AKCİÖER KANSERLERİNİN ERKEN TANISINDA SİTOLOJİNİN YERİ THE IMPORTANCE OF CYTOLOGY IN EARLY DIAGNOSIS OF LUNG CARCINOMAS Dr. Nafi ORUÇ (*) Dr." ihsan KAYNAR (*) Bugün için akciğer kanserleri geç tanı konan tümörlerdir. Klinik olarak erken kanser adlandırılan tümörlerin büyük bir kısmı yanlış olarak değerlendirilmektedir. Erken kanser diye adlandırmak için in-situ veya mikroinvasiv dönemde tanı konulması gerekmektedir (1). Saccomanno'ya göre bronş epitelinde displaziden invaziv kanser oluşmasına kadar 10-15 yıl geçmektedir (2). Buna rağmen olgulara akciğer tümörü tanısı konulduğunda cerrahi girişim ve radyoterapi için geç kalınmıştır. Bu tedavi usullerindeki büyük gelişmelere rağmen, akciğer kanserlilerin beş sene yaşama süresi % 20' ye ulaşamamıştır (3). Akci- ğerlerdeki lezyonun radyolojik olarak görülebilmesi için çapının 1 cm. in üstünde olması gerekmektedir., Bu çaptan daha küçük lezyonlan bronkoskopik olarak tanımlamak da oldukça güçtür (1). Balgamın sitolojik tetkiki erken kanser tanısında. oldukça faydalı bir unsur olmaya başlamıştır. Bilhassa son zamanla~da geliştirilen bronş yı.. kama yöntemi (bronchial washings), Tsuboi tarafından tarif edilen transbronşial biopsi metodu, televizyon ekranından izleyerek yapılan fırçalas ma yöntemi (TV-brushing), bronş küretaj ve fırçalama yöntemleri (bronchial curetting ve brushing), ve aspirasyon yöntemi ile yeterince (*) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Genel Patoloji -Patolojik AnatOmi Kürsüsü -47-...
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ ve uygun materyel sitolojik değerlendirme için alınabilmektedir. Bu yöntem1erin kullanılması epidermoid kanserlerin erken tanımını sağladığı gibi 5 sene yaşama süresini de uzatmaktadır. İğne aspirasyon yönteminin periferik adenokanserlerin bulunmasına büyük katkısı olmuştur (4), (Resim 1-2). American National Cancer!nstitute tarafından Mayo Klinik; New York Memorial Center ve Johns Hopkins hastanelerinde akciğer kanserleri tarama merkezleri kurulmuştur (5). Bu hastanelerde yaşı 45 den yukarı olan ve sigara içen erkekler rutin olarak taranmıştır. Bu şahıslarda muayyen araliklarla balgamlarının sitolojik tetkikleri yapılmış ve grafileri çekilmiştir. Mayo Kliniğinde 1970-1975 yılları arası 8861 kişi taranmış ve burilar arasında 60 şüphe edilmeyen ve akciğer grafisinde lezyonu saptanmayan primer akciğer karsinornu bulunmuştur. Bunların tanısı fiberoptik bronkoskopi ve fırçalama tekniği kullanılarak konmuştur (5}. Böyle bir taramanın uzun zaman almasına rağmen pahalıya mal olmadığı birçok yazarlar tarafından söylenmiştir. Gün geçtikçe akciğer sitolojisine daha çok önem verilmektedir. Bugünkü olanaklarımızla normal bronş hücrelerini normal olmayanlardan ayırmak güç olm81!!aktadır. M a y o Kliniğinin çalışmaları semptomsuz primer akciğer kanserlerine tanı konulmasına yardımcı olduğu gibi bunların multisentrik olabileceği görüşünü de getirmiştir (6, 7). Normal bronş hücrelerindeki metaplastik ve displastik değişkilikler ve bu atipik değişikliklerin devamlı olarak artması, nüve kromatin yapısındaki değişiklikler ve Papanicolan boyası ile sitoplazmanın koyu pdrtakal renginde boyanması epidermoid ltanserin geliştiğinin bir habercisi olabilir (Resim 3). Bununla beraber her atipik değişikliği kanser olarak adlandırmanın da doğru olmadığı kanısındayız. Zira bronş epi telini irue eden etkenin ortadan kalkmasıyla bu değişikliklerin kaybolduğu gösterilmiştir (5), (Resim 4 ve 5). Bu değişiklikler hangi noktada in-situ karsinom olarak kabul edilmelidir. Koss ve arkadaşlarına göre bu soruya cevap vermek bugün için mümkün değildir (8). Displastik hücrelerin arasında birkaç tane ha-. ' ' - ' bis tümör hücresinin bulunmasi bu tümörün mikroinvaziv veya invaziv olduğunu kanı.tlayamaz. Değişik yazarlar tarafından displastik değişiklikler çeşitli şekillerde yoruml~nmıştır. Nüve sitoplazma oranı değişmiş; nüve kromatini granüllü olan küçük parabazal hücrelere benzeyen hücrelerin varlığı bir in-situ karsinom kuşkusu vermektedir. Akciğer kanserlerine sitolqjik o larak tanı koyma oranının ne olduğu birçoklan tarafından araştırılmıştır. Koss ve arkadaşları histolojik o- ~ 48 -
