Dr. Biyolog Özlem ÖZSARAÇ
Hastanelerin Kurumlara Göre Dağılımı
Türkiye de Oluşan Tıbbi Atık Miktarı (kg/yatak/gün) Toplam Hastane Sayısı Araştırma Yapılan Hastane Sayısı Yatak başı katı atık miktarı (kg/yatak-gün) Toplam Tıbbi Evsel Geri Kazanılabilir Devlet Hastanesi Özel Hastane 421 34 2.39 1.92 0.38 0.09 123 13 4.34 2.01 1.35 0.98 DİE,1996
TIBBİ ATIK MİKTARI(ton/gün) TIBBİ ATIK MİKTARI(ton/yıl) Yataklı Tedavi Kurumları 237,6 83.391,94 Ayakta Tedavi Hizmetleri 35,4 13.663,13 TOPLAM 270 98.422,915
TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ } 20/05/1993 tarihli ve 21586 sayılı Resmi Gazete (mülga yönetmelik) } 22/07/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmi Gazete } 30/03/2010 tarihli ve 25537 sayılı Resmi Gazete (değişiklik)
KAPSAM Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan ENFEKTE ATIK PATOLOJİK ATIK KESİCİ-DELİCİ ATIK AYRI TOPLANMASI GEÇİCİ DEPOLANMASI TAŞINMASI BERTARAF EDİLMESİ
TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Tıbbi atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi ve Kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması Evsel atıklar ile biriktirilmesi karıştırılmaması taşınması Tehlikeli bertarafı Tıbbi atık üreticileri atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılaması nesastir Tıbbi atık yönetimiyle ilgili personellerinin periyodik olarak eğitimden ve sağlık kontrolünden geçirilmesi Oluşan, taşınan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarını kayıt altına alınması
FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI Büyük Ölçekli Kaynaklar Orta Ölçekli Kaynaklar Küçük Ölçekli Kaynaklar
BÜYÜK ÖLÇEKLİ KAYNAKLAR -Üniversite hastaneleri ve klinikleri -Genel maksatlı hastaneler ve klinikleri -Doğum hastaneleri ve klinikleri -Askeri hastaneler ve klinikleri ORTA ÖLÇEKLİ KAYNAKLAR -Sağlık merkezleri, tıp merkezleri, dispanserler -Ayakta tedavi merkezleri -Morglar ve otopsi merkezleri -Hayvan çiftlikleri, hayvanlar üzerinde araştırma ve deneyler yapan kuruluşlar -Bakımevleri ve huzurevleri -Tıbbi ve biyomedikal laboratuvarlar -Hayvan hastaneleri -Kan bankaları ve transfüzyon merkezleri -Acil yardım ve ilk yardım merkezleri -Diyaliz merkezleri -Rehabilitasyon merkezleri -Biyoteknoloji laboratuvarları ve enstitüleri -Tıbbi araştırma merkezleri KÜÇÜK ÖLÇEKLİ KAYNAKLAR -Doktor, diş ve ağız sağlığı muayenehaneleri -Veteriner muayenehaneleri -Akupunktur merkezleri -Fizik tedavi merkezleri -Evde yapılan tedavi hizmetleri -Güzellik, kulak delme ve dövme merkezleri -Eczaneler -Ambulans hizmetleri -Hayvanat bahçeleri
EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR TIBBİ ATIKLAR TEHLİKELİ ATIKLAR RADYOAKTİF ATIKLAR A:Genel Atıklar B:Ambalaj Atıkları C: Enfeksiyöz Atıklar D: Patolojik Atıklar E: Kesici Delici Atıklar F: Tehlikeli Atıklar B,C,D,E,FveG - kağıt 1.Mikrobiyolojik 1.Ameliyathane, - enjektör iğnesi, - Tehlikeli TAEK gruplarında anılanlar laboratuvar atıkları morg, otopsi kimyasallar hariç tüm atıklar atıkları - karton Kültür ve stoklar - vücut parçaları, - iğne içeren diğer - Sitotoksik ve kesiciler sitostatik ilaçlar - mukavva - İnfeksiyöz vücut sıvıları - organik parçalar, - bistüri - Amalgam atıkları - plastik - Serolojik atıklar - lam-lamel - Genotoksik ve sitotoksik atıklar - cam - Kontamine lab.atıkları - kesik uzuvlar v.b - cam pastör pipeti - Farmasötik atıklar - metal v.b. 2.Kan kan ürünleri ve2.biyolojik deney- - kırılmış diğer - Ağır metal içeren bunlarla kontaminelerde kullanılancam v.b atıklar olmuş nesneler kobay leşleri Kullanılmış ameliyat - Basınçlı kaplar giysileri 3.Diyaliz atıkları, Karantina atıkları 4.Bakteri ve virüs içeren hava filtreleri, 5.Enfekte deney hayvanı leşleri, organ parçaları, kanı ve bunlarla temas eden tüm nesneler G: Radyoaktif Atıklar
Ünite İçi Atık Yönetim Planı Enfekte ve Patalojik Atıklar KesiciDelici Atıklar Ünite İçi Geçici Atık Atık Taşıma Deposu Konteyner Aracı Temizlik İşçilerinin Kıyafeti OLUMLU (%) 55,2 85,4 73,6 35,3 47,9 37,6 34,9 OLUMSUZ (%) 44,8 14,6 26,4 64,7 52,1 62,4 65,1
} Çevre lisansı 29/4/2009 tarihli ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenen lisansı ifade etmektedir. } Tıbbi atık taşıyan belediye veya firmaların valilikten; } Tıbbi atık bertaraf tesisi ile sterilizasyon tesisi kurmak ve işletmek isteyenlerin ise Bakanlıktan Konu ile ilgili yeterli uzman ve teknolojik imkânlara sahip olduğunu gösterir çevre lisansı alması gerekmektedir.
Görev, yetki ve yükümlülükler Bakanlık } Program ve politikaları saptamak, uygulamaya yönelik işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2006/7 sayılı Genelge 2006/25 sayılı Genelge 2008/9 sayılı Genelge 2010/17 sayılı Genelge } Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, } Tıbbi atık bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerine çevre lisansı vermek.
Görev, yetki ve yükümlülükler Mülki Amirler } Tıbbi atıkların yönetimiyle ilgili bütün faaliyetlerin denetimini yapmak, aykırılık halinde yaptırım uygulamak, } Oluşan, toplanan ve bertaraf edilen tıbbi atık miktarlarını yıl sonunda rapor halinde Bakanlığa göndermek, } Tıbbi atık taşıma araçlarına taşıma lisansı vermek } Tıbbi atık bertaraf ücretini MÇK aracılığıyla belirlemek, } Bertaraf tesisleri ile sterilizasyon tesislerini denetlemek
TIBBİ ATIKLARIN YÖNETİMİ Atık yönetim planını hazırlamak Atıkları kaynağında ayrı toplamak Sağlık Kuruluşu Tıbbi Atıkların Sağlık Kuruluşu İçinde Yönetimi Atıkları ayrı taşımak Atıkları geçici depolamak Personeli eğitmek Bertaraf harcamalarını karşılamak Tıbbi atık miktarını kayıt altına almak
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- -atıkların kaynağında ayrı toplanması, -kullanılacak ekipman ve araçlar, -atık miktarları, -toplama sıklığı, -geçici depolama sistemleri, -toplama ekipmanlarının temizliği, dezenfeksiyonu, -kaza anında alınacak önlemler, -sorumlu personel ve eğitimleri. I-Ünite içi atık yönetim planı hazırlanması
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- II- Atıkların Kaynağında Ayrı Toplanması Tıbbi Atıklar Evsel Atıklar Ambalaj Atıkları Tehlikeli Atıklar
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- Tıbbi Atıkların Toplanmasında kırmızı renkli plastik torbalar kullanılır. -yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı; -orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden üretilmiş, -sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz, -çift kat kalınlığı 100 mikron, -en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, - Uluslar arası Biyotehlike amblemi ve DİKKAT! TIBBİ ATIK ibaresi
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- Kesici-Delici Atıkların Toplanmasında plastik veya aynı özelliklere sahip kartondan yapılmış kutu veya konteynerler kullanılır. -delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, -su geçirmez, -açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, - Uluslararası Biyotehlike amblemi ile - DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK ibaresi bulunan -
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri III- Atıkların Ünite İçinde Taşınması Tıbbi atık torbaları, sağlık kuruluşu içinde özel araçlar ile toplanırlar. -tekerlekli ve kapaklı, -paslanmaz metal, plastik veya benzeri malzemeden yapılmış, -keskin kenarları olmayan, -temizlenmesi,dezenfeksiyonu kolay, -sadece bu iş için ayrılmış, -turuncu renkli, - Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri III- Atıkların Ünite İçinde Taşınması Atıkların taşınmasıyla görevli personel, turuncu renkli özel elbise giyer. -eldiven -koruyucu gözlük -maske -çizme
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- IV-Atıkların Geçici Depolanması Sağlık kuruluşları, atıkların bertaraf alanına taşınıncaya kadar güvenli bir şekilde biriktirilmesi ve bekletilebilmesi için geçici atık deposu inşa etmekle veya konteyner bulundurmakla yükümlüdürler. EVSEL ATIK DİKKAT TIBBİ ATIK
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- 20 ve üstü yatağa sahip sağlık kuruluşları -iki bölmeli (evsel+tıbbi) -2 günlük atık kapasiteli, -temizlenmesi kolay malzeme ile kaplı, -yeterli aydınlatma ve pasif havalandırmalı -dışa açılan veya sürmeli kapılar, -kapılar turuncu renkli, - Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi -araçların rahat ulaşabileceği yerde, yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerlerden uzak
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- 20 den az yatağa sahip sağlık kuruluşları -en az 2 günlük atık kapasiteli, -kilitlenebilir kapaklı, -dik köşeler içermez, kesişen yüzeyler yumuşak dönüşlerle birbirine birleşir, -dış yüzeyi turuncu renkli, - Uluslararası Biyotehlike amblemi ve Dikkat! Tıbbi Atık ibaresi, -yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerlerden ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinden uzak, -her gün veya herhangi bir kazadan hemen sonra temizlenir/dezenfekte edilir
Konteyner kullanımı -Kötü örnekler- TIBBİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- V-Personelin Eğitilmesi Personel, tıbbi atıkların -toplanması, -taşınması, -geçici depolanması, -yarattığı sağlık riskleri -neden olabilecekleri yaralanma ve hastalıklar -bir kaza veya yaralanma anında alınacak tedbirler konusunda eğitime tabi tutulur.
