Birlik 34 kapak 2/19/14 4:43 PM Page 1 ten EK M-ARALIK 2013 SAYI: 34 BES, 10 YAfiINDA 10. y l n geride b rakan Bireysel Emeklilik Sistemi'nde, özellikle Devlet Katk s uygulamas n n yürürlü e girmesi ile belirli bir büyüklü e ulafl ld. 2003 y l sonunda yaklafl k 15 bin olan kat l mc adedi 2013 sonunda 4 milyon 160 bine ç kt.
Birlik 34 kapak 2/19/14 4:43 PM Page 2 ) ten Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik fiirketleri Birligi yayınıdır 3 ayda bir yayınlanır Para ile satılmaz ISSN: 13057839 mtiyaz Sahibi Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik fiirketleri Birli i Ad na Recep KOÇAK Genel Yay n Yönetmeni Mehmet KALKAVAN Sorumlu Yaz flleri Müdürü Füsun DEDEHAYIR 3 1 Baflkan dan 4 Hazine Müsteflarlı ı Sigortacılık Genel Müdürlü ü 3 Türkiye'nin 2013 y l lerleme Raporu yay mland 3 Insurance Europe toplant s na kat ld k 3 Birlik, MASAK Çal fltay 'nda 3 2012 y l Faaliyet Raporu yay mland 3 5. Uluslararas stanbul Sigortac l k Konferans 'na kat ld k Yay n Kurulu Mehmet KALKAVAN Zihni METEZADE Atilla OKSAY Füsun DEDEHAYIR Müge SOYSAL 6 6 Kapak Konusu: BES, 10 yafl nda 12 Mevzuat Sorunlar ve Yargı Kararları 17 Sigorta statistikleri Yay n Dan flman Noyan DO AN Görsel Dan flman Sertaç BALA Çizer Serdar GÜNB LEN Yönetim Yeri Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik fiirketleri Birli i Adres: Büyükdere Cad. Büyükdere Plaza No: 195/1 2 34394 Levent / STANBUL Tel: 0212 324 19 50 Faks: 0212 325 61 08 E-posta: birlikten@tsrsb.org.tr B RL K ten dergisinde yay mlanan yaz ve foto raflar n tüm haklar Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik fiirketleri Birli i ne aittir. Kaynak gösterilerek kullan labilir. Dergide yeralan köfle yaz lar ndan do abilecek hukuki sorumluluk, yazarlar n kendisine aittir. Bask Ömür Matbaac l k A.fi. Haramidere Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 20 34524 Haramidere Beylikdüzü stanbul info@omur.com.tr 24 58 24 GÜVENCE HESABI 27 S GORTA TAHK M KOM SYONU 31 S GORTA B LG VE GÖZET M MERKEZ 34 AVRUPA B RL VE S GORTA 42 TSEV 45 SEGEM 49 DASK 51 TARS M 55 Solvency II, 2016'ya ertelendi 55 Avrupal sigortac lar uzlaflmadan memnun 55 Alman flirketlerine Solvency II uyar s 56 Swiss Re: Frans zlar endifleli 56 Avrupal sigortac lar mercek alt nda 57 2013'te afetlerin faturas 44 milyar dolar 57 Avrupa'daki afetlerin maliyeti 17 milyar Euro 58 Küresel s nma pakt için görüflmeler sürüyor 58 klim de iflikli i için yat r m yetersiz 59 Çin'de de çocuk koltu u zorunlu 59 ran'a nükleer s n rlama 59 ki y lda küresel ekonomi büyüyecek 60 Avrupa'da mesleki sorumluluk sigortas büyüdü 60 Avrupa düflük faizden korkuyor 60 ngiliz sigortac lar, altyap projesine yat r m yapacak
BAfiKAN dan Sevgili Meslektafllar m ve De erli Birlik'ten Okurlar, Sektör olarak bir seneyi daha kapatm fl bulunuyoruz. 2013 y l içerisinde sektörümüz sorunlar n dile getirmek ad na pek çok kez kamu otoritesi ile bir araya geldik ve Birli imiz nezdinde yürütülen projelerle bu sorunlara çözümler arad k. Öncelikle, hem Birlik organlar nda görev alan temsilcilere hem de sektörümüz paydafllar na bu y l içerisindeki tüm bu çal flmalarda harcad klar çaba için teflekkürlerimi sunar m. Sigorta ve bireysel emeklilik sektörünün yaflamakta oldu u sorunlar çözmek ad na yürütülen projelerimizin bafl nda 2023-Sigortac l kta Dönüflüm Projesi gelmektedir. Bu proje ile amaçlanan sonuçlara ulaflabilmek üzere kurulan komitelerimiz çal flmalar n sürdürmektedir. Birlik olarak, gerek sigortal ve gerekse de sigorta flirketi için faydal olacak düzenlemeler üretme ve uygulama yönündeki çal flmalar m za devam etmekteyiz. Bu ba lamda, oto sigortalar ile ilgili sigorta sektörünün yaflamakta oldu u sorunlar n çözümüne iliflkin bafllatt - m z Oto Sigortalar Projesi nde; Do rudan Tazmin Sistemi, Destekten Yoksun Kalma Tazminat Hesaplanmas nda Standardizasyon, Sigorta Suiistimalleri ile Mücadele ve Yedek Parça-Tamirhane Sertifikasyonu gibi oldukça önemli konu bafll klar yer almaktad r ve çal flmalarda büyük yol kat edilmifltir. Sektörümüzün büyüme ve kârl l na iliflkin sonuçlar na bakt m zda 2013 y l üçüncü çeyrek verilerine göre hayat ve özellikle hayat d fl flirketleri prim üretiminin geçen y l n ayn dönemine göre art fl gösterdi i görülmektedir. Hayat d fl branfllarda brüt yaz lan prim tutar 15 milyar TL'ye ulaflm fl olup hayat branfl nda da 2 milyar TL'yi geçmifltir. 2013 KÂR ETT M Z B R YIL OLACAK Deprem, kas rga gibi tüm piyasalar etkileyen büyük felaketler aç s ndan de erlendirdi imizde 2013 y l nda flu ana kadar geçmifl y llar ortalamas n n alt nda hasar ödenmifltir. Bu trendin y lsonuna kadar devam etmesi durumunda 2013 y l sigorta sektörünün kâr etti i bir y l olacak ve bunun olumlu etkileri 2014 y l içerisinde kendisini gösterecektir. Global piyasalardaki trend ile paralel olarak iç piyasada da veriler sektör oyuncular - n n yüzünü güldürecek niteliktedir. 2012 y l n n üçüncü çeyre i sonunda hayat d fl branfllarda 77 milyon TL'nin üzerinde zarar eden sektör 2013 y l n n üçüncü çeyre inde 600 milyon TL'nin üzerinde kâr ederek gelecek için umut vermifltir. 2012 9 ayl k dönem sonunda 100 milyon TL'yi aflan zarar edilen kasko branfl nda bu y l ayn dönemde 500 milyon TL'nin üzerinde kâr edilmifl olmas bu sonucun elde edilmesindeki en önemli etken olarak karfl m za ç kmaktad r. Ancak, sektör trafik sigortas ndan 580 milyon TL'nin üzerinde zarar ederek oto sigortalar ndan toplamda zarar etmifltir. Bununla birlikte, sektörün zarar etti i branfllarda genel bir toparlanma içerisinde oldu u gözlemlenmektedir. Hayat branfl nda ise 342 milyon TL tutar nda teknik kâr eden flirketler geçti imiz y l eylül sonundaki 183 milyon TL'lik teknik kâr neredeyse iki kat na ç karm flt r. Buna karfl n, emeklilik flirketleri geçti imiz y l kâr aç klam flken bu y l n üçüncü çeyre ini 146 milyon TL zarar ile kapatm fllard r. Bu zarar n bireysel emeklilik mevzuat nda yap lan de iflikliklerle beraber emeklilik flirketlerinin gelir kalemlerini oluflturan kesintilerin düflmesinden kaynakland düflünülmektedir. B REYSEL EMEKL L K S STEM 2013 y l n n bafl nda Devlet Katk s uygulamas n n yürürlü e girmesi ile birlikte Bireysel Emeklilik Sistemi'nde olumlu geliflmeler yaflanm fl; 2013 y l nda yaklafl k 1 milyon yeni kat l mc sisteme dahil olmufltur. Bu art fl, geçen y l n ayn döneminde gerçekleflen art fl n iki kat ndan fazlad r. Fon tutar aç s ndan da yine ayn tablo yaflanm flt r. 2013 y l nda fon tutar 4,5 milyar TL artarak 25 milyar TL'ye ulaflm flt r.
