AKDENİZ EYLEM PLANI SEKRETARYASI (AEP) Türkçe Adı Akdeniz Eylem Planı Sekretaryası (AEP) İngilizce Adı Secretariat on Mediterrenaen Action Plan (MAP) Logo Resmi İnternet Sitesi http://www.unepmap.org Kuruluş Tarihi 1975 Merkez Atina - YUNANİSTAN Üyeler (Sayı) 22 Üyeler (İsim) Arnavutluk, Bosna Hersek, Cezayir, Fas, Fransa, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İtalya, Karadağ, Kıbrıs, Mısır, Libya, Lübnan, Malta, Monako, Slovenya, Suriye, Tunus, Türkiye, Yunanistan ve Avrupa Birliği Amacı Deniz kirliliğinin belirlenmesi ve kontrol edilmesi için çevre politikalarının tanımlanması; alternatif kalkınma modeli çözümlerinin belirlenmesi için kapasitelerinin geliştirilmesi ve kaynakların tahsisi için seçeneklerin optimizasyonu 1
AKDENİZ EYLEM PLANI (AEP) 1. Akdeniz Eylem Planı (AEP) Akdeniz Eylem Planı (AEP); 1975 yılında, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) / Bölgesel Denizler Programı altında, 21 Akdeniz Ülkesi (Arnavutluk, Bosna Hersek, Cezayir, Fas, Fransa, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İtalya, Karadağ, Kıbrıs, Mısır, Libya, Lübnan, Malta, Monako, Yunanistan, Slovenya, Suriye, Tunus, Türkiye) ve Avrupa Birliği tarafından kabul edilmiştir. 1976 yılında Akdeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) ve Protokolleri nin kabul edilmesinin ardından AEP nin hukuki çerçevesi tanımlanmıştır. AEP tarafından Akdeniz Ülkeleri ne; deniz kirliliğinin belirlenmesi ve kontrol edilmesi için çevre politikalarının tanımlanması, alternatif kalkınma modeli çözümlerinin belirlenmesi için kapasitelerinin geliştirilmesi ve kaynakların tahsisi için seçeneklerin optimizasyonu konularında yardım edilmesi amaçlanmıştır. 1995 yılında, AEP nin eksikliklerinin tamamlanması amacıyla, Akdeniz Kıyı Alanlarının Sürdürülebilir Kalkınması ve Akdeniz in Deniz Çevresinin Korunması Sözleşmesi (AEP II. Aşama) olarak revize edilmiştir. Sözleşme, 9 Haziran 2004 yılında ise yürürlüğe girmiştir. 1.1. AEP Hedefleri Akdeniz Ülkeleri arasında, şimdiki ve gelecek nesillerin faydasına olacak ortak değerlerin ve kaynakların yönetimi için birliğin güçlendirilmesi, Ülkelere, kaynakların tahsisi konusunda seçeneklerin optimizasyonu için yardım edilmesi, Hükümetlerin, farklı kalkınma modellerine yönelik daha iyi çözümlerin tanımlanması için, becerilerinin geliştirilmesi, Doğanın, kültürel değerlerin ve ekolojik peyzaj alanlarının korunması ve geliştirilmesi, Doğal deniz ve arazi kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının sağlanması, sosyal ve ekonomik kalkınma ve arazi kullanım politikalarına çevre boyutunun entegre edilmesi, Deniz çevresinin ve kıyı alanlarının kirliliğinin önlenmesi ve azaltılması için kronik ve kaza sonucu oluşan kirletici girdilerinin azaltılması, 2
