KAN TESTLERİ İLE DMFT SKORLARI, MİKROBİYOLOJİK SAYIM VE TÜKÜRÜĞÜN TAMPONLAMA KAPASİTESİ ARASINDAKİ KORELASYON

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni Aaştıma/ Reseach ÖZTUNÇ, Aticle KELEŞ, KAN TESTLERİ İLE DMFT SKORLARI, MİKROBİYOLOJİK SAYIM VE TÜKÜRÜĞÜN TAMPONLAMA KAPASİTESİ ARASINDAKİ KORELASYON THE CORRELATION OF BLOOD TESTS WITH DMFT SCORES MICROBIOLOGIC COUNTS AND BUFFER CAPACITY OF SALIVA Doç. D. Haluk ÖZTUNÇ* Yd. Doç. D. Seda ÖZTURAN*** Aş. Gö. Dt. Bucu KELEŞ** Pof. D. Cenk HAYTAÇ**** Makale Kodu/Aticle code: 596 Makale Göndeilme taihi: 21.06.2011 Kabul Taihi: 05.11.2011 ÖZET Son zamanlada sikülasyona katılan oal bakteile ve baktei üünlei ile sistemik hastalıkla aasında ilişki kuulmaya çalışılmaktadı. Çüük lezyonu dişte oluştuduğu haabiyet dışında, ilelediği duumlada da genel sağlıkla ilgili büyüme, kilo alımında oblem, bazı sistemik inflamatua aametelede atışa neden olmaktadı. Bu çalışmada DMFT (çüük, eksik, dolgulu diş) skolaı, mikobiyolojik sayım, tüküüğün tamonlama kaasitesi, kan hücelei, inflamatua hücele gibi belili kan hüceleine ait aametele, sağlıklı eiodonsiyuma sahi 152 hastada analiz edilmişti. oanlada S. Mutans ve Lactobacilli, düşük tamonlama kaasitesi valığında DMFT skolaı ile IL8, Ig A, Ig D, CD4, CD 19 ve eozinofil değelei aasında istatistiksel olaak beligin bi koelasyon elde edilmişti. Sonuçla oal sağlığın sistemik sağlık çeçevesinde değelendiilmesi geektiğini, diş hekimlei ile tı doktolaı aasında hasta ile ilgili iletişimin olması geektiğini göstemektedi. Anahta Kelimele: DMFT, Tüküük Tamonlama Kaasitesi, Kan Testlei, Mikobiyolojik Sayım. ABSTRACT Ove the last decade, thee is an inceasing inteest in ossible associations between oal and systemic diseases since the bacteia and/o thei oducts ae known to invade the systemic ciculation. Besides the effects of caious tissue on othe teeth, sevee caies may have some consequences on the geneal health such as gowth and weight gain etadation, uegulation of some systemic aametes of inflammation. In this study, the ossible coelation of DMFT (decayed, missing, filled teeth) scoes, with micobiologic counts, the buffe caacity of saliva and cetain blood aametes such as blood cells counts and inflammatoy cytokins has been analyzed in 152 atients with healthy eiodontium. The esults showed that in the esence of high s. mutans and lactobacilli and low buffe caacity, thee was a statistically significant coelation between DMFT scoes and Il-8, IgA, IgD, CD4, CD19 and eosinohiles. The esults have indicated that also dental caies should be included in the esective of oal health and systemic health, and they suggest that the dental and medical ofessions should develo even close ties in the futue. Key wods: DMFT, Buffe caacity, Blood tests, Micobiologic counts *Çukuova Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi AD **Çukuova Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi AD ***Bezmialem Vakıf Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Peiodontoloji AD **** Çukuova Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Peiodontoloji AD 14

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni GİRİŞ Ağız ve diş Oal kaynaklı fokal enfeksiyonla oal dokulaa ait açık ya da kaalı bölgeleden kaynaklanabili. Açık fokal bölgele; çüük lezyonlaı, eiodontal cele, çekim alanlaıdı. 1,2,3 Kaalı fokal alanla, kök aekslei çevesindeki enfeksiyonla, sümemiş enfekte dişle ve enfekte ulalaı içei. 1,2,3 Geçmiş yıllada enfeksiyöz oal hastalıklaın, bakteile ve/veya üünleinin dein dokulaa ve kana diekt giiş sağlaması ya da kemik kavitelei boyunca lenf ve kan damalaı ile ya da tüküük bezi mukoza yüzeylei boyunca fasiyal alanlaa yayılabileceği gösteilmişti. 1,2 Peiodontal atojenlee kaşı gelişen konik bakteiyemi ile sistemik inflamatua yanıt aasında yani eiodontal hastalık ile ateoskleozis, eken doğum, düşük ağılıklı doğum aasında ilişki söz konusudu. 4 Benze şekilde diş üzeinde bulunan çüük lezyonlaının dişe olan etkisinin yanı sıa ilei çüük lezyonlaının genel sağlık üzeinde büyüme, kilo kaybı, inflamatua bazı sistemik aametelede egulasyon gibi etkilei olabili. 5,6,7 Bu yüzden ilei çüük lezyonlaı sistemik faktölei etkileyebili ve genel sağlığa olumsuz etkilei olabili. Çüüğe mauz kalan ulada oluşan immun yanıt çok iyi bilinmemektedi. Konik ulal enfeksiyon dentinal tübülleden bakteiyel antijenlein ulaya ulaşması sonucu gelişi. 8,9 Çalışmalada mine üzeinde oluşan küçük bi lezyonun bile ulada inflamatua yanıta neden olabileceği gösteilmişti. 10 Bu duumda ulal T yadımcı lenfositleinin, B- lineage hücele, nötofille ve makofajlaın sayısı beligin oanda ata 11,12,13 ulal Ig G, A, M, PGE2, TNF alfa 14,15 ve CD 8 ata 9, ulal CD 24-25 salgısının ve IL 2 konsantasyonunun atışı 16 ulal atogenezde lokal immun eaksiyon olaak göülmektedi. Sistemik dolaşımda bulunan lazma Ig G, alfa 1 asit glikootein 5 ve seum albumin 6 konsantasyonlaı çüük ve ulal atoloji ile ilişkilidi. Bu çalışmada kan test değelei, kan hüce sayılaı, inflamatua medyatö seviyelei, tüküük tamonlama kaasitesi, oal mikobiyolojik testle, S. Muttans, Lactobacilli seviyelei ve DMFT skolaı aasındaki ilişki değelendiilmekti. MATERYAL METOD Çalışmaya dahil edilen gönüllü hastaladan yazılı onam fomu alındı. Hastala şu duumlaın valığında çalışmaya dahil edilmedi. 1) Çalışmada değelendiilen aametelei etkileyecek bi sistemik hastalık 2) Geçmiş 3 ay içeisinde sistemik antibiyotik ya da non steoidal anti-inflamatua ilaç kullanımı 3) Sigaa kullanımı 4) Son 6 içeisinde eiodontal tedavi gömüş hastala İlei gingivitis yada eiodontitisi, dişeti büyümelei, sontan kanamalaı, gingival ülseasyonlaı, eiodontal absesi, eiaikal ya da anaomik filmleinde eiaikal lezyonlaı satanan hastala çalışmaya dahil edilmedi. Çalışma gubu 81 bayan, 71 ekek hastadan oluştuuldu. Dünya sağlık ögütünün kiteleine uygun olaak bütün bieyle çüük lezyonlaı açısından aynı muayeneci taafından DMFT indeks kullanılaak değelendiildi. KAN TESTLERİ Venöz kan damalaından alınan önekleden, nötofil, lenfosit, monosit, eozinofil, bazofil gibi beyaz kan hücelei; hemoglobin, hematokit, kouskula hacim ve hemoglobin konsantasyonu, latelet sayısı, latelet hacmi gibi kımızı kan hüceleinin sayımı yaıldı. İmmunolojik analizde Ig A, D, M, G ve G alt gulaı değelendiildi. Ayıca IL-2,4,8 seviyelei ve CD 3,4,8,19,20 de değelendiildi. TÜKÜRÜK TAMPONLAMA KAPASİTESİ Hastalaa ait salyalaın tamonlama kaasitesi ticai bi eaat kullanılaak değelendiildi (CRT buffe, Ivocla-Vivadent, Liechtestein). Testten en az bi saat önce hastalaa hehangi bi şey yiyi içmemelei, dişleini fıçalamamalaı, ağız gagaası kullanmamalaı söylendi. Hastalaa tüküük salgısını attıması için aafin tablet çiğnetili 5 dakikalık eiyod içeisinde tüküük öneklei tolandı. Piet kullanılaak tamon test stilei tüküükle ıslatılı tüküüğe ait tamonlama etkisi test stileinde daha önceden belilenmiş enk değişikleine bağlı olaak değelendiildi. Hastala düşük ve yüksek tüküük tamonlama kaasiteleine göe sınıflandııldı. MİKROBİYOLOJİK TESTLER Çalışmada tüküük içeisindeki Lactobacilli ve S. Mutans değelei ticai bi eaat kullanılaak değelendiildi (CRT bacteia, Ivocla-Vivadent, Liechtenstein). Tüküük stimülasyonu aafin tabletlein çiğnen- 15

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni mesi ile sağlandı. Aga yüzey tüküük ile tamamen ıslatıldı. NaHCO 3 tableti üzeine yeleştiildikten sona test öneklei sıkıca kaatılı 37 C de inkübatöe 48 saat için yeleştiildi. S. Mutans ve Lactobaccilli kolonilei daha önceden tanımlanmış model katlaı ile kaşılaştıılmak suetiyle değelendiildi. Hastala yüksek (>10/ml) ve düşük (<10/ml) S. Mutans ve Lactobacilli değeleine sahi olaak sınıflandııldı. İSTATİSTİKSEL ANALİZ Data nomal dağılıma göe kontol edildi. Değişkenle nomal dağılım göstemediğinden istatistiksel analiz için aametik olmayan testle tecih edildi. Gula aasındaki faklılığın analizinde süekli değişkenle için Mann Whitney U testi yaıldı. Koelasyon analizi Seaman Rho Koelasyon testi ile yaıldı. Data anlamlı±sd, medyan ve min-max olaak ifade edildi. P değeinin < 0.05 olması önemli sayıldı. İstatistiksel analiz SPSS 12.0 vesiyonu ile yaıldı. SONUÇLAR Sonuçla düşük oandaki tamon madde, yüksek S.Mutans ve yüksek Lactobacilli gulaında DMFT düzeyleinin yüksek olduğunu göstedi. (sıasıyla, =0.04, =0.006 ve =0.005) (Tablo 1) Tablo 1. S.mutans, lactobacilli and tamon alt gulaında DMFT skolaı Tüm DMFT skolaının ve kan testi değeleinin koelasyon analizi istatistiksel olaak anlamlı fak göstemedi. Hastala bakteiyolojik sayımla ve tüküüğün tamon kaasitesine göe alt gulaa ayıldığında aşağıdaki sonuçla elde edildi: DMFT skolaı, yüksek S.Mutans ve yüksek Lactobacilli gulaında IL-8, IgA ve IgD düzeylei ile ozitif koelasyon ve düşük tamon kaasiteli guta IL-2, IL- 8, IgM ve IG-G 1 düzeylei ile ozitif koelasyon göstedi. (Tablo 2) Tablo 2. DMFT nin intelökin ve immunglobulinle ile koelasyonu. DMFT S. mutans Lactobacilli Tamon n=112 n=40 n=98 n=54 n=89 n=63 P IL_2 0,08 0,13 0,11 0,25 0,27** 0,08 0,62 0,16 0,28 0,07 0,01 0,50 IL_4 0,03 0,06 0,04 0,17 0,08 0,01 0,68 0,71 0,65 0,20 0,44 0,92 IL_8 0,22** 0,39** 0,16 0,36** 0,29** 0,07 0,01 0,01 0,09 0,01 0,01 0,57 IG_M 0,07 0,11 0,03 0,09 0,24* 0,07 0,41 0,48 0,75 0,51 0,02 0,55 DMFT IG_A 0,04 0,32* 0,05 0,35** 0,18 0,01 Mean SD 0,64 0,04 0,60 0,01 0,08 0,95 Median IG_G 0,13 0,10 0,07 0,04 0,02 0,01 