TÜRKİYE'DE YENİLENEBİLİR ENERJİ Enerji İşleri Genel Müdürlüğü 18 Haziran 2009, Ankara
YEK Potensiyeli Yenilenebilir Enerji Üretimi Yenilenebilir Kurulu Güç Kapasitesi YEK Hedefleri YEK Mevzuatı YEK Teşvik Mekanizması Üretim Lisansları Taslak Kanun Değişikliği Diğer Destekler 2
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli(2009) Kaynak Potansiyel İnşa Halinde (MW) İşletmede (MW) Hidrolik 130 000 GWh/y 9 400 13 899 Rüzgar 48 000 MW 488 452 Güneş 76 MTEP - - Jeotermal 600 MWe (31 500 MWt) 17 77 Biyokütle 8.6 MTEP 24 63 Biyogaz 1.5-2 MTEP 13 4 3
Yenilenebilir Enerji Üretimi (%) 2007'de, yenilenebilir kaynaklardan üretilen enerji 9.9 MTEP olmuştur (Toplam Birincil Enerji Arzı'nın %9.2' sidir). Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi 2007'de toplam elektrik üretiminin %19' udur. 2005 %24,7 2006 %25,4 2007 %19,1 4
Elektrik Piyasası (2008) Elektrik Üretiminin Kaynaklara Göre Dağılımı TWh Doğalgaz 95,5 Kömür 44,9 Hidrolik 33,2 İthal Kömür 12,5 Diğer 1,1 Fuel-Oil 10,9 TOPLAM 198,3 Doğalgaz %48,19 Fuel-Oil %5,51 Hidrolik %16,76 Diğer % 0,57 İthal Kömür %6,33 Kömür %22,64 5
Elektrik Piyasası (2008) Kurulu Güç (Kaynaklara Göre Dağılımı %) MW Hidrolik 13828.7 Doğalgaz 13176.8 Kömür 8445.9 Fuel-Oil 1973 İthal Kömür 1651 Diğer 2288.5 Rüzgar 354.7 Jeotermal 29.8 Toplam 41.748 kömür; 20,23 ithal kömür; 3,95 fuel-oil; 4,73 doğalgaz; 31,56 hidrolik; 33,12 rüzgar+jeoterm al+diğer; 6,40 hidrolik rüzgar+jeotermal+diğer doğalgaz ithal kömür kömür fuel-oil 6
Yenilenebilir Enerji Hedefleri ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASI VE ARZ GÜVENLİĞİ STRATEJİ BELGESİ (2009) HEDEFLERİ Temel hedef yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretimi içerisindeki payının 2023 yılında en az %30 düzeyinde olmasının sağlanmasıdır. HİDROELEKTRİK 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelimizin tamamının elektrik enerjisi üretiminde kullanılması sağlanacaktır. RÜZGAR Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20 000 MW a çıkarılması hedeflenmektedir. 7
Yenilenebilir Enerji Hedefleri JEOTERMAL Elektrik enerjisi üretimi için uygun olduğu bu aşamada belirlenmiş olan 600 MW lık jeotermal potansiyelimizin tümünün 2023 yılına kadar işletmeye girmesi sağlanacaktır. GÜNEŞ Hedef, güneş enerjisinin elektrik üretimi için de kullanılması uygulamasını yaygınlaştırmak, ülke potansiyelinin azami ölçüde değerlendirilmesini sağlamaktır. Güneş enerjisinin elektrik üretiminde kullanılması konusunda teknolojik gelişmeler yakından takip edilerek uygulanacaktır. Güneş enerjisinden elektrik enerjisi elde edilmesini özendirmek üzere 2009 yılı içerisinde 5346 sayılı Kanunda gerekli değişiklikler yapılacaktır. DİĞER YENİLENEBİLİR KAYNAKLAR Üretim planlamaları, teknolojik gelişmelere, mevzuat düzenlemelerine bağlı olarak diğer yenilenebilir enerji kullanım potansiyelindeki gelişmeleri dikkate alarak hazırlanacak, bu kaynakların kullanımının artması halinde, başta ithal kaynaklar olmak üzere fosil yakıtların payı azaltılacaktır. 8
YEK Mevzuatı Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi aşağıda yer alan mevzuat aracılığıyla teşvik edilmektedir. 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Bu Kanun'da yenilenebilir kaynaklar için bazı önemli teşvikler yer almaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları için Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği'nde de teşvikler vardır. 9