Deniz kirliğinin değerlendirilmesi ve kontrolü, Ulusal çevre politikalarının geliştirilmesi, Yaşam kalitesinin iyileştirilmesi. 2. Akdeniz Kıyı Alanlarının Sürdürülebilir Kalkınması ve Akdeniz in Deniz Çevresinin Korunması Eylem Planı UNEP Bölgesel Denizler Programı çerçevesinde denizlerin korunması için Monako nun girişimi sonucunda ve bilimsel araştırmaları hedefleyen çalışmalar şeklinde başlatılmıştır. 1975 yılında UNEP in şemsiyesi altında kabul edilen Akdeniz Eylem Planı (AEP) kapsamında ise sistematik bir şekilde ele alınmıştır. 3. Kurumsal Yapı 3.1. AEP Büro AEP Büro Üyeleri; Taraflar Konferansları nda, Üye Ülkeler arasından dönüşümlü olarak seçilen altı (6) yetkili temsilciden oluşur. Büro Üyeleri tarafından; Sekretarya ya, toplantılar arasındaki dönemde yardım ve rehberlik edilir. Büro Üyeleri iki (2) yılda bir toplanır. Büro Üyeleri nin son dönem üyeleri; Mısır, Slovenya, Tunus, Türkiye ve Avrupa Birliği olarak belirlenmiştir. 3.2. AEP Koordinasyon Birimi (MEDU) AEP Koordinasyon Birimi (MEDU) tarafından; AEP Sekretaryası görevi yürütülmektedir. 1982 yılında Yunanistan ın Atina kentinde kurulmuştur. AEP in yasal belgelerinin ve faaliyetlerinin izlenmesinden ve uygulanmasından sorumludur. Birim tarafından; diplomatik, siyasi ve iletişim rolleri üstlenilmiş olup, Bölgesel Faaliyet Merkezleri ve Sekretarya denetleme görevi de yürütülmektedir. 3.3. Akdeniz Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu (ASKK) AEP kapsamında faaliyet gösteren ASKK; 1996 yılında, Akdeniz de sürdürülebilir kalkınma prensibinin benimsenmesi ve ulusal politikalara entegre edilerek kalkınma politikalarının kurumsal yapı içinde oluşturulması amacıyla, kurulmuştur. Danışma Kurulu şeklinde kurulan Komisyon tarafından, 2005 yılında düzenlenen 14. Taraflar Toplantısı nda kabul edilen Akdeniz de Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi hazırlık çalışmaları da koordine edilmektedir. 3
Komisyonun işlevi; Akdeniz ile ilgili özelleşmiş sürdürülebilir kalkınma konularına tahsis edilmiş ve AEP bileşenlerinden destek alan Çalışma Grupları ile yürütülmektedir. Taraf Ülkeler tarafından; AEP kapsamında sekiz (8) takım için Akdeniz ASKK tavsiyesi yayınlanmış ve adapte edilmiştir: Bilgilendirme, endüstri, finansman, gösterge, kentsel gelişim, kıyı yönetimi, su talep yönetimi, turizm, ticaret, finansman ve yerel idare çalışmaları sürdürülmektedir. ASKK tarafından hazırlanan Akdeniz Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi (ASKS) öncelikli konulara (enerji, kentsel gelişim, kıyı yönetimi, su, tarım, turizm, ulaşım) olduğu kadar birbirini tamamlayan konulara da (bilgi yönetimi, finansal strateji, idare, kapasite artırımı, ortaklık) yönelmektedir. Özellikle; stratejide yer alan her öncelikli konu üzerine, bir dizi Stratejik Not ile beraber, Akdeniz de Sürdürülebilir Kalkınma için vizyon ve çerçeve uyumu hazırlanmıştır. 3.4. Akdeniz Bölgesi nde Kirliliğin Değerlendirilmesi ve Kontrolü Programı (MED POL) MED POL Programı; AEP in çevresel değerlendirme birimi olarak 1975 yılında kurulmuş ve kirlilik değerlendirme programlarının (deniz kirliliğinin, biyolojik etkilerin izlenmesi gibi) uygulanmasında Akdeniz Ülkeleri ne yardım için başlatılmıştır. 3.5. AEP Bölgesel Faaliyet Merkezleri 3.5.1. Mavi Plan Bölgesel Faaliyet Merkezi (BP/RAC) Fransız Hükümeti nin desteği ile Sophia Antipolis te kurulmuştur. Akdeniz Havzası nda çevre ve kalkınma ilişkisinin kurulmasında gelişmelerin izlenmesi, değerlendirilmesi ve araştırılması amacıyla kurulmuştur. BP/RAC tarafından; Akdeniz de çevre ve kalkınma konuları sistematik ve prospektif bir yaklaşım ile gözlem ve değerlendirme araçları kullanılarak ve gösterge geliştirilerek değerlendirilir. 3.5.2. Öncelikli Eylem Programı Faaliyet Merkezi (PAP/RAC) Hırvatistan Hükümeti nin desteği ile Split te kurulmuştur. PAP/RAC tarafından; kıyı alanları entegre yönetimi çalışmaları yürütülmektedir. 4
3.5.3. Acil Müdahale Bölgesel Faaliyet Merkezi (REMPEC) Malta Hükümeti nin desteği ile Malta da kurulmuştur. REMPEC tarafından, Taraf Ülkelere; petrol ve diğer zararlı maddelerin yol açtığı kirlilik ile mücadele konusunda gerekli bilgi aktarılır, Taraf Ülkelerin; önemli deniz kirlenmeleri olaylarında kapasiteleri güçlendirilir ve bu Ülkeler ile işbirliği yapılır. Ayrıca, REMPEC tarafından Taraf Ülkelere; Taraf Ülkelerce hazırlanması gereken Ulusal Acil Durum Planları nın hazırlanması için yardımcı olunur. 3.5.4. Özel Koruma Alanları Bölgesel Faaliyet Merkezi (RAC/SPA) Tunus Hükümeti nin desteği ile Tunus ta kurulmuştur. RAC/SPA tarafından biyolojik-çeşitlilik üzerine odaklanılmış olup, Akdeniz türlerinin, habitatının ve eko-sisteminin korunması çalışmalarına da katılım ve katkı sağlanmaktadır. 3.5.5. Bilgi ve İletişim Bölgesel Faaliyet Merkezi (INFO/RAC) 1993 yılında düzenlenen Akdeniz in Korunması için Akdeniz Kıyı Ülkeleri Yetkili Temsilcileri Toplantısı nda alınan karar gereğice; İtalyan Çevre ve Toprak Bakanlığı ve Sicilya Bölgesi nin ev-sahipliğinde Roma ve Palermo kentlerinde yerleşik olarak kurulmuştur. INFO/RAC tarafından; Barselona Sözleşmesi hedeflerinin gerçekleştirilmesi için Taraf Ülkelere bilgi ve iletişim desteği sağlanmaktadır. Ayrıca; karar verme sürecinde her türlü idari seviye ve farklı coğrafya için Barselona Sözleşmesi ne ve Protokolleri ne uygun destek sağlanmaktadır. INFO/RAC tarafından ayrıca; (UNEP/MAP) nezdinde kamu bilincinin ve medya ilişkilerinin geliştirilmesi ve Akdeniz Bölgesi nde sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için çok sektörlü çalışma ortaklıklarının kurulmasına odaklanılmıştır. 3.5.6. Temiz Üretim Bölgesel Faaliyet Merkezi (CP/RAC) CP/RAC tarafından; Akdeniz de yerleşik sanayi sektöründen kaynaklanan endüstriyel atıkların kaynağında azaltılması ve temiz teknolojilerin yaygınlaştırılması çalışmaları yürütülmektedir. 3.5.7. Kültürel Alanların Korunması Programı Fransız Hükümeti nin desteği ile Merkezi Marsilya da bulunan Sekreterya; Akdeniz de özellikle koruma önemine sahip kültürel alanların korunması çalışmalarının gerçekleştirilmesi ve en uygun alan yönetimi konularında eğitim vermek amacıyla kurulmuştur. 5