BAfiKAN dan Bunun yan nda Devlet Katk s sistemi çerçevesinde 2013 y l nda kat l mc lar n yat rm fl olduklar katk paylar için aktar lan Devlet Katk s tutar 1,15 milyar TL'ye ulaflm flt r. Yap lan aç klamalara göre 2014 bütçesinde, katk pay tutar yaklafl k 8 milyar TL olarak öngörülmüfl ve Devlet Katk s için 1,95 milyar TL ayr lm fl durumdad r. Söz konusu tutar n afl lmas gerekti i durumlarda ise gerekli olan tutarlar n bütçenin di er kalemlerinden karfl lanaca da vurgulanm flt r. Bu veriler fl nda sektörümüz 2013 y l nda geçen senelerle karfl laflt r ld nda olumlu bir seyir içerisinde faaliyetlerini sürdürmüfl olup primleri art rmaktan ziyade hasar n efektif ve standart prosedürlerle yönetilmesinden yana bir tav r sergilemifltir. Bununla birlikte kârl l n sürdürülebilmesi, sigortac l n ana kurallar ndan olan risk seçiminin do ru yap lmas ve aktüeryal prim hesaplamalardan uzaklafl lmamas ile mümkündür. fiirketler de her geçen dönem bu konularda iyiye gitmektedirler. YASAL DÜZENLEMELER 2013 y l son çeyrek dönemi içerisinde sektörümüz için önem tafl yan baz yasal düzenlemeler de hayata geçmifltir. Özel sa l k sigortas uygulamalar na iliflkin usul ve esaslar düzenleyen Özel Sa l k Sigortalar Yönetmeli i 23.10.2013 tarihli Resmi Gazete'de yay mlanm flt r. Özel Sa l k Sigortas Yönetmeli i ile getirilen yeni düzenlemelerin en önemlisi ömür boyu yenileme garantisi ile ilgilidir. Poliçede belirtilen koflullar n yerine getirilmesi ile ömür boyu yenileme garantisine hak kazanan sigortal ilk kez sigorta poliçesi sat n ald dönemde geçerli olan teminat ve tarife koflullar ile varsa poliçede belirtilen yafla kadar ya da ömür boyu ayn koflullarla poliçe sahibi olabilecek, bu flartlar n sigorta flirketi taraf ndan sigortal aleyhine de ifltirilemeyecek olmas n n sektöre olan güveni perçinleyece ine ve özel sa l k sigortas n n yayg nlaflmas na katk sa layaca na inan lmaktad r. Yönetmelikte de inilen ve kamuoyunun merakla bekledi i bir di er husus ise tamamlay c ve destekleyici sa l k sigortas d r. Düzenleme sonras nda bu ürünler ülkemizde de flirketler taraf ndan sunulmaya bafllam flt r. Ancak tamamlay c sa l k sigortalar n n hedeflenen anlamda tabana yay labilmesi için birtak m aksiyonlar n al nmas gerekmekte olup bu aksiyonlar n hayata geçirilebilmesi için çal flmalar sürdürülmektedir. Di er taraftan 6502 Say l Tüketicinin Korunmas Hakk ndaki Kanun 28.11.2013 tarihli Resmi Gazete'de yay mlanm flt r. Kanunla, krediye ba l sigortalarda "tüketicinin yaz l talebi" flart getirilmifltir. Bugüne kadar da bankalar n kredi ile iliflkili sigortalar zorunlu tutmas söz konusu olmam flt r. Bununla birlikte sigortan n düzenlendi i durumlarda sigortal n n yaz l talebinin aranmas n n, kamu kurumlar na tüketicilerce iletilen flikayetlere dayan larak getirilen bir düzenleme oldu u düflünülmektedir. Yap lan düzenleme ile zaman zaman sigortal n n sigorta yap ld ndan haberi olmuyor yönündeki flikayetlere de bir anlamda çözüm getirilmifltir. Ayn kanunun 42'nci maddesiyle konut projelerinde "zorunlu bina tamamlama sigortas " yapt rma flart getirilmektedir. Kanun bu sigorta ile ilgili alt düzenlemeleri yapma hususunda Hazine Müsteflarl 'n görevlendirmifltir. Bu düzenlemeler belirginleflti inde bahse konu sigortan n uygulanabilirli i daha net bir flekilde ortaya ç kacakt r. Bununla beraber çok net olarak bu sigorta ürününün kolay sunulabilecek bir ürün olmad n söylemek yanl fl olmayacakt r. Özellikle binay tamamlama mükellefiyetinin sigortac da olmas ve sigorta flirketlerinin de bu konuda bir tecrübesinin do- al olarak olmamas ürünü zorlaflt ran unsurlard r. BAfiARILI B R YIL D LER M 2013 y l nda Bireysel Emeklilik Sistemi 10'uncu yafl n doldurmufltur. Sistemin 10'uncu y l n doldurmas nedeniyle Baflbakan Yard mc s Say n Ali Babacan' n kat l m yla 13.11.2013 günü bir bas n toplant s düzenlenmifltir. Bas n toplant s na Hazine Müsteflar brahim Halil Çanakc, Hazine Müsteflarl Sigortac l k Denetleme Kurulu Baflkan Arif Hikmet Cesur, Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürü Ahmet Genç, SPK Baflkan Dr. Vahdettin Ertafl ve baflta emeklilik flirketleri olmak üzere tüm sektör temsilcileri ile emeklilik flirketlerinin birlikte çal flt klar portföy flirketlerinin genel müdürleri ve bas n mensuplar yo un ilgi ve kat l m göstermifllerdir. Sonuç olarak, 2013 y l nda önceki senelere göre daha iyi bir y l geçiren sektörümüzün önümüzdeki sene çok daha baflar l bir y l geçirece i inanc nday m. Sektörümüze iliflkin göstergeler de bu inanc m - z kuvvetlendirmektedir. Dergimizin bu y lki son say s nda, 2014 y l nda da sigortac l k mesle inin geliflimine destek sa layacak herkese flimdiden teflekkürlerimi sunar, tüm sektörümüz paydafl ve çal flanlar na baflar l bir y l dilerim. Sayg lar mla, Recep KOÇAK 02
B RL K TEN HABERLER Türkiye'nin 2013 y l lerleme Raporu yay mland vrupa Komisyonu taraf ndan Türkiye A için haz rlanan 2013 y l lerleme Raporu 16 Ekim 2013 tarihinde yay mland. Avrupa Komisyonu taraf ndan aç klanan Türkiye lerleme Raporu'nda Türk sigorta ve emeklilik sektörlerine iliflkin geliflmeler, uyumda güçlüklerle karfl - lafl lan alanlar ve öncelikli olarak ele al nmas irlik, üyesi oldu u Avrupa Sigorta ve Reasürans Federasyonu Insurance Euro- B pe'un 30 Eylül-1 Ekim 2013 tarihlerinde Brüksel'de düzenlenen sorumluluk komitesi toplant - gereken konular çeflitli bafll klar alt nda de erlendiriliyor. Birlik, 2013 Türkiye lerleme Raporu kapsam nda sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerine iliflkin olarak yap lan de erlendirmeleri içeren bilgi notunu sektörle paylaflt. Insurance Europe toplant s na kat ld k Birlik, MASAK Çal fltay 'nda s na kat ld. Birli in, Koordinatör Alper Tan taraf ndan temsil edildi i toplant da Avrupa sigorta piyasas ndaki sorumluluk sigortalar ile ilgili geliflmeler de erlendirildi. irlik, 25 Kas m B 2013 tarihinde Ankara'da Maliye Bakanl Mali Suçlar Araflt rma Kurulu (MASAK) nezdinde düzenlenen MASAK Çal fltay 'na kat ld. Çal fltay'da, sigorta flirketlerinin yükümlülüklere uyumunun de erlendirilmesi, flüpheli ifllem bildirim sisteminin etkin hale getirilmesi konular görüflüldü. Çal fltay kapsam nda ayr ca MASAK yetkilileri taraf ndan yap lan sunumlar çerçevesinde karfl l kl görüfl al flveriflinde bulunuldu. Çal fltayda Birlik; Av. Merve Nur Ertürk Aktafl, Hayat ve Emeklilik Yönetim Komitesi üyesi Ahmet Turul ile MASAK nceleme ve Araflt rma Komitesi üyeleri taraf ndan temsil edildi. 2012 y l Faaliyet Raporu yay mland y l Faaliyet Raporu, Birli in in- 2012 ternet sitesinde yay mlanarak üye flirket, ilgili kurum ve kurulufllar ve üniversitelerle paylafl ld. 5. Uluslararas stanbul Sigortac l k Konferans 'na kat ld k irlik, 3-4 Ekim 2013 tarihlerinde Sigorta B Tatbikatç lar Derne i taraf ndan Milli Reasürans T.A.fi. Konferans Salonu'nda düzenlenen 5. Uluslararas stanbul Sigortac l k Konferans 'na kat ld. ki gün süren konferansta, Birlik Genel Sekreter Vekili Mehmet Kalkavan taraf ndan sektörün durumu ve Birlik taraf ndan gerçeklefltirilen projeler hakk nda bir sunum gerçeklefltirildi. Birlik taraf ndan konferans n ikinci gününde düzenlenen seminerlere de kat l m sa land. 03
