ÖZEL SPOR MERKEZLERİNDEKİ İŞLETME SORUNLARININ İNCELENMESİ (Ankara İli Örneği) Doç. Dr. Hakan SUNAY Ankara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi
GİRİŞ-AMAÇ Günümüzde teknolojik gelişmeler, bilim alanındaki ilerlemeler, yeni buluşlar ve buna paralel olarak insanların yaşam sürelerinin uzaması, beraberinde bu sürenin sağlıklı bir şekilde geçirilmesi gereklilik ve isteğini ortaya çıkartmıştır. Bu nedenle bireyler fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan daha üst düzeyde ve daha pozitif bir yaşantıyı amaç edinen çeşitli arayışlar içine girmişlerdir. Büyük bir çoğunluğun çıkış yolu ise spor olmuştur. Sağlıklı yaşam için spor yapma düşüncesi aslında 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. 20. yüzyılın ikinci yarısında ise egzersizin toplum sağlığı açısından yeri ve önemi konusunda yoğun bilimsel araştırmalar başlamıştır.
Günümüze kadar yapılan çalıģma ve araģtırmalar da düzenli spor yapmanın insan organizmasının temel fizyolojik fonksiyonlarını geliģtirmek ve hayati kapasitelerini arttırmak yanında, bireylerin sosyal yaģantı içerisinde bir gruba ait olabilme ve yeni iletiģimler kurabilme gereksinimini karģılayabileceği ve modern yaģam streslerine karģı da önemli direnme gücü geliģtirebileceği ortaya çıkmıģtır. ABD de Physical Fitness ismiyle geliģtirilen egzersiz programları geniģ halk kitlelerine yayılmıģtır. Japonya ve Çin gibi Uzak doğu ülkeleri ise bu konuda ulusal düzeyde örgütlenmiģlerdir ve toplum sağlığı yaklaģımı ile örnek atılımlar gerçekleģtirmiģlerdir. Ülkemizde de bu konudaki geliģim gözlendiğinde, düzenli egzersizin sağlık, zindelik ve ruh sağlığı açısından önemi, henüz yeteri kadar anlaģılmamıģtır.
Sporun yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve bazı fiziksel yeterlilikler gözetmeksizin toplumun her kesiminde yaygınlaşması ve tüm yaşam süreci içerisinde düzenli olarak yapılabilmesi yönündeki önemli görevleri üstlenen kurumlardan bir tanesi de özel spor salonlarıdır. Bu işlev ve sorumluluklarıyla özel spor salonlarının bireylerin kullanım amaçlarına yeterince hizmet edebilecek düzeyde olmaları beklenmektedir. Öyle ki artık günümüzde bireylerin sağlık için spor yapabilmelerinin ön şartlarından bir tanesi de sağlıklı ortamlarda, yönetim biçimiyle ve personel kadrosuyla organize edilen spor tesislerinde sağlıklı ve stressiz bir şekilde sportif egzersizler yapmaktır.
Yapılan sportif egzersizlerin yoğunluğu, Ģiddeti ve hacmi bu yönde planlanmalı, bu planlama yapılırken de uzmanların tavsiyeleri dikkate alınmalı, spor öncesi mutlaka sağlık kontrolünden geçilmeli ve bireyler fizyolojik yeterliliklerinin izin verdiği sınırlar ölçüsünde sportif egzersizlere baģlamalıdırlar. Tüm koģullar yerine getirildiğinde özel spor salonlarının yeterliliği tekrar gündeme gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, Ankara daki özel step aerobik ve fitness salonlarına spor yapmak ve daha sağlıklı bir yaşama ulaşmak amacıyla gelen bireylere var olan ve var olması muhtemel işletme sorunlarının tespit edilmesi ve çözüm yollarının belirlenmesidir.
