215
Toprak Ana Toprak, yeryüzündeki bütün canlýlarýn hayat kaynaðýdýr. Dünyada yaþam toprak sayesinde devam eder. Tarýmsal faaliyetler de insanlarýn topraktan yararlanma þekillerinden biridir. Toprak, hem bitkisel besinlerimizi ürettiðimiz hem de bize vatan olduðundan kutsal kabul edilir. Bu nedenle Toprak Ana diye ifade edilir. Tarým, bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretilmesi, kalite ve veriminin yükseltilmesi uygun koþullarda korunmasý, iþlenip deðerlendirilmesi ve pazarlanmasýdýr. Toprak, tarýmýn ana unsurudur. Yurdumuzda nüfusun yarýsýna yakýný geçimini tarýmla saðlamaktadýr. Cumhuriyet Dönemi nde tarýmýn geliþtirilmesi için; 1. Sulama, tohum ýslahý ve gübrelemeye önem verilmiþ, 2. Sulama, makineleþme ile birlikte modern tarým yöntemleri uygulanmaya baþlanmýþ, 3. Toprak Mahsulleri Ofisi, Tarým Kredi Kooperatifleri kurulmuþ, 4. Devlet Su Ýþleri Genel Müdürlüðü kurularak ülkemizin su kaynaklarýndan en uygun biçimde yararlanýlmasý için çalýþmalar yapýlmýþ, 5. Ziraat Bankasý aracýlýðýyla üreticiye tarýmsal ihtiyaçlarý için gerekli ve uygun kredi saðlanmýþtýr. Ülkemizde ekili ve dikili alanlar (tarlalar, sebze ve meyve bahçeleri, zeytinlikler ve nadas alanlarý) vb. topraklarýmýzýn üçte birini oluþturmaktadýr. Ülkemizde coðrafi bölgelere göre tarým alanlarýnýn oraný deðiþmektedir. Bölgelerimizin yüz ölçümlerine göre ekili dikili alanlarýnýn en yüksek olduðu bölge Marmara en düþük olduðu bölge Doðu Anadolu Bölgesi dir. Tarým Faaliyetlerini Etkileyen Faktörler 1. Toprak ve bakýmý: Toprak, tarým faliyetlerini etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Topraktan en verimli biçimde yararlanmak için teknolojik yeniliklerin uygulanmasý þarttýr. Topraðýn bakýmý; topraðýn sürülmesi, çapalanmasý yabancý otlardan temizlenmesi ve erozyonla mücadele ile saðlanýr. 2. Sulama: Su tüm canlýlar için vazgeçilmez bir maddedir. Topraðýn uygun zamanlarda ve yeterince sulanmasý gerekir. 3. Gübreleme: Topraðýn besin ve mineral bakýmýndan zenginleþtirilmesidir. Topraðýn uygun biçimde gübrelenmesi sonucunda birim alandan elde edilen ürün miktarý artar. 4. Tohum ýslahý: Ülke þartlarýna en uygun tohumu üretmek için yapýlan çalýþmadýr. Türkiye de Tohum Islahý Ýstasyonlarý, Devlet Tarým Ýþletmeleri, Devlet Üretme Çiftlikleri ve Ziraat Fakülteleri gibi kuruluþlar kaliteli tohum elde etmek için çalýþma yaparlar. 216
5. Ýlaçlama: Tarýmda verim ve kaliteyi artýrmak için çeþitli hastalýk ve böceklere karþý ilaçlama yapýlmasýdýr. 6. Makineleþme: Üretim iþlerinin modern araçlarla yapýlmasýdýr. Tarýmda makineleþme sonucunda topraðýn daha iyi ve kýsa sürede iþlenmesi saðlanýr. Tarýmsal üretim ve verim artar. 7. Pazarlama: Ürünün bozulmadan tüketim ya da iþletme merkezlerine ulaþtýrýlýp satýlmasýna pazarlama denir. Tarihte Toprak Yönetimi 1. Ýlk Çaðda; toprak yönetimiyle ilgili önemli örneklerden biri de Hititlere aittir. Hititlerde topraðýn sahibi kraldý. Kral sahibi olduðu bu topraklarý, üretim yapmalarý þartý ile komutan ve vali gibi görevlilere verirdi. Savaþ döneminde toprak verilmiþ olan görevliler besledikleri askerlerle beraber savaþa katýlýrdý. 2. Orta Çaðda Avrupa da topraðýn ve topraðý iþleyenlerin sahibi Senyör adý verilen derebeylerdi. Senyör isterse topraðý ve onun içinde çalýþýp üretenleri satabilirdi. Bu dönemde toplumsal sýnýf ayrýmý oldukça yaygýndý. Topraðý iþleyen sýnýf olan köylüler bu gruplar arasýnda en altta bulunanlardan biriydi. 3. Selçuklularda topraklar devletin malý sayýlýr ve miri arazi denirdi. Üretim yapýlan topraklar ikta denilen bölümlere ayrýlmýþtý. Bu sistemle verilen topraklar gelirlerine göre has, ikta ve haraci olarak üç kýsma ayrýlýyordu. Has topraklarýn gelirleri sultan ve ailesine veriliyordu. Ýkta sahipleri topraklarý iþleme karþýlýðýnda belli sayýda asker besliyor ve savaþ zamanýnda orduya katýlýyorlardý. Haraci topraklarýn gelirleri ise doðrudan devlet hazinesine aktarýlýyordu. 4. Osmanlý Devleti nde fethedilen topraklar devletin malý sayýlýr, yýllýk gelirine göre sýnýflandýrýlýr ve tapu defterlerine kaydedilirdi. Topraðý kullanma hakký, üzerinde yaþayan halka aittir. Halk topraðý dilediði gibi ekip biçerdi. Tarýmda üretimin sürekliliðini saðlamak amacýyla devlet, topraðýný iyi ekip biçmeyen ya da üç yýl üst üste boþ býrakanlardan topraðýný alýr, baþkasýna verirdi. Devlete ait topraklarýn büyük bir kýsmýný dirlik topraklarý oluþtururdu. Bu topraklarda yaþayan halk devletin kiracýsý durumundaydý. Bunun için topraktan elde ettikleri gelirin bir kýsmýný devletin gösterdiði kiþilere vergi olarak öderlerdi. Bu kiþiler asker ya da memur olabilirdi. Bu görevliler yaptýklarý görev karþýlýðýnda devletten maaþ almazlar elde ettikleri bu gelirle geçimlerini saðlarlardý. Dirlik topraklar yýllýk gelirlerine göre has, zeamet ve týmar olmak üzere üçe ayrýlýrdý. Has: Padiþah Veziriazam, vezirler, beylerbeyi gibi büyük devlet adamlarýna, Zeamet: Kadý, subaþý gibi orta dereceli askerlere ve memurlara, Týmar: Savaþta yararlýlýk gösteren askerlere ve bazý küçük devlet memurlarýna verilirdi. Dirlik sahipleri topladýklarý vergilerle kendi geçimlerini saðlarlar ve gelirlerine göre atlý asker beslerlerdi. Bunlara týmarlý sipahi denirdi. Týmarlý sipahiler barýþ zamanýnda emniyet ve güvenliði saðlar, üretimin sürekliliðini 217
