RÜZGAR SANTRALARINDA ÜRETİLEN ELEKTRİK ENERJİSİNİN PİYASALARDA SATILMASI HULUSİ KARA TÜREB DENETİM KURULU BAŞKANI TÜRKİYE RÜZGAR ENERJİSİ KONGRESİ TURKISH WIND ENERGY CONGRESS 7-8 KASIM 2012 İSTANBUL
İÇERİKİ Rüzgar Enerjisinin Türkiye deki Yeri YEK Kanunu Rüzgar Enerjisinin Ticaret İmkanları YEKDEM DUY Öneriler
Rüzgar Enerjisinin Türkiye deki Yeri Toplam 48 GW santral kurma potansiyeli Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2015 yılına kadar 10 GW a çıkarılması, 2023 yılına kadar da 20 GW a çıkarılması beklenmektedir. Rüzgar potansiyelini ancak son dönemde değerlendirmeye başlayan Türkiye işletmeye girmiş santral olarak; 2009 sonu itibariyle yaklaşık 900 MW, 2010 yılı sonu itibariyle ise 1.300 MW a, 2011 yılı sonu itibarii ile 1.800 MW a bu yıl sonu itibariyle de 2.200 MW ulaşması beklenmektedir.
YEK Kanunu 10/05/2005 tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretim Amaclı Kullanımına İlişkin Kanun çıkartılmıştır. t 29/12/2010 tarih ve 6094 sayılı Kanun ile revize edilmiş olan Yenilenebilir Enerji Kanunu, teşvikleriş kaynak bazında çeşitlendirmek ve yerli teknolojinin gelişimini ön plana çıkarmak suretiyle yeni bir dönem başlatmıştır. Türkiye, teşvik yontemi olarak sabit fiyat garantisini uygulamaktadır. Bu sabit fiyat Rüzgar enerjisi için 7,3 USD cent/kwh.dır.
Rüzgar Enerjisine dayalı üretim tesisleri için ticaret imkanları; İkili anlaşma ile tedarik şirketleri, TETAŞ ya da serbest tüketicilere, Gün öncesi planlama/piyasa kapsamında PMUM a, YEK belgelerine istinaden YEK Destekleme Mekanizması kapsamında PMUM a satabilme imkanına sahiptirler.
YEKDEM YEK Kanununa göre YEKDEM mekanizmaya katılım için aşağıdaki hususlar düzenlenmiştir: Mekanizmadan yararlanmak isteyen tesisler öncelikle YEK Belgesini almak üzere EPDK ya başvurmak durumundadır. Mekanizmaya katılım yıllık olarak duzenlenmiştir. Bir sonraki yıl mekanizmaya dahil olmak isteyen tesisler YEK Belgelerine istinaden 31 Ekim tarihine dek EPDK ya başvurusunu yapmak durumundadır. Her yıl 30 Kasım tarihine dek bir sonraki yıl mekanizmaya dahil olacak tesisler EPDK tarafından ilan edilir.
YEKDEM YEK e dayalı üretim tesisleri 18/5/2005 tarihinden 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek olan üretim lisansı sahibi tüzel kişiler tesislerinin işletmeye giriş tarihinden itibaren on yıl süreyle YEKDEM den yararlanabilir. Tüketicilere elektrik enerjisi satışı yapan her bir tedarikçiye, tüketicilerine sattığı elektrik enerjisi miktarının, tedarikçilerin tamamının tüketicilere sattığı toplam elektrik enerjisi miktarına oranı kadar yenilenebilir enerji bedeli ödeme yükümlülüğü, bir diğer ifadeyle dolaylı olarak yenilenebilir kaynaklara dayalı olarak üretilen elektrikten alma zorunluluğu getirilmiştir.
DUY Rüzgar enerjisine dayalı üretim yapan santraller, piyasa kurallarının ticari çerçevesini çizen en detaylı yasal düzenlemelerden biri olan Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (DUY) kapsamında ayrı bir şekilde konumlandırılmış durumdadır (DUY 22/4 Madde) Rüzgar enerjisine dayalı üretim yapan santraller dengeleme birimi olmaktan muaf olup, uzlaştırma santrali olarak nitelendirilmekte, ancak talep eden santrallerin dengeleme birimi sayılması Sistem İşletmecisininl i i i tasarrufuna bırakılmaktadır. k Dengeleme Birimi olamazlar.
DUY Dengeleme birimi sayılmamanın, bir diğer ifadeyle uzlaştırma birimi sayılmanın sonuçları aşağıdaki gibi özetlenebilir: Gün öncesi planlama kapsamında yenilenebilir enerji kaynakları ile üretim yapan santraller; Sadece günlük üretim programı, Tüketim tahmini ve varsa ikili anlaşmalarını DGPYS ye bildirmekle yükumlüdür.alış ve satış teklifi veremez, İkili anlaşmaları haricindeki günlük üretiminin tamamını PMUM Da piyasaya satıyor kabul edilir ve soz konusu üretim SGÖF ten uzlaştırılır. l
Dengeleme güç piyasası kapsamında ise; Sadece kesinleşmiş günlük üretim programını bildirmekle yükümlüdür, Alış ve satış teklifi veremez,
DUY Genel olarak piyasada fiyat belirleyici rolü olmayan (fiyat teklifi yapmaksızın fiyattan bağımsız satış yapan) yenilenebilirler, tipik olarak gün öncesinde ya da gerçek zamanda oluşan fiyattan ürettikleri enerjiyi piyasada satmaktadırlar. 01/12/2009 dan itibaren yürürlükte olan ve saatlik uzlaştırma yaklaşımını içeren yeni DUY ile yenilenebilirler gün öncesinde saatlik üretim tahmini yapmak ve dengesizliğe düşmemek üzere tahminlerinde isabetli olmak durumundadırlar. Eksik ya da fazla tahminler dengesizliğe ğ yol açmakta ve dengesizlik de üreticiye ek maliyet / ek kazanç getirebilmektedir.
DUY Gün oncesinde PMUM a bildirdiği miktardan daha fazla ya da daha az uretim yapmış olması durumunda (dengesizliğe duşmesi) arada oluşan uretim farkı gun icinde oluşan Sistem Marjinal Fiyatından (SMF) uzlaştırılır.
DUY 2011 yılından itibaren Gün Öncesi Piyasası uygulamasında ise, santraller tek başına değil bir portföyün parcası olarak alış ya da satış tekliflerinde yer almaya başlamıştır. Gün Öncesi Piyasa kapsamında yenilenebilirler de alım satım işlemlerini üretim lisansı sahibi şirket bazında toplam portföyler içerisinde gerçekleştirecek olsalar da Dengeleme Güç Piyasası katılımı ve dengesizlik açılarından durumlarında bir değişiklik olmamaktadır.
ÖNERİLER Piyasa fiyatlarında dalgalanmalar nedeniyle yatırımcıların kendilerine en uygun satışş imkanına karar vermeleri icin ihtiyaç duydukları gözlemleri yapmaları bir yıla kadar uzayabilecek olup bu dönemde piyasaya satmayı tercih eden yatırımcılar belli bir fiyat riskini de üstlenmiş olacaklardır. Öte yandan, dünyada örnekleri göruldüğü üzeregüniçipiyasagibi, yenilenebilirlerin dengesizliğe düşmelerini en aza indirecek yeni piyasa uygulamalarının l devreye girmesi i durumunda, d hem yenilenebilir kaynaklardan üretilecek enerjinin belirsizliği azalacak hem de bu enerjinin ticareti icin uygun bir piyasanın daha ortaya cıkmış olması sağlanabilecektir.
ÖNERİLER Yatırımcının sağlıklı üretim tahminini yapacak araçlara sahip olmalıdır. Yatırımcı bu tür aracları kendisi geliştirebileceği gibi, satın alma yoluna da gidebilir. Yatırımcı ayrıca, ikili anlaşmalar yoluyla dengesizlikten doğan sorumluluğunu başka bir tarafa devretme imkanına da sahiptir.
ÖNERİLER Piyasa satışı yapılan ve yenilenebilirlere dayalı elektrik enerjisi icin dengeleme maliyetlerini en aza indirmek uzere ulusal duzeyde merkezi veri yonetimi i yapılmasını teminen Devlet Meteoroloji İşleril i ve TEİAŞ Bunyesindeki Milli Yuk Tevzi Merkezi tarafından mevcut altyapıların geliştirilmesi icin ortak calışma yapılması gerekmektedir. Örneğin, İspanya da bir benzeri uygulanan RES lerin sağlıklı üretim tahmini yapmalarını teminen meteorolojik veriyi işleyen ve RES lerin bulunduğu lokasyon itibariyle üretime esas rüzgar hızı veren merkezi bir yapının kurulması gerekmektedir.
ÖNERİLER Önerimiz bu şekilde üretilen tahmini üretim programlarının aynen şirketler tarafından sisteme girilmesi ve bu miktarların gerçekleşmemesi durumundad ise dengesizlik maliyetlerinin i i YEKDEM kapsamında bulunan Rüzgar Santralarına yapılan uygulama gibi tüm piyasa katılımcılarına pay edilmesi gerekmektedir. Bunun DUY da yapılacak bir düzenleme ile sağlanabileceği değerlendirilmektedir.
TEŞEKKÜR EDERİM hulusi.kara@tureb.com huka09@gmail.com