PDR'de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma

PDR'de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma Diğdem Müge SİYEZ

Doç. Dr. Diğdem M. SİYEZ PDR de KAYNAK TARAMA ve RAPOR YAZMA ISBN 978-605-364-255-8 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Yılmaz Kapak Tasarımı: Uğur Sarıer Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara-0312-394 55 90) Yayıncı Sertifka No: 14749 Matbaa Sertifa No: 13987 YAYINEVİ adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara tel: +90 312 4306750-51 (pbx) belgeç: +90 312 4354460 gsm: 0506 3451936-0541 9104545-0533 2055230 e-ileti: pegem@pegem.net DAĞITIM sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: +90 312 4345424 belgeç: +90 312 4313738 gsm: 0506 3451937-0541 4345424-0533 2055231 e-ileti: siparis@pegem.net YAZIŞMA P.K.175 06442 yenişehir-ankara internet:

Doç. Dr. Diğdem M. SİYEZ 1978 yılında İstanbul da doğdu. İlköğrenimi ve ortaöğrenimini tamamladıktan sonra 1994 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalı nda başladığı lisans eğitimini 1998 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim dalında tamamladı. 2000-2003 yılları arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık alanında yüksek lisansını yaptı. 2006 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık alanında doktora eğitimini tamamladı. 1998-2003 yılları arasında özel sektörde, MEB e bağlı ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında psikolojik danışman olarak çalıştı. 2003 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı nda öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2010 yılında Eğitim Bilimleri (Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık) Bilim alanında Doçent oldu. Halen Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı nda çalışmaktadır. Çalışma alanları, ergenlik döneminde problem davranışlar, ergen gelişimi ile önleyici rehberlik ve psikolojik danışma ve kariyer danışmanlığıdır. Bu alanlarda yayınlanmış 10 uluslararası 26 ulusal makalesinin yanı sıra ergenlik döneminde problem davranışlarla ilgili olarak bir kitabı, Çözüm Odaklı Danışmanlık Yaklaşımı ile ilgili bir çeviri kitabı ile Rehberlik, Eğitim Psikolojisi, Kişiler arası ilişkiler ve Etkili İletişim ve Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı alanında yazmış olduğu kitap bölümleri bulunmaktadır. Evli ve bir çocuk annesidir.

Bilimsel çalışmalarımda, desteğini her zaman yanımda hissetiğim eşim Ender Siyez e ve biricik oğlum YARKIN A

ÖN SÖZ 1993 yılında, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümünde 3. sınıf öğrencisiydim. Bir dersimizde ödev hazırlamamız gerekiyordu, buraya kadar sorun yoktu, farklı derslerde pek çok defa ödev hazırlamıştık. Ama hazırlayacağımız bu ödev diğer ödevlerimizden farklılık gösteriyordu. Bu ödevde hangi kaynaklardan yararlandıysak onları metin içerisinde göstermemiz, daha sonra bunları bir kaynakları listesi olarak sunmamız ve bu kaynakları sunarken de bunu bir düzene göre yapmamız gerekiyordu. Derste, yapmamız gerekenlerle ilgili not alırken, bir araştırmayı yapmak kadar raporlaştırmak için de pek çok şey bilinmesi gerektiğini anladım. Okul sonrası akademik hayatta araştırmalar yaparken bunlar karşıma daha yoğun olarak çıktı. Pek çok defa bir araştırmanın bilimsel ortamda kabul görmesi için araştırmanın kendisi kadar raporlaştırma sürecinin de çok önemli olduğunu gördüm. PDR programlarında yapılan değişiklik sonucunda PDR öğrencilerine birinci sınıfta Kaynak Tarama ve Rapor Yazma dersi getirildi. En azından Dokuz Eylül Üniversitesi PDR Bölümü bu ders ile bu şekilde tanıştı. Bu sene Dokuz Eylül Üniversitesi PDR Bölümünde bu dersi üçüncü kez okutacağım. Bu ders kapsamında özellikle APA 6 ya göre (dersi ilk kez okuturken APA 5 ti) metin içerisinde nasıl kaynakça gösterilir ve bunlar kaynaklar kısmında nasıl gösteriliri anlatılırken öğrencilerim bazen bana bakışlarıyla bazen de sözel olarak bütün bu kurallara ne gerek var. diyorlar. Bilimselliğin önemi ve gerekliliğini konuştukça ama daha çok da dönem sonuna doğru sınıfta arkadaşlarının hazırladıkları değerlendirme makalelerini biçim ve içerik açısından değerlendirmeye başladıklarında yapılanlara bir anlam vermeye başlıyorlar. Bir araştırmacı olarak, hazırlanan bu kitabın bilimsel araştırma yapmaya yeni başlayacak PDR birinci sınıf öğrencilerine bir kılavuz olmasını umut ediyorum. Bir araştırma planlamak, hazırlamak ve yayınlamak oldukça kapsamlı ve bilimsel ilkelere bağlı kalınarak çalışılması gereken bir süreçtir. PDR öğrencilerinin de bu süreci bilerek lisans eğitimini tamamlamaları beni çok mutlu ediyor. Çok sayıda araştırma yapılan psikolojik danışma alanına ilişkin güncel araştırmalardan da haberdar olunmasının oldukça önemli olduğu kanısındayım. Ancak okuduğumuz bir araştırmayı eleştirel gözle değerlendirmeden hızlıca benimsersek hata da yapabiliriz. Bu nedenle kitapta yer alan bir makalenin eleştirel değerlendirilmesinin yapılması ile ilgili bölümün psikolojik danışma eğitimin farklı kademesinde olan öğrenciler ve psikolojik danışmanları için oldukça önemli olduğunu düşünüyorum. Kitabın PDR alanında eğitim gören ve eğitiminin bir parçası olarak araştırma raporu hazırlamaya çalışan herkes için faydalı olmasını umuyorum. Şubat, 2012 Doç. Dr. Diğdem M. SİYEZ

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...v İÇİNDEKİLER...vii 1. BÖLÜM Araştırma, Araştırma Raporu ve Araştırma Süreci 1.1 Bilimsel Araştırma...2 1.2 Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışmaa...2 1.3 Araştırma Raporu...3 1.4 Araştırma Süreci...5 1.5 Araştırma Sürecinde Zaman Kullanımı...7 1.6 Sonuç...8 2. BÖLÜM Çalışma Alanının ve Araştırma Konusunun Seçilmesi, Araştırma Sorusunun Oluşturulması 2.1 Çalışma Alanı ve Araştırma Konusunun Belirlenmesi... 10 2.1.1 Çalışma alanının sınırlandırılması... 10 2.2. Literatür Taraması... 12 2.3 Literatürde Yer Alan Kaynaklardan Yararlanma... 13 2.3.1 Tezler... 13 2.3.2 Bilimsel Makaleler... 13 2.3.3 Kitaplar... 14 2.3.4 Bildiriler... 14 2.3.5 Uzmanlarla ve arkadaşlarla görüşme, medya haberleri... 14 2.4. Araştırma Konusunun Belirlenmesinde Kullanılan Teknikler... 16 2.4.1 Zihin haritalama... 16 2.4.2 İlgi ağacı... 17 2.4.3 Morfoloji analizi... 18 2.5 Araştırma Sorusunun Oluşturulması... 19 2.6. Sonuç... 21

viii PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma 3. BÖLÜM Literatür Taraması 3.1 Sistematik Literatür Taraması...24 3.1.1 Dahil etme hariç tutma kriteleri...25 3.1.2 Literatür taramasında öncelik verilecek yayınlar...25 3.1.3 Literatür taramasında birincil ve ikincil kaynakların kullanımı...26 3.2 Literatür Taramada Kaynak Sayısı...27 3.3 Sonuç...27 4. BÖLÜM Bilimsel Makale Çeşitleri 4.1 Araştırma Makaleleri...30 4.2 Değerlendirme Makaleleri (Derleme)...32 4.3 Kuramsal Makaleler...33 4.4 Yöntembilimsel Makaleler...33 4.5 Olgu Sunumu...33 4.6 Editöre Mektup...33 4.7 Sonuç...34 5. BÖLÜM Literatür Tarama Yöntemleri 5.1 Elektronik Ortamda Literatür Taraması...36 5.1.1 Veri tabanları...36 5.1.2 Kütüphaneler...40 5.1.3 Elektronik ortamda tarama yaparken dikkat edilmesi gerekenler...42 5.1.4 Araştırma stratejisinin kaydedilmesi...43 5.2 Kaynakça İncelemesi...43 5.3 Araştırma Konusuyla İlgili Olan Dergilerin İncelenmesi...43 5.4 İlgili Dergilerde Elle Arama...46 5.5 Yazar Araması ve Araştırmacılarla Bağlantı Kurma...46 5.6 Diğer Yöntemler...46 5.7 Araştırma Özetlerinin Kaynak Olarak Kullanılması...47 5.8 Sonuç...47

İçindekiler ix 6. BÖLÜM Literatür Değerlendirmesi 6.1 Eleştirel Değerlendirme... 50 6.2 Araştırma Desenleri... 52 6.2.1 Tarama modeli... 52 6.2.2 Deneysel desenler... 52 6.3. Sonuç... 53 7. BÖLÜM Literatürün Özetlenmesi ve Yorumlanması 7.1 Literatürün Özetlenmesi ve Yorumlanması... 55 7.2 Yazım Dilinde Nelere Dikkat Edilmeli... 57 7.2.1 Basit bir yazım dili... 57 7.2.2 Cümle ve paragraf geçişleri... 58 7.2.3 Paragraf uzunluğu... 59 7.2.4 Zamirlerin kullanımı... 59 7.2.5 Öznel yargılardan uzak durmak... 60 7.3 Sonuç... 60 8. BÖLÜM Amprik Araştırmaların Raporlaştırılması 8.1 Araştırma Raporunun Yapısı... 62 8.1.1 Kapak sayfası... 63 8.1.2 Özet... 63 8.1.2.1 Özet Yazılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler... 64 8.1.3 Giriş... 66 8.1.3.1 Giriş Yazılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler... 66 8.1.4 Yöntem...68 8.1.4.1 Evren ve Örneklem... 68 8.1.4.2 Veri Toplama Araçları... 69 8.1.4.3 Verilerin Toplanması... 69 8.1.4.4 Verilerin Çözümlenmesi... 69 8.1.5 Bulgular...69 8.1.6 Tartışma...69 8.1.7 Kaynakça... 73 8.1.8 Tablolar... 73 8.1.9 Şekiller... 75 8.1.10 Ekler... 76 8.2 Başlık Düzeyleri... 77 8.3 Sonuç... 77

x PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma 9. BÖLÜM Değerlendirme Makalelerinin Raporlaştırılması 9.1 Değerlendirme Makaleleri... 80 9.2 Değerlendirme Makalelerinin Yapısı... 81 9.2.1 Kapak sayfası... 82 9.2.2 Özet... 82 9.2.3 Giriş... 84 9.2.4 Yöntem... 84 9.2.5 İçerik (Başlıklar ve Alt Başlıklar)... 85 9.2.6 Sonuç ve öneriler... 85 9.2.7 Kaynakça... 85 9.3 Sonuç... 86 10. BÖLÜM APA 6 ya göre Metin İçerisinde ve Kaynakçada Kaynak Gösterimi 10.1 KİTAPLAR... 88 10.1.1 Tek yazarlı kitaplar... 88 10.1.2 İki yazarlı kitaplar... 89 10.1.3 Üç beş yazarlı kitaplar... 89 10.1.4 Altı ve daha fazla yazarlı kitaplar... 90 10.1.5 Editörlü kitaplar... 90 10.1.6 Yazar ismi olmayan ve dernekler, devlet dairleri vb. kurumlar tarafından yayınlanan kitaplar... 91 10.1.7 Yazarı belli olmayan kitaplar... 91 10.2 Metin İçerisinde Kaynakça Gösterimi İle İlgili İstisnalar... 92 10.2.1 Aynı soyadına sahip yazarlar... 92 10.2.2 Aynı parantez içerisinde birden fazla çalışmaya yer verilmesi... 92 10.2.3 Aynı yazara ait birden fazla çalışma... 93 10.3. Süreli Yayınlar... 93 10.4 Araştırma Özetlerinin Kaynakçada Gösterimi... 95 10.5 Yüksek Lisans ve Doktora Tezlerinin Kaynakçada Gösterimi... 96 10.6 Kongrede Sunulan Sözel ve Poster Bildirilerin Kaynakçada Gösterimi... 97 10.7 WEB Sayfalarından Alınan Bilgilerin Kaynakçada Gösterimi... 97 10.8 Sonu... 98 KAYNAKÇA... 99