YÖNTEM Araştırmanın evrenini Ankara İlinde step aerobik ve fitness salonlarında görev yapan 56 tesis yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırmada, 51 tesis yöneticisine ulaşılmıştır. Araştırmanın amacına uygun verilerin elde edilebilmesi için gerekli literatür taranmış ve uzman kişilerin görüşleri alınarak araştırmacılar tarafından özel step aerobik ve fitness salonlarındaki işletme sorunlarının düzeyini belirlemek amacıyla anket oluşturulmuştur. Anket, SGM nin Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğinde yer alan hususlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS istatistik paket programında tanımlayıcı istatistikler kullanılarak analiz edilmiştir.
BULGULAR A. Özel Step-Aerobik ve Fitness Salonlarındaki Tesis Yöneticilerine Ait Kişisel Bilgiler Tablo 1: Yöneticilerin Kişisel Bilgilerine İlişkin Bulgular YAġ SAYI % 20-24 1 2.0 25-29 19 37.3 30-34 25 49.0 35 ve üzeri 6 11.0 TOPLAM 51 100.0 EĞĠTĠM DURUMU SAYI % Orta Öğretim 6 11.8 Üniversite 43 84.3 Yüksek Lisans 2 3.9 TOPLAM 51 100.0 SPOR YAPMA DURUMU SAYI % Spor Yapanlar 45 88.2 Spor Yapmayanlar 6 11.8 TOPLAM 51 100.0
B. Özel Step-Aerobik ve Fitness Salonlarının Hizmet Yılları Ġle Kullanım Oranlarına ĠliĢkin Bulgular Tablo 2. Spor Salonlarının Hizmet Yıllarına ĠliĢkin Bulgular ĠġLETMENĠN HĠZMET YILI SAYI % 1 YIL 3 5.9 2YIL 5 9.8 3 YIL 15 29.4 4 YIL 14 27.5 5 YIL 10 19.6 6 YIL - - 7 YIL 2 3.9 8 YIL 2 3.9 TOPLAM 51 100.0
Tablo 3: Spor Salonlarının Hizmet Verdiği MüĢteri Sayısına ĠliĢkin Bulgular MÜġTERĠ SAYISI TESĠS SAYISI % 0-250 29 56.9 251-500 11 21.6 501-750 4 6.9 751-1000 2 3.9 1000 ve üzeri 5 9.8 TOPLAM 51 100.0
C. ÖZEL STEP-AEROBĠK VE FĠTNESS SALONLARININ UYGUNLUĞUNA ĠLĠġKĠN BULGULAR TABLO 4. Spor Salonlarının Personel, Sağluk Hizmetleri vemüģteriler Açısından Uygunluğuna ĠliĢkin Bulgular A. Spor salonunda kalite Evet Hayır Güvence Sistemlerinin Kullanımı n % n % Kalite güvence sistemi kullanımı 4 7.8 47 92.2 ISO 9001 ve 9002 belgelerine sahip olma durumu 4 7.8 47 92.2 Kalite sistemini geliģtirmek için ARGE ye sahip olma durumu 11 21.6 78.4 51
B. PERSONEL SEÇĠMĠ VE EVET HAYIR ARANAN ÖZELLĠKLER n % n % ĠĢe elemen seçerken aradığınız 50 98.0 1 2.0 nitelikler var mı? Personele HĠE veriyormusunuz? 28 54.9 23 45.1 Personele sigorta yapıyormusun? 44 86.3 7 13.7 Personelle iģ sözleģmesi yapılıyormu? 50 98.0 1 2.0 Personelle ilgili iģ Ģeması var mı? 50 98.0 1 2.0 Personellin çalıģma talimatı var mı? 50 98.0 1 2.0
C. MÜġTERĠ HĠZMETLERĠNE EVET HAYIR ĠLĠġKĠN ORGANĠZASYON n % n % Satın alma bölümü var mı? 28 54.9 23 45.1 Malzemeler için satın alma elemanınız var mı? 50 98.0 1 2.0 Üyelerin ihtiyaçlarını karģılayacak malzemelerle ilgili standartınız var mı? 49 96.1 2 3.9 Amalzemelerin yıpranmasına iliģkin geliģtirilen bir önleminiz var mı? 49 96.1 2 39
