GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENME Dr. Hülya YARDIMCI A.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü
GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ Gebelik kadınlar için doğal fizyolojik bir olaydır. Annenin yeterli ve dengeli beslenmesi bebeğin bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve gelişmesini sağlar
Gebe kadının beslenmesinde amaç; Annenin gereksinmelerini karşılamak Vücudundaki besin öğeleri depolarını dengede tutmak Anne karnındaki bebeğin normal büyüme gelişmesini sağlamak Emziklilik döneminde süt salınımı için gerekli enerji ve besin öğelerini karşılamak
Gebelik Süresince Annenin Yetersiz ve Dengesiz Beslenmesi Erken doğum Düşük doğum ağırlıklı bebek(d.a:<2500g) Bebekte bedensel ve zihinsel gelişim yetersizliği Ölü doğumlar
GEBELİKTE AĞIRLIK KAZANIMI Yetersiz ağırlık kazanımı (6 kg ın altında) düşük doğum ağırlıklı bebek Gebe kadının vücudundaki değişikliklere uyumu için ağırlık kazanımı önemlidir.
Annenin ağırlık kazanımına; Bebeğin ağırlığının yanı sıra; Artan kan hacmi Büyüyen göğüsler Plasenta Amniyotik sıvı katkıda bulunur.
Gebelik Öncesi Vücut Ağırlığı; Normal...10-14kg Düşük...13-16,5kg Fazla...7,5-12,5kg Ağırlık kazanımı önerilir.
RİSKLİ GEBELİKLER Adölesan çağı gebelikler 35 yaş gebelikler Gebelik öncesi vücut ağırlığı olanlar Gebelikte 7 kg ağırlık kazananlar 2 yıldan az doğum aralıklı gebelikler
RİSKLİ GEBELİKLER 4 ve gebelikler Daha önce düşük doğum ağırlıklı bebek doğuranlar Sistematik hastalığı olanlar (diyabet, anemi, mental depresyon, tüberküloz, ilaç bağımlılığı )
GEBELİKTE ENERJİ VE BESİN ÖĞELERİ GEREKSİNİMLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Annenin yaşı Gebelik sayısı Son iki gebelik arasındaki süre Kronik hastalıklar İlaç kullanımı Genetik yapı
GEBELİKTE ARTAN ENERJİ VE GEBELİK ÖNCESİ AĞIRLIK BESİN ÖGELERİ GEREKSİNİMLERİ ENERJİ EKLEMELERİ (kkal) İLK 3 AY SONRAKİ AYLAR NORMAL 150 300 ZAYIF 250 300 ŞİŞMAN EK YOK 300 ÇOK ŞİŞMAN 1200-1500kkal/gün Kısıtlama yapılmaz
PROTEİN: Büyüyen ve gelişen bebeğin vücut hücrelerinin yapımı Anne vücudundaki değişiklikler Plasenta için ÖNEMLİDİR!!!
Gebe olmayan kadınlar için önerilen protein 0.8-1.0g/kg iken gebelik döneminde 1.2-1.5 g/kg a çıkmaktadır. (normal gereksinim + 20g)
Bitkisel kaynaklı proteinlere göre, hayvansal kaynaklı proteinler daha KALİTELİDİR. Örnek: 90g kırmızı et..20g 240ml süt...8g (1büyük SB ) 1 adet yumurta..6g 1 KK beyaz peynir.6g
MİNERALLER: Gebelikte minerallere gereksinim Bu dönemde Demir ve Kalsiyum en önemli minerallerdir.
DEMİR: Gebelikte 20 mg ek demir Demir Yetersizliğinde Hb 11g/dl ANEMİ Ek demir suplemanı önerilir... Kırmızı et, kümes hayvanları, kurubaklagiller, tam tahıl ürünleri
Yemeklerle birlikte çay, kahve içilmemeli. Yemeklerde C vitamininden zengin besinler bulunmasına özen gösterilmeli Demirin vücutta kullanımı
KALSİYUM: Bebeğin iskelet yapısının gelişimi Annenin kemik kütlesinin korunması Sonraki dönemde osteoporoz riskinden koruyucu
Gebe kadınlar için günlük kalsiyum ihtiyacı: 1000-1300mg En İyi Kaynakları: Süt ve süt ürünleri Örnek : 240ml süt/ yoğurt ~ 300mg kalsiyum
VİTAMİNLER: Yeni vücut hücrelerinin yapımında proteine yardımcı olduğu için; B6 vitamini, B12 vitamini, folik asit gereksinimi Kırmızı et, balık, tavuk, yumurta ile süt ve süt ürünleri gibi hayvansal kaynaklı besinler B12 vitamininden zengindir.
Nöral tüp defektleri riskinin azalması için ; Folat kaynakları: yeşil yapraklı sebzeler, mercimek, kuru fasulye gibi kurubaklagiller, zenginleştirilmiş tahıllar ve bazı meyveler.
Gebelikte oluşan hormonal değişikler barsak hareketlerinin yavaşlamasına neden olur. Bu durum kabızlıkla sonuçlanabilir. Bu yüzden günlük sıvı tüketiminizi artırınız. Sebze, meyve, tam tahıl ürünleri, kurubaklagiller gibi posa içeriği yüksek besinleri tüketiniz.