HAZ NE MÜSTEfiARLI I S GORTACILIK GENEL MÜDÜRLÜ Ü Teminat sa lanmayan riskler için; Ola and fl Riskler Yönetim Merkezleri obilyac l k, boya, kimyevi maddeler, M plastik ve tekstil gibi sektörler yap lan iflin do as gere i yüksek yang n riski içeren sektörler konumunda olup meydana gelebilecek hasarlar n karfl lanmas noktas nda bu alanlarda faaliyet gösteren sektörler için yang n sigortas n n önemli bir ifllevi bulunmaktad r. Di er taraftan, say ca çok olmakla birlikte söz konusu sektörlerdeki iflletmelerin görece orta ve küçük ölçekte olmalar nedeniyle, yang n ve iliflkili di er risklere karfl koruma ve güvenlik önlemleri aç s ndan bu iflletmelerin bir k sm oldukça yetersiz kalmaktad r. Bu nedenle, risk iyilefltirici önlemler al nmadan, serbest piyasa koflullar do rultusunda ya bu iflletmelerin sigorta teminat bulmas mümkün olamamakta ya da sigorta flirketlerince önceki y llardaki primlerin oldukça üstünde prim talebinde bulunulabilmektedir. Ayr ca, sigorta flirketlerinin risk kabul politikalar n daha s k flekilde uygulamaya bafllamalar, di er taraftan kimi sigorta flirketlerinin riskli olarak nitelendirdi i baz sektörler için sigorta Ola and fl riskler yönetim merkezlerinden beklenen; mobilyac l k, boya, kimyevi maddeler, plastik ve tekstil gibi sektörlerde yaflanan teminat bulunamamas problemine çözüm getirme noktas nda çal flmalarda bulunmalar ; ayr ca, risk analizine dayal ve risk iyilefltirici çözümlerin ön planda oldu u politika ve uygulamalar üretmeleridir. teminat - risk baz nda de erlendirme dahi yapmadan - sunmaktan imtina etmeleri de bu sektörler için sigorta teminini güçlefltirmifltir. ÇÖZÜME YÖNEL K ÇALIfiMALAR Bu çerçevede, Hazine Müsteflarl nezdinde konunun taraflar olan sektör temsilcileri ve sigortac l k sektörü temsilcileri ile sorunun çözümüne yönelik çeflitli çal flmalar yap lm fl, ancak yukar da belirtilen sebeplerle fazla ilerleme sa lanamam flt r. Bu noktada, 5684 say l Sigortac l k Kanunu'nun 33/A maddesi ile getirilen ve Hazine Müsteflarl 'n n ba l bulundu u bakana, sigorta veya reasürans teminat bulunamayan riskler ile ilgili olarak bir veya birden fazla kifliyi sigorta veya reasürans havuzlar kurma veya kurulmas n koordine etme, sigorta ve reasürans flirketleri aras nda iflbirli i yap lmas n sa lama ve oluflturulacak havuz, organizasyon veya iflbirli i mekanizmalar n n yürütülebilmesi amac yla ola and fl riskler yönetim merkezi olarak görevlendirebilme yetkisi sa la- 04
yan hüküm kapsam nda yap lacak faaliyetler önem kazanm flt r. YÖNETMEL K YAYIMLANDI Ola and fl riskler yönetim merkezlerinin kurulmas yla, gerek yukar da belirtilen sorun, gerekse de daha sonra meydana gelebilecek benzer nitelikteki sigorta veya reasürans teminat bulamama ile ilgili sorunlar n çözümü ba lam nda, tüm taraflar içine alabilecek bir yap - da örgütlenmenin sa lanmas, teminata konu riskin sigortac l k aç s ndan analizi ve teminat verilebilir hale getirilmesine dönük faaliyette bulunulmas ve oluflturulacak ek reasürans kapasitesiyle riskin sigorta ve reasürans piyasalar - na transferinin sa lanabilmesi amaçlanm flt r. Bu do rultuda haz rlanan, Ola and fl Riskler Yönetim Merkezleri Çal flma Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik 26.12.2013 tarihli ve 28863 say l Resmi Gazete'de yay mlanm fl olup ola and fl riskler yönetim merkezlerinin ne flekilde görevlendirilece ine, temel görevlerine, görevlendirme süresine ve yapacaklar raporlamaya iliflkin temel hususlar bu yönetmelikle düzenlenmifltir. Gelinen noktada, ola and fl riskler yönetim merkezlerinden beklenen, bahse konu sektörlerde yaflanan teminat bulunamamas problemine çözüm getirme noktas nda çal flmalarda bulunmalar ; ayr ca, risk analizine dayal ve risk iyilefltirici çözümlerin ön planda oldu u politika ve uygulamalar üretmeleridir. 05
KAPAK KONUSU BES, 10 yafl nda Kerem ÖZDA TSB Genel Sekreter Yard mc s ireysel Emeklilik Sistemi (BES), tüm dünyada oldu u gibi ülkemizde de sosyal B. güvenlik sisteminin tamamlay c s olarak kuruldu. Bireylerin emeklilik dönemlerinde refah seviyelerinin düflmemesini sa layan sistem, ayn zamanda yurtiçinde uzun vadeli tasarruf seviyesini yükselterek yaratt fonlarla ülke ekonomisine katk sa lamaktad r. Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yat r m Sistemi Kanunu, 7 Ekim 2001 tarihinde yürürlü e girdi. kincil mevzuat çal flmalar n n tamamlanmas ile birlikte Bireysel Emeklilik Sistemi, 2003 y l n n ekim ay nda hayat geçti. 2008 y l nda yürürlü- e giren düzenleme ile dernek, vak f, sand k Sosyal güvenlik sisteminin tamamlay c s olarak kurulan ve en iyi tasarruf araçlar ndan biri olan Bireysel Emeklilik Sistemi, 10. y l n kutlad. ve di er kurulufllardan Bireysel Emeklilik Sistemi'ne aktar m n yolu aç ld ; 2012 y l nda yap - lan düzenleme ile Devlet Katk s uygulamas yürürlü e girdi. Ülkemizde Bireysel Emeklilik Sistemi, gönüllü kat - l m ve belirlenmifl katk esaslar na dayanmaktad r. Bafllang çta 11 emeklilik flirketinin faaliyet gösterdi i Bireysel Emeklilik Sistemi'nde 2013 y lsonu itibar yla 18 flirket faaliyet göstermektedir. Y l Sonlar tibar yla Kat l mc ve Sözleflme Adedi 5.000.000 4.500.000 4.000.000 3.500.000 3.000.000 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000-2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kat l mc Say s Sözleflme Adedi 06