denetler, savaþ zamanýnda da komutanlarýnýn yönetiminde sefere çýkarlardý. Genel olarak bu uygulamaya Týmar sistemi denirdi. Týmar sistemi, Selçuklu toprak düzeni olan ikta sistemi esas alýnarak düzenlenmiþti. Týmar Sisteminin Faydalarý 1. Devletin maaþ yükü azalmýþtýr. 2. Devlet, üretimi denetim altýna alarak sürekliliðini saðlamýþtýr. 3. Dirlik verilen bölgelerin güvenliði saðlanmýþ ve bu yolla devlet otaritesi korunmuþtur. 4. Göçebe yaþayan Türkmenler, yerleþik hayata geçmiþtir. 5. Devlete yük olmadan eyalet askeri yetiþtirilmiþtir. 6. Ülkenin bayýndýr hale gelmesi ve araziden daha iyi yararlanýlmasý saðlanmýþtýr. Yükselme Döneminde en iyi zamanýný yaþayan Týmar Sistemi Duraklama Dönemi nde uzun süren savaþlarýn sebep olduðu aðýr masraflarýn karþýlanabilmesi için iltizam usulü ile peþin para karþýlýðý týmarlarýn satýlmasý bozulmayý hýzlandýrdý. (Ýltizam; Özel yönetimi olan eyaletlerin vergi gelirlerinin açýk artýrma yoluyla toplanmasýna denir. Bu yolla devletin nakit sýkýntýsý giderlerilmeye çalýþýlmýþtýr.) Savaþlar ve Anadolu da çýkan isyanlar Týmarlý sipahilerin gözden düþmesi ve fakirleþmesine neden olmuþ, 18. yüzyýlýn baþlarýnda iyice iþlemez hale gelen Týmar Sistemi Tanzimat Fermanýyla kaldýrýlmýþtýr. Not: Geliri kale muhafýzý ve tersane giderlerine ayrýlan topraklara ocaklýk, geliri sýnýr boylarýnda yaþayan Türkmenlere verilen topraklara yurtluk, valide sultan ve padiþahýn kýz kardeþlerine verilen topraklara paþmaklýk, geliri doðrudan devlet hazinesine giden topraklara da mukataa denirdi. Örnek 94 Osmanlý Devleti nde Týmar Sistemi nin Selçuklulardaki karþýlýðý aþaðýdakilerden hangisidir? A) Ýkta B) Yurtluk C) Vakýf D) Ahilik Týmar Sistemi nin Selçuklulardaki karþýlýðý Ýkta dýr. Yanýt A dýr. Örnek 95 Aþaðýdakilerden hangisi Osmanlý Devleti nin Týmar Sistemiyle ulaþmak istediði amaçlardan biri deðildir? A) Askeri masraflarý azaltma B) Topraktan daha iyi yararlanma C) Özel mülkiyeti özendirme D) Eyaletlerde güvenliði saðlama Askeri masraflarý azaltma Topraklardan daha iyi yararlanma Eyaletlerde güvenliði saðlama Osmanlý Devleti nin Týmar sistemiyle ulaþmak istediði amaçlardandýr. Ancak bu sistemde özel mülkiyet ile ilgili bir uygulamadan söz edilemez. Çünkü bu sistemde kullanýlan topraklar devlete aittir. Dolayýsýyla özel mülkiyeti özendirmek gibi bir amaç yoktur Yanýt C dir. 218
Devlet Nasýl Geliþir? Devletlerin ekonomik olarak geliþmelerinde etkili olan faktörlerden biri de dünya üzerinde bulunduðu yerdir. Ýpek Yolu Ülkemiz, Asya yý, Avrupa ya baðlayan önemli kara ve deniz yollarý üzerindedir. Bu nedenle ülke ekonomimizde ticaretin payý oldukça yüksektir. Pazara yakýn olmak ticaretin geliþmesinde önemli bir etken olmuþtur. Geçmiþten günümüze kadar birçok uygarlýk, mallarýn pazarlara ulaþtýðý ticaret yollarýný denetimleri altýna almak için uðraþmýþlardýr. Bu nedenle devletler arasýnda savaþlar çýkmýþ antlaþmalar yapýlmýþtýr. Ýlk Çaðdan günümüze dünya ticaretinde önem kazanan yollardan bazýlarýný þöyle sýralayabiliriz. Kral Yolu 1. Anadolu dan baþlayýp Mezopotamya ya kadar uzanan bu yol MÖ 5. yüzyýlda Lidyalýlar tarafýndan yapýlmýþtýr. 