ORUÇ - KAYNAR Bronşial Resim: ı yıkamada malign hücre (Epidermoid karsinom). Resim: 2 Aynı olgunun biopsisi (Epidermoid karsinom). - 49-
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ Resim: 3 Balgamda malign hücreler. Zeminin tipik görüniimii. Resim: 4 Balgamda diskaryotik hücre. -. 50 ~
ORUÇ - KAYNAR Resim: 5 Balgamda iyi diferansiye olnıaya.n malign hücreler. larak tanımlanmış 149 akciğer kanseri olgusunun % 89 una üç ve üçten fazla sitolojik tetkik yaparak tanı koymuşlardır (9). Gerek balgam tetkiki, gerekse şüpheli olgularda bronkoskopik tetkikin tekrarı oldukça önemlidir. Metaplastik veya displastik hücrelerin görülmesi halinde balgamın ve hatta bronkoskopik tetkikin 3'den fazla tekrarı çeşitli yazarlar tarafından önerilmiştir. Bunun önemi 1970 senesinde Erozan ve Frost tarafından gösterilmiştir. Bu yazarların 107 tane histolojik olarak tanı konmuş olgusunda birinci balgam tetkikinde % 42 sine, uçuncü balgam tetkikinde % 82 sine ve beşinci tetkikinde ise % 91: ine tanı konmuştur (1 O). Genel olarak iyi e;elişmiş sitopatoloji laboratuarı olan hastanelerde akciğer kanserlerinin % 80 ine sitolojik olarak tanı konabilmektedir. Bu oran bronşta tıkanma yapmayan santral kanserlerde yüksek olmasına rağmen, periferik tümörlerde oran bu kadar yüksek değildir. Periferik tümörler belirti vemıemelerine rağmen, sitolojik tetkik sayesinde tanı koyma o r a n ı oldukça yükselmiştir (4). 1970.. 1975 yılları arasında Metli~ cal College of Virginia' da akciğer kanserlerine tanı koyma oranı si to~ lojik olarak % 94'e yükselmiştir. Bu olgularda tetkik en az iki kez yapıl~ mıştır. Müspet tanı konmuş olgula~ rın histolojik kontrol yapıldığında % 2-4 oranında yanlış pozitif tanı konduğu saptanmıştır. 1970-1975 yılları arasında Duke ~ 51
ZEYNEP KAMİL -TIP BÜLTENİ Üniversitesinde histolojik tanı kon~ muş 529 akciğer kanserinin 420 sine 2'den fazla sitolojik tetkik yapılmış, 253'üne kanser tanısı konmuştur. Bundan % 60.2 tanı oranı olduğu or.. taya çıkmaktadır. Tekrarlanan tetkiklerle bu oran yükselmektedir (5). Bronş yıkamaları, bronş küretajları ve fırçalamaları,iğne aspirasyon teknikleri ve rutin balgam muayenesi ile erken tanı oranı yüksel~ mesine rağmen akciğer kanserlerinin 5 senelik 'Yaşama süresi arzu edi- ÖZET Çalı mamızda sitolojik tetkikin, akcl ğer kanserlerinin erken tanısındaki yerine değinildi. Literatür taranarak sitolojik tanı oranı üzerinde duruldu ve sitolojik tetkik~n- gerekliliği savunuldu. len derecede artmamıştır. Fakat akciğer kanserine yakalanma oranı fazla olan 45 yaşın üstündeki sigara içen - - toplumda yapılacak taramalar erken tanı bakımından oldukça yararlı olacaktır. Birçok batı ülkelerinde sitolojik olarak kanser tanısı koymanın yeterli olmadığı ve histolojik tiplerin de ayrılmasının gerektiği yolun~ da çeşitli yayınlar yapılmıştır. Bunun bugün için zor olmadığı birçok sitopatolojist tarafından söylenmek~ tedir. SUMMARY In our present study, we have shown that, in detectnig early pulınonary carcinomas cytolozy is a necessary and an important method. LİTEBATÜB 1 ~ aobbins, S.L. : Pathologie Basis of.,. Disease, 1 ci baskı, _ W.B. Saunders Company, 1974. 2..._Saccomanