Ekonomi Bülteni, Sayı: 46 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ezgi Gülbaş Ali Can Duran 1
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler Euro Bölgesindeki toparlanma kırılgan; ECB ek önlem için acele etmiyor. Euro Bölgesi nde sanayi üretimi geçtiğimiz Ekim ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak Eylül 2012 den bu yana en sert oranda azaldı. Piyasa beklentisi sanayi üretiminin %0.3 artması yönündeyken, bir önceki aya göre %1.1 oranında daraldı. Euro Bölgesi genelinde görülen bu sert düşüşte sanayinin ekonomideki payı %25.5 olan, bölgenin en büyük ekonomisi Almanya daki %1.2 lik gerileme önemli rol oynadı. Almanya da sanayi üretimi son 2 aydır arka arkaya %0.7 ve %1.2 oranında gerileyerek yılbaşından bugüne görülen yukarı yönlü trendin bozulmaya başladığının göstergesi oldu. Böylece önceki hafta PMI verilerin Euro Bölgesi ndeki ayrışmaya işaret etmesi ve enflasyonist göstergelerin halen aşağı yönlü olmasına ek olarak Euro Bölgesi ekonomisindeki payı %19.2 olan sanayi üretimi verisi bölge ekonomisinin kırılgan bir yapı üzerinde toparlandığına ve inişli çıkışlı bir yol izleyeceğine işaret ediyor. Ayrıca sanayi üretimindeki bu gerileme 3.çeyrekteki zayıf performansın 4.çeyrekte de devam ettiğine yönelik endişeleri artırıyor. Sanayi üretimi kalan 2 ayda arka arkaya %0.9 civarında bir artış gösterirse ancak yatay seyretmiş olacak. Bu gelişmeler doğrultusunda ECB nin para politikasını daha fazla gevşeteceği ek hamleler için baskı oluşsa da ECB yetkilileri bunun yakın bir zamanda gerçekleşmeyeceğinin sinyallerini vermeye devam ediyor. Ek olarak son dönemde ECB nin bankalara uzun vadeli refinansman operasyonları (LTRO) ile sağladığı likidite geri ödemeleri piyasadaki fazla likiditenin azaldığına işaret ediyor. ECB nin en son toplantısından sonra ve hafta içerisinde konuşan Mario Draghi nin yeni bir LTRO benzeri operasyon için acele etmeyeceklerine yönelik sinyaller vermesi bu ortamda Euro Libor faizlerinin yükselmesine hız katıyor. Euro Libor faizleri son 16 ayın en yüksek seviyelerine ulaştı. Mario Draghi ayrıca konuşmasında muhtemel bir LTRO benzeri aracın koşullara bağlı olacağını açıklamıştı. (Aktarılan likiditenin ekonomiye aktarıldığından emin olunması- carry trade gibi işlemler için kullanılmaması durumunda böyle bir operasyonun gerçekleşebileceğini belirtmişti.). Ek olarak ECB komite üyesi Benoit Coeure da enflasyon görünümünün ECB nin fiyat istikrarı hedefiyle uyumlu olduğunu, o nedenle LTRO yu ima ederek ek bir araca gerek olmadığı yönünde sinyaller vermişti. ECB nin her zamanki gibi aceleci davranmayacağına yönelik oluşan beklenti önümüzdeki dönemde Euro Libor un yükselmeye devam edeceğine işaret ediyor. Çin de Kasım ayı verileri karışık sinyaller verse de yıl sonu büyüme hedefi tutacak gibi görünüyor. Çin de açıklanan farklı Kasım ayı verileri karışık sinyaller vermesine karşın genel gidişat hükümetin yıl sonu büyüme hedefi olan %7.5 a yakın olacağına işaret ediyor. Yıl sonuna yaklaşılırken Çin in büyümenin kompozisyonunu kademeli olarak değiştirme planlarının gerçekleşmeye başladığı ve sert yavaşlama endişelerinin gerçekleşmediği görülüyor. Çin de Kasım ayı sanayi üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre %10 artış kaydederek %10.1 olan beklentilerin ve önceki ayın %10.3 lük oranının altında kaldı. Fakat iç tüketimin en önemli göstergesi perakende satışlar bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %13.7 artış kaydederek beklentileri aştı ve Aralık 2012 yılından bu yana en hızlı artışı kaydetti. Sanayi üretiminin önceki yıla göre artış oranında bir miktar yavaşlama görülse de görece yılın önceki dönemlerinden daha yüksek bir oranda bulunuyor. Piyasada oluşan beklenti, Çin in bu yıl hedefi olan %7.5 in üzerinde %7.6-%7.7 aralığında büyüyeceği yönünde. 2
