ÇOCUK, OYUN VE OYUNCAKLAR
ÇOCUKLARDA OYUN Çocuğun Dünyasına Girebilmenin En Önemli Yoludur Oyun
Oyuna Dair Birkaç Söz Küçük çocuğu olan, onun hatırı için onunla çocuklaşsın. (Hadis) Çocuk oyunla büyümelidir. ( Eflatun ) Oyun oynamayan bir çocuk, yalnızca çocukluğun eğlencesini kaçırmakla kalmaz, aynı zamanda tam anlamıyla gelişmiş bir yetişkin de olamaz. (Whitley) Oyun, hayatın özüdür ve çocuğun her şeyi öğrenebileceği tek yoldur.(tudor-hart)
Oyun Nedir? Belli bir amaca yönelik olan veya olmayan, kurallı ya da kuralsız gerçekleştirilen fakat her durumda çocuğun isteyerek ve hoşlanarak yer aldığı fiziksel, bilişsel, dilsel, duygusal ve sosyal gelişimin temeli olan, gerçek hayatın bir parçası ve çocuk için en etkin öğrenme sürecidir.
Oyuna İlişkin Özellikler Oyun çok hareketli, yaratıcı ve esnek bir ortam teşkil eder. Oyunun kuralları değişebilir; ancak bunu oyun oynayanların kabul etmesi gereklidir. Oyun günlük işlerin dışında yapılan ve maddi bir sonuç beklenmeden yapılan etkinliklerdir. Oyun, iş in karşıtı olarak ifade edilmektedir. Sınırlandırılmış bir zaman ve belli bir mekan içerisinde yapılmaktadır.
Oyunda aktif katılım şarttır. Oyunun, oynayanlar üzerinde olumlu etkisi vardır. Oyun bazı hallerde çok yoğun dikkat gerektirir. Oyun özgür ve rahat bir ortam içerir. Oyun deney ve araştırma içerir. Oyun zihni ve bedeni çalıştırır. Oyun farklı kişilerle (çocuklarla) sosyal kaynaşmayı sağlar. Oyun her zaman kişinin (çocuğun) ilgisini çeken ve beyni uyaran bir araçtır.
Oyunda birey mutluluk ve heyecan duyar. Oyun üretimi, yaratıcılığı, özgüveni ve empati duygusunu geliştirir. Oyunda birey kurallara uymayı, paylaşmayı, hoşgörüyü, problemlere çözüm getirmeyi, belli bir disiplin içinde düşünmeyi, toplumsal rolleri, araştırmayı, uzlaşmayı, sorumluluk almayı, kendini ifade etmeyi, karar vermeyi ve sonuçlarına katlanmayı öğrenir.
Oyun ve Çocuk Oyun çocuğu tanımada en önemli yollardan biridir.çünkü çocuk oyun içerisinde özgürdür, her türlü yapmacıktan uzaktır, içindeki duygu, düşüncelerini rahatça oyununa yansıtır.
Oyun ve Yaratıcılık Oyun, çocuğun yaratıcılığını en özgür şekilde ortaya koyduğu ortamdır.çocuk oyun sayesinde kendini tanımaya başlar, kendi güçlerini sınayarak bazı alanlarda girişimlerde bulunmaya doğru yol alır.
Oyunun Gelişim Alanlarına Etkisi 1.Sosyal Gelişim Üzerine Etkileri 2.Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri 3.Zihinsel Gelişim Üzerine Etkileri 4.Duygusal Gelişim Üzerine Etkileri 5.Dil Gelişimi Üzerine Etkileri 6.Fiziksel ve Psikomotor(Bedensel) Gelişim Üzerine Etkileri
1.Sosyal Gelişim Üzerine Etkileri Çocuk oyun ile kazandığı olumlu davranışları pekiştirip, olumsuz davranışları değiştirme olanağı bulmaktadır. Çocuk oyun oynayarak kuralları öğrenir ve ilerde topluma uyumlu bir yetişkin haline gelir. Çocuk oyun oynayarak akranları ile iyi ilişkiler geliştirir ve dünya ile ilgili düşünceler geliştirirler.
Çocuk oyun oynayarak kendine uygun olan toplumsal rolleri geliştirir. Çocuk oyun ile karşısındakine saygı gösterme, yenilgiyi kabul etme, sorumluluk alma gibi sosyal açıdan çok önemli davranışlar geliştirir. Çocuk doğru-yanlış, güzel-çirkin, iyi-kötü, haklı-haksız gibi kavramlar ve ahlaki anlayışları oyun sırasında öğrenir, dener ve kendine uygun olanı pekiştirir.