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- VI-Bertaraf Harcamalarını Ödemek Tıbbi atık üreticileri, ürettikleri atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı için gereken harcamaları, bertaraf eden kurum ve kuruluşa ödemekle yükümlüdürler. Tıbbi atık bertaraf ücreti, her yıl il mahalli çevre kurulu tarafından tespit ve ilan edilerek Bakanlığa bildirilir.
-Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri- VII-Kayıt Tutmak Tıbbi Atık Miktarı Tıbbi atık üreticileri, oluşan tıbbi atık miktarını düzenli olarak kayıt altına alırlar ve yıl sonu itibari ile valiliğe gönderirler.
TIBBİ ATIKLARIN YÖNETİMİ Tıbbi atık yönetim planını hazırlamak Tıbbi atıkları bertaraf tesisine taşımak Belediye Tıbbi Atıkların Sağlık Kuruluşu Dışında Yönetimi Taşıma araçları için lisans almak Bertaraf tesislerini kurmak Bertaraf tesisleri için lisans almak Personeli eğitmek Tıbbi atık miktarını kayıt altına almak
-Belediyelerin Yükümlülükleri- -hizmet verdikleri sağlık kuruluşları, -bu kuruluşların tıbbi atık miktarları, -geçici depolama sistemleri, -toplama ve taşınmada kullanılacak ekipman ve araçlar, toplama rotaları, -araç temizleme ve dezenfeksiyon, -kaza anında alınacak önlemler,yapılacak işlemler, -sorumlular ve eğitim -tıbbi atıkların bertarafında uyguladıkları sistemler I-Tıbbi atık yönetim planının hazırlanması
-Belediyelerin Yükümlülükleri- II-Tıbbi atıkların bertaraf tesisine taşınması Tıbbi atıkların sağlık kuruluşlarından alınarak bertaraf tesisine taşınmasından büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler sorumludur. Taşıma, özel olarak dizayn ve imal edilmiş ve taşıma lisansı almış araçlarla yapılır.
-Belediyelerin Yükümlülükleri- II-Tıbbi atıkların bertaraf tesisine taşınması -Kapalı olmalı -Sıkıştırma mekanizması bulunmamalı -İç yüzeyinin paslanmaz ve temizlenebilir olmalı -Dik köşeler içermemeli -Aracın dış yüzeyi turuncu renkte olmalı -Aracın üzerinde Uluslararası Biyotehlike amblemi ile Dikkat Tıbbi Atıklar ibaresi bulunmalı
Lisanslı tıbbi atık taşıma aracı bulunan iller
-Belediyelerin Yükümlülükleri- III-Tıbbi Atıkların Bertaraf Edilmesi Dikkat! Tıbbi Atık Sterilizasyon Yakma Evsel Atık Düzenli Depolama
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Yakma
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Yakma -İki aşamalı yakma ; 900 ºC ve 1100 ºC -tam yanma, -sürekli kayıt, -atık gazların kontrolü ve arıtılması, -yakılacak tıbbi atıklar içinde termometreler, kullanılmış piller/bataryalar, civa ve kadmiyum içeren atıklar, radyolojik atıklar, ampuller ve basınçlı kaplar bulunmaz. SAĞLIK KURULUŞLARI TARAFINDAN YAKMA TESİSİ KURULAMAZ!