1. BÖLÜM Araştırma, Araştırma Raporu ve Araştırma Süreci İçindekiler 1.1 Bilimsel Araştırma 1.2 Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma 1.3 Araştırma Raporu 1.4 Araştırma Süreci 1.5 Araştırma Sürecinde Zaman Kullanımı 1.6 Sonuç Üniversite eğitiminin bir parçası olarak öğrenciler farklı derslerde farklı konular ile ilgili araştırma yapmak ve araştırma raporları hazırlamak durumundadırlar. Ancak bir araştırmanın yapılmasında, araştırma raporlarının hazırlanmasında ve sunulmasında dikkat edilmesi gereken bazı önemli kuralları bulunmaktadır. Öğrenciler tarafından yapılan araştırmalarda ve hazırlanan araştırma raporlarında bu kuralların göz önünde bulundurulması çalışmaların daha kısa sürede ve daha etkili bir şekilde tamamlanmasını sağlamaktadır. Bu bölümde ilk olarak araştırma ve rapor kavramlarının tanımı yapılarak araştırma raporlarını diğer raporlardan ayıran unsurlardan bahsedilmektedir. Ardından bir araştırma sürecinde sistematik yaklaşımının nasıl kullanılacağın açıklanmaktadır. Son olarak ise araştırma sürecinde zaman planlamasının nasıl yapılması gerektiği anlatılmaktadır.

2 PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma 1.1 Bilimsel Araştırma Bilimsel araştırma, karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi ve problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistematik olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi (analizi), elde edilen sonuçların yorumlanması ve raporlaştırılma süreci olarak tanımlanmaktadır (Bulduk, 2003; Karasar, 2009). 1.2 Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma Psikolojik danışmanlar, bireylerin kişisel, eğitsel ve kariyer ile ilişkili yaşadıkları problemlerinde psikolojik yardım hizmeti sunarlar. 2010 yılında Amerikan Psikolojik Danışma Derneği [ACA] (2011), psikolojik danışma kavramını yeniden tanımlamıştır. Bu tanıma göre psikolojik danışma, bireylerin, ailelerin ve grupların, akıl sağlığı, iyilik hali, eğitim ve kariyer ile ilgili hedeflerine ulaşmaları için yürütülen profesyonel ilişkidir. Psikolojik danışmanlar, kendilerine başvuran danışanlara yardım hizmeti sunarken aynı zamanda danışanlarını zarardan da korumaları ile ilgili sorumlulukları bulunmaktadır. Bu nedenle de psikolojik danışmanlar, sürekli olarak insan doğası, psikolojik danışma alanı hakkındaki bilgilerini güncellemek ve sundukları hizmeti değerlendirmek durumundadırlar (Heppner, Kivlighan ve Wampold, 2008). Yaptığımız müdahalelerin etkili olduğunu nasıl bilebiliriz? Bu soruya cevap verebilmek için kullandığımız yaklaşımların etkililiği ve ne kadar bilimsel temeli olduğunu bilmek gerekir. Bilimsel araştırmalarda işte bu noktada psikolojik danışma alanı için önem kazanmaktadır. Bilimsel araştırmalar, psikolojik danışma alanı için önemli midir? sorusunun aslında tartışmasız tek bir cevabı vardır. Kesinlikle çok önemli. McLeod (2003), bilimsel araştırmaların psikolojik danışma alanına katkılarını şu şekilde açıklamaktadır: Geniş bir bakış açısı kazandırır. Yeni fikirlerin ve yaklaşımların gelişmesini sağlar. Psikolojik danışma sürecinin farklı alanlarda uygulanabilirliğini sağlar. Psikolojik danışmanların kişisel ve profesyonel gelişimini sağlar.

4 PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma Şekil 1.1. Araştırma raporunun bölümleri ARAŞTIRMA RAPORUNUN BÖLÜMLERİ Başlık Özet Giriş Yöntem Bulgular Tartışma Sonuç ve Öneriler Kaynaklar Kısa Spesifik Bilgilendirici Araştırmanın içeriği ile ilgili tek pragraflık kısa bilgi İncelenen konu ve önemi Bu konu nasıl incelendi? İnceleme sonucunda ne bulundu? Bulunanlar ne anlama geliyor? Metin içerisinde kullanılan kaynaklar Araştırma raporlarını diğer raporlardan ayıran bir diğer önemli unsur ise araştırma raporlarının hazırlanmasında bilimsel prensiplere uyulması gerekliliğidir. Bilimsel prensiplerle kastedilen yapılan araştırmanın bilimsel araştırma niteliği taşımasıdır. Bilimsel araştırma, karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi ve problemlere güvenilir çözümler bulabilmek amacıyla bilimsel yöntemin uygulanarak, planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, analizi, analizler sonucunda elde edilen bulguların yorumlanması ve raporlaştırılması olarak tanımlanmaktadır (Bulduk, 2003; Karasar, 2009). Ayrıca araştırma raporları hazırlanırken etik ilkelere bağlı kalınması gerekliliği de unutulmamalıdır. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİ- TAK) tarafından yayınlanan Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Çalışma Esasları nın 8. maddesinde bir araştırma projesinin hazırlanma, önerilme, yürütülme, sonuçlandırılma ve sonuçlarının yayımlanması aşamasında görülen ve Kurul tarafından etiğe aykırı kabul edilecek davranışlar tanımlanmıştır. Bu davranışlar şunlardır: Uydurma (Fabrication): Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak. Çarpıtma (Falsification): Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek. Aşırma (Plagiarism): Başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak. Duplikasyon (Duplication): Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak.

6 PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma Sharp, Peters ve Howard (2002) ise araştırma sürecinde yedi basamaklı bir modelden bahsetmektedir (Şekil 1.2). Şekil 1.2. Sistematik yaklaşıma dayalı araştırma süreç modeli 1. Geniş bir çalışma alanı tanımlanması PLANLAMA AŞAMASI 2. Araştırmanın konusu seçilmesi 3. Yaklaşıma karar verilmesi 4. Planın formüle edilmesi 5. Veri ya da bilgi toplanması EYLEM AŞAMASI 6. Analiz ve verilerin yorumlanması 7. Bulguların sunulması Yukarıda tanımlanan araştırma süreçlerinin tamamlanabilmesi içinde araştırmacıların sahip olması gereken bilgi ve beceriler bulunmaktadır. Bu bilgi ve beceriler, literatür tarama ve değerlendirme, araştırma deseni, yazma ve sunma olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır (Hart, 1998) (Şekil 1.3). Şekil 1.3. Araştırmacıların sahip olması beklenen bilgi ve beceriler Araştırmacının Sahip Olması Beklenen Bilgi ve Beceriler Literatür Tarama ve Değerlendirme Kütüphane taraması Veri Tabanı inceleme Elektronik ortamda tarama Kayıt tutma Makale inceleme E-posta Araştırma Deseni Araştırma sorusu oluşturma Uygun araştırma deseni belirleme Zamanı organize edebilme Veri toplama ve düzenleme Etik kuralları dikkate alma Yazma ve Sunma Yazmayı planlama Yayın hazırlayabilme Kaynakça kullanımı Etkili ve basit bir yazım dili kullanma Sonuç ve önerileri yazabilme

