ÜROLOJİK TAŞ HASTALIKLARI DR FIRAT ZANTUR KEAH. ACİL TIP A.D DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 1
Plan Epidemioloji Patofizyoloji Kimyasal yapısına göre taşlar Klinik Tanı Tedavi DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 2
Epidemioloji İnsidansı %12 den fazla Erkeklerde 3 kat daha sık 3-5.dekat hastalığı Genetik yatkınlık Dağda tropikal bölgede yaşama Sedanter yaşam Beslenme İndinavir sülfat,diüretik gibi bazı ilaçlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 3
Epidemioloji 16 yaş altı çocuklar %7 görülür(k/e:1/1). Bu yaş grubunda en sık sebepler %50 metabolik anomaliler %20 ürolojik anomaliler %15 enfeksiyon %5 immobilizasyon sendromu %10 idiopatik Böbrek taşı hikayesi olanların 1/3 den fazlası ilk bir yılda,%50 si beş yıl içinde tekrar eder. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 4
Patofizyoloji Üriner süpersaturasyon Kristallerin büyümesini engelleyen idrar proteinlerinin azalması (sitrat,mg,zn ) Üriner staz(fiziksel anomali,nörojenik mesane, kateter takılması,yabancı cisim varlığı gibi) Genetik geçiş DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 5
Kimyasal yapısına göre taşlar İnorganik taşlar:(kalsiyum içeren) Kalsiyum oksalat taşları Kalsiyum fosfat taşları Kalsiyum oksalat ve fosfat karışımı Organik taşlar:(kalsiyum içermeyen) Magnezyum-amonyum fosfat (struvit) taşları Urik asit taşları Sistin taşları Ksantin taşlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 6
Radyoopasitesine Göre Taşlar Nonopak taşlar Urik asit taşları Ksantin taşları Semiopak taşlar Sistin taşları Struvit taşları Opak taşlar Kalsiyum oksalat taşları Kalsiyum fosfat taşları DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 7
Kalsiyum oksalat kristalleri Kalsiyum fosfat kristalle Sistin kristalleri Ürik asit kristalleri DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 8
1.Kalsiyum içeren taşlar Tüm taşların % 75-80 i Çoğunlukla mikst yapıda Risk faktörleri; Hipositratüri, Hiperoksalüri Hipomagnezüri, Hiperkalsiüri, Hiperkalsemi DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 9
Hiperkalsemi 1. Primer hiperparatiroidi 2. immobilizasyon 3. Süt-alkali sendromu 4. D-hipervitaminozu 5. Hipertiroidi DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 10
Hiperkalsiüri 1.Absorbtif 2.Renal 3.Resorbtif 4.İdiopatik DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 11
Hiperoksalüri 1.İnflamayuar barsak hastalıkları 2.İnce barsak rezeksiyonu 3.Jejunoileal bypass 4.Primer genetik bozukluk 5.Kronik diyare DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 12
2.Kalsiyum içermeyen taşlar Enfeksiyon taşları Ürik asit taşları Sistin taşları Ksantin taşları Diğer taşlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 13
Enfeksiyon taşları (struvit) Üriner sistem taşlarının %10 u Mağnezyum amonyum fosfat içerirler Üre parçalayan bakteri enfeksiyonları tarafından oluşturulur Stoghorn taşlarının en sık nedeni Antibiotiklerin bu taşlara penetrasyonu az DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 14
Ürik asit taşları Üriner sistem taslarının %5-10 unu olusturur İdrar ph ı asidik olmalı Ürik asit ety İdiopatik Kronik dehidratasyon Hiperürisemi ile birlikte olan durumlar Hiperürikoziküri ile birlikte olan durumlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 15
hiperürisemi olan durumlar Gut hastalıgı, Myeloproliferatif hastalıklar, Lesch-nyhan Sendromu DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 16
hiperürikozürik durumlar Diyetle aşırı protein alımı, Tubuler emilim bozuklugu, Ürikozürik ilaçlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 17
Sistin taşları Üriner sistem taşlarının %1-3 ü Etyolojisinden sistinüri sorumlu Sistinüri, barsak epiteli ve böbrek tübülüsünden aminoasitlerin (sistin, lizin, ornitin, ve arginin) transpotunun bozulmasıyla karekterize otozomal resesif bir hastalık DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 18