Sıklık Yüzde (min-max) Değei 0,14 0,50 0,46 0,72 0,81 0,93 Tamon 89 58,6 5,4 3,4 5,0 (0-9) IG_D 0,06 0,42** 0,16 0,36** 0,12 0,06 0,49 0,01 0,11 0,01 0,39 0,62 S. mutans Lactobacilli 63 41,4 112 73,7 40 26,3 98 64,5 4,5 3,7 4,0 (0-17) 3,5 2,7 3,0(0-9) 5,4 3,7 5 (0-17) 3,7 2,8 4,0 (0-12) 0.04 0.006 IG_G1 0,04 0,12 0,01 0,01 0,28** 0,16 0,62 0,45 0,85 0,90 0,01 0,19 IG_G2 0,01 0,13 0,03 0,15 0,11 0,07 0,84 0,83 0,75 0,25 0,47 0,58 IG_G3 0,13 0,18* 0,15 0,13 0,04 0,06 0,35 0,05 0,14 0,34 0,64 0,59 IG_G4 0,12 0,16 0,10 0,14 0,15 0,16 0,18 0,32 0,32 0,30 0,16 0,18 Tolam 54 35,5 152 100,0 5,5 3,8 5,5 (0-17) 4,9 3,6 4,0 (0-17) 0.005 * 0.05 değeinde koelasyon önemli. ** 0.01 değeinde koelasyon önemli. 16

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni DMFT skolaı ve T-lenfosit alt gulaı aasındaki koelasyon Tablo 3 te gösteilmişti. DMFT skolaı yüksek S.mutans ve yüksek Lactobacilli gulaında CD4 ve CD19 düzeylei ile ve düşük tamon kaasiteli guta CD4 ile ozitif koelasyona sahiti. (Tablo 3) He üç guta da DMFT skolaı ile ozitif koelasyon gösteen tek kan hücesi eozinofildi. (Tablo3) Tablo 3. DMFT nin T lenfosit alt gulaı ve eozinofil ile koelasyonu. DMFT n=112 S. mutans Lactobacilli Tamon n=40 n=98 P n=54 n=89 n=63 CD3 0,07 0,23 0,08 0,24 0,10 0,06 0,40 0,14 0,39 0,07 0,32 0,61 CD4 0,11 0,48** 0,12 0,29* 0,25** 0,14 0,54 0,01 0,44 0,03 0,01 0,24 CD8 0,05 0,05 0,01 0,04 0,01 0,10 0,55 0,72 0,92 0,74 0,99 0,40 CD19 0,03 0,36* 0,03 0,26 * 0,12 0,07 0,75 0,02 0,74 0,05 0,48 0,57 CD20 0,01 0,13 0,06 0,03 0,04 0,09 0,93 0,40 0,49 0,79 0,71 0,46 EO 0,04 0,41** 0,04 0,29* 0,18* 0,03 0,64 0,01 0,69 0,02 0,05 0,80 * 0.05 değeinde koelasyon önemli. ** 0.01 değeinde koelasyon önemli. TARTIŞMA Bu çalışmada, DMFT skolaı ile mikobiyolojik sayımla, tüküüğün tamon kaasitesi ve bazı kan testi aameteleinin olası ilişkisi analiz edildi. Bilindiği gibi eiodontal baktei ve/veya onlaın üünlei ince ve ülsee eiodontal ce duvalaından kan akımına P dahil olu ve sistemik inflamatua cevabı başlatabili. Bu çalışmada eiodontal hastalıklaın kan aametelei üzeindeki etkisini elimine etmek çok önemliydi. Bu yüzden, gingivitis ve/veya eiodontitisi olan hastala çalışma dışı bıakıldı ve çalışmaya dahil edilen tüm hastala eiodontal olaak sağlıklıydı. S.mutans ve Lactobacilli değeleinin sistemik inflamatua cevaba neden olduğu bulundu. Potein antijenlei temel immünojenik hüce duvaı antijeni olaak öne süülmüştü ama insandaki doğal antikolaın tüm S.mutans hüceleine bağlanması S.mutans a sesifik biçok antijen taafından teşvik edili. 17 S.mutans ın çocuklada çüükle bilikte hüce aacılı immün cevabı başlattığı 18, seum IgG 19, IgA, IgM 18 antikolaını indüklediği gibi çeşitli atojenik özelliklei açıklanmıştı. seum IgG antiko düzeyinin insanda diş çüükleine kaşı kouyucu olduğu öne süülse de 17 çocuklada bu antikolaın kouyuculuğu ve çüük oanında azalmaya neden olduğu hala kesinleşmemişti. Yaılan bi çalışmada, S.mutans ın yüksek IL1- IL2 seviyeleine neden olduğu 7 ve sığ çüüklein altındaki ulada bulunan lökositlein güçlü hücesel immün cevabı attıan CD8+ T hücelei olduğu gösteilmişti (Ti 1 olaizasyon). Çüük deinleştikçe, Lactobacilli casei gibi diğe mikooganizmalaın konsantasyonu ata ve uladaki immün ceva B hücelei ve lazma hücelei taafından ayalanı (Ti 2 olaizasyon). 