İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...V ÖZET...VII ABSTRACT...VIII İÇİNDEKİLER...IX KISALTMALAR LİSTESİ...XV GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE I. HAK...5 İNSAN HAKLARI...7 I ÖZGÜRLÜK...10 IV. GÜVENLİK...11 V. ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI...13 İKİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARI HUKUKU NA İLİŞKİN TEMEL BELGELERDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI I. İNSAN HAKLARI HUKUKUNA İLİŞKİN ERKEN DÖNEM BELGELERDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI...15 ULUSALÜSTÜ İNSAN HAKLARI HUKUKU BELGELERİNDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI...20 A. Birleşmiş Milletler Örgütü Ekseninde...20 1. Evrensel İnsan Hakları Bildirisi...21 2. Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi...22
XII 3. Herhangi Bir Biçimde Alıkonulan Ya da Hapsedilen Tüm Kişilerin Korunması İçin İlkeler...25 4. Hapsetme Dışı Önlemler Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standartlar Kuralları(Tokyo Kuralları)...26 5. Küçükler Bakımından Adaletin Yürütümü Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları(Pekin Kuralları)...26 6. Ceza Adaleti Sistemi İçindeki Çocuklar Hakkında Eylem Programı İçin Rehber Kurallar...27 B. Amerikan Devletleri Örgütü Ekseninde...27 1. Amerikan İnsan Hakları ve Ödevleri Bildirisi...28 2. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi...29 C. Afrika Birliği(Örgütü) Ekseninde...31 1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı...31 D. Avrupa Konseyi Örgütü Ekseninde...32 1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi...32 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne Ek Birinci Protokolde Tanınmış Bulunan Haklardan ve Özgürlüklerden Başka Haklar ve Özgürlükler Tanıyan 4 Numaralı Protokol...35 3. İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesi nin 7 Numaralı Protokolü...36 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE VE AİHM İÇTİHATLARI IŞIĞINDA ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI I. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ NDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKININ MUHTEVASI...37 A. Genel Olarak...37 B. Özgürlükten Yoksun Bırakma Kavramı...42 C. Özgürlükten Yoksun Bırakmanın Şartları...44 1. Hukuka Uygunluk Şartı...44 2. Sözleşmede Belirtilen Sınırlandırma Sebeplerine Uygunluk Şartı...46 D. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne Göre Özgürlük ve Güvenlik Hakkının Sınırlandırılabileceği Haller...46 1. Kişinin Yetkili Mahkemenin Verdiği Mahkûmiyet Kararı Üzerine Hapsedilmesi...47
XIII a. Mahkûmiyet Kararı...47 b. Yetkili Mahkeme...48 c. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...49 2. Mahkeme Kararına Riayetsizlik Nedeniyle Ya da Yasal Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi Amacıyla Kişinin Tutulması 54 a. Mahkeme Kararına Riayetsizlik Nedeniyle Tutma...54 b. Yasal Bir Yükümlülüğün Yerine Getirilmesi Amacıyla Tutma...55 c. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...56 E. Kişinin Suç İşlediği Hususunda Makul Şüphe Bulunması Nedeniyle Yetkili Mercii Önüne Çıkarılmak Üzere Tutulması...59 1. Genel Olarak...59 2. Yetkili Mercii...60 3. Makul Şüphe...61 4. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...64 ÖZGÜRLÜĞÜNDEN YOKSUN BIRAKILAN KİŞİLERİN SAHİP OLDUĞU HAKLAR...68 A. Genel Olarak...68 B. Derhal Bilgilendirme Hakkı...69 1. Genel Olarak...69 2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...71 C. Derhal Hâkim ya da Yasal Olarak Yargılama Yetkisine Sahip Diğer Bir Görevlinin Önüne Çıkarılma, Makul Sürede Yargılanma ve Salıverilme Hakkı...74 1. Genel Olarak...74 2. Derhal Hâkim veya Yargılama Yetkisine Sahip Görevlinin Önüne Çıkarılma Hakkı...75 3. Makul Sürede Yargılanma Hakkı...76 4. Salıverilme Hakkı...79 5. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...80 D. Tutulmanın Hukukilik Denetimi İçin Mahkemeye Başvurma Hakkı...86 1. Genel Olarak...86 2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...90 E. Tazminat Hakkı...93