2. Bu yol sayesinde Anadolu ve Mezopotamya arasýnda ticaret geliþmiþ, kültürel etkileþim yaþanmýþtýr. 3. Ticratle meþgul olan Lidyalýlar bunun sonucunda zengin olmuþ diðer uygarlýklara göre sanat, bilim ve teknolojide ileri gitmiþlerdir. Doðu nun ipeði ile baharatýnýn kervanlarla Avrupa ya taþýnmasý Çin den Avrupa ya kadar uzanan ticaret yollarýný oluþturmuþtur. Ýpek, porselen, kâðýt, baharat ve deðerli taþlarýn taþýnmasýnýn yanýnda kýtalar arasýnda kültür alýþveriþini de saðlayan ve binlerce kilometre uzunluðunda olan bu kervan yollarý zaman içinde Ýpek Yolu adýný almýþtýr. Asya yý Avrupa ya baðlayan bu yol kültürlerin, dinlerin, ýrklarýn, birbirleriyle etkileþmesini saðlamýþ, tarihsel ve kültürel zenginlikleri sunmuþtur. Çin in Þian kentinden baþlayarak, Özbekistan ýn Kaþgar kentine kadar uzanan bu yol burada ikiye ayrýlýrdý. Bu yollardan biri Afganistan ve Hazar Denizi ile Karadeniz in kuzeyinden Avrupa ya, uzanýrken, ikinci yol Karakurum daðlarýný aþarak Ýran üzerinden Anadolu ya ulaþýrdý. Bu yolla getirilen ticaret mallarý ya Anadolu dan Akdeniz üzerinden deniz yoluyla ya da Ýstanbul Boðazý ve Trakya üzerinden kara yoluyla Avrupa ya taþýnýrdý. Bu yolun geçtiði yerlerde þehirleþme hýzlanmýþ, denetimi altýna girdiði ülkelere ekonomik kazançlar saðlamýþtýr. 219
Baharat Yolu 1. Baharat Yolu, eski çaðlarda Uzak Doðu yu Batý ya baðlayan ticaret yollarýndan biridir. 2. Baharat günümüzden çok önce Asya ülkelerinde biliniyor evlerde kullanýlýyordu. O dönemde Avrupalýlar için lüks tüketim mallarý arasýndaydý. 3. Baharat ticaretinin yapýldýðý bu yol Hindistandan baþlardý. Baharat yoluyla gelen ticari mallar Akdeniz limanlarýna iki ayrý yoldan ulaþtýrýlabilirdi. Hindistan dan gemilerle taþýnan mallar Irak ýn Basra limanýna kadar getirilir, buradan kara yoluyla Suriye nin Akdeniz limanlarýna taþýnýr, daha sonra da Akdeniz üzerinden Avrupa ya ulaþtýrýlýrdý. Ýkinci yolu takip eden gemiler Kýzýldeniz yoluyla Süveyþ ve Akabe ye ulaþýrdý. Oradan da kara yoluyla Ýskenderiye ye getirilen baharat birinci yolda olduðu gibi Akdeniz üzerinden Avrupa ya ulaþtýrýlýrdý. Bunun için Akdeniz limanlarý canlý bir ticarete sahipti. 4. Yavuz Sultan Selim in Mýsýr Seferi sonucunda bu ticaret yolunun denetimi Osmanlý Devleti nin eline geçti Not: 1. Ýpek ve Baharat yollarý üzerinde kara yollarýnda Osmanlý Devleti Akdeniz deki deniz yollarýnda ise Venedikliler hakimdi. 