BAKIM HASTALARINDA PSİKOLOJİK DESTEK Cahit KESKİNKILIÇ Uzm. Psikolog Bakırköy Mazhar Osman Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi 08.05.2014
Plan Bakım gerektiren hastalıklar ve kısaca tanıtımları Hasta örnekleri Hastalıklarda ortaya çıkan psikolojik sorunlar ve hastalıklar İnme ve Alzheimer Tedavi ve psikolojik yaklaşımlar Hasta yakınları bakım zorlukları
İnme - Afazi Bakım Gereken Hastalıklar Demansiyel hastalıklar (Alzheimer) Epilepsi Multiple Skleroz (MS) Hareket bozuklukları - Kas Hastalıkları (Parkinson) Santral sinir sistemi enfeksiyonları Kafa travması Beyin cerrahi operasyonları sonrasında gelişen nörolojik tablolar
Parkinson İnme Hasta Örnekleri
Çalışıyormusun Nerede Ne iş yapıyordun Kardeşinin adı ne Ne iş yapıyor.
Zihinsel sorunlar ve Sekeller Algılama güçlüğü Anlama güçlüğü Konuşma güçlüğü Dikkat ve dikkatini sürdürme güçlüğü Bellek bozukluğu Problem çözme güçlüğü, karar verme zorluğu Esnek düşünme bozukluğu Fiziksel sorunlar ve Sekeller Hastanın el ve ayaklarını istediği biçimde kullanamaması
Bakım Hastalarında Psikiyatrik Sorunlar Nörolojik hastalıklarla birlikte görülen emosyonel bozukluklar; depresyon, irritabilite, kişilik değişiklikleri, apati, patolojik gülme ve ağlamalar ve psikotik durum olarak sıralanabilir. Örneğin İnme sonrası depresyon görülme olasılığı % 35-40 civarında bildirilmektedir.
Neler Yapılabilir Hastayı anlamak ve anlaşıldığını hissettirmek Fiziksel engelinin farkında olup bu konuda gereksiz zorlamalardan kaçınmak Zihinsel engelin farkında olmak Eksikliklerin giderilmesine yönelik profesyonel yardım almak konuşma rehabilitasyonu fizyoterapi kognitif rehabilitasyon
Bilerek yapıyor İstese yapar duygusundan kurtulmak Mahsus yapıyor Hastanın işlevselliğini artırmaya çalışmak temel hedefimiz olmalı Fiziksel veya Kognitif fonksiyonlar açısından kişiyi olabildiğince hastalık öncesi durumuna veya bu mümkün değilse günlük hayatını tek başına/en az düzeyde yardım alarak sürdürebilecek düzeye getirmeye çalışmaktır.
İNME Vucudun bir tarafında felç ve duyu kaybı Konuşma ve lisanda bozulma Görme alanında bozukluklar Duygulanımda kontrol kaybı veya mizaç değişiklikleri Zihinsel fonksiyonlarda bozukluklar
İ LETİŞİM SORUNLARI İnmeli birey diğer bireylerle nasıl iletişim kuracağı konusunda fiziksel olarak yetersiz olabilir. Bu sorunun giderilmesi için yardımcı hareket gereçleri, tekerlekli iskemle, çağırma zili, telefon, kağıt, kalem gibi gereçler kullanmalı. İnmeli birey uygun pozisyonda duramadığı için gözgöze iletişim kuramayabilir. İ letişimi sağlamak için hastanın karşısına geçip göz teması kurulmalı. İ nmeli bireyin işitme duyusu bozulmuş olabilir. İyi aydınlatılmış sessiz bir ortamda yüz-yüze iletişim kurulmalı. Eğer kullanıyorsa Gözlük ve işitme cihazını kullanmasını sağlamalı ve cihazın çalışıp çalışmadığı kontrol edilmeli.
İLETİŞİM KURARKEN: Sessiz bir ortamda iletişim kurulmalı. Alçak ses tonuyla konuşulmalı Hastanın söylediklerinden anlaşılanlar tekrarlanmalı ve anlaşılmayan bir şey olup olmadığı sorulmalı. Gerekli durumlarda hastanın istediklerini yazılı olarak iletmesi istenmeli. Hastanın yanıt vermesi için zaman tanınmalı. Hasta ile konuşurken basit sözcükler kullanılmalı, evet hayır biçiminde yanıt verebileceği biçimde sorular sorulmalı. Sakin ve sabırlı olunmalı Yer, zamanla ilgili konuşmalarda takvim, saat, harita gibi yardımcı araçlardan yararlanılmalı.