GEBE KADINLAR İÇİN GEREKLİ GÜNLÜK BESİN TÜKETİM MİKTARLARI BESİN GRUPLARI MİKTAR Süt, yoğurt Peynir Et, tavuk, balık Yumurta,kurubaklagiller Taze sebze ve meyveler Tahıllar-ekmek pirinç, makarna vb 3 SB 2 KK 3-4 porsiyon 1 porsiyon 5-7 porsiyon 4-6 dilim Hiç/2-3 porsiyon
Sıvı alımı asla ihmal edilmemeli, günde en az 8-10 bardak su içilmelidir.
Yemeklerde iyotlu tuz kullanılmalıdır. Hipertansiyon varsa yemekler tuzsuz veya az tuzlu pişirilmelidir. Yeterli D vitamini alımı için güneşlenmeye özen gösterin.
GEBELİKTE GÖRÜLEN BESLENMEYE BAĞLI SAĞLIK Kansızlık (anemi) Ödem SORUNLARI Osteomalasia (kemik dokusu harabiyeti) Gebelik zehirlenmesi(toksemi) Mide- barsak rahatsızlıkları (sabah bulantıları, kabızlık, mide yanması,aşerme) Gebelikte görülen şeker hastalığı
Bebek ve gebe sağlığının temel taşlarından birisi yeterli ve dengeli beslenmedir.
Besin Grupları: Süt ve süt ürünleri Et, tavuk, balık, yumurta,kurubaklagiller,yağlı tohumlar Sebze ve meyveler Ekmek, Tahıllar
Besin çeşitliliğine önem verilmeli, dört besin grubu her öğünde dengeli olarak tüketilmelidir.
Süt, yoğurt, peynir gibi kalsiyumdan zengin besinleri yeterli miktarda tüketilmeli. Et,tavuk,balık, yumurta tüketin, bu besinler tüketilemiyorsa kurubaklagil yemekleri tüketilebilir.
Yemeklerle birlikte C vitamininden zengin besinler ( maydanoz, biber, turunçgiller, taze meyve suları..) tüketilmelidir. Sebzelerin ve kurubaklagillerin haşlama suları dökülmemelidir. Günde en az 8-10 bardak su içilmelidir. Gebelikte ağırlığık normal ise, her ay 1-1,5kg ağırlık kazanacak şekilde beslenme düzeni olmalıdır.
EMZİKLİLİK DÖNEMİNDE BESLENME
Emziklilikte Beslenme Emziklilik döneminde süt üretimi için gerekli olan enerji iki kaynaktan sağlanır: 1. Gebelik süresince vücut yağı olarak depolanan enerji, 2. Besin gruplarından gelen enerji
Emziklilikte Enerji ve Besin Ögeleri Gereksinimi Sütü ile bebeğin ihtiyacını tamamen karşılayan bir kadın günde ortalama 700-800 ml süt salgılar. Bu sütün karşılığı olan enerji ve besin öğeleri ihtiyacı emziklilik döneminde de normal gereksinmeye ek yapılarak artırılmalıdır.
Emzikli annenin salgıladığı sütteki enerjinin önemli bölümü yediklerinden karşılanır. Bu dönemde annenin besin öğeleri gereksinimlerinin belirlenmesinde; Annenin doğum sıklığı Enfeksiyonlara yakalanma sıklığı, Malnütrisyonlu olup olmaması Fiziksel aktivitesi dikkate alınmalıdır
Emziklilik döneminde suyun yanı sıra besin değeri yüksek süt ve meyve suyu gibi içecekler tercih edilmelidir. Süt ve meyve suyu aynı zamanda diğer besin öğelerinin tüketimini de sağlayacağından, anne sütü verimliliğini de etkileyecektir. Örneğin; süt tüketimi kalsiyum, meyve suyu ise C vitamini sağlayacaktır.
Yeterli düzeyde anne sütü üretimi için yeterli miktarda sıvı almaya özen gösterilmelidir. Günde en az 8-12 bardak sıvı alınması yeterlidir.
Emziklilik döneminde zayıflama diyeti yapılmamalıdır. Bu dönemde enerji alımı günlük 1800 kalorinin altına düşerse, vücut için gerekli olan besin öğelerini yeterli düzeyde alınmamaktadır. Özellikle emziklilik döneminin başında düşük kalorili bir diyet uygulaması süt yapımını azaltmakta ve sütün besin değerini olumsuz etkilemektedir.
Emziklilik döneminde alkol ve sigara kullanılmamalıdır. Soğan, sarımsak, brokoli, kabak, karnabahar, acı baharatlar veya kuru baklagiller, anne sütünün tadını değiştirebilir. Bu durum bazı bebeklerde huzursuzluk (gaz oluşturması, emmeyi reddetme gibi) yaratırken, bazıları hiç fark etmeyebilir. Bebeğinizde ciddi birtakım huzursuzluklar gelişirse, bu tür besinler ya daha az sıklıkla tüketilmeli ya da hiç tüketilmemelidir.
Emzikli Kadınlar İçin Gerekli Günlük Besin Tüketim Miktarları Süt, yoğurt: 2-3 su bardağı (400-500ml) Peynir: 2 kibrit kutusu kadar (60 g) Et, tavuk, balık: 3-4 porsiyon Yumurta, kuru baklagiller: 1 porsiyon Taze sebze ve meyveler: 5-9 porsiyon Tahıllar Ekmek: 4-6 dilim Pirinç, bulgur, makarna vb. Hiç veya 2-3 porsiyon