütçe Dışı Diğer Kurumlar, Sosyal Tesisler ve Döner Sermayelerin verileri, üçer aylık dönemler halinde Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi (KBS), Mali İstatistik Modülü aracılığıyla derlenmektedir. HAZIRLAMA YÖNTEMLERİ VE DAYANAKLARI 3 1- Konsolidasyon 1.1- Konsolidasyonun Amacı Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) paragraf 3.152 ve Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 331 inci maddesine göre malî istatistikler hazırlanırken alt sektörü oluşturan birimlerin veya sektörü oluşturan alt sektörlerin hesapları konsolide edilir.
Konsolide mali tabloların düzenlenme amacı genel yönetim sektörüne dâhil tüm birimlerin aktif, pasif, gelir ve giderlerini tek bir birime aitmiş gibi göstererek, genel yönetim sektörünün finansal durumu ve faaliyet sonuçları hakkında mali tablo kullanıcılarına bilgi vermektir. Konsolidasyon işleminin temel amacı kapsamdaki kamu idarelerinin mali sonuç doğuran işlemlerinin tablolarda mükerrer şekilde yer almasının önlenmesidir. 1.2- Konsolidasyon Uygulaması Konsolidasyon yapılırken alt sektörü oluşturan birimler veya sektörü oluşturan alt sektörler arasındaki karşılıklı işlemlerden kaynaklanan aşağıdaki işlemler düşülür: a) Cari ve sermaye transferleri, b) Faiz geliri ve giderleri, c) Vergi mükellefi sıfatıyla ödenen vergiler, ç) Mal ve hizmet alım satımı, d) Mali olmayan varlıkların edinimi ve elden çıkarılması, e) Krediler, borçlanma senetleri ile diğer borç ve alacaklar, f) Yatırılan sermayeler. Konsolidasyon işleminin net dengeyi etkilememesi esastır. Ancak, kurumsal kapsamın belirlenmesi, kayıt zamanı, değerleme ve sınıflandırma gibi uygulamalar sebebiyle karşılıklı düşülecek tutarlarda farklılıklar olabilir. Bu farklılıkların net dengeyi etkilememesine yönelik olarak uluslararası kabul görmüş istatistiksel yöntemler uygulanır. Uluslararası kabul görmüş istatistiksel yöntemlerden biri olan GFS Compilation Guide for Developing Countries 2011 de aşağıdaki yöntemler önerilmektedir. 1.2.1- Tek Taraf Pratik Yolu (The one-side rule of thumb) Bu işleme göre bir kurumda borç veya gider olarak muhasebeleştirilen mali işlem, diğer kurumun hesabında alacak ve gelir olarak görünmemesi durumunda ikna edici kanıtlar çerçevesinde mali işlemi hesaplarında göstermeyen tarafın hesaplarına olmayan tutar işlenebilir. Bu işlemin yapılması sonucu hesaplarda tutarlılık sağlanmış olacaktır. 1.2.2- Yukarıdan Aşağıya Pratik Yolu (The top down rule of thumb) Genellikle, bütçe hesapları ya da merkezi yönetim hesapları bir bütün olarak, mahalli idareler ya da bütçe dışı kurumların hesaplarından daha detaylı, zamanlı, güvenilir ve doğru olarak kabul edilmektedir. Bazı durumlarda merkezi yönetim ile mahalli idareler arasında konsolidasyona konu bir mali işlem gerçekleşebilmekte ancak bu mali işleme ait kayıtlar merkezi yönetim hesaplarında yer alırken mahalli idareler
tarafında yer almayabilmektedir. Bu tür durumlarda merkezi yönetim tarafında mali işleme ilişkin açık kanıtlar varsa bu mali işlem mahalli idarelerin hesaplarında da gösterilebilir. 1.2.3- Borç Veren Doğrudur Pratik Yolu (The creditor is right rule of thumb) Mali varlık ve yükümlülük işlemleri için, normalde kredi verenin en güvenilir kayıtları tutması beklenir. Bazı durumlarda borçlu birimin kayıtları güvenilir olmasına rağmen, krediler için genellikle kredi veren birimin kayıtları güvenilir kabul edilebilir. Menkul kıymetlerde özellikle hamiline yazılı senetler için sadece kredi veren birim konsolidasyon için ihtiyaç duyulan bilgilere sahip olabilir. Örneğin, merkezi yönetim tarafından hamiline yazılı senetler ihraç edildiğinde, senetlerin bir kısmı mahalli idareler tarafından özellikle ikinci piyasalardan edinildiğinde, merkezi yönetim borçlanma senetlerin hangi mahalli idareler tarafından alındığına dair net bir bilgiye sahip olmayabilir. Dolayısıyla, kredi veren birimin kayıtları güvenilir kabul edilebilir. 