Hastalık sonrası yeni yaşam; hasta önceden yaptığı günlük işlerini yaparken bile güçlük çekebilir. Konuşma, görme ve hareketlerin koordinasyonunda zorlanabilir. Bu sorunlarla başa çıkabilmek için sabır, aile desteği ve rehabilitasyon uygulamaları şarttır. Hastanın isteği dışında ortaya çıkan duygusal değişiklikler gözlenebilir. Kendi kendine gülme ve ağlamalar gibi böylesi bir durumda mutlaka doktora danışmak gerekmektedir.
Alzheimer hastalarında Demans utanılacak bir şey değildir ve kimsenin hatası değildir. Demans, kişinin diğerlerine rahatsız edici ve üzücü gelebilecek şekilde davranmasına neden olabilir ama bu kasıtlı yapılmış bir şey değildir. Bazı insanlar herkesin kendilerine ilk isimleriyle veya arkadaşların ve ailenin kullandığı isimlerle hitap etmelerinden mutlu olurlar. Çift isimli kişilerde hangisinin tercih edildiği mutlaka sorulmalıdır. Alzheimer bellek ve davranış değişiklilerinin yoğun olarak gözlendiği bir hastalıktır. Karşılaşılan sorunlarda bu merkezde ortaya çıkar.
Kişinin demansı ne kadar ilerlemiş olursa olsun herkesin ona bir yetişkin gibi ve nazik davranmaya devam etmesi önemlidir. Küçük düşürücü olabileceği için kişinin başarısız olacağı durumlardan kaçınmasına yardım edin. Hala yapabildikleri işler ve hoşlandıkları etkinlikler arayın. (yemek yapma-marangozluk işleri-balık tutma-bahçe işleri-dikiş-örgü vs.)
Eşyalarının kaybolduğunu hatta çalındığını söyleyebilirler. Hemen itiraz edip karşı çıkmak yerine kaybolan eşyayı bulmaya çalışmak daha işe yarayabilir. (eşyaların eski yerleri-saklanabilecek dolap vs) Evinin kendi evi olmadığını söyleyebilir. Evden bu nedenle ayrılmak isteyebilir. İtiraz etmek yerine tetikleyici unsurları ortadan kaldırmak, bir odayı tamamen kişisel eşyalarla donatmak faydalı olabilir.
Fiziksel temasta bulunmak, sarılmak elinden tutmak, ilerlemiş dönemlerde peluş bir oyuncak vs kullanmak Kedi-köpek gibi evcil hayvanlar beslemek veya belirli bir süre bunlarla meşgul olmak Küçük torunlar veya arkadaş, mahalle çocukları ile zaman geçirme fırsatları yaratmak, insanlara ve çevresine karşı yabancılaşma duygusundan uzaklaştırmada faydalı olabilir. Endişeli olma, yerinde duramama, sürekli aynı şeyleri tekrarlama gibi davranışlar; ifade edilemeyen ağrı veya fiziksel başka bir şikayetle ilişkili olabilir. Bunların araştırılması sorunlu davranışın azalmasına neden olabilir.
Bağırıp-çağırma, çığlık atma, küfretme veya vurma, itme, eşyaları-insanları tutma, tekmeleme, ısırma gibi davranışlar ajitasyon ve agresyon belirtileridir. Davranışları önceden tahmin etmeye çalışmak, hastanın dikkatini başka bir şeye yöneltmeye çalışmak (mutfağa gidip bir bardak su doldurup içmek vs.) işe yarayabilir. Yemek-giyinme-tuvalet-banyo gibi günlük aktivitelerin standart olarak düzenlenmesi yine hastanın yaşamını kolaylaştıracak şeylerdir.
Kognitif rehabilitasyon SON SÖZLER Bakım veren hasta yakınlarının psikolojileri ve bakım zorlukları Hastalıkla ilgili yeterli bilgilendirme Başetme stratejilerinin öğretilmesi Etkileşim ve Destek grupları Hasta; bakım alma zorunluluğu nedeniyle memleketinden veya yaşadığı, alışkın olduğu yerlerden ayrılmak zorunda kalması Hastanın Bakım Evi veya huzurevine yerleşmek zorunda kalınması
TEŞEKKÜRLER