Araştırma, Araştırma Raporu ve Araştırma Süreci 7 1.5 Araştırma Sürecinde Zaman Kullanımı Aslında hiçbir araştırma için zaman hiçbir zaman yeterli değildir. Araştırma sürecinin, sistematik bir yaklaşıma dayalı olarak yürütülmesi çalışmanın zamanında tamamlanabilirliği açısından oldukça önemlidir. Ancak araştırma sürecindeki önemli noktalardan bir diğeri de zaman planlamasının yapılmasıdır. Araştırma sürecinde yer alan her bir aşamaya ne kadar zaman ayrılması gerektiğini belirlemek araştırma raporunu zamanında teslim edememe ya da eksik teslim etme gibi sorunlardan kurtulmayı sağlar. Ancak araştırma yapmaya yeni başlayan öğrenciler hangi basamağa ne kadar zaman ayıracağını bilemeyebilirler. 6 haftalık süresi olan ve Psikolojik danışma ve rehberlik alanına ilişkin konuyla ilgili değerlendirme makalesi yazması istenen bir öğrenci için hazırlanan çalışma takvimi örneğini aşağıda yer almaktadır. Tablo 1.1. Ders Ödevi için Zaman Planlaması Yapılacaklar işler 1. hafta 2. hafta 3.hafta 4. hafta 5.hafta 6. hafta Araştırma konusunun belirlenip araştırma sorusunun hazırlanması Literatür taraması Literatürün okunması, özetlenmesi ve yorumlanması Araştırmanın ana hatlarının belirlenmesi ve taslağın yazılması Araştırma raporunun yazımı Haftalık planlamada hangi gün kütüphaneye gidileceği, hangi gün danışman öğretim üyesiyle görüşüleceği, hangi gün yazılanların okunup gözden geçirileceği şeklinde yapılabilir (Şencan, 2007). Zaman planlamasında dikkate alınması gereken bir nokta da araştırmacının araştırma sürecinde bazı engellerle (bilgisayarın bozulması, bilgisayara virüs bulaşması vb) karşılaşılabileceğidir. Bu nedenle zaman planlaması yapılırken çalışma ucu ucuna yetişecek şekilde değil esnek bir şekilde yapılmalıdır.

2. BÖLÜM Çalışma Alanının ve Araştırma Konusunun Seçilmesi, Araştırma Sorusunun Oluşturulması İçindekiler 2.1 Çalışma Alanı ve Araştırma Konusunun Belirlenmesi 2.1.1 Çalışma alanının sınırlandırılması 2.2 Literatür Taraması 2.3 Literatürde Yer Alan Kaynaklardan Yararlanma 2.3.1 Tezler 2.3.2 Bilimsel makaleler 2.3.3 Kitaplar 2.3.4 Bildiriler 2.3.5 Uzmanlarla ve arkadaşlarla görüşme, medya haberleri 2.4 Araştırma Konusunun Belirlenmesinde Kullanılan Teknikler 2.4.1 Zihin haritalama 2.4.2 İlgi ağacı 2.4.3 Morfoloji analizi 2.5 Araştırma Sorusunun Oluşturulması 2.6 Sonuç

12 PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma manın bu aşamasında araştırmacının yaptığı her şey ile ilgili bir günlük tutması neler yapıp neler yapmadığını doğru bir şekilde hatırlayabilmesi için oldukça önemlidir (Aveyard, 2007). 2.2. Literatür Taramasıa Literatür taraması, bir konu ile ilgili literatürde olan bilgilerin toplanması ve yorumlanmasını içeren kapsamlı bir çalışmadır. Peki literatür deyince aklımıza ne gelmeli? Literatür denilince bir konu ile ilgili yazılmış tüm materyaller akla gelmelidir; kitaplar, dergilerde yer alan makaleler, gazete makaleleri, tarihsel kayıtlar, hükümet raporları, tezler vb. Burada anahtar kelime ilgili kelimesidir (Harper, 2012). Literatür taraması, araştırma sürecinin başında araştırma konusunu seçmek için yapıldığı gibi araştırma konusunu seçildikten sonra da literatür taraması devam etmektedir. Literatür taraması ise araştırmacılara; Bir konuda neler söylendiği, Bu konunun önemli araştırmacılarının kimler olduğu, Bu konu ile ilgili teoriler ve hipotezlerin neler olduğu, Bu konu ile ilgili ne gibi araştırmalar yapıldığı, Hangi yöntemlerin kullanıldığı ve bu yöntemlerden hangilerinin uygun ve yararlı olduğu hakkında bilgi sağlamaktadır (Harper, 2012). PDR alanında gerek yurt içinde gerekse yurt dışında yayınlanan çalışmalara bakıldığında literatürde yer alan bilgilere hemen hergün bir yenisinin eklendiğini söylemek mümkündür. Uzman görüşleri, kongre ve konferans bildirileri, kitaplar, bilimsel dergilerde yayınlanan makaleler, web sayfalarında yer alan açıklamalar bu zenginliğin birer parçasıdır (Şekil 2.1). Şekil 2.1 Literatür taraması sonucunda ulaşılan kaynaklar Uzmanlarla Görüşme Arkadaşlarla konuşma Medya Literatür Taraması Tezler Makaleler Bildiriler Kitaplar

Çalışma Alanının ve Araştırma Konusunun Seçilmesi, Araştırma Sorusunun Oluşturulması 13 2.3 Literatürde Yer Alan Kaynaklardan Yararlanmaa 2.3.1 Tezler Tezler, genelde lisans son sınıf veya lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) öğrencilerinin, mezun olabilmek ya da bir akademik ünvan alabilmek için bir öğretim üyesinin danışmanlığında belirli bir konuda yaptıkları bilimsel bir çalışmanın üniversitedeki öğretim üyelerinden oluşan bir jüri karşısından savunulduktan sonra üniversitenin ilgili birimine yazılı olarak sunumudur (Kasapoğlu, 2010). Bütün tezlerin son bölümünde öneriler bölümü yer almaktadır. Öneriler bölümünde de araştırılan konu ile ilgili ne gibi araştırmaların yapılabileceği belirtilmektedir. Araştırmacılar, bu bölümleri inceleyerek bir fikir sahibi olabilirler. Örnek 2.1 Esen (2010) tarafından yapılan ve ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sosyal değişkenlerin incelenmesi başlıklı yüksek lisans tezinin öneriler kısmından 4. Aileden algılanan sosyal destek ile internet bağımlılığı arasındaki ilişki ele alındığında, psikolojik danışmanlarca ergen ve ailesi arasındaki iletişim geliştirilmesine yönelik ailelere yönelik iletişim seminerleri düzenlenebilir. 5. İnternet bağımlılığına ilişkin farkındalığın arttırılmasını yönelik çalışmalarla birlikte, ailelere, çocuklara ve ergenlere yönelik bilinçli ve güvenli internet kullanımına amaçlayan eğitim çalışmaları yapılabilir. 2.3.2 Bilimsel Makaleler Bilimsel makale, belirli bir konuda yapılmış bilimsel ve özgün bir araştırmanın sonuçlarını açıklayan bir yazının; bir editörün ve hakemler kurulunun incelme ve onayından geçtikten sonra, bilimsel içerikli bir dergide yayınlanmasıdır (Kasapoğlu, 2010). Bilimsel makalelerin pek çoğunda da daha sonra yapılabilecek çalışmalar için öneriler sunulmaktadır. Örnek 2.2 Uz Baş ve Siyez (2011) tarafından yapılan akranları tarafından kabul gören ve görmeyen ilköğretim okulu 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin akran ilişkilerine yönelik algılarının incelendiği araştırmanın öneriler kısmı İleride yapılacak araştırmalarda, bilgi kaynağı olarak akranların yanında öğretmenleri de kullanmaları ve bunun yanında, nitel veri toplama araçları ile birlikte nicel veri toplama araçlarını da kullanmaları önerilmektedir.