1.3- Konsolidasyon Tutarları Ocak-Mart ayı konsolidasyon tutarları, her bir konsolidasyon kalemi ve her bir idare için ekte yer alan tablolarda gösterilmektedir. 2- Netleştirme Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) 3.143, 8.19 ve 9.17 paragraflarına istinaden varlıklar, yükümlülükler, gelir ve giderler net değerleriyle gösterilir. Mali tablolarda gelirler; indirim, iade, iskontolar, ret ve iadeler düşülerek net değerleri ile gösterilmektedir. Bununla birlikte 600.5.1.7.1. borç senetlerinin primli satış gelirleri negatif faiz gideri olarak değerlendirilmektedir. Net Gelir (600 Gelirler Hesabı) = (600 Gelirler Hesabı) (610 İndirim İade ve İskontolar Hesabı + 630.12 Gelirlerin Ret ve İadesinden Kaynaklanan Giderle + 600.5.1.7.1. Borç Senetlerinin Primli Satış Gelirleri) 3- Vergi Gelirlerinin Kaydı 3.1- Vergi Gelirlerinde Nakit Veri Kullanımı Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) 3.80 nolu paragrafında tahakkuk eden vergi gelirlerinden sadece tahsil edilebilir olanlarının gelir olarak gösterilmesi, tahakkuk eden vergi gelirlerinden tahsil edilebilir olanların tespit edilememesi durumunda ise doğrudan tahsilat rakamının kullanılması gerektiği ifade edilmektedir. Bu hükme istinaden, mali istatistik tabloları hazırlanırken tahakkuk etmiş vergi gelirlerinin ne kadarının tahsil edilebilir olduğu tespit edilemediğinden tahakkuk
verisi olan 600.1 vergi gelirleri tutarlarının yerine, tahsilat tutarını ifade eden 800.1 vergi gelirleri hesabı kullanılmaktadır. 3.2- Vergi Gelirlerinde Zaman Uyarlaması (Time Adjustment) Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) paragraf 3.80 e göre bazı vergi türlerinde tahakkuk dönemi ile tahsilat dönemi farklı aylarda yada yıllarda olduğu için bu vergi türlerinde tahsil edilen tutarlar vergilendirme dönemine kaydırılarak gösterilir hükmü yer almaktadır. Bu hükme istinaden bazı vergi türlerinde zaman uyarlaması yapılmıştır. Örnek: Vergi Türü: Muhtasar Beyanname (Aylık) (İstihkaktan kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergisi dahil) Vergilendirme Dönemi: Bir Ay (Ocak-Şubat-Mart-Nisan ) Beyanname Verme Süresi: İzleyen Ayın 23. Mesela Ocak ayı dönemine ait vergi için şubat ayında, Eylül ayı dönemine ait vergi için ekim ayında beyanname verilmektedir. Verginin Ödenmesi: Beyanname verilen ayın 26. Günü akşamı. Mesela Ocak ayı dönemine ait vergi şubat ayında, Eylül ayı dönemine ait vergi ekim ayında tahsil edilmektedir. Zaman Uyarlaması Yapılması: Şubat ayında tahsil edilen vergi gelirleri Net Denge Tablosu hazırlanırken Ocak ayı vergi gelirleri olarak değerlendirilmekte ve hesaplara yansıtılmaktadır. Aynı şekilde ekim ayında tahsil edilen vergi gelirleri ise eylül ayına ait vergi gelirleri olarak değerlendirilmektedir. 4-Özelleştirme Uygulaması 4.1-Özelleştirme Yöntemleri Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) paragraf 9.53 ve Devlet Mali İstatistikleri: Gelişmiş Ülkeler için Derleme Rehberi 2011 paragraf 188 de özelleştirme ve özelleştirme yöntemine ilişkin bilgiler verilmiştir. Bununla birlikte; mali istatistik tablolarının hazırlanmasında kullanılmak üzere, özelleştirme geliri rakamına konu varlıkların türü, özelleştirme yöntemi, kayıtlı değeri ve satış değerine ilişkin detaylı bilgiler, KBS ye (Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi) girişi yapılan tutarlar da dikkate alınarak Özelleştirme İdaresinden üçer aylık dönemler halinde alınmaktadır. KBS ye girilen ve Özelleştirme İdaresinden alınan bu bilgiler Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (GFSM 2014) kuralları çerçevesinde takip eden maddelerde belirtildiği şekliyle değerlendirilmektedir.
4.1.1-Hisse Satışı Genel olarak hükümet tarafından kontrol edilen bir kamu şirketinin hisselerinin (equity) özel mülkiyete devredilmesi sonucu elden çıkarılması işlem (transaction) olarak değerlendirilir. Bu işlem sonucu, net mali denge tablosunun, net mali varlık ediniminde nakit ve mevduatlarda artış, hisse senetleri ve diğer öz varlıklarda azalış gözlenmekte ve net mali denge etkilenmemektedir. 4.1.2-Taşınmaz Varlık Satışı Bir kurumsal birime ait varlıkların (assets) satılması sonucu, net denge tablosunun net mali olmayan varlık ediniminde azalış ayrıca net mali denge tablosu net mali varlık ediniminde artış gözlenmekte, sonuç olarak net denge ve net mali denge etkilenmektedir. 4.1.3-İşletme Hakkı Devri Kuruluşların bir bütün olarak veya aktiflerindeki mal ve hizmet üretim birimlerinin - mülkiyet hakkı saklı kalmak kaydıyla bedel karşılığında belli süre ve şartlarla işletilmesi hakkının verilmesidir. Özelleştirme kapsamında, kamu şirketleri tarafından işletme hakkı devri yapıldığında elde edilen gelirler Özelleştirme Fonuna aktarılmaktadır. Bu aktarılan paralar Özelleştirme Fonu tarafından teşebbüs ve mülkiyet geliri olarak kaydedilmektedir. Bu işlem sonucu, net denge tablosunun gelir kısmı ile net mali denge tablosunun net mali varlık ediniminde artış gözlenmekte sonuç olarak net denge ve net mali denge etkilenmektedir. TANIMLAR 4 1- Net Değeri Etkileyen İşlemler: Faaliyet gelir ve giderindeki değişimin faaliyet dengesine etkisini ifade eder. 2- Gelirler: Faaliyet döneminde elde edilen ve net değeri değiştiren faaliyet gelirlerini ifade eder. 3- Giderler: Faaliyet döneminde elde edilen ve net değeri değiştiren faaliyet giderlerini ifade eder. 4- Sübvansiyonlar: Devlet tarafından işletmelere, üretim faaliyetlerini desteklemek için ürettikleri mal veya hizmetlerin miktarları veya değerleri düzeyine bakarak belirlenen miktarlar üzerinden yapılan karşılıksız ödemelerdir. 5- Brüt Faaliyet Dengesi: Amortisman giderlerinin hesaplamaya dâhil edilmediği faaliyet dengesini ifade eder. (Gelirler Giderler + Amortisman Giderleri)
6- Net Faaliyet Dengesi: Amortisman giderlerinin hesaplamaya dâhil edildiği faaliyet dengesini ifade eder. (Gelirler Giderler) 7- Mali Olmayan Varlık İşlemleri: Arsa, arazi gibi üretilmemiş varlıklar ile duran varlıklar, stoklar ve menkul kıymetlerdeki dönem içi net değişimi ifade eder. İLETİŞİM BİLGİLERİ 5 Adres: T.C. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Dikmen Caddesi Merasim Sokak Dikmen/ANKARA E-Posta: maliraporlama@muhasebat.gov.tr 1 - Cari Transferler Genel Yönetim Kapsamındaki Diğer Kurumlara Ödenen Cari Transferler Merkezi Yönetim Alt Mahalli İdareler Alt Sosyal Güvenlik Kurumları Alt Genel Yönetim Merkezi Yönetim Alt Mahalli İdareler Alt Sosyal Güvenlik Kurumları Alt Genel Yönetim Toplam (Ödenen) 4.707.357.452,1 4.707.357.452,1 Toplam (Alınan) 4.707.357.452,1 4.707.357.452,1
2 - Mükellef Sıfatıyla Ödenen Vergiler Genel Yönetim Kapsamındaki Diğer Kurumlara İlişkin Borç ve Alacaklar Merkezi Yönetim Alt Mahalli İdareler Alt Genel Yönetim Kapsamındaki Diğer Sosyal Güvenlik Kurumlara İlişkin Kurumları Alt Borç ve Alacaklar Genel Yönetim Merkezi Yönetim Alt Mahalli İdareler Alt Sosyal Güvenlik Kurumları Alt Genel Yönetim Toplam (Ödenen) 7.673.995,0 7.673.995,0 Toplam (Alınan) 7.673.995,0 7.673.995,0