XIV 1. Genel Olarak...93 2. AİHM Kararları Bakımından Değerlendirme...95 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRK POZİTİF HUKUKU NDA ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI I. ANAYASAL DÜZLEMDE ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI...97 A. Anayasal Belgelerde Özgürlük ve Güvenlik Hakkı...98 1. 1856 Tarihli Islahat Fermanı...98 2. 1875 Tarihli Adalet Fermanı...98 B. Anayasalarda Özgürlük ve Güvenlik Hakkı...99 1. 1876 Anayasası...99 2. 1924 Anayasası...101 3. 1961 Anayasası...102 4. 1982 Anayasası...104 YASAL DÜZLEMDE VE DİĞER MEVZUATTA ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI...108 A. Genel Olarak...108 1. Koruma Tedbiri Kavramı...110 a. Yakalama...114 aa) Genel Olarak...114 bb) İdari Yakalama- Adli Yakalama Ayrımı...116 cc) Yakalama Şartları...120 (1) Herkes Tarafından Yakalama Yapılması...121 (2) Kolluk Tarafından Yakalama Yapılması...124 (3) Şikâyete Bağlı Suçlarda Şikâyetin Gerçekleşmesi...127 dd) Yakalanan Kişi Hakkında Yapılacak İşlemler...128 (1) Kaba Üst Araması, Kanuni Hakların Bildirilmesi Ve Savcının Bilgilendirilmesi...128 (2) Kişinin Yakınlarına Ve İlgililere Yakalamanın Bildirilmesi...131 (3) Yakalama Tutanağının Düzenlenmesi ve Yakalama İşleminin Denetimi...132
XV ee) Yeniden Yakalama Yasağı...133 Özel Yakalama Halleri...134 gg) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme...137 b. Gözaltı...143 aa) Genel Olarak...143 bb) Gözaltı Şartları...144 cc) Gözaltı Süresi...146 dd) Gözaltı Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler...151 ee) Kişinin Yakınlarına Gözaltının Bildirilmesi...154 Gözaltı Kararının Denetimi...155 gg) Gözaltına Alınan Kişinin Derhal Hâkim Önüne Çıkarılması...156 hh) Yeniden Gözaltına Alma Yasağı...159 ii) jj) Gözaltı Sürelerinin Mahkûmiyetten Mahsup Edilmesi...160 Özel Gözaltı Halleri...161 kk) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme...164 c. Tutuklama...169 aa) Genel Olarak...169 bb) Tutuklamanın Şartları...171 (1) Şüpheli veya Sanığın Huzurda Bulunması...173 (2) Somut Delillere Dayanan Kuvvetli Suç Şüphesinin Bulunması...174 (3) Bir Tutuklama Nedeninin Varlığı...176 (i) Kaçma Şüphesi...177 (ii) Şüpheli ya da Sanığın Davranışları...178 (iii) Tutuklama Sebeplerinin Varsayılabileceği Haller...180 (4) Muhakeme Şartının Gerçekleşmesi...183 (5) Tutuklamanın Ölçülü Olması...184 (6) Tutuklama Yasağının Olmaması...186 (7) Sanığa Güvence Belgesi Verilmemiş Olması...188
XVI (8) Hâkim veya Mahkeme Tarafından Verilmiş Bir Tutuklama Kararının Bulunması...188 cc) Tutuklamanın Kişinin Yakınlarına Bildirilmesi...192 dd) Tutuklama Kararının Yerine Getirilmesi...193 ee) Tutukluların Hakları ve Kısıtlayıcı Önlemler...195 Tutuklama Kararına İtiraz...197 gg) Tutuklama Süreleri...199 hh) Tutuklama Kararının Geri Alınması...204 ii) jj) Tutuklama Kararının Gözden Geçirilmesi...206 Tutuklulukta Geçen Sürenin Cezadan Mahsubu...208 kk) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme...209 d. Adli Kontrol...218 aa) Genel Olarak...218 bb) Adli Kontrol Şartları...221 cc) Adli Kontrol Yükümlülükleri...224 dd) Adli Kontrol Kararı...227 ee) Adli Kontrol Kararının Değiştirilmesi ve Sona Ermesi...229 Adli Kontrol Kararına İtiraz...230 gg) Adli Kontrol Tedbirlerine Uymama...231 hh) Adli Kontrol Tedbirlerinin Güvenceye Bağlanması...232 ii) Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme...234 B. Özgürlük ve Güvenlik Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Sınırlandırılması Nedeniyle Kişinin Tazminat Hakkı...237 1. Genel Olarak...237 2. Tazminat Nedenleri...240 3. Tazminat İstemenin Koşulları...242 4. Tazminatın Geri Alınması...244 5. Tazminat İsteyemeyecek Kişiler...246 6. Yüksek Yargı Organları Kararları Bakımından Değerlendirme...247 C. AİHM in Türkiye Hakkında Vermiş Olduğu Kararların İstatistiksel Olarak Değerlendirilmesi...251
XVII D. Genel Değerlendirme...254 SONUÇ...271 YARARLANILAN KAYNAKLAR...275