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler FED in tapering beklentilerini Aralık a çeken iki önemli gelişme. FED in Eylül ayında sürpriz yaparak varlık alım programına devam ettiği toplantısındaki gerekçesinde o dönemde bütçe görüşmeleri nedeniyle yaşanan politik gerginlik de etkili olmuştu. (FED, bütçe ve borç tavanı konusunda anlaşmaya varılmamasının ekonomiye olumsuz etkileri olacağına değinmişti). 3 ay ötelenen bütçe görüşmeleri konusunda ise bu sefer cumhuriyetçiler ve demokratların anlaştıkları taslak temsilciler meclisinde 332 ye karşı 94 oyla kabul edildi. Böylece, FED in tapering ertelemesine neden olan kısa vadeli bir sorunun ortadan kalkması önceki hafta beklentilerin üzerinde gelen tarım dışı istihdam verileri ile birleşince piyasalarda yeniden bir satış dalgası oluşturdu. Ek olarak Kasım ayında perakende satışlarının %0.6 olan beklentilerin üzerinde % 0.7 artış gösterdiğine işaret eden verinin ekonomik görünümün iyileştiğine işaret etti. Veri sonrası bazı kuruluşların 4. çeyrek büyüme tahminlerini yukarı revize ettiği dikkat çekti. Önceki haftanın istihdam verileri, tüketim harcamalarının öncüsü perakende satış verilerinin ekonomik görünümü yukarı taşıması ve kısa vadeli risklerden biri olan bütçe sorununun çözülmesi FED in 17-18 Aralık taki toplantısında tahvil alımlarını azaltmaya başlaması beklentilerini arttırdı. 08 Aralık taki Bloomberg anketine göre FED in ilk hamleyi Aralık ayında atma beklentisi bir önceki ay yapılan anketteki oran olan %17 den %34 e yükselmişti. Japonya 3.çeyrekte beklentilerden daha fazla yavaşladı. Japonya da nihai değeri açıklanan GSYH büyüme oranları ilk açıklamaların aşağısına revize edildi. 3.çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.5 olan büyüme oranı %0.4 beklentisinin altına % 0.3 e revize edildi. Böylece 3.çeyrekteki yıllıklandırılmış büyüme oranı da %1.1 e geriledi. (piyasa beklentisi %1.6 ya revize edilmesi yönündeydi.) Yapılan aşağı yönlü revizyonun temel sebebi yatırım harcamalarının önceki çeyreğe göre yatay seyrettiği beklentisine karşın gerilemiş olması. Bu revizyona karşın Japonya nın ekonomik görünümü halen pozitif kalmaya devam ediyor. Japonya nın deflasyon ile mücadele için aldığı önlemler etkisini ekonomi üzerinde yavaş yavaş göstermeye başladı. Hem ihracat hem de yatırım harcamalarında son çeyrekte toparlanmaya işaret eden veriler mevcut. Ayrıca Japonya nın GSYH nin %230 una varan kamu borcunu azaltmak için Nisan 2014 te %5 ten %8 e yükselecek satış vergisi öncesi iç tüketimin harcamalarının erkene çekilmesi ve son çeyreğe pozitif katkısının artması bekleniyor. Bu vergi artışının ekonomiye olumsuz etkisini bertaraf edecek 5.5 trilyon YEN lik harcama paketi açıklandı ve bu paketin vergi artışındaki etkiyi nötrleyeceği tahmin ediliyor. Bu nedenle Japonya nın Euro Bölgesi nden daha iyi ABD nin biraz altına bir büyüme istikrarına kavuşacağı bekleniyor. Brent petrol aşağı yönlü seyrediyor. OPEC üyesi Libya nın ülkedeki sorunlar nedeniyle kapalı kalan 3 limanının yeniden açılacağına yönelik beklentiler ve FED in Aralık ta gevşeme miktarını azaltacağına yönelik beklentilerin artması brent petrolün varil fiyatının 108$ a doğru çekilmesine neden oldu. Libya da protestoların başlamasından önce günlük 1 milyar varil olan üretim 250 bin varile gerilemişti. Hafta sonu açılması planlanan günlük 600 bin varil ihracat kapasitesine sahip 3 limanın yeniden açılması arzın yeniden artması ihtimalini güçlendiriyor. FED in bugüne kadar gerçekleştirdiği parasal genişleme programının destek verdiği dolar cinsi emtialardan biri de petrol fiyatları olmuştu. Her ne kadar olumlu gelen ekonomik veriler talebin de artacağına işaret etse de tapering beklentisi brent petrolün yönünün aşağıda kalmasına neden oluyor. 3