7 Gelecekte bu bakteile ve immün hücele aasındaki kamaşık etkileşimin daha iyi anlaşılması ile çüüğe kaşı immün sisteme dayalı tedavinin mümkün olabileceğini belitmişti. DMFT skolaı ve bakteiyal sayımla ile ozitif koelasyon gösteen kan hücelei sadece eozinofilledi. Eozinofille özellikle aazitik infeksiyonla ve alejik eaksiyonlada yaygındı ve genellikle uyaılmış mast hücelei taafından üetilen sitokinlee teki göstei. Bu çalışmada eozinofillein atışı için bi açıklamamız olmamasına ağmen çüük altındaki ulada uyaılmış mast hücesi sayısının atması bi neden olaak sunulabili. Küetaj, subgingival iigasyon, diş çekimi, endodontik tedavi sıasında oal kavitedeki bakteile kan akımına katılabili ve bakteiyemi iski diekt olaak dişetinin ince, ülsee, yüksek vaskülaize ve inflame bağ dokusundan kolaylıkla geçen baktei ve/veya onlaın üünleine bağlı oluşan gingival inflamasyonun deecesi ile koelasyon göstei. 20 Diğe taaftan, 17

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni eiodontal olaak sağlıklı olanlada ula infekte olmadan önce çüük oluşumuna neden olan bakteilein giiş yolu bilinmemektedi. 20 Çiğneme sıasında oal dokuladaki yüksek oandaki sütünme, basınç veya baskılanmanın bakteiyal komonentlei dokulaa omalama etkisi yaattığını ilei sümüşledi. Çüüklein ulayı efoe etmesi sonucunda bi diğe olası giiş yolu infekte diş kanalı ve dişin aeksi olacaktı. Diş ulası immün sistem hücelei ile donatılmıştı ve uladaki tekisel inflamasyon IL2, Pg-E2 ve Tnf- gibi biçok inflamatua mediatöün üetimini indükle. Bu mediatöle aeks etafındaki dokulaa hücum ede ve yayılı. 21 Peiodontal olaak sağlıklı olanlada hafif çiğneme işlevi sonasında lazma bakteiyal endotoksin düzeyleinin attığını bulmuşla ve yutkunma işlevinin oofainks kökenli bakteiyal komonentlei sebest bıaktığını ilei sümüşledi. Bu çalışmanın sonucunda kan sayımı ve inflamatua mediatölein lazma seviyeleinin mikobiyolojik sayımla, tüküükteki tamonlama ve DMFT skolaı ile ilişkili olduğu göülmüştü. Çüüklein neden olduğu bu sistemik etkilein biçok sistemik hastalığı teşvik etmesi mümkündü. Yaılacak çalışmalada eiodontal olaak sağlıklı olanlada çüük ve sistemik hastalık ilişkisinin satanması geekmektedi. Gelecekte sistemik hastalıklaın incelenmesinde oal sağlığın da göz önünde bulunduulması ve diş hekimlei ve tı doktolaının bu bağlantıyı geliştimesi geektiğini düşünmekteyiz. KAYNAKLAR 1. Newman HN. Focal sesis- moden concet. J I Dent Assoc 1968;14:53-63. 2. Newman HN. Focal infection. J Dent Res 1996;75:1912-9. 3. Li X, Kolltveit K, Tonstad L, Olsen I. Systemic diseases caused by oal infection. Clin Micobiol Rev 2000;13:547-558. 4. Gibbs RS. The elationshi between infections and advese egnancy outcomes:an oveview. Ann Peiodontol 2001;6:153-63. 5. de Soet JJ, Schiks MCM, Katz E, Poland DCW, van Dijk W, van Ameongen WE. Dental caies elated to lasma IgG and alha 1 acid glycootein. Caies Res 2003; 37:79-84. 