-Belediyelerin Yükümlülükleri- Tıbbi Atıkların Sterilizasyonu Tıbbi atıkların bertarafında alternatif bir teknoloji
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Tıbbi Atıkların Bertarafında Yakma Dışı Teknolojiler Termal Prosesler - Düşük Isılı Termal Prosesler -Otoklav -Geliştirilmiş otoklav -Mikrodalga -Kuru ve sıcak hava - Orta Isılı Termal Prosesler -Ters polimerizasyon -Termal depolimerizasyon - Yüksek Isılı Termal Prosesler -Piroliz-oksidasyon -Plazma piroliz
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Kimyasal Prosesler -Sodyum hipoklorit -Klorin dioksit -Ozonlama Radyasyon Prosesler -Elektron ışın Biyolojik Prosesler -Enzim bazlı prosesler
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon (TAKY-Tanım) Bakteri sporları dahil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesi veya bu mikroorganizmaların seviyesinin 99,9999% oranında azaltılması. Sterilizasyon (DAS Rehberi) Herhangi bir maddenin ya da cismin, birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden arındırılmasıdır. sterilizasyon islemi sonrasında canlı mikroorganizma sayısının milyonda bire düsmesi, yada diger bir ifadeyle sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olması amaçlanır.
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon NİÇİN STERİLİZASYON? Kullanım Kolaylığı -Operatörlerin hızlı eğitimi -Tam otomatik prosesler -Düşük maliyetli sistemler Güvenli -Tüm ekipmanlar güvenli -Atık parçalama ve sterilizasyon işlemleri kapalı sistem -İşlemler arasında atık ile temas yok Ekonomik -İnşası ve montajı kolay -Bertaraf maliyetleri düşük -İşletme maliyetleri düşük -Yatırımın geri dönüşümü (amortisman) kısa Çevre ile dost -Tehlikeli emisyonlar yok -Proseslerde kimyasal madde kullanılmıyor -Radyasyon yok -Temiz ve çevreyle dost teknoloji
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar sterilizasyon yöntemi ile zararsız hale getirilebilirler Patolojik atıklar ile kimyasal maddeler, genotoksik/sitotoksik ajanlar, radyolojik atıklar ve basınçlı kaplar sterilizasyona tabi tutulamaz Sterilize edilen tıbbi atık, evsel atık düzenli depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilebilir
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon tesislerinin bölümleri Geçici atık deposu Sterilizasyon ünitesi Konteyner / araç yıkama-dezenfeksiyon ünitesi İdari bölümler
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon tesislerinin bölümleri Geçici atık deposu Atıkların işleme tabi tutulmadan önce güvenli bir şekilde depolanabileceği kapalı bir mekan
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Geçici atık deposu En az iki günlük kapasite
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Geçici atık deposu İç yüzeyi özel malzeme ile kaplı
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Geçici atık deposu Soğutma tertibatı (+4 ºC)
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Geçici atık deposu Pasif havalandırma
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Geçici atık deposu Kapı (dışa doğru açılan/sürmeli, turuncu renkli, amblem)
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon tesislerinin bölümleri Sterilizasyon ünitesi Mekanik güvenlik ve performans açısından uluslar arası standartlara uygunluk 97/23/EC- Basınçlı kaplar direktifi 98/37/EC- Makine direktifi 93/42/EEC- Tıbbi cihazlar direktifi 73/23/EEC- Düşük voltaj direktifi EN-285 Buhar sterilizatörleri EN-554 Sterilizasyon geçerliliği
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon ünitesi Atık parçalama mekanizması
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon ünitesi Yardımcı üniteler Buhar kazanı Kompresör Su yumuşatma ünitesi
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyaon Sterilizasyon ünitesi Sterilizasyon işleminin kontrolü Kimyasal indikatörler Renk değişikliği
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon ünitesi Sterilizasyon işleminin kontrolü Biyolojik indikatöler Bacillus stearothermophilus Bacillus subtilis Minimum 4 log10-6 log10 azalma
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon ünitesi Sterilizasyon işleminin kontrolü Rutin testler haftalık, altı aylık
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon ünitesi Kayıt Miktar Basınç Sıcaklık Süre Testler
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon tesislerinin bölümleri Konteyner / araç yıkamadezenfeksiyon ünitesi Konteynerler ve araçlar günde en az bir kere dezenfekte edilir
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon Sterilizasyon tesislerinin bölümleri İdari bölümler Büro Laboratuvar Yemekhane Soyunma odası WC-duş
-Belediyelerin Yükümlülükleri - Sterilizasyon -Sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ise belediyeler tarafından kurulur ve işletilir. -Sağlık kuruluşları tarafından münferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve işletilemez. -Sterilizasyon tesisleri için çevre lisansı alınması zorunludur.
Sorularınız için; Telefonlar : 0.312.207 64 85 : 0.312.207 67 59 Faks. : 0.312.207 64 46 E-mail :oozsarac@cob.gov.tr :meryemyilmaz@cob.gov.tr