KATILIMCI VE SÖZLEfiME ADETLER NDE YILLAR T BARIYLA GEL fi M Son 10 y lda, y lsonlar itibar yla sistemde bulunan kat l mc ve sözleflme adetlerinin seyrine iliflkin grafik afla da yer almaktad r. 2003 y l sonunda yaklafl k 15 bin olan kat l mc adedi, 2005 y l sonunda yaklafl k 670 bin olmufl, 2007 y l sonunda 1 milyon 450 bin kat - l mc adedine ulafl lm flt r. 2008-2012 y llar aras nda her y l % 15-20 aras nda art fl gösteren kat l mc say s, 2013 y l nda % 33 art fl göstermifltir. 2013 y lsonunda sistemde 4 milyon 160 bin kat l mc bulunmakta olup bir önceki y l n kat l mc say s na göre 1 milyondan fazla bir art fl söz konusudur. 2013 y l nda ortaya ç - kan yüksek büyüme ivmesinde, bu y l n bafl nda yürürlü e giren Devlet Katk s uygulamas - n n sisteme kat l mlar artt rmas n n da etkisi bulunmaktad r. Bilindi i üzere Bireysel Emeklilik Sistemi'nde kat - l mc lar, bireysel emeklilik sözleflmesi, gruba ba l bireysel emeklilik sözleflmesi veya iflveren grup emeklilik sertifikas sahibi olabilmektedirler. Sistemde bulunan toplam sözleflme ve sertifika adedi, 2005 y l sonunda 700 bini aflm fl, 2012 y l sonunda ise 3,5 milyona yaklaflm flt r. 2013 y l nda ise kat l mc adedi ile paralel flekilde % 34 art fl ile 4,7 milyona yaklaflm flt r. EMEKL L K YATIRIM FONLARI Emeklilik yat r m fonlar ; vadeli mevduat ve kat lma hesab, borçlanma araçlar, repo ve ters repo ifllemleri ile ortakl k paylar, k ymetli madenler, k ymetli madenlere ve gayrimenkule dayal varl klar, türev araç ifllemleri ile varantlar, Takasbank para piyasas ifllemleri, yat r m fonu kat lma paylar, borsalarda gerçeklefltirilen türev araç ifllemlerinin nakit teminatlar ve primleri, kira sertifikalar ve Sermaye Piyasas Kurulu'nca belirlenen di er yat r m araçlar n içerebilmektedir. Son 8 y l için y lsonlar itibar yla emeklilik fonlar - n n toplam büyüklükleri, afla daki grafikte görülmektedir: 30.000.000.000 Y l Sonlar tibar yla Emeklilik Fonlar n n Toplam Büyüklü ü 25.000.000.000 20.000.000.000 15.000.000.000 10.000.000.000 5.000.000.000-2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kat l mc lar Fon Tutar Devlet Katk s Fon Tutar 2006 y l sonunda 2,8 milyar TL olan toplam fon büyüklü ü, düzenli bir flekilde art fl göstererek 2012 y lsonunda 20 milyar TL'yi aflm flt r. 2013 y - l nda 25 milyar TL'yi aflan kat l mc lara ait fonlar, Devlet Katk s fonlar ile birlikte 26 milyar TL seviyesindedir. Bireysel Emeklilik Sistemi'nin ilk 10 y l nda fonlar n toplam de eri belirli bir ivmeyle büyümüfl olsa da fonlar n toplam de erinin GSYH'ye oran baz al nd - nda, OECD ülkelerinin oldukça gerisinde oldu umuz görülmektedir. Ülke baz nda 2012 y lsonu itibar yla oranlar, bir sonraki grafikte yer almaktad r. 07
KAPAK KONUSU Hollanda 160,2 zlanda 141,0 sviçre ngiltere 95,7 113,6 Avustralya Finlandiya A rl kl Ortalama Amerika Birleflik D. Kanada fiili srail Danimarka rlanda Basit Ortalama Japonya Polonya Yeni Zelanda Meksika Slovakya sveç Portekiz Estonya spanya Norveç Çek Cumhuriyeti Almanya talya Kore Avusturya Belçika Türkiye Slovenya Macaristan Lüksemburg Fransa Yunanistan 26,3 17,2 16,7 12,3 9,5 9,2 8,8 8,7 8,4 7,6 7,1 6,3 5,6 5,4 5,3 4,6 3,8 3,7 3,3 1,8 0,3 0,0 35,5 79,3 77,0 74,5 67,3 60,0 52,0 50,1 49,2 91,7 0 15 30 45 60 75 90 105 120 135 150 165 Kaynak: OECD Pension Markets in Focus 2013 Oran (%) OECD ülkelerinde fonlar n GSYH içerisindeki pay n n a rl kl ortalamas % 77 iken, bu oran ülkemizde % 3,8 seviyesinde kalmaktad r. Bu durum, bir ölçüde Bireysel Emeklilik Sistemi'nin nispeten genç olmas ndan kaynaklan yor olsa da tüm paydafllar n, sistemi gelifltirmek için üzerlerine düfleni yapmalar gerekti i aç kt r. Emeklilik fonlar n n getirilerine iliflkin OECD taraf ndan haz rlanan çal flmada ise Türkiye'de kurulmufl olan emeklilik yat r m fonlar n n son 5 y ldaki getiri performans n n oldukça yüksek oldu u görülmektedir. OECD taraf ndan y ll k olarak yay nlanan ve emeklilik fonlar n n finansal performanslar n n de erlendirildi i Pension Markets In Focus 2013 Raporu'na göre ülkemizde kurulmufl olan emeklilik yat r m fonlar, son 5 y l dikkate al narak yap lan hesaplama sonucunda ortalama nominal getiride birinci s rada yer alm flt r. 08
Ülke 5 y ll k ortalama nominal (2008-2012) Türkiye 11,6 Danimarka 8,5 Meksika 7,7 Hollanda 5,6 zlanda 4,2 Macaristan 4,1 Almanya 3,9 Norveç 3,6 Kore 3,2 Slovenya 2,7 fiili 2,7 Yeni Zelanda 2,7 Kanada 2,7 talya 2,6 Çek Cumhuriyeti 2,2 Finlandiya 2,0 Lüksemburg 1,9 ngiltere 1,7 Belçika 1,5 Yunanistan 1,3 spanya 1,1 sviçre 1,1 Polonya 1,0 Avusturya 0,9 Slovak Cumhuriyeti 0,4 Avusturalya 0,1 Amerika 0,1 Portekiz 0,1 Japonya -1,1 Estonya -1,8 Tabloda görüldü ü üzere son 5 y lda elde edilen % 11,6 oran ndaki nominal getiri, OECD ülkelerindeki en yüksek getiri oran d r. DEVLET KATKISI BU YIL BAfiLADI Daha önce kat l mc lar n ödedi i katk paylar - n n vergi matrah ndan düflülmesi ile teflvik edilen sistemde, 2013 y l bafl ndan itibaren Devlet Katk s uygulamas yürürlüktedir. 2012 y l nda yay mlanan ve 2013 y l bafl nda yürürlü e giren düzenlemeye göre iflverenler taraf ndan ödenen katk paylar hariç kat l mc lar n bireysel emeklilik hesaplar na ödenen katk paylar n n % 25'i, devlet taraf ndan kat - l mc lar n hesaplar na kaydedilmektedir. Bireysel Emeklilik Sistemi'nden emeklili e hak kazanma, vefat veya maluliyet durumlar nda Devlet Katk s ve getirilerinin tamam na hak kazan lmakta, di er durumlarda ise bu tutarlara kademeli olarak hak kazan lmaktad r. Buna göre 2013 y l bafl ndan itibaren emeklilik sözleflmesinin sistemde geçirdi i sürenin üç y ldan alt y la kadar olmas durumunda Devlet Katk s ve getirilerinin % 15'ine, alt y ldan on y la kadar olmas durumunda % 35'ine, on y l ve daha fazla olmas durumunda ise % 60' na hak kazan lmaktad r. Devlet Katk s hesaplamas na konu olabilecek azami y ll k katk pay tutar ise o y la iliflkin toplam brüt asgari ücret ile s n rland r lm flt r. 2013 y l için söz konusu üst limit 12.000 TL olup hak kazan labilecek maksimum Devlet Katk s tutar 3.000 TL olmaktad r. 2014 y l için ise Devlet Katk s na esas olabilecek tutar için y ll k üst limit 13.230 TL olup maksimum Devlet Katk s tutar 3.307 TL olmaktad r. Emeklilik flirketleri mevzuat gere i, Devlet Katk s tutarlar n n yat r ma yönlendirilmesi amac yla Devlet Katk s fonu kurmaktad rlar. Yine mevzuata göre söz konusu fonlar n en az % 75'i, Hazine Müsteflarl taraf ndan ihraç edilen Türk Liras cinsinden borçlanma araçlar nda, gelir ortakl senetlerinde veya kira sertifikalar nda; % 25'i ise di- er yat r m araçlar nda de erlendirilmektedir. 09
KAPAK KONUSU 2013 y l nda kat l mc lar n yat rm fl olduklar katk paylar için birikmifl olan Devlet Katk s tutar 1,15 milyar TL'ye ulaflm flt r. Yap lan aç klamalara göre 2014 bütçesinde, katk pay tutar yaklafl k 8 milyar TL olarak öngörülmüfl ve Devlet Katk s için 1,95 milyar TL ayr lm fl durumdad r. Söz konusu tutar n afl lmas gerekti i durumlarda ise gerekli olan tutarlar n bütçenin di er kalemlerinden karfl lanaca da vurgulanm flt r. EMEKL L E HAK KAZANANLAR Bireysel Emeklilik Sistemi'nde en az 10 y l bulunan ve 56 yafl n tamamlam fl olan kifliler, sistemden emekli olmaya hak kazanmaktad r. 2013 y lsonu itibar yla yaklafl k 7 bin 600 kifli, emeklili e hak kazanm flt r. Emeklili e hak kazanm fl olan kifliler, birikimlerini toplu olarak alma, programl geri ödeme veya y ll k gelir sigortas seçeneklerinden birini tercih etmektedirler. Programl geri ödeme seçene ini tercih eden kiflilere, birikimlerinden ayl k, üç ayl k, alt ayl k veya y ll k ödeme yap lmaktad r. Kifli istedi i an birikiminin tamam n alabilmektedir. Y ll k gelir sigortas ise kifliye ömür boyu gelir sa layan, kiflinin beklenen ömrü kullan larak aktüeryal esaslara göre oluflturulan bir üründür. Söz konusu üründe ödemeler ürünün sat n al nd anda bafllamakta veya 65 yafl na kadar ertelenebilmektedir. Emeklilik Gözetim Merkezi taraf ndan gerçeklefltirilen çal flmaya göre 2020 y l nda 400 bine yak n kiflinin Bireysel Emeklilik Sistemi'nden emekli olmas beklenmektedir. SONUÇ 10 y l n geride b rakan Bireysel Emeklilik Sistemi'nde, özellikle Devlet Katk s uygulamas n n yürürlü e girmesi ile belirli bir büyüklü e ulafl lm flt r. Bununla birlikte OECD ülkeleri seviyesine ulaflmam z için önümüzde oldukça uzun bir yol bulunmaktad r. Yurtiçi tasarruflar n artt r lmas - n n en kolay ve etkili yolu olan Bireysel Emeklilik Sistemi'nin gelifltirilmesi için tüm paydafllara önemli görevler düflmektedir. kinci basamak emeklilik sisteminin gelifltirilmesi, otomatik kat l m n hayata geçirilmesi gibi sisteme kat l mlar artt r c aksiyonlar n yan s ra emeklili e hak kazanacak kat l mc lara yönelik ürünlerin çeflitlendirilmesi de büyük önem tafl maktad r. Bunun yan nda Bireysel Emeklilik Sistemi ile ilgili kamuoyunda fark ndal n artt r lmas, sistemin geliflmesi ve tasarruf seviyesinin artmas nda kilit rol oynamaktad r. 2023 y l na iliflkin beklentilerde yer alan 10-12 milyon kat l mc ve 200-250 milyar TL (h zland - r lm fl büyümede 400 milyar TL) fon büyüklü üne ulafl lmas, genel hatlar yla yukar da aç klanan uygulamalara yönelik çal flmalar n bafllat lmas ve ilerlemelerin takip edilmesi ile mümkün olacakt r. 10
10'uncu y l Baflbakan Yard mc s Ali Babacan'la kutland Birli imiz, Bireysel Emeklilik Sistemi'nin 10. y l nedeniyle Baflbakan Yard mc s Ali Babacan' n kat l m yla 13 Kas m 2013 Çarflamba günü bir bas n toplant s düzenledi. Toplant ya Hazine Müsteflar brahim Halil Çanakc, Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürü Ahmet Genç ve Sigorta Denetleme Kurulu Baflkan Arif Hikmet Cesur, TSB Baflkan Recep Koçak, TSB Yönetim Kurulu Baflkan Yard mc s Mete U urlu'nun yan s ra baflta emeklilik flirketleri olmak üzere sektör temsilcileri kat ld. Toplant da konuflan TSB Baflkan Recep Koçak, Bireysel Emeklilik Sistemi'nin kiflisel tasarrufa katk s n n yan s ra yurt içinde uzun vadeli tasarruf seviyesini yükselterek ülke ekonomisine de katk da bulundu unu vurgulayarak, Sistemin 10. y l n kutlarken, kat l mc say s n n 4 milyona yaklaflt n, fon büyüklü- ünün 25 milyar TL'yi aflt n görüyoruz dedi. Ocak 2013 itibariyle bafllayan % 25'lik Devlet Katk s n n etkisiyle sistemdeki büyümenin ivmelendi ini belirten Koçak, sözlerini flöyle sürdürdü: Yurtiçi tasarrufun art r lmas amac yla verilen Devlet Katk s 'n n meyvelerini almaya bafllad k. Geçen y l n ilk 10 ay nda BES'e 374 bin kifli kat l rken, bu y l n ayn döneminde bu say 814 bine ç kt. 2013 y - l nda kat l mc say s nda yüzde 218, katk pay nda ise yüzde 160 büyüme yafland. Bu y lbafl ndan itibaren ödenmeye bafllanan Devlet Katk s 1 milyar TL'ye yaklaflt. Ülkemizdeki genç nüfus dikkate al nd nda BES'teki potansiyelin büyüklü ü ortaya ç kmaktad r. 2023 y l hedefimiz 10-12 milyon kat l mc say s ve 200-250 milyar TL fon büyüklü üdür. K dem tazminatlar ile ikincil emeklilik sisteminin de kat lmas yla beklentimiz 400 milyar TL fon büyüklü üdür Geçti imiz 10 y lda 4 milyon kiflilik kumbarada 26 milyar TL birikti ine dikkat çeken TSB Yönetim Kurulu Baflkan Yard mc s Mete U urlu ise, Tasarruf alg s nda fark yaratan BES, en iyi bireysel yat r m arac d r ve büyük bir baflar hikayesidir. Sigorta denilince akla önce BES gelmektedir ama daha gidilecek yolumuz var dedi. 2013 y l nda BES'te devlet katk s bereketi yafland n vurgulayan U urlu; sözlerini BES'i teflvik tasarruflar art rd. Hedef kitle geniflledi, gençlerin ilgisi büyüyor. BES devlet katk s ile ikinci viteste diye sürdürdü. 11
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI Hat r için tafl ma Zihni METEZADE TSB Yönetim Kurulu Müflaviri igorta sektörünün uzun zamandan beri devam eden sorunu; de iflik içtihat- S lara neden olan, Trafik Kanunu'nun 87'nci maddesinde yer alan hat r için tafl ma d r. Bu soruna flimdiye kadar kesin hukuki çözümün bulunamamas, sigortac ile sigortal y çok kere karfl karfl ya b rakmakta ve sonuçta, sigortal - lar haklar n aramada, sigortac lar da yükümlülüklerini yerine getirmekte tereddütlere sevk etmektedir. Doktrinde hat r için tafl ma, genel olarak bir kimseyi memnun etmek amac yla ücretsiz olarak araçta tafl ma olarak kabul edilmektedir. Bir yerden di er yere giderken bir kimsenin araca al nmas, bir yere yetifltirmek istenen kimsenin ücretsiz olarak oraya götürülmesi gibi. Ana koflul, tafl man n ücretsiz olmas ve tafl - yan n bir menfaatinin bulunmamas d r. Bu menfaat maddi olabilece i gibi manevi de labilir. Örne in, efl ve çocuklar n tafl nmas nda manevi menfaat oldu u Yarg tay taraf ndan kabul edilmektedir. 2918 say l Karayollar Trafik Kanunu'nun 85'inci maddesi ile bir motorlu arac n iflletilmesi, bir kimsenin ölümüne veya yaralanmas na yahut bir fleyin zarara u ramas na sebep olursa, araç iflleteni bu zarardan sorumludur. Kanunun 91'inci maddesi ile de bu sorumlulu u karfl lamak üzere mali sorumluluk sigortas Trafik Kanunu'nun 87'nci maddesi, yaralanan ve ölen kifli hat r için karfl l ks z tafl nmakta ise veya motorlu araç, yaralanan veya ölen kifliye hat r için karfl l ks z verilmifl bulunuyorsa sorumlulu u genel hükümlere tabi tutmufltur. Madde hükmünün anlam ; zararlar n genel hükümlerin düzenlendi i Borçlar Kanunu hükümleri içinde karfl lanmas ve trafik sigortas sözleflmesinin kapsam ve güvencesi d fl nda kalmas fleklindedir. yapt r lmas zorunlulu u getirilmifltir. Ancak hat r için tafl nan kimselerin, bir baflka deyiflle hat r tafl mas na giren flah slar n zarara u ramalar halinde bu flah slar n sigorta karfl s nda durumu ne olacakt r? Trafik Kanunu'nun 87'nci maddesi, yaralanan ve ölen kifli hat r için karfl l ks z tafl nmakta ise veya motorlu araç, yaralanan veya ölen kifliye hat r için karfl l ks z verilmifl bulunuyorsa sorumlulu u genel hükümlere tabi tutmufltur. Madde hükmünün anlam ; zararlar n genel hükümlerin düzenlendi i Borçlar Kanunu hükümleri içinde karfl lanmas ve trafik sigortas sözleflmesinin kapsam ve güvencesi d fl nda kalmas fleklindedir. Ancak, ayn kanunun zorunlu mali sorumluluk sigortas d fl nda kalan hususlara iliflkin 92'nci 12
Yarg tay' n söz konusu karar nda Karayollar Trafik Yasas 'n n 85'inci maddesi ile iflleten için öngörülen sorumluluk, tehlike sorumlulu udur. Di er bir anlat mla, kusur sorumlulu una dayanmayan, salt arac n kullan lmas sonucu, iflleten kusurlu olmasa dahi, meydana gelen zarardan sorumlu olmas durumudur. Görüldü ü gibi maddede düzenlenen sorumluluk, kusursuz sorumluluktur. maddesinde hat r için tafl ma, sigorta kapsam d fl nda kalan haller aras nda say lmam flt r. Bu konuda dikkati çeken bir baflka husus da ilgili genel flartlard r. Genel flartlar 1992 y l nda de ifltirilmifltir. De ifliklikten önce genel flartlar n Teminat D fl nda Kalan Haller bafll kl 3'üncü maddesinin (g) bendindeki hat r için karfl l ks z tafl nan veya motorlu araçlar hat r için kendilerine verilen kimselerin bir trafik kazas nda yaralanmalar veya ölmeleri halinde iflletene karfl ileri sürülen taleplerin teminat d fl kald yolundaki hüküm, 1992 y l nda uygulamaya konulan genel flartlardan ç kar lm flt r. Bu ç kar lma hat r tafl mas n n z mnen (örtülü) teminata dahil edildi i yolunda Yarg tay'da görüfl oluflturmufltur. Yukar da belirtilen hükümler ve durum, tart flmalara ve birbirinden tamamen farkl mahkeme kararlar na neden olmufltur. Örne in, Yarg tay 19'uncu Hukuk Dairesi'nin 11.03.1996 tarihli esas 95/8347, Karar 96/2294 say l karar nda, stisnalar içerisinde hat r tafl - mas n n belirtilmemifl olmas hat r tafl malar n n Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortas kapsam nda kald sonucunu do urmaz'' denilirken; Yarg - tay 11'inci Hukuk Dairesi'nin 11.02.1994 tarihli esas 1993/6464, 1994/958 say l karar nda, 1992 y l bafl ndan itibaren zorunlu trafik sigortalar nda, primi de de erlendirilmek suretiyle sigorta kapsam, hat r tafl mac l n n da (teminat d fl hallerden ç kar lmak suretiyle) dahil edildi i görüflü yer alm flt r. Özel dairenin 24.12.1996 tarihli 1996/8642-9101 say l karar da ayn mahiyettedir. Nitekim kararda Taraflar aras nda düzenlenen sigorta poliçesine ekli genel flartlarda hat r tafl mas kaynakl zararlar, sigorta teminat d fl ndaki haller aras nda gösterilmemifltir. Zorunlu Trafik Sigortas 'n n, hat r tafl mas n n da dahil bulundu- u, arac n iflletilmesine ba l tehlike sorumluluk hallerini sigorta teminat kapsam na ald, tehlike sorumlulu unun bu arac n iflletilmesine ba l olarak tafl man n türüne bak lmaks z n, üçüncü kiflilere verilen zararlar, somut olayda ise iflletenin sigortal araçta bulunan kifliye olan sorumlulu unu sigorta kuvertürü alt na ald - n n kabulü gerekir denilmifltir. Yarg tay Hukuk Kurulu'nun 05.04.1995 tarihli esas 1994/11-689, 1995-274 say l karar nda, Yasa koyucu hat r veya nezaket için hiçbir bedel almadan yolcu götüren arac n iflletilmesini, Karayollar Trafik Kanunu'nun 85'inci madde kapsam d fl nda b rakarak hakkaniyet ilkesi 13
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI bak m ndan tavr n aç kça koymufl ve onu tehlike sorumlulu u hükümleri kapsam na almam flt r. Bu gibi hallerde iflletenin sorumlulu u genel hükümler çerçevesinde de erlendirilerek sorumluluk kapsam ona göre tayin edilece ine göre, onun sigortas n n bu kural n d fl na ç - k larak, hakkaniyet ilkesi gere ince sorumlu tutulmas yasa hükmüne aç kça ayk r düflece- inden görüflü ile hat r tafl mas sigorta kapsam d fl nda tutulmufltur. Görülüyor ki; Yarg tay daireleri aras ndaki görüfller farkl d r. Ancak a rl k hat r tafl mas n n trafik sigortas kapsam d fl nda kald ve genel hükümlere tabi oldu u yolundad r. Ne var ki, afla da bu konuda sunaca m z kararlardan biri olan Yarg tay Dördüncü Hukuk Dairesi'nin 18.11.1998 tarihli esas 1998/6706, 1998/9041 say l karar, görüfllerin de iflmekte ve belirlenmekte oldu u yolunda m de erlendirilmelidir? Yarg tay' n söz konusu karar nda Karayollar Trafik Yasas 'n n 85'inci maddesi ile iflleten için öngörülen sorumluluk, tehlike sorumlulu udur. Di er bir anlat mla, kusur sorumlulu una dayanmayan, salt arac n kullan lmas sonucu, iflleten kusurlu olmasa dahi, meydana gelen zarardan sorumlu olmas durumudur. Görüldü ü gibi maddede düzenlenen sorumluluk, kusursuz sorumluluktur. Hâlbuki genel hükümlerde, trafik kazas sonucu do acak zararda, tehlike veya kusursuz sorumlulu u gerektiren bir düzenleme yer almamaktad r. fiu durumda, hat r için tafl yan veya tafl tan iflleten ise, sorumlulu u, kusur sorumlulu una dayanacakt r. Bu duruma göre, sorumlulu u Karayollar Trafik Kanunu'nun 85'inci maddesindeki tehlike sorumlulu- undan ayr lmakta ve böylece iflletene daha hafif bir sorumluluk getirilmektedir. Di er bir anlat mla iflleten ancak kusurlu oldu u, kusuru kan tland - takdirde hat r için tafl d kiflinin u rad zarardan sorumlu olacakt r. Bu halde, mali sorumluluk sigortas n n; sigortal n n kusursuz sorumluluk hallerinden do an zarardan sorumlu tutuldu una göre, daha hafif ve kusurlu sorumlulu u gerektiren durumlardan sorumlu tutulmas n do al kabul etmek gerekir. Daha a r ndan sorumlu oldu una göre, daha hafifinden haydi haydi sorumlu tutulmal d r denilmekte; ayr ca kararda Karayollar Trafik Kanunu nun 92'nci maddesinde, mali sorumluluk sigortas kapsam d fl nda kalan durumlar tek tek ve say l olarak belirtilmifltir. Bunlar aras nda hat r için tafl mada, sigortac n n sorumlu olamayaca konusunda bir aç kl k bulunmamaktad r. Uygulamada vard m z bu sonucun aksini öngören Yarg tay' n di er dairelerinin kararlar bulunmakta ise de bu kararlarda öngörülen düflünce ve gerekçelere kat lamamaktay z. Özellikle mali sorumluluk sigortas genel flartlar n n 3/9'uncu maddesi Sigortac ile sigortal aras nda bir ba lay c l k bulunursa da bu kural n sözleflmeye taraf olmayan ve zarar gören üçüncü kifliyi ba layaca düflünülemez fleklinde görüfl belirtilmektedir. Görülüyor ki; Yarg tay Dördüncü Hukuk Dairesi daha önceki di er Yarg tay dairelerinin farkl kararlar na kat lmamakta ve 2918 say l kanunun 92'nci maddesinde tek tek say lan mali sorumluluk sigortas kapsam nda kalan durumlar aras nda hat r tafl mac l n n yer almad n ve sigortal n n tehlike sorumlulu una nazaran daha hafif kalan bu haldeki sorumlulu undan sorumlu tutulmas gerekti- ini mütalaa etmektedir. Kararda de inilen mali sorumluluk sigortas genel flartlar n n 3/9 uncu maddesi 1992 y l ndan önce uygulanan ve yukar da da de inilen hat r tafl mac l na iliflkin hükümdür ve 1992 y l ndan itibaren yürürlükteki genel flartlarda yer almamaktad r. Yarg tay Dördüncü Hukuk Dairesi esasen bu hükmün de sözleflmeye taraf olmayan ve zarar gören üçüncü kifliyi ba lamayaca düflüncesindedir. Bu vesile ile Yarg tay' n görüfllerini belirtmek bak - m ndan baz kararlar na da de inmek isteriz. Yarg tay 11. Hukuk Dairesi 21.11.2002 tarihli, E. 2002/5987 tarihli karar nda 1992 tarihinden sonra yürürlü e konulan Zorunlu Trafik Sigortas Genel fiartlar 'nda hat r tafl mas kaynakl zararlar, sigorta teminat d fl ndaki haller aras nda gösterilmemekle, zorunlu trafik sigortas na, hat r tafl mas n n da dahil bulundu u, arac n iflletilmesine ba l tehlike sorumluluk hallerini sigorta teminat kapsam na ald n n kabulü gerekir denilmifltir. Yarg tay 17. Hukuk Dairesi 20.09.2011 tarihli E.2011/7156 say l karar yla Dava trafik kazas n- 14
dan kaynaklanan destek yoksun kalma tazminat istemine iliflkindir. Davac lar n deste inin de içinde olup kaza sonucu öldü ü araçtan sa kurtulan di- er yolcu, polis ifadesinde arkadafl olduklar n beyan etmifl, daval dilekçesinde hat r tafl mas bulundu unu ileri sürmüfltür. B.K'n n 43'üncü maddesi uyar nca tazminattan uygun bir indirim yap lmas gerek ö retide gerekse Yarg tay iç hatlar nda benimsenmifl ve yerleflmifl bulunmaktad r. Bu itibarla, daval taraf n savunmas üzerinde durularak, taraflar n delilleri toplanmal tafl man n hat r için mi, yoksa para karfl l m yap l p yap lmad taraflar n yak nl, varsa hat r içi tafl man n kimin arzusu ve ne amaçla yap ld yani olay n özel flartlar göz önüne al n p araflt r lmal d r. Hakim tazminattan mutlaka indirim yapma zorunda de ilse de, bütün bu hususlar karar nda tart flmas ve nedenlerini göstermesi gerekir, denilmifltir. Yarg tay, anne ve kardeflin tafl nmas n hat r tafl - mas saymam flt r. 17. Hukuk Dairesi'nin bu yoldaki 17.05.2012 tarihli, E.2011/7422 say l karar nda Meydana gelen trafik kazas nda araç sürücüsünün annesi hayat n kaybetmifl, kardefli yaralanm flt r. Kazada anne ve kardeflin tafl nmas n aile bireyi olmas nedeni ile ücretli tafl nmas durumuna göre tafl nan n de il, tafl yan n menfaatinedir. Bu gibi durumlarda hat r tafl mas ndan bahsedilemez. Tafl man n hat r tafl mas oldu unun kabulü ile indirim yap lmak suretiyle tazminata hükmedilmesi hukuk ayk r d r demifltir. 2918 say l kanunun 87'nci maddesi hat r için karfl l ks z tafl nmay genel hükümlere tabi tutmufltur. Bu takdirde Borçlar Kanunu hükümlerine göre iflleten sorumlu olabilecek, ancak ayn kanunun 51'inci maddesi hükmüne göre, hal ve mevkiin icab na ve hatan n a rl na göre tazminat n bir k sm n n zarar görenin üzerinde b rak lmas söz konusu olabilecektir. Bir baflka ifade ile iflletenin az veya çok sorumlulu u tart fl lacakt r. Yarg tay 4. Hukuk Dairesi'nin 04.07.2012 tarihli, 2012/9153 say l karar nda Hat r tafl mac l nda yaln zca yolcunun yarar n n bulundu u ve tafl - yan n karfl l ks z olarak onu tafl d gözetilerek zarar n bir bölümünün tazminat alacakl s n n üzerinde b rak lmas gerekti i belirtilmifltir. Konuya iliflkin flahsi görüflümüz k saca flöyledir: 1) 2918 Say l kanuna göre iflletenin sorumlulu u tehlike sorumlulu udur. Bir baflka ifade ile kusura dayanmayan a rlaflt r lm fl objektif sorumluluktur. Yarg tay' n yukar da da de inilen baz kararlar nda, hat r için tafl man n, Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortas Genel fiartlar 'nda yer 15
MEVZUAT - SORUNLAR - YARGI KARARLARI Karayollar Trafik Kanunu'nun 87'nci maddesi ile 92'nci maddesi aras ndaki uyumsuzlu u kald rmak ve uygulamaya aç kl k getirmek üzere, kanunun ilgili maddelerinde acilen düzenleme yap lmas ve hat r için tafl madan do an sorumlulu un sigorta karfl s nda durumunun belirlenmesi flartt r. al p almamas na göre yorum yap lm fl, 1992'de yürürlü e giren flartlarda hat r tafl mas n n olmamas, buradaki sorumlulu un sigorta kapsam na al nd anlam na mütalaa edilmifltir. Yasa hükmünün, genel flartlara göre ve bu flartlar de ifltikçe farkl yorumlanmamas gerekti i aç kt r. 2) 2918 say l kanunun 87'nci maddesi hat r için karfl l ks z tafl nmay genel hükümlere tabi tutmufltur. Bu takdirde Borçlar Kanunu hükümlerine göre iflleten sorumlu olabilecek, ancak ayn kanunun 51'inci maddesi hükmüne göre, hal ve mevkiin icab na ve hatan n a rl na göre tazminat n bir k sm n n zarar görenin üzerinde b rak lmas söz konusu olabilecektir. Bir baflka ifade ile iflletenin az veya çok sorumlulu u tart fl lacakt r. Sorumlulu un oldu u yerde sorumluluk sigortas n n da olmas, arac n iflletilme tehlikesinden do an zarar n giderilmesi için gereklidir. 3) 2918 say l kanunun 92'nci maddesine göre iflletenin eflinin, usul ve fuurunun kendisine evlat edinme iliflkisi ile ba l olanlar n ve birlikte yaflad kardefllerinin bedeni zararlar, zorunlu mali sorumluluk sigortas kapsam içindedir ve madde de hat r tafl mas sigorta kapsam d fl nda tutulmam flt r. flletenin efli ve çocuklar ile birlikte seyahat etmesi halinde, iflletenin manevi menfaati oldu undan bu seyahatin hat r tafl mas olmayaca yolunda içtihatla 85'inci maddede say lan bu kimseler sigorta kapsam na dahil edilirken, iflletenin karfl l ks z tafl mas d fl nda, sorumluluktan do acak tazminat n miktar n etkileyecek bir baflka unsurun bulunmad tafl mada, tafl nanlar n sigorta kapsam d fl nda tutulmas, zorunlu mali sorumluluk sigortas n n flekillendi i tehlike sorumlulu u ile ba daflmamaktad r. Kald ki; hat r için tafl mada iflletene hizmet etme, yard m etme gibi manevi bir yarar vard r, ifas halinde sahibine hiçbir yarar olmayan bir ifl gibi mütalaa edilmesi do ru de ildir. Bu hali ile bu tür tafl man n 92'nci maddedeki tafl ma ile bir fark yoktur. 