YEK Mevzuatı 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun Bu Kanun ile özel sektöre yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi konusunda yatırımı kolaylaştırmak amacıyla satın alma garantisi verilmiştir. Kanun; 2007 yılında 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu ve 2008 yılında 5784 sayılı Kanun ile değiştirilerek verilen teşvikler arttırılmıştır. 10
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Teşvik Mekanizması Fiyat Desteği 2005 2007 2008 Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış Fiyatı (YTL) Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış Fiyatı (YTL) Bu fiyatı her yılın başında Uygulanacak bu fiyat 5,0-5,5 Euro Cent/kWh karşılığı en fazla %20 oranında Türk lirasıdır. artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Alım Garantisi Alım zorunluluğu perakende satış lisansı sahiplerinin bir önceki takvim yılına ait pazar payından daha düşük olamaz. Yeterli arz olması halinde bu oran %8 den daha az olamayacaktır. Alım zorunluluğu perakende satış lisansı sahiplerinin bir önceki takvim yılına ait pazar payından daha düşük olamaz. Arazi Kullanımı için Destek Orman veya Hazine arazileri için; 2011 e kadar; izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerine %50 indirim uygulanır. Orman veya Hazine arazileri için; 2011 e kadar; izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerine %85 indirim uygulanır. Orman vasıflı olan veya Hazine arazileri için; 2012 ye kadar; izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerine %85 indirim uygulanır. Destek Süresi Maksimum 7 yıl Maksimum 10 yıl 11
YEK Mevzuatı (devam) Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğine göre(2002); Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak üzere lisans almak için başvuruda bulunan tüzel kişilerden lisans alma bedelinin yüzde biri dışında kalan tutarı tahsil edilmemektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için ilgili lisanslara derç edilen tesis tamamlanma tarihini izleyen ilk sekiz yıl süresince yıllık lisans bedeli alınmamaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine, TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından, sisteme bağlantı yapılmasında öncelik tanınmaktadır. 12
YEK Mevzuatı (devam) 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu değişiklikleri : 500 kilovatlık üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı, kurulu gücü azami beş yüz kilovatlık üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır. Bu tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usul ve esaslar Kurum tarafından çıkartılacak bir yönetmelikle belirlenir. 13
YEK Mevzuatı (devam) 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu değişiklikleri : Rüzgar Enerjisine Dayalı Çakışan Lisans Başvuruları: Rüzgar enerjisine dayalı çakışan lisans başvuruları arasından sisteme bağlanacak olanı belirlemek için belirlenecek bir süre boyunca üretilecek kwh başına ödenecek en yüksek katkı payını yarışma ile belirlenecek ve kwh başına katkıya dayalı bir yarışma yapılacaktır. Katkı payı gelirleri münhasıran sisteme bağlanacak üretim tesisleri için gerekli iletim yatırımlarının finansmanında kullanılacaktır. 14
Üretim Lisansı Verilenler (8 Haziran 2009) Kaynak Proje Kurulu Güç (MW) Hidrolik 501 12 255 Rüzgar 86 3 133 Jeotermal 5 47 Çöp gazı 4 34 Biyogaz 7 14 Biyokütle 2 6 Toplam 605 15 489 15
Lisans Verilen Projeler Kurulu Güç (MW) 8.6.2009 Biyogaz; 14 Çöp Gazı ; 34 Biyokütle; 6 Jeotermal; 47 Rüzgar ; 3.133 Hidrolik; 12.255 16
Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kurulu Gücün Yıllara Göre Dağılımı Yıl Hidrolik Jeotermal Rüzgar Diğer Toplam (MW) 2000 11.175,20 17,50 18,90 23,80 11.235,40 2001 11.672,90 17,50 18,90 23,60 11.732,90 2002 12.240,90 17,50 18,90 27,60 12.304,90 2003 12.578,70 15,00 18,90 27,60 12.640,20 2004 12.645,40 15,00 18,90 27,60 12.706,90 2005 12.906,10 15,00 20,10 35,30 12.976,50 2006 13.062,70 22,90 59,00 41,30 13.185,90 2007 13.394,90 22,90 146,30 42,70 13.606,10 2008 13.828,70 29,80 354,70 59,70 14.272,90 17
YEK Kurulu Gücün Yıllara Göre Dağılımı MW 16.000,00 14.000,00 12.000,00 10.000,00 8.000,00 6.000,00 4.000,00 2.000,00 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 YIL 18
Kanun Değişikliği Taslağı Rekabetçi piyasa koşullarında yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimini teşvik etmek amacıyla Yenilenebilir Enerji Kanununda değişiklik tasarısının çalışmaları devam etmektedir. Bu yasa tasarısı ile farklı kaynaklar için farklı uygulanacaktır. tarifeler 19
esası Uygulama Esasları Sadece perakende satış lisansı sahibi tüzel kişilere verilmiş olan enerji alım yükümlülüğü kavramı yerine, YEK kapsamında üretilen elektrik enerjisinin toplam maliyetinin, nihai tüketicilere elektrik enerjisi sağlayan tüm tedarikçiler tarafından paylaşılması, getirilmiştir. 20
Fiyat ve süre uygulaması: Uygulama Esasları Tüm kaynaklara aynı fiyat ve alım süresi uygulaması yerine, kaynak bazında farklı fiyat ve süre uygulaması yapılmıştır. Güneş enerjisi uygulamalarında ayrıca teknoloji farklılığı da dikkate alınmıştır. 21
Uygulama Esasları Üretim lisansı sahibi tüzel kişilere alım garantisinde farklı fiyat ve alım süresi seçeneği sunulmuştur. DESTEK FİYATLARI: KAYNAK İLK ON YIL FİYATI (EURO CENT/kWh) İKİNCİ ON YIL FİYATI (EURO CENT/kWh) HİDROELEKTRİK 7 - RÜZGAR (KARA) 8 - RÜZGAR (DENİZ) JEOTERMAL 9 - GÜNEŞ (PV) 25 20 GÜNEŞ (CSP) 20 18 BİYOKÜTLE 14 8 12 DALGA-AKINTI 16 22
Uygulama Esasları 500 kw'tan daha küçük olan ve lisans almadan üretim yapacak üreticilerin ihtiyaçları üzerinde üretilen elektrik enerjisinin sisteme verilmesinde uygulanacak fiyatlar belirlenmiştir. Kanun içeriğinde yer almayan yenilenebilir enerji kaynağından elektrik üretiminde fiyat ve süre konusunda Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. 23
Ülkemizde Uygulama Esasları Yerli katkı YEK'e dayalı lisanslı üretim tesisinde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın yerli üretim olması durumunda beş yıl süre ile elektrik enerjisi fiyatına yerli katkı ilavesi verilmiştir. Kanun 31/12/2015 tarihinden önce işletmeye giren tesisler için uygulanmakta olup ilki 31/12/2011 tarihinde olmak üzere fiyat ve alım yükümlülüğü süresinde Bakanlar Kurulu tarafından değişiklik yapılabilecektir. 24
Diğer Destekler Dünya Bankası Kredisi Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üreten tesisleri inşa eden yatırımcıları teşvik etmek için; Dünya Bankası yenilenebilir enerji projelerine 200 milyon ABD Doları kaynak sağlamaktadır. Bu kredi toplam 585 MW kurulu gücünde 21 adet projeye kullandırılmaktadır. Yatırımcılar Türkiye Sınai Kalkınma Bankası ve Türkiye Kalkınma Bankası aracılığıyla bu krediyi kullanmaktadırlar. (Kasım 2008) 25
Diğer Destekler Dünya Bankası Kredisi Özel Sektör Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Projesi Dünya Bankası tarafından kaynak sağlanacaktır. 500 milyon ABD Doları kredi ve Temiz Teknoloji Fonu'ndan (CTF) 100 milyon ABD Doları kredi (2009) 26
Teşekkürler 27