Ksantin taşları Böbrek taşlarının nadir bir sebebi Ksantin oksidaz noksanlıgı ile karekterize, Otosomal resesif kalıtım gösteren doğumsal bir metabolizma hastalıgı.. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 19
KLİNİK Kısmi obst. yapıncaya kadar asemptomatik Akut şiddetli ağrı; ağrı yanlardan başlar,abdomenin anteroinferiorundan testisler veya labium majuslara ilerler. Bulantı, kusma, terleme eşlik edebilir. Hasta semptomlardan rahatlayacağı pozisyon arayışı içindedir. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 20
KLİNİK Taş üreterin ortasını geçinceye kadar ağrı yanlarda ve abdomende Mesanede ;sık idrara çıkma idrar yaparken ağrı Üriner traktın darlıklarından geçerken ağrıda belirgin artış renal kaliks üreteropelvik junction üreterovezikal junction üriner traktın en dar yerleridir. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 21
KLİNİK Taşın spontan geçişini taşın büyüklüğü,şekli, lokalizasyonu,üreter darlık derecesi belirler. 4mm den küçük %90 4-6mm %50 6mm den büyük %10 spontan Sipiküllü ve düzensiz şekilliler,keskin kenarlılar daha az spontan düşerler. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 22
KLİNİK Komplet obst. yapan parsiyele göre daha az spontan düşer Yerleşimlerine göre Proksimaller %20 Middle %50 Distal %70 spontal düşer. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 23
KLİNİK Taş darlığı geçtikten sonra hasta rahatlar Çocuklarda semptomlar nonspesifik İnfantlarda renal kolik nadirdir, intestinal kolik ile karışır.%20-30 ağrısız hematüri şeklinde görülür. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 24
TANI FM LAB GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ HELİKAL CT USG IVP SİNTİGRAFİ DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 25
Fizik muayene Şiddetli ağrıya bağlı HT, Taşikardi Taşın bulunduğu yerde hafif hassasiyet DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 26
Laboratuar İdrar Analizi : Hematüri Lökosit esteraz,nitrit- enfeksiyon Oxalat ürat kristalleri- taşın cinsi Artmış idrar ph üre parçalayan m.o varlığında Gebelik analizi CBC :anemi,enfeksiyon abdominal aort anevrizması düşünülüyorsa DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 27
Laboratuar Üre,kreatinin: Yaşlı, Renal yetmezlikli, DM li, Radyokontraslı görüntüleme planlananlarda Glukoz:DMli olanlar ağrıya bağlı hiperglisemi, bulantı,kusmaya bağlı hipoglisemiye girebilirler. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 28
Görüntüleme yöntemleri Helikal CT USG IVP Sintigrafi Düz karın grafisi DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 29
Görüntüleme yöntemleri Üretral taşın varlığını doğrular Diğer tanıları dışlar Komplikasyonları belirler Taşın lokalizasyonunu belirler Taş kendiliğinden düşemiyorsa tedaviyi belirlemeye yardım eder. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 30
Helikal CT görüntülemede altın standarttır. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 31
Görüntüleme yöntemleri Tanı kesin değilse Kadınlarda görüntüleme GİS ve jinekolojik patolojileri dışlama amaçlı Yaşlılarda renal karsinoma,akut apandisit,abdominal aort anevrizması gibi hastalıkların dışlanmasında DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 32
Tablo 96-3 DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 33
CT Sensitif ve spesifik Taşı görüntüler Sekonder bulgular:üretral dilatasyon,perinefrik yağ dokusunun incelmesi,idrar toplama kanallarında dilatasyon,böbrekte büyüme Böbrek fonksiyonunu değerlendirmez DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 34
IVP Renal fonksiyonu ve anatomiyi değerlendirme Düz filmi takiben kontras sonrası 5,10,20 dakikalarda film alınır. Nefrogramda gecikme,üreterin tam olarak görülmesi,üreterde kontrastın bir anda gecikmesi obstrüksiyon bulguları Renal büyüme,toplayıcı sistemde dilatasyon,kontrastın extravazasyonu gözlenebilir. Kontras nefrotoksiktir,zaman alıcı bir yöntem DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 35