2.Kişilik Gelişimi Üzerine Etkileri Oyun oynayan çocuğun duyguları keskinleşir ve yeteneklerinin farkına varır. Oyun pasif çocuğu aktifleştirip cesaretlendirir. Oyun karar verme, analitik düşünme, problem çözme becerilerini geliştirir.
Oyun oynayan çocuk kendine güvenme ve başkalarının haklarına saygılı olma konusunda gelişme gösterir. Oyun oynayan çocuğun işbirliği yapma yeteneği oluşur.
3.Zihinsel Gelişim Üzerine Etkileri Oyun çocuğun dünyayı ve çevresini keşfetmesine, gerekli bilgileri edinmesine, merak duygusunu tatmin etmesine olanak sağlar. Oyun yoluyla çocuk mantık yürütmeyi, seçim yapmayı, sebep sonuç ilişkileri kurmayı, dikkatini toplamayı, kendini bir amaca yöneltmeyi öğrenebilir. Oyun büyüklük, şekil, renk, boyut, ağırlık, hacim, ölçme, sayma, tartma, zaman, mekan, uzaklık, uzay ile ilgili kavramların kazanılmasında etkilidir.
Oyun, eşleştirme, sıralama, sınıflama, analiz, sentez, değerlendirme, problem çözme gibi zihinsel süreçlerin işleyişlerini kazandırma ve hızlandırmada etkilidir. Oyun anında çocuk düşünme, algılama, kavrama, mukayese etme, akıl yürütme ve öngörüde bulunma gibi sürekli bir zihinsel faaliyet içerisindedir. Oyun oynayan çocuk plan yapma, taktik geliştirme ve işbirliğine gidip fikir alışverişinde bulunma yeteneklerinde gelişme gösterir.
4.Duygusal Gelişim Üzerine Etkileri Mutluluk, dostluk, sevinç, korku, acı, acıma, kaygı, düşmanlık, kin, nefret, sevme, sevilme, güven duyma, bağımlılık, bağımsızlık, ayrılık, ölüm gibi pek çok duygusal tepkiyi çocuk oyun yolu ile öğrenmektedir. Oyun çocuğun saldırganlık dürtüsünü ve birikmiş enerjisini boşaltmasını sağlamaktadır Çocuk yaşadığı duygusal sorunu oyunda ortaya koyabilmekte ve bu sorunu çözümleme yoluna gidebilmektedir.
Çocuk ailesinde ve çevresinde gördüğü bütün toplumsal rollere yönelik olarak duygusal tepkilerini oyunlarına yansıtmaktadır. Çocuk oyun esnasında son derece özgür ve bağımsız hareket ederek duygularını ortaya koyar ve rahatlar. Oyun yoluyla çocuk kendini ifade etme ve çevresiyle uyumlu ilişkiler kurma gereksinimini giderir.
5.Dil Gelişimi Üzerine Etkileri Çocuk oyun esnasında dili; sözlü olarak ifade edilenleri anlama, yeni sözcükler kazanma, duygu ve düşüncelerini anlatma, bir problem durumu çözümleyebilme, tahminde bulunma, bilgi aktarma amacıyla kullanır. Konuşma becerisi artar, söz dağarcığı gelişir, rahat konuşma ve düşüncelerini açıklama alışkanlığı kazanır, soru sormayı, yeni bilgiler edinmeyi, bilgilerini başkalarına açıklama alışkanlığını edinir.
Oyun ortamında çocuk, yeni sözcükler öğrenir, daha düzgün ve kurallı cümleler kurmayı öğrenir. Öğrendiği sözcüklerle arkadaşlarına bir şeyler anlatmayı, onları dinleyip anlamayı, bu yolla da dili kullanmayı öğrenir.
6.Fiziksel ve Psikomotor(Bedensel) Gelişim Üzerine Etkileri Koşma, atlama, sıçrama, tırmanma, sürünme gibi fiziki güç gerektiren oyunlar da çocuğun solunum, dolaşım, sindirim ve boşaltım gibi sistemlerinin düzenli çalışmasını sağlamaktadır. Oyun çocuğun büyük kas ve küçük kas gelişimini hızlandırmaktadır.
ÇOCUKLARIMIZ OYUN OYNARKEN NASIL DESTEKLEMELİYİZ? Çocuğun oynayabileceği güvenli bir ortam hazırlamalıyız. Çocuğa oynarken rahat edebileceği kıyafetler giydirmeliyiz. Her gün düzenli olarak en az 15-20 dakika oyun oynamalıyız. Oyunun kurallarını onun koymasına izin vermeliyiz. Çocuğun oyunlarına katılmalıyız fakat fazla müdahale etmemeliyiz. Yumuşak bir ses tonuyla konuşmalıyız.
Olumlu mesaj veren oyunlar oynamalıyız. Çocuğumuzu hayal gücünü ve yaratıcılığını zenginleştiren oyunlar oynaması için teşvik etmeliyiz. Çocuğumuzun oyunlarını olumlu pekiştirmeliyiz. Çocuğumuzun yaptıklarını gördüğümüzü ve bunlarla ilgilendiğimizi ona belirtmeliyiz. Gülümseyerek ve göz teması kurarak oyun oynamalıyız. Çocuğumuza sevgi dolu ve sıcak yaklaşıp, oyun oynayarak ilgilendiğimizde çocuğumuz daha iyi gelişir ve beceriler kazanır.
ÇOCUKLARIN YAŞLARINA GÖRE OYUN TÜRLERİ VE OYUNCAKLAR
0-24 ay arası çocuklar Tek başına oyun oynadığı dönemdir 0-2 yaş arasında ses, şekil ve renklere duyarlıdırlar Oturmaya başladığında nesneleri ağzına götürür, yürümeye başladığında nesneleri atar.
24-36 ay arası çocuklar 2-3 yaşla birlikte başka çocuklarla oynamaya başlarlar Hayali oyunlar başlar İnsanların ve olayların taklit edildiği oyunlar başlar Nesneleri oyuncak gibi kullanır (sopa=at) Anne ve babasını taklit etmeye başlayan çocuğun, mutfak eşyalarını oyun aracı olarak kullandığı bunun yanı sıra tamir aletlerinden, bahçe materyallerinden (kova, kürek vb) zevk aldığı görülür.
36-48 ay arası çocuklar Çocuğun hareketlerinde kararlılık vardır. Tırmanmak, inip çıkmak, üç tekerlekli bisiklete binmek, bu yaşlarda en çok sevilen faaliyetlerdir. Yapı-inşa malzemeleri ilgi alanlarına girer. Küçükten büyüğe doğru giden küpler, tahta parçaları, büyük bloklar gibi. Su, kum, kil, çamur, hamur gibi oyun materyalleri yaratıcılıklarının gelişiminde oldukça yaralıdır.
48-72 ay arası çocuklar Bu dönemde çocuk, masa başı faaliyetlerine ilgi duymaya başlar. Resim yapma, boyama, kesme vb. Bu arada evcilik, bakkalcılık, doktorculuk, hırsız-polis oyunları, bu dönemin en yaygın oyunlar arasındadır. Çocuklar grup oyunlarına ilgi duymaya başlarlar. Zihinsel çaba gerektiren materyaller bu dönemde (resim ve sayı eşleme oyunları, domino, sayı kartları gibi) gözdedir. Taklit içerikli oyunlar daha karmaşık hale gelerek devam eder. Oyunlar cinsiyete göre farklılaşmaya başlar.
OYUNCAK SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Çocuğa, evde kendisinin oynayabileceği, oyuncaklarını koyabileceği bir köşe hazırlanmalıdır. Oyuncaklar, çocuğun rahatça alabileceği, oynamak istediğinde seçebileceği ve geri koyabileceği şekilde düzenlenmelidir. Oyun alanı çocuğun rahat hareket edebileceği, tehlike yaratmayan bir ortam olmasına dikkat edilmelidir. Anne-baba, çocuğa "Oyuncaklarını toplasana" demek yerine, çocuğun dikkatini çekerek oyuncakları birlikte toplayabilirler.
Anne-baba, çocuğa pahalı oyuncaklar almak yerine, çocuğun kaslarını çalıştıracak, girişimciliğini ve hayal gücünü artıracak oyuncakları tercih etmelidir. Örneğin; sünger bebek, kağıt uçurtma gibi. Anne-baba çocuğun oyun oynamasını cesaretlendirmeli, yeni oyunlar öğretmeli ve çocuğa oyun oynarken eşlik etmelidir. Anne ve babanın sevgi dolu, sıcak yaklaşımıyla, sık sık birlikte oynanılan, ilgilenilen çocuklar daha iyi gelişir ve beceriler kazanır.
İŞİ OYUN OLAN ÇOCUKLARINIZLA GEÇİRECEĞİNİZ HER SANİYENİN DEĞERİNİ BİLEN SİZ ANNE- BABALAR DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER REHBER ÖĞRETMEN ELİF IŞIK