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler GSYH Büyümesi, 3. Çeyrek 2013 Türkiye ekonomisi 3.çeyrekte geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre % 4.1 olan piyasa beklentilerinin üzerinde %4.4 lük bir büyüme kaydetti.12 aylık birikimli büyüme ise %3.3 e yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH da ise 2. Çeyrekteki %2 lik güçlü artışın ardından 3. Çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %0.9 luk sınırlı artış görüldü. Arz tarafında imalat sanayi ve mali aracı kuruluşların faaliyetlerinin güçlü seyrini devam ettirdiği görülüyor. İmalat sektörü GSYH büyümesine 3. Çeyrekte 1.07 puan katkı yaparken, 1.25 puan ile mali aracı kuruluşların hizmetleri büyümeye en yüksek katkıyı yaptı. Büyüme rakamını aşağıya çeken en etkili kalem ise dolaylı mali aracılık hizmetleri (1.16 lık negatif katkı) oldu. Talep tarafını incelediğimizde, özel tüketiminin GSYH büyümesine katkısı devam ederken, 2012 yılı başından beri büyümeye negatif katkı yapan özel sektör yatırımlarında baz etkisinin de desteğiyle artış görüldü. Özel sektör tüketimi % 5.1 artış kaydederek GSYH büyümesine 3.3 puan katkı yaparken, özel sektör yatırım harcamalarında görülen %5.3 lük artışın katkısı 0.97 puan oldu. Diğer taraftan, kamu sektörünün büyümeye katkısı 3. Çeyrekte sınırlı oldu. Kamu tüketim harcamalarının etkisi 0.1 puan olurken, kamu yatırımlarının büyümesine katkısı 0.36 puan ile 2012 nin son çeyreğinden beri en düşük seviyede oldu. Net ihracatın büyümeye 2.2 puanlık negatif etkisi stoklardaki artış ile dengelendi. Üçüncü çeyrek büyüme rakamlarına baktığımızda, büyümenin kaynağının özel sektör tüketimi ve yatırımlarından geldiği görülüyor. Özel sektör yatırım harcamalarındaki artışın daha çok baz etkisinden kaynaklanması nedeniyle bu kalemdeki iyileşmenin önümüzdeki dönemdeki sürdürebilirliği önemli olacaktır. Yılın son çeyreğinde, Merkez Bankası nın sıkı para politikası duruşuna paralel bankacılık sektöründe kredi büyümesinin hız kaybetmesini bekliyoruz. En son açıklanan Ekim ayı sanayi üretimi endeksi %0.7 lik artış gösterirken, kapasite kullanım oranı ve PMI endeksinin bulunduğu seviyeler imalat sanayinde büyümenin yavaşlayarak da olsa devam edeceğine işaret ediyor. Biz son Çeyrekte büyümenin 3. Çeyreğin altında olmasını bekliyoruz. Yılsonu için %3.5 olan büyüme tahminimizi koruyoruz. Ödemeler Dengesi, Ekim 2013 Ekim ayında cari denge aylık bazda -$3.0 milyar olan piyasa beklentisine yakın $2.9 milyarlık bir açık verirken, 12 aylık birikimli cari açık ise $60.9 milyar dolara çıktı. Enerji hariç cari açık ise Nisan ayından beri devam eden artış eğilimini sürdürdü, 12 aylık birikimli enerji hariç cari açık Ekim ayında $11.5 milyar oldu. Finansman tarafına baktığımızda, kısa vadeli sermaye hareketlerinde Eylül ayındaki duraklamanın ardından, Ekim ayında $1.1 milyar güçlü girişin olduğu görüyoruz. Hisse senedi piyasasına $641 milyon giriş olurken, Eylül ayında yurtdışı bankalar tarafından tutulan mevduatlarda görülen azalış Ekim ayında durdu. Portföy yatırımları tarafında, hisse senedi piyasasına ek olarak, Ekim ayında tahvil piyasasına da yabancı kaynak girişinin ($1.0 milyar) devam ettiğini gördük. Bankaların uzun vadeli kredi kullanımları (Ekim ayında $1.7 milyar) da etkisiyle uzun vadeli kaynaklar Ekim ayında cari açığın finansmanına $4.9 milyarlık katkıda bulundu. Temmuz ayından beri kuvvetli girişlerin olduğu net hata noksan kaleminde ise Ekim ayında $1.4 milyar çıkış oldu. Ağustos ayından itibaren resmi rezervlerde görülen artış trendi Ekim ayında da devam etti ve resmi rezervler $2 milyar artış gösterdi. 12 aylık uzun vadeli borç çevrim oranları tarafında ise, şirketlerin borç çevirme oranı %106, bankaların ise %190 seviyesine çıktı. Ekim ayı itibarıyla, 12 aylık kümülatif cari açık/gsyh oranı %7.3 seviyesinde bulunuyor. Biz cari açığın yılsonunda $61 milyar seviyesinde, cari açık/gsyh oranının ise %7.3 seviyesinde olacağını öngörüyoruz. 4
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler ABD de bütçe anlaşmasının Aralık ta tapering ihtimalini artırması piyasada baskı yarattı. LTRO geri ödemeleri ile azalan likidite ve ECB nin ek likidite için acele etmemesi Eur Libor u yükseltiyor. Piyasadaki olumsuz havaya paralel hemen hemen bütün hisse senedi endeksleri geriledi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler FED beklentileri sonrası hafif yükselen tahvil getirileri son işlem gününde yatay seyretti. Bu ortamda değer hafif değer kazandı. USD nin değerlenmesi Emtia lar üzerinde olumsuz etki yarattı. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 6