USG CT ve IVP yapılamayanlarda kullanılır. 5 mm den büyük taşlarda yardımcı Proksimal ve distal üreter taşlarında kullanışlı ancak orta üreter taşlarında sensitif değildir. Hidronefroz tanısında %98 sensitiftir. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 36
Düz abdominal grafi Üriner sistem taşlarının %90 ı radyopaktır. Taşlar yumuşak doku ve kemikle süperpoze olduklarından düz filmin renal kolik tanısında değeri azdır. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 37
DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 38
Ayırıcı tanı Abdominal aort anevrizması: & Fokal abdominal hassasiyet & Abdominal distansiyon & Pulsatil kitle & Hemodinamik instabilite DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 39
Ayırıcı tanı Pyelonefrit : & Prodromal dönem daha az aktif & Ağrı renal kolikteki kadar şiddetli değil & Ateş & Bakteriüri,pyüri DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 40
Ayırıcı tanı Papiller nekroz: & Sicklecell anemi & DM & NSAİD sık kullanımında & Enfeksiyonlarda & Hematüri, pyüri DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 41
Ayırıcı tanı Renal infarct: & Akut yan ağrısı, & Hematüri & Hipertansiyon & CT anomaliyi göstermez Tanı için IVP,renal dopler,renal anjiografi gerekir. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 42
Ayırıcı tanı Renal ven trombozu: & Böbrek büyüklüğü artar & Böbrek fonksiyonları azalır & Proteinüri & Mikroskopik hematüri DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 43
Üroloji konsültasyonu kimlere istenmeli ABY Komorbidite IVP de extravazasyon, Tam obstrüksiyon Renal kolikle sık başvuru Taş > 5 mm ise Renal papilla nekrozu varsa İrregüler proksimal yerleşimli taşlar DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 44
Yatış endikasyonları Ostrüksiyola birlikte enfeksiyon varlığı Tek böbrek veya renal transta obstrüksiyon Kontrol edilemeyen ağrı İnatçı kusma DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 45
Tedavi Medikal tedavi Profilaktik tedavi Açık cerrahi Endoürolojik yöntemler Perkütan yöntem ESWL DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 46
TEDAVİ Amaç ağrı kontrolü Antiemetik ;opiat kullanımına bağlı bulantı, kusmalarda Hipovolemi ve kusması olanlarda IV hidrasyon Enfeksiyon varsa antibiotik DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 47
Medikal tedavi Opiat veya NSAİD Ca kanal blokörü (nifedipin), ve steroid Taş düşme oranını arttırır, İş gücü kaybını, Acil ziyaret sıklığını, Cerrahi girişimleri azaltır Sistin ve ürik asit taşlarında kemoliz Metaflaksi DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 48
Öneriler Ateş, kusma,kontrol edilemeyen ağrı olduğunda tekrar gelmesi 7 gün içinde üroloji polikliniği Bol hidrasyon DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 49
Mesane Taşları Üriner sistem taşlarının %5 ini oluşurur Disüri,terminal hematüri Miksiyon sonunda taşın mesane boynuna vurması sonucu ciddi ağrı İdrarın aniden kesilmesi, sıkışma hissi Penis ve skrotumda ağrı DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 50
Predispozan faktörler Mesane çıkış darlığı Enfeksiyonlar Mesanede yabancı,cisim AYIRICI TANI Yabancı Cisim Karsinoma Nörojenik Mesane Mesane Divertikülü Mesane Fistülü DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 51
Komplikasyonları Kronik mesane irritasyonu,ca Fistül Üretral obstrüksiyon Kroniklerde perisistit ve buna bağlı karın duvarına yapışıklık Mesane perforasyonu DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 52
Tedavi Enfeksiyon ve üriner obstrüksiyon varlığında acil tedavi Çok distaldekiler forsepsle çıkarılır Proksimaldekiler üroloji konsültasyonu gerektirir. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 53
Teşekkürler. DR.FIRAT ZANTUR - KEAH ACİL TIP - 13.9.2011 54