D. SAĞLIKHĠZMETLERĠNĠN EVET HAYIR ORGANĠZASYONU n % n % Salonda sağlık ünitesi var mı? 33 64.7 18 35.3 Doktor, sağlık personeli var mı? 14 27.5 37 72.5 AnlaĢmalı bir sağlık kıuruluģunuz var mı? 10 19.6 41 80.4 Üyelik sözleģmesinde sağlık raporu istiyormusunuz? 30 58.8 21 41.2 Üyelerinizin geçmiģ sağlık sorunları ile ilgili bilgi alıyormusunuz? 49 96.1 2 3.9 Özellikle hijyen ile ilgili çalıģan bir personeliniz var mı? 22 43.1 29 56.9
E. SPOR SALONLARINDA EVET HAYIR HALKA ĠLĠġ. ORGANĠZASYON n % n % Halkla iliģkiler bölümü var mı? 18 35.3 33 64.7 MüĢteri dilek öneri veya Ģikeyetleri yazılı yada sözlü alınıyor mu? 49 96.1 2 3.9 MüĢteri dilek, öneri veya Ģikayetler dikkate alınıyor mu? 47 95.9 2 4.1 Üyelikde referans alıyormusunuz? 5 9.8 46 90.2 Üyelikten çıkarma sözleģmeniz var mı? 27 52.9 24 47.1 Sosyal amaçlı bir aktivite var mı? 22 43.1 29 56.9
TARTIġMA-SONUÇ Özel step- aerobik ve fitness salonlarında görev yapan yöneticilerin çoğunluğu orta yaģlı ve eğitimli insanlar olduğu görülmektedir. Ancak eğitim aldıkları bölümlere bakıldığında Beden Eğitimi ve Spor alanında eğitim alanların oranının % 31.4 te kaldığı görülmektedir. Tesislerin uygunluğuna bakıldığında çoğunun Kalite Güvence sistemlerini kullanmadığı, bununla ilgili bir belgeye sahip olmadığı ve bununla ilgili çalıģmalarının bulunmadığı saptanmıģtır. Kaliteyi artırmak ve ISO 9001 ve 9002 belgelerinin alımına yönelik çalıģmaların yeterli sayıda yapılmadığı ve spor salonlarından çok azının araģtırma ve geliģtirme çabasına sahip olduğu ve bunu gerçekleģtirecek kaliteli elemana sahip olduğu görülmüģtür.
Özel step-aerobik ve fitness salonlarının yarısına yakınında iģe alınan veya çalıģan mevcut personele hizmet içi eğitim verilmediği saptanmıģtır. Salonların büyük bir çoğunluğunun satın alma elemanlarına sahip olduğu ancak satın alma departmanlarına sahip olmadığı tespit edilmiģtir. Özel step-aerobik ve fitness salonlarının yarısına yakın bir kısmının sağlık konusunda duyarsız oldukları saptanmıģtır. Meydana gelebilecek herhangi bir sağlık problemi karģısında, müdahale edebilecek bir doktorun, anlaģmalı bir hastane veya sağlık kuruluģunun hatta tesis içerisinde bir sağlık ünitesinin bulunmayıģı bunun en basit göstergesidir.
Üyelerine sağlıklı bir yaģam için spor yapmalarını öngören bu tesislerin, ortaya çıkabilecek herhangi bir sağlık problemi karģısında aciz kalacakları ortadadır. Oysa spor hizmeti veren bu tesislerde acil müdahale etmek gerekmektedir. Uz (2001) yaptığı çalıģmada aynı sonuçlara saptmıģtır. Spor hizmeti veren tesislerin sağlık konusuna daha fazla ağırlık vermesi ve mutlaka tesis içerisinde bir doktor bulundurması gerekmektedir.
ÖNERĠLER Spor tesislerinde mutlaka doktor bulundurulmalıdır, Sağlık hizmeti ön planda bulundurulmalıdır, Personele sık sık hizmetiçi eğitim verilmedir, Halkla iliģkiler faaliyetlerine önem verilmelidir, Kalite Kontrolü ve Güvencesi konusunda çalıģmalara önem verilmelidir.
TEġEKKÜRLER Doç. Dr. Hakan SUNAY