4) Tafl man n menfaat iliflkisine göre de erlendirilmesi, menfaat ba yoksa hat r tafl mas, bu ba varsa sigorta kapsam nda de erlendirme kanaatimizce do ru da de ildir. Bu takdirde iflletenin kusursuz sorumlulu u, tafl man n yap ld araç d fl ndaki üçüncü flah slara vaki bedeni ve maddi zararlar kapsayacak, araç içindekiler için mevcut tehlikeyi kabul etmeme sonucunu verecektir. Oysa tafl nan herkes için tehlike mevcuttur. Ancak hal ve mevkiin icab na, kusurun a rl na göre tazminat n kapsam, bu sorumlulu a uygun düflecektir. 5) Tafl man n dayana olan karfl l ks z l n saptanmas da çok kere tart flmalara neden olmakta ve duruma göre tafl man n bu niteli inin taraflarca de ifltirilmesi mümkün bulunmaktad r. Yukar daki nedenlerle görüflümüz; hat r için tafl madan do an zarar n, mali sorumluluk sigortas kapsam nda mütalaa edilmesinin, bu sigortan n anlam ve amac na da uygun düflece i yolundad r. Ancak, Karayollar Trafik Kanunu'nun 87'nci maddesi ile 92'nci maddesi aras ndaki uyumsuzlu u kald rmak ve uygulamaya aç kl k getirmek üzere, kanunun ilgili maddelerinde acilen düzenleme yap lmas ve hat r için tafl madan do an sorumlulu un sigorta karfl s nda durumunun belirlenmesi flartt r. Buna teminen hat r tafl malar ndan do an sorumlulu un genel hükümlere tabi oldu una dair K.T.K'n n 87'nci maddesinin kald r lmas yerinde olacak, bu takdirde, hakim Borçlar Kanunu hükümlerine göre, hat r tafl mac l ndan do an sorumlulukta, olay n oluflumuna göre, tazminat, gere inde indirim yapmak suretiyle hesaplayacakt r. 16
S GORTA STAT ST KLER 2013 dokuz ay sonuçlar n n de erlendirmesi Mehmet KALKAVAN TSB Genel Sekreter V. u say m zda sigorta sektörünün 2013 y - B l Eylül ay sonu itibariyle elde edilen sonuçlar de erlendirece iz. Sektörün geneli üzerinde k sa bir de erlendirmede bulunacak olursak, hayat d fl sigorta flirketleri prim üretimini % 24 oran nda art r rken, hayat sigorta flirketleri prim üretimini % 28 oran nda art rm fllard r. Di er taraftan bireysel emeklilik alan nda ödenen katk paylar % 59 oran nda art fl göstermifltir. Hayat d fl flirketler 2013 y l n n üçüncü çeyre- ini 582 milyon TL teknik kârla kapat rken, hayat ve emeklilik flirketleri sigortac l k ifl ve ifllemlerinden 376 milyon TL teknik kâr elde etmifllerdir. Buna karfl n, emeklilik flirketleri, 2013 y l üçüncü çeyre inde bireysel emeklilik faaliyetlerinden 147 milyon TL zarar etmifllerdir. I- HAYAT DIfiI fi RKETLER A- B LANÇO 1- Aktif Aktifteki Aktifteki 2013-9 Pay (%) 2012-9 Pay (%) De iflim (%) Cari Varl klar 20.848.626.535 90,57 15.725.044.931 88,42 32,58 Nakit Ve Nakit Benzeri Varl klar 9.093.371.760 39,50 6.761.695.279 38,02 34,48 Fin. Varl. le Riski Sigort. Ait Fin. Yat. 5.170.637.732 22,46 3.265.148.370 18,36 58,36 Esas Faaliyetlerden Alacaklar 4.548.101.913 19,76 4.132.224.017 23,23 10,06 liflkili Taraflardan Alacaklar 8.452.737 0,04 9.590.662 0,05-11,86 Di er Alacaklar 183.429.327 0,80 88.129.379 0,50 108,14 Gelecek Aylara Ait Giderler 1.626.382.030 7,07 1.348.063.902 7,58 20,65 Di er Cari Varl klar 218.251.037 0,95 120.193.322 0,68 81,58 Cari Olmayan Varl klar 2.170.842.056 9,43 2.059.483.634 11,58 5,41 Esas Faaliyetlerden Alacaklar 45.379.858 0,20 12.591.312 0,07 260,41 liflkili Taraflardan Alacaklar 0 0,00 118.457 0,00-100,00 Di er Alacaklar 20.625.635 0,09 2.108.457 0,01 878,23 Finansal Varl klar 767.349.023 3,33 797.601.265 4,48-3,79 Maddi Varl klar 546.170.400 2,37 637.664.875 3,59-14,35 Maddi Olmayan Varl klar 615.063.309 2,67 448.935.775 2,52 37,00 Gelecek Y llara Ait Giderler 25.441.305 0,11 17.658.378 0,10 44,07 Di er Cari Olmayan Varl klar 150.812.526 0,66 142.805.114 0,80 5,61 AKT F TOPLAMI 23.019.468.591 100,00 17.784.528.565 100,00 29,44 17
S GORTA STAT ST KLER Hayat d fl branfllarda faaliyet gösteren sigorta flirketlerinin Aktif Toplam geçen y l n ayn dönemine göre % 29 oran nda bir art fl göstererek 23.019 milyon TL'ye yükselmifltir. Cari Varl klar da % 33 oran nda, Cari Olmayan Varl klar da ise % 5 oran nda bir art fl gerçekleflmifltir. 2013 y l Eylül sonu bilançosunun aktifindeki en büyük pay % 40 ile Nakit ve Nakit Benzeri Varl klar kalemine aittir. Nakit ve Nakit Benzeri Varl klar da ortaya ç - kan 2.331 milyon TL tutar ndaki art fl aktif toplam ndaki de iflimin temel belirleyicisi olmufltur. 9.093 milyon TL tutar ndaki Nakit ve Nakit Benzeri Varl klar kaleminin 6.929 milyon TL'si Bankalar hesab alt ndaki Vadeli Mevduat ta yer al rken, vadeli hesaplardaki bu tutar n da 6.543 milyon TL'si Türk Liras mevduat nda toplanm flt r. 2- Pasif Pasifteki Pasifteki 2013-9 Pay (%) 2013-9 Pay (%) De iflim (%) K sa Vadeli Yükümlülükler 15.724.356.657 68,31 11.936.430.134 67,12 31,73 Finansal Borçlar 104.518.401 0,45 138.404.497 0,78-24,48 Esas Faaliyetlerden Borçlar 1.416.530.571 6,15 1.025.652.038 5,77 38,11 liflkili Taraflardan Borçlar 25.566.938 0,11 18.284.876 0,10 39,83 Di er Borçlar 466.372.164 2,03 387.985.941 2,18 20,20 Sigortac l k Teknik Karfl l klar 12.867.286.640 55,90 9.690.936.102 54,49 32,78 Ödenecek Vergi Vb. Yüküm. 225.945.850 0,98 178.391.699 1,00 26,66 Di er Risklere liflkin Karfl l klar 149.958.720 0,65 107.749.478 0,61 39,17 Gelecek Aylara Ait Gelirler 455.844.456 1,98 374.039.961 2,10 21,87 Di er K sa Vadeli Yükümlülükler 12.332.916 0,05 14.985.541 0,08-17,70 Uzun Vadeli Yükümlülükler 593.531.539 2,58 605.390.191 3,40-1,96 Finansal Borçlar 14.999 0,00 542.520 0,00-97,24 Esas Faaliyetlerden Borçlar 27.777.673 0,12 6.601.103 0,04 320,80 liflkili Taraflara Borçlar 7.691.415 0,03 7.606.362 0,04 1,12 Di er Borçlar 62.198.799 0,27 206.655.532 1,16-69,90 Sigortac l k Teknik Karfl l klar 416.214.314 1,81 311.458.894 1,75 33,63 Di er Yükümlülükler ve Karfl l klar 2.520.802 0,01 2.000.000 0,01 26,04 Di er Risklere liflkin Karfl l klar 76.052.015 0,33 65.334.749 0,37 16,40 Gelecek Y llara Ait Gelir ve Gider Tahakk. 7.443.083 0,03 6.042.650 0,03 23,18 Di er Uzun Vadeli Yükümlülükler -6.381.562-0,03-851.619-0,00 649,34 Özsermaye 6.701.580.395 29,11 5.242.708.239 29,48 27,83 Ödenmifl Sermaye 5.503.420.049 23,91 4.291.247.354 24,13 28,25 Sermaye Yedekleri 571.131.050 2,48 495.720.422 2,79 15,21 Kâr Yedekleri 1.744.177.714 7,58 1.723.531.828 9,69 1,20 Geçmifl Y llar Kârlar -64.261.616-0,28-189.740.836-1,07-66,13 Geçmifl Y llar Zararlar (-) -1.674.628.156-7,27-901.603.748-5,07 85,74 Dönem Net Kâr 621.741.355 2,70-176.446.780-0,99-452,37 PAS F TOPLAMI 23.019.468.591 100,00 17.784.528.564 100,00 29,44 18