6. Yoshihaa A, Hanada, Miyazaki H. Association between seum albumin and oot caies in community-dwelling olde adults. J Dent Res 2003;82:218-222. 7. Hahn CL, Best AM, Tew JG. Comaison of Tye 1 and Tye 2 Cytokine oduction by mononuclea cells cultued with Stetococcus mutans and selected othe caies bacteia. J Endodon 2004;30:333-8. 8. Izumi T, Kobayashi I, Okamua K, Matsuo K, Kiyoshima T, Ishibashi Y, Inoue H, Sakai H. An immunohistochemical study of HLA-DR and alha 1-antichymotysin-ositive cells in the ul of human non-caious and caious teeth. Ach Oal Biol 1996;41:627-30. 9. Hahn CL, Best AM, Tew JG. Cytokine Induction by Stetococcus mutans and ulal athogenesis. Infect Immun 2000;68:6785-89. 10. Baum LJ. Dental ul conditions in elation to caious lesions. Int Dent J 1970;20:309. 11. Ivanyi L, Lehne T. The elationshi between caies index and stimulation of lymhocytes by Stetococcus mutans in mothes and thei neonates. Ach Oal Biol 1978;23:851-6. 12. Izumi T, Kobayashi I, Okamua K, Sakai H. Immunohistochemical study on the immunocometent cells of the ul in human noncaious and caious teeth. Ach Oal Biol 1995;40:609-14. 13. Mooe MA, Gegoy RL, Switalski LM, Hakki ZW, Gfell LE, Kowolik MJ. Diffeential activation of human neutohils by Stetococcus mutans isolates fom oot suface lesions and caies-fee and caies-active subjects. Oal Micobiol Immunol 1998;13:41-6. 14. Jontell M, Okiji T, Dahlgen U, Begenholtz G. Immun defense mechanisms of the dental ul. Cit Rev Oal Biol Med 1998;9:179-200. 15. Pezelji-Ribaic S, Anic I, Bekalo I, Miletic I, Hasan M, Simunovic-Soskic M. Detection of tumo necosis facto alha in nomal and inflamed human dental uls. Ach Med Res 2002;33:482-4. 16. Nakanishi T, Matsuo T, Ebusi S. Quantitative analysis of immunoglobulins and inflammatoy factos in human ulal blood fom exosed uls. J Endod 1995;21:131-6. 18

Atatük Üniv. Diş Hek. Fak. Deg. J Dent Fac Atatük Uni 17. Challacombe SJ, Begmeie LA, Rees AS. Natual antibodies in man to aotein antigen fom the bacteium Stetococcus mutans elated to dental caies exeience. Ac Oal Biol 1984;29:179-84. 18. Pakash H, Shama A, Banejee U, Sidhu SS, Sundaam KR. Diffeential cell-mediated immune esonse to S. mutans in childen with low and high dental caies. Indian Pediat 1993;30:991-5. 19. Aaltonen AS, Tenovuo J, Lehtonen OP, Saksala R. Matenal caies incidence and salivay closecontacts with childen affect antibody levels to Stetococcus mutans in childen. Oal Micobiol Immunol 1990;5:12-8. 20. Geets SO, Nys M, De MP, Chaentie J, Albet A, Legand V, Romen EH. Systemic elease of endotoxins induced by gentle mastication: association with eiodontitis seveity. J Peiodontol 2002;73:73-8. 21. Zhang P, Jesesgaad C, Lambety-Malloy L, Katz J, Huang Y, Hajishengallis G, Michalek SM. Enhanced immunogenicity of a genetic chimeic otein consisting of two viulence antigens of Stetococcus mutans and otection against infection. Infect Immun 2002;70:6779-87. Yazışma Adesi: Aş. Gö. Dt. Bucu KELEŞ Çukuova Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi AD 01330 Balcalı / Adana / TURKEY Ce Telefonu: + 90 535 837 37 17 E-osta: bucukeles@yahoo.com 19