2. Avrupalýlar bu mallarý daha ucuza temin edebilmek ve ticaret üzerindeki Osmanlý Devleti ile Venediklilerin üstünlüðünü kýrmak amacýyla yeni yollar arayýþýna baþladýlar. Bu arayýþlar Coðrafi Keþiflerin baþlamasýný saðladý. Coðrafi Keþifler 15. ve 16. yüzyýllarda Avrupalýlarýn yeni ticaret yollarý bulmak amacýyla baþlattýklarý ve yeni okyanuslarýn ve kýtalarýn bu- lunmasýyla gerçekleþmiþ olan keþiflere Coðrafi Keþifler denir. Coðrafi Keþiflerin Nedenleri 1. Ýpek ve Baharat yollarýnýn Türklerin ve Müslümanlarýn eline geçmesi ile Avrupalýlarýn Çin ve Hindistan a doðrudan ulaþma isteði, 2. Matbaanýn etkisiyle coðrafya bilgisinde meydana gelen ilerlemeler, 3. Gemicilik alanýndaki ilerlemeler ve cesur gemicilerin yetiþmesi, 4. Avrupalýlarýn pusulayý kullanmaya baþlamasý, 5. Ekonomik durumu iyi olmayan Avrupalýlarýn doðu ülkelerinin zenginliklerini elde etme isteði, 6. Avrupalýlarýn dünyayý tanýma ve Hristiyanlýðý yayma istekleri Coðrafi Keþifleri ilk olarak Portekiz ve Ýspanyollar baþlattý. Portekizli Bartelmi Diaz Afrika nýn en güney ucuna ulaþtý. Bu yolu izleyen Vasko Dö Gama ise Hindistan a ulaþtý. Ýspanyol gemici Kristof Kolomb Amerika kýtasýna ulaþtý. Buranýn yeni bir kýta olduðunu Amerika Vespuci fark etti. Macellan ve Del Kano hep batýya giderek doðuya ulaþmak için çýktýklarý yolculuðu Macelallan yolda hayatýný kaybettiði için Del Kano tamamladý ve böylece Dünyanýn yuvarlak olduðu kanýtladý. 220
Coðrafi Keþiflerin Sonuçlarý 1. Amerika, Avusturalya Antartika kýtalarý ile yeni adalar ve yeni ticaret yollarý bulundu. Yeni kültürler, bitki ve hayvanlar tanýndý. 2. Ýpek ve Baharat Yollarý önemini kaybetti. Buna baðlý olarak Akdeniz ticareti ve limanlarýnýn önemi azaldý. Atlas Okyanusu kýyýsýndaki limanlarýn önemi azaldý. Bu durumdan Osmanlý Devleti, Venedik ve Cenevizliler büyük zarara uðradý. 3. Avrupalýlar keþfettikleri yerlerde sömürge imparatorluklarý kurdular. Buralarýn altýn, gümüþ gibi zenginliklerini Avrupa ya taþýyarak zenginleþtiler. 4. Zenginleþen burjuva sýnýfý soylularýn topraklarýný satýn alarak güçlendi. 5. Zenginleþen Avrupa da sanat ve bilimden zevk alan bir sýnýf doðdu. Bunlar sanatçýlar ve bilim adamlarýný korudular. Bu durum Rönesans ýn baþlamasýnda etkili oldu. 6. Keþfedilen yerlere Avrupa dan göçler oldu. Bu durum Avrupa da iþsizliðin azalmasýný, Avrupa kültürünün ve Hristiyanlýðýn keþfedilen yerlerde yayýlmasýný saðladý. 7. Keþifler, Hristiyanlýktaki dünya ile ilgili görüþlerinin yanlýþlýðýný ortaya çýkardý. Bu durum din adamlarýna ve kiliseye olan güveni sarstý. Kral Yolu üzerinde kurulmuþ olan Lidya uygarlýðý, ekonomik faaliyetlerin kendilerine kazandýrdýðý büyük servetle komþu devletlere göre bilim, sanat ve teknikte üstün bir uygarlýk seviyesine çýkmýþtýr. Verilen bilgide, Lidya uygarlýðýnýn geliþmesinde etkili olan aþaðýdaki faktörlerden hangisi vurgulanmýþtýr? A) Ekonomide parayý kullanmalarý B) Ticaret yolu üzerinde bulunmalarý C) Madencilik sanatýnda ileri olduklarý D) Devlet yönetiminde tüccarlarýn da etkili olmalarý Soruda verilen bilgide Lidya uygarlýðýnýn geliþmesinde etkili olan faktörlerden Ticaret yolu üzerinde bulunmalarý vurgulanmýþtýr. Yanýt B dir. Örnek 96 Coðrafi Keþifler sonucunda, keþfedilen ülkelerden Avrupa ya altýn ve gümüþ baþta olmak üzere bol miktarda ham madde getirildi. Yukarýdaki paragrafta Coðrafi Keþiflerin hangi alandaki sonucu vurgulanmýþtýr? A) Siyasal B) Ekonomik C) Dinsel D) Bilimsel Soruda verilen paragrafta Coðrafi Keþiflerin ekonomik sonucu vurgulanmýþtýr. Yanýt B dir. Örnek 97 I. Venedik II. Portekiz III. Osmanlý Devleti Yukarýdakilerden hangileri Coðrafi Keþiflerden olumsuz yönde etkilenmiþtir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III Coðrafi Keþifler sonucunda yeni ticaret yollarýnýn bulunmasý, Ýpek ve Baharat yollarýnýn önemini kaybetmesine neden oldu. Bu durum da bu ticaret yollarýnda etkili olan Venedik ve Osmanlý Devleti ni olumsuz yönde etkiledi Yanýt A dýr. 221
Kol Gücünden Makina Gücüne Geçiþ Sanayi Ýnkýlabý 1. Sanayi, ham maddelerin ya da yarý iþlenmiþ maddelerin iþlenerek kullanýma hazýr hale getirilmesi faaliyetleridir. 2. 18. yüzyýlýn sonlarýna kadar ekonomik hayat tarýma küçük el sanatlarýna ve ticarete dayanýyordu. Coðrafi Keþifler ile baþlayan zenginlik nedeniyle Avrupa nýn ekonomik yapýsýnda büyük deðiþmeler oldu. Bilimsel ve teknolojik geliþmeler sermaye ile birleþerek buhar gücüyle çalýþan makinelerin ve sanayinin doðmasýna neden oldu. 3. Sanayi Ýnkýlabý, ilk olarak 1750-1830 yýllarý arasýnda Ýngiltere de ortaya çýktý. 4. 18. yüzyýl boyunca Ýngiltere de küçük atölyeler kapandý. Bunlarýn yerine iþçi çalýþtýran ucuz ve kaliteli mal üreten fabrikalar kuruldu. 5. Avrupa da teknolojik geliþmeler olmasý, üretimin kol gücünden çýkarak makine ile yapýlmasýna neden oldu. 6. 1760 da James Wat (Ceymis Vat) ýn buhar makinesini bulmasý sanayide atýlým dönemini baþlattý. Sanayi Ýnkýlabý nýn Sonuçlarý 1. Avrupa da üretim arttý. Ýnsanlarýn refah seviyesi yükseldi. 4. Köyden kente göç baþladý. 5. Ham madde kaynaklarý ve pazar alanlarý bulma yarýþý sanayileþen ülkeler arasýnda rekabete yol açtý. 6. Ýþçi - iþveren sorunlarýnýn çözümü için sendikacýlýk giriþimleri baþladý. 7. Uluslararasý ticaret ve kültürel etkileþim arttý. Sanayi Ýnkýlabý nýn Osmanlý Devleti ne Etkileri 1. Sanayi Ýnkýlabý ile birlikte Avrupa da makineleþme baþladý. Makineleþmeye öncülük yapan Ýngiltere hýzlý bir üretime geçti. Seri ve hýzlý üretim bareberinde ham madde ve pazar sorununu ortaya çýkardý. 2. Sanayi Ýnkýlabý ný gerçekleþtiren Avrupa devletleri dünyanýn çeþitli yerlerinde sömürgecilik (bir devletin baþka uluslarý, devletleri, topluluklarý, siyasal ve ekonomik egemenlik altýna alarak yayýlmasý) faaliyetlerine giriþtiler. Avrupa da meydana gelen bu geliþmelere ayak uyduramayan Osmanlý Devleti güç kaybetmeye baþladý. Ýngiltere, Fransa ve Rusya gibi güçlü ülkeler eski gücünü kaybeden Osmanlý Devleti ni açýk pazar olarak gördüklerinden, kapitülasyonlardan da yararlanarak sanayi mallarýný Osmanlý ülkesinde satmaya baþladýlar. El tezgahlarý ile üretim yapan Osmanlý esnafý, Avrupa nýn bol ve ucuz mallarýyla rakabet edemedi. 3. Osmanlý ekonomisi dýþa baðýmlý hale geldi. 2. Büyük þirketler kuruldu, sermaye birikimi daha da yoðunlaþtý. 3. Büyük fabrikalar kuruldu, iþçi sýnýfý ortaya çýktý. 222
Aþaðýdaki diyagramda Sanayi Ýnkýlabý sonucunda üretim teknolojisindeki geliþmelerin sosyal hayata etkileriyle ilgili bir süreç yer almaktadýr: 1. Üretimde insan ve hayvan gücünün yerini makineler almýþtýr. 2. Üretim artmýþ ve insanlarýn refah seviyesi yükselmiþtir. 3. Yaþam koþullarýnýn iyileþmesi ölüm oranýný düþürmüþtür. 4.? Diyagramdaki süreci tamamlayan en uygun ifade, aþaðýdakilerden hangisidir? A) Nüfus artmýþ, iþsizlik sorunu doðmuþtur. B) Devletler arasýnda sömürgecilik yarýþý baþlamýþtýr. C) Ýþçi sýnýfý ortaya çýkmýþ, sendikacýlýk giriþimleri baþlamýþtýr. D) Ham madde ve pazar bulma önemli sorun hâline gelmiþtir. Soruda verilen diyagramdaki süreci tamamlayan en uygun ifade Nüfus artmýþ, iþsizlik sorunu doðmuþtur. þeklinde olanýdýr. Yanýt A dýr. Örnek 98 Aþaðýdakilerden hangisi Sanayi Ýnkýlabý nýn sonuçlarýndan biri deðildir? A) Ham madde ve pazar arayýþýnýn hýzlanmasý B) Ýmparatorluklarýn zayýflamasý C) Küçük el tezgahlarýnýn yerini fabrikalarýn almasý D) Uluslararasý ticaretin hýzlanmasý Ham madde ve pazar arayýþýnýn hýzlanmasý Küçük el tezgahlarýnýn yerini fabrikalarýn almasý Uluslararasý ticaretin canlanmasý Sanayi Ýnkýlabýnýn sonuçlarýndandýr. Ýmparatorluklarýn zayýflamasý ise Fransýz Ýhtilali nin sonuçlarýndan biridir. Yanýt B dir. Örnek 99 I. Osmanlý Devleti ne ham madde ihraç etmek II. Osmanlý Devleti ne ürettikleri mallarý satmak III. Osmanlý Devleti ni teknolojik geliþmelerden haberdar etmek Yukarýdakilerden hangileri Sanayi Ýnkýlabý sonrasý sanileþmiþ ülkelerin Osmanlý ülkesine yönelme nedenidir? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III D) I, II ve III Sanayi Ýnkýlabý büyük fabrikalarýn kurulmasýna, üretimde artýþlara, seri ve ucuz üretime yol açtý. Sanayileþen ülkeler iç piyasadaki üretim fazlasýný dýþ ülkelere satmaya baþladýlar. Osmanlý Devleti de bu dönemde sanayileþmemiþ bir ülke olduðundan Avrupa ülkelerinin ürettikleri mallarý satmak için yöneldikleri pazar haline geldi Yanýt B dir. 223