Dönem : 19 Yasama Yılı : 2 T. B. M: M. (S. Sayısı: 215).Türkiye.Büyük Millet Meclisi Hesaplarım İnceleme Komisyonunun Millî Saraylar ve Ona Bağlı Köşk ve Kasırların 1991 Yılı Faaliyetleri Hakkında İçtüzüğün 153 ve Müteakip Maddelerine Göre Yaptığı Denetimle İlgili Rapor (5/10) T.B.M.M. Hesaplarını İnceleme Komisyonu Raporu Türkiye Büyük Millet Meclisi T.B.M.M. Hesaplarım İnceleme Komisyonu Esas No.: 5/10 11.11.1992 Karar No. : 9 Sayı : 9 TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA Türkiye Büyük Millet Meclisi Millî Saraylar Daire Başkanlığı ve ona bağlı millî saray, köşk ve kasırlarda sondaj usulü ile tarihî demirbaş eşya tadadı, restorasyon, sürekli bakım, koruma ve güvenliğe ilişkin tüm.hizmetler ile turizme yönelik düzenlemelerin yürütülmesi açısından, Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Küçüksu Kasrı, Yıldızşale Köşkü, Ihlamur Kasrı, Maslak Köşkleri, Aynalıkavak Kasrı ve Florya Atatürk deniz köşklerinde oluşan külliyenin kültür, tarih ve turizm ekonomisi bakımından en iyi en güzel biçimde korunması değerlendirilmesi ve yaşatılması için alınan tedbirleri ve çalışmaları incelemek üzere mahallinde yapılan denetim sonunda; 1991 MALÎ YILI BÜTÇESİNİN HARCAMA VE GENEL GÖRÜNÜMÜ : 1991 yılında "Millî Sarayların İdare ve Korunması" hizmetlerini karşılamak üzere Bütçe Kanunu ile 50 678 000 000 TL. ödenek alınmış, ödenek yetersizliği nedeni ile Maliye ve Gümrük Bakanlığından 2 500 000 000 TL. ek ödenek alınmış, ayrıca Bütçe Kanununun 5 inci maddesine göre (% 11:5) 4 695 470 000 kesinti yapılmıştır. Yatırımlar içinde, yılı içinde 6 000 000 000 TL. lik ödenek Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Bütçesine aktarılmıştır. Bu kesinti ve aktarmalardan sonra yıl sonu ödenek toplamı 42 482 530 000 TL. dolayında olmuştur. Bu ödenekten yıl sonu itibariyle 35 741 366 600 TL. harcanmış 6 741 163 400 TL. lik ödeneğinde iptal edildiği görülmüştür. GENEL OLARAK : Millî saraylarda son bir-kaç yıl içersinde müspet olarak değişikliklerin olduğu gözlenmiştir. Bunun en belirgin örneği ise yakın bir tarihe kadar büyük bir bölümü halka kapalı olan saraylarımızın bugün tümünün kitle turizmine açık olmasıdır. Saray, köşk ve kasırlarımızın yıllık faaliyet programlarının bir bölümünün gerçekleştirildiği müsaade edilmiştir. Tüm saray, köşk ve kasırlarımızda temel onarımlar bitmiş gibi görünmekte ise de, bazı önemli sorunlar çözülememiştir.
2 '' ' ' ' Bunların yanı sıra periyodik bakım, pnarım ve restorasyonların devam ettiği tespit edilmiştir. özellikle Yıldızşale Köşkünün bitişiğinde bulunan Istabl-ı Amire-i Ferhan adıyla anılan yerin Millî Saraylar Daire Başkanlığı bünyesine alınması ve burada yapılan yeni düzenlemeler komisyonumuzun takdirine mazhar olmuştur. Ancak, yaptığımız incelemelerde onarımı devam eden bu mekanımızın bazı bölümlerinin aslına uygun bir şekilde yapılmadığı görülmüştür. Ayrıca düzenlemesi yapılan bu mekanların ne olarak kullanılacağı sorulduğunda ilgililerden bu sorumuza bir yanıt alınamamıştır. Amaç nedir, ne düşünülüyor neler yapılabilir, bu sorular birer istifham olarak ortada durmaktadır. Ata yadigarı bu değerlerin aslına uygun bir şekilde onarılarak bizden sonraki nesillere intikali ve araştırmacılara kaynak olabilecek düzeye getirilmesi de ayrıca bizler için sevinç kaynağı olacağı muhakkaktır. (Aslına sadık kalınmak şartıyla) Bu mekanda çalışanlara emeği geçenlere, idarecileri ile birlikte başarılar diliyoruz. Komisyonumuzun Millî Saraylar Daire Başkanlığına bağlı kasır, köşk ve saraylarda 2 grup olarak mal saymanlığının repertuvar çalışmalarına ait duvarlara asılan demirbaş listeleri ve esas defterlerle sondaj usulü ile sayım yapmış ve mutabakat sağlandığı görülmüştür. Dolmabahçe Sarayında repertuvar çalışmalarının devam etmesi nedeniyle bu sarayımızın bir bölümünde çalışma yapılabilmiştir. Repertuvar çalışmalarına hız verilerek tamamlanması gerekmektedir. Eşyanın tadadı, bakım onarım ve takibi ileride problemler yaratabilir. Dolmabahçe Sarayı cariyeler dairesinde bulunan mefruşat deposundaki eşyalar ayni yerde bulunan Musandra İcatlarında yeni raflarla tanzim edilmiş yerlerine temizlik ve bakımları yapılarak konulduğu görülmüştür.. Mal Saymanltğındaki görevli arkadaşlarımıza ve emeği geçenlere teşekkürlerimizi sunuyoruz. Millî Saraylar 9 ünite içinde toplanmış küçük ve büyük olmak üzere muhtelif binalardan oluşmaktadır. Florya Atatürk Deniz Köşkleri ve diğer müştemilat binaları ayrıca Beşiktaş'daki personel binaları, bu binaların içerisindeki sosyal tesis binası, memur misafirhanesi ve yıl sonunda inşaatı tamamlanması beklenen milletvekilleri misafirhane binası ile bu külliyenin daha da büyüdüğü bu nedenle hizmet alanlarında genişlediği muhakkaktır. Millî Sarayların varlığının temeli olan tarihî eşyaların yönetmelik gereğince mahallinde tespit edilmesi kayıtlarının yapılması gelecekte araştırmacılara kaynak olabilecek bilgileri hazırlamak amacıyla envanter yapılması bilgileri hazırlamak amacıyla envanter çalışmalarının sürdürülmesi hazırlanan bilgilere istatistiki nitelik kazandırılması ve her eşya grubunun fotoğraflı kartlarının hazırlanması Millî Saraylar Daire Başkanlığı Mal Saymanlığının asli görevidir. Saray, köşk, kasırlarda yapılan restorasyon bakım, onarım ve diğer çalışmaların gerektirdiği malzemeleri inşaat, demirbaş ve levazım ambarlarına usulüne uygun olarak girişlerinin yapılması malzeme talebi olan diğer birimlerin ihtiyaçlarının karşılanması da yine mal saymanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Yukarıda sözü geçen hizmetlerin daha sağlıklı bir biçimde yerine getirilmesi için bu üniteye personel verilmesi gerekmektedir. Mal Saymanlığında mevcutbulunan iki adet personel bilgisayardan bir adedi, mal saymanlığına bağlı inşaat, levazım ve demirbaş ambarlarının stok takip işlemlerinde kullanılmakta olup, ambarlarda bulunan tüm ürün kayıtlarının bilgisayara intikal ettirildiği ve 1992 yılı ba- Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı : 215)
3 şından itibaren her türlü ambar giriş ve çıkış işlemlerinin bilgisayardan yapıldığı; ayrıca çok geniş kapsamlı raporlar alınmak suretiyle malzeme hareketlerinin ayrı ayrı izlenildiği görülmüştür. Diğer bilgisayar ise, tarihi ve demirbaş eşya envanter kayıtlarının takibi ile mal saymanlığının diğer görev alanlarındaki konularda kullanılmaktadır. Bu bilgisayar, Ekim 1991 ayında mal saymanlığında hizmete girmiş olup, hazırlatılan paket programın deneme çalışmaları neticesinde Aralık 1991 ayından itibaren bilgi girişine başlanmıştır. Şu ana kadar, mevcut eşya tanım defterinde ve eşya hareketlerinin izlenmekte olduğu repertuar defterlerinde bulunan bilgilerin giriş kayıtları ile Ayniyat Yönetmeliği uyarınca mal saymanlığınca tutulması zorunlu kayıtlara yönelik bilgi girişlerinin yapılmakta olduğu görülerek, Küçüksu Kasrı (1 ve 2 nolu defterler) ve Beylerbeyi Sarayına kayıtlı (3 nolu defter) 1341 objenin bilgi girişinin tamamlanmış olduğu tespit edilmiştir. ' Yapılan bu çalışmalar neticesinde bilgisayardan alınabilen raporların oldukça kapsamlı ve yararlı olduğu görülerek, envanter bilgilerinin giriş işlemlerinin en kısa zamanda tamamlanabilmesi için mevcut bilgisayar sisteminin genişletilerek hafıza kapasitesi yüksek bir bilgisayarla desteklenmesi, birden fazla klavye girişine imkan verecek donanım ve program^revizyonunun en kısa zamanda yaptırılması suretiyle obje giriş hızının arttırılması, ileride yapılacak çalışmaları daha süratli ve verimli hale getirecek temel çalışmalar niteliğinde olup, bu hususlarda acilen tedbirler alınmasında ve mal saymanlığının seri daktilo yazabilen elemanlarla desteklenmesinde yarar görülmektedir. Mal saymanlığına bağlı demirbaş ambarları, inşaat ambarları, levazım ambarları gezilmiş, sondaj usulü ile sayım yapılmış ve mutabakat sağlanmıştır. Levazım ambarının yerinin 2 nci katta oluşu ve ambara dar ve dik bir merdivenle girilmesi mal giriş ve çıkışı bakımından sıkıntı yaratmaktadır. Ayrıca mal saymanlığında yapmış olduğumuz denetimde tarihi ve demirbaş eşyaların çok yönlü olarak bilgisayara girilmesi komisyonumuzca çok olumlu karşılanmıştır. Ancak yukarıda izaha çalıştığımız gibi personel sıkıntısı nedeniyle günlük eşya giriş kapasitesinin düşük olduğu ifade edildi. DAİRE BAŞKANLIĞININ GÖREVLERİ : Millî Saraylar Daire Başkanlığı, başkanlığa bağlı ata yadigârı tarihî mirasımız 4okuz saray köşk ve kasırların ve bu mekanlardaki tarihî eşyaların korunması bakım ve onarımların yapılması bizden sonraki nesillere intikal ettirilmesi ve turizmin hizmetine sunulması gibi görevleri kapsamaktadır. Millî Saraylar Daire Başkanlığına bağlı saray, köşk ve kasırları şöyle sıralayabiliriz. 1. Dolmabahçe Sarayı 2. Beylerbeyi Sarayı. 3. Yıldız Şale Köşkü 4. Küçüksu Kasrı 5. Aynalıkavak Kasrı 6. Ihlamur Kasrı 7. Maslak Kasrı 8. Yalova Atatürk Köşkü 9. Florya Deniz Köşkü Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı : 215)
^ - 4 - MÎLLÎ SARAYLAR DAİRE BAŞKANLIĞI : Dolmabahçe Sarayı, cariyeler dairesi, iç hazine gibi mekanların aslına uygun bir biçimde onarımlarının yapılışı komisyonumuzca takdirle karşılanmıştır. Ancak, bir yıla yakın bir süredir onarımları tamamlanan söz konusu mekanların açılışları yapılmamıştır. Açılmaması ile ilgili aksaklıklar giderilerek bir an önce geziye açılmasını arzu etmekteyiz. Yıldız Şale Köşkü Istabl-ı Amire-i Ferhan binalarında da çalışmaların durduğu görülmüştür. Onarım çalışmaları neden durmuştur. Millî saraylarımızda kadrolu personelin dışında 460 kadar geçici işçi çalışmaktadır. Bu işçilerin takibi gerekir. Gedikli cariyeler (Yeni Bina) binasının yeniden onarılarak Millî Saraylar Daire Başkanlığına birimlerin bu mekâna taşınması sıkışık bir şekilde çalışan birimlerde rahatlık meydana getirdiği görülmüştür. TURİZM : Saray, köşk ve kasırlarımız, yalnız mimarî bir eser olarak sunulmamakta içersinde bulunan eşyaların kullanış şekli yerlerine göre tarihsel biçimi ile saray müze görüntüsünde ziyaretçilere sunulmaktadır. 1990 yılında; 144 588 öğrenci, 119 951 yerli, 288 772 yabancı, 3 520 protokol ve misafir olmak üzere 566 057 ziyaretçi tarafından saray, köşk ve kasırlarımız gezilmiş, bunun karşılığı olarak 2 840 683 100 TL. hâsılat elde edilmiştir. 1991 yılı Aralık ayı sonu itibariyle, 138 873 öğrenci, 83 917 yerli, 163 365 yabancı olmak üzere toplam 407 822 ziyaretçi tarafından saraylarımız gezilmiş ve 3 974 182 000 TL. hâsılat sağlanmıştır. Beylerbeyi sarayı ziyaretçi sayısı : 1^1.1991-31.12.1991 68 093 kişi, 1982 ziyaretçi sayısı 6 128 kişi. Dolmabahçe sarayı dışında kalan diğer saray, köşk ve kasırlarımız herhangi bir sayısal sınırlama olmadan gezildiği, Dolmabahçe Sarayının güvenlik ve tarihi yapısını koruma yönünden günlük 1 500 kişi olarak sayısal sınırlandırma ile ziyarete açık bulundurulması olumlu karşılanmıştır. DOLMABAHÇE SARAYI : Millî Saraylar Daire Başkanlığı bünyesi içinde bulunan Dolmabahçe Sarayı tarihimizin en değerli eserlerinden biridir. Kültür mirasımız olan bu paha biçilmez sanat eseri ziyaretçilere açıktır. a) Saat Kulesi ve ön bahçe, b) Hazine-i Hassa ve mefruşat daireleri (Millî Saraylar Daire Başkanlığı yönetim binaları) c) Has bahçe d) Dolmabahçe Sarayı (Mabeyn-i Hümayun muayede salonu, harem ve cariyeler dairesi) e) Kuşluk ve kuşluk bahçesi f) Camlı köşk g) Uzun yol (Mâbeyn-i Hümayunu ve camlı köşkü birbirine bağlayan koridor) h) Harem Bahçesi ve İç Hazine ı) Gedikli Cariyeler Dairesi j) Mutfaklar Türkiye Büyük Millet Meclisi '. (S. Sayısı : 215)
5 k) Kızlarağası Dairesi I) Hareket Köşkleri ve Bahçesi n) Veliaht Dairesi (Resim Heykel Müzesi olarak MSÜ'ne bağlıdır.) Ayrıca harem bahçesinde inşaat ambarı olarak kullanılan iç hazine nin aslına uygun bir şekilde onarılarak personel sergi teşhir salonu haline getirilmesi sevindiricidir. Kristalli merdivenin çatı camlarının değiştirilmesi, gedikli cariyeler binasının geç de olsa bitirilerek Millî Saraylar Dairesine bağlı birimlerin bazı bölümlerinin bu mekana taşınması memnuniyet vericidir. Yangın söndürme ile ilgili yeni düzenleme çalışmaları, muayede salonu dış cephe onarımı, Abdulaziz odası, mavi salon, mavi oda tavan süslemeleri ile hazine kapı sağ kanat taş onarımının devam ettiği görüldü. Dolmabahçe Sarayının ek binasından olan Beşiktaş Kaymakamlığı ile Trafik Şube Müdürlüğü kullanımında müsahiban dairesi için içişleri Bakanlığına, Devlet Malzeme Ofisinin kullanımında bulunan Matbaa-ı Amire Bölümü için Maliye Bakanlığına, Deniz Müzesi Komutanlığı, Deniz Arşivi ve Deniz Kuvvetleri Güçlendirme Vakfının bulunduğu Agavat ve Bendegan daireleri ile, askerlik şubeleri ve Beşiktaş Askeri Bölge Komutanlığının kullanımında saraya ait bölümlerden oluşan saray eczanesi, tatlıhane, mutfaklar, fırın, değirmen, çamaşırhane, mefruşat ambarları, kuşhane gibi yapılar topluluğunun devri için Genel Kurmay Başkanlığına söz konusu saraya ait mekanların iadesi için yazı yazıldığı söylenmiştir. BEYLERBEYİ SARAYI : Ana bina, sarı köşk, selamlık, deniz köşkü, harem deniz köşkü, mermer köşk, ahır köşkü, set bahçeleri ve 1988 yılı Kasım ayında onarımı tamamlanan tünelde gerekli denetimler yapıldı. Bu sarayımızda da sondaj usulü ile esas demirbaş defterleri ile eşya sayımı yapıldı ve mutabakat sağlandı. Beylerbeyi Sarayı ziyaretçi sayısında önemli derecede artış olduğu ilgililer tarafından ifade edildi. Sarayın tertipli ve düzenli olduğu görüldü. Görevlilere teşekkür ediyoruz. AYNALIKAVAK KASRI : Kasımpaşa Taşkızak tersanemizin hemen yanında bulunan Aynalıkavak Kasrının önemli ölçüde restorasyonuna 1981 yılında başlanmış, 1985 yılında eşya düzenlemesi yapılan kasra saraymüze biçimi verilmiş, ayrıca zemin katıda müze olarak değerlendirilerek "Türk Çalgıları Sergisi" ziyarete açılmıştır. Bu yaz yaptığımız denetimlerde kasrın tamamının yeniden onarıma alındığı görülmüştür. Kasırda Mal Saymanlığı tarafından oda ve salonlarda bulunan demirbaş eşya listeleri ve esas demirbaş defterleriyle sondaj usulü eşya sayımı yapılmış ve mutabakat sağlandığı görülmüştür. Daha önceki yıllardaki komisyon raporlarında temas edilen kasrın sınırları ile ilgili tapu tespitinin neticelenmediği söylenmiştir. KÜÇÜKSU KASRI : 1978-1979 yıllarında; önemli ölçüde restorasyon yapılmış, 1983 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı : 215),
6 Son birkaç yıldan beri zeminde meydana gelen çatlakların ileri boyutlara ulaşması nede-, niyle Boğaziçi Üniversitesi ile temasa geçilmiş gelecek cevaba göre gereğinin yapılacağı ilgililer tarafından ifade edilmiştir. YILDIZ ŞALE KÖŞKÜ : Müstesna bir sanat eseri olan bu sarayımız 1978 yılında restore edilmiş, 1985 yılından itibaren saray müze biçimiyle ziyarete açılmıştır. Bu sarayımızda da gerekli denetimler yapılmış, esas demirbaş defterleri ile mal saymanlığı tarafından oda ve salonlarda asılı bulunan demirbaş listeleri ile sayım yapılmış ye mutabakat sağlanmıştır. ' "..' Diğer saraylarımızda olduğu gibi yangına karşı bu sarayımızda da yeni bir çalışma maalesef yapılmamış. MASLAK KASIRLARI : 1982 yılında Millî Saraylara devredilen bu kasrımızda, Kasrri Hümayun (Büyük Ay Köşkü) Mabeyn-ı Hümayun (Küçük Av Köşkü) limonluk, sera ve paşalar dairesi (Müştemilat binası) ile çadır köşkünde (Kebap Köşkü) ve bahçelerde gerekli incelemeler yapıldı. Kasrın düzenli ve tertipli, olduğu görüldü. IHLAMUR KASRI : Merasim Köşkü ve Maiyet Köşkü binaları gezildi ve gerekli incelemeler yapıldı. Sondaj usulü ile esas demirbaş defterleri ile sayım yapıldı. Ve mutabakat sağlandı. Bahçe sınırları içinde bulunan ve personel lojmanları olarak kullanılan bina, yönetim binası ve çocukların güzel sanat becerilerini geliştirecek atölye ve sergi salonu olarak planlanması olumlu karşılanmıştır. SONUÇ OLARAK : Millî Saraylar Daire Başkanlığına bağlı saray, köşk ve kasırlarda çalışan personelin sayı itibariyle yeterli olduğu kanaatindeyiz. Hizmet alanlarının çok geniş ve dağınık olması nedeni ile, görevin aksamaması bakımından münhal bulunan bazı kadrolara, özellikle uzman, sanat tarihçi, teknik eleman, lisan bilen kişilerin atanmasının yerinde olacağı görüşündeyiz. Millî Saraylar Daire Başkanlığının, yeniden düzenlenmesi ite ilgili çalışmalarda kadronun sayısal olarak daha da artacağı ifade edilmiştir. İmkân* nispetinde mevsimlik geçici, mukaveleli kimseleri istihdam etmekte fayda olacağı kanaatindeyiz. Faydalı hizmetler verdiğine inandığımız Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfının denetimi ile ilgili olarak İçtüzüğümüzde bir hüküm olmaması nedeniyle bu ünitede denetim yapılamamıştır. Ancak çok fazla personel istihdam edildiği kaanatini taşıyoruz. Yeni içtüzük çıkarılırken meclis vakfının denetiminin bir şekle bağlanmasının yararlı olacağına inanıyoruz. Vakfın ne şekilde nereye harcama yaptığı bilinmelidir., Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı : 215)
İçtüzüğümüzün 153, 154, 155, 156 ncı maddeleri gereğince, Genel Kurulun bilgisine arz edilmek üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile sunulur. Başkan Ahmet Neidim Sakarya Sözcü Fethullah Erbaş Van Üye Yaşar Eryılmaz Ağrı Üye Zeki Nacitarhan Kars Başkanvekili C. Sadi Pehlivanoğlu Ördü Üye Mikail Aydemir Ağrı Üye Nurhan Tekine! Kastamonu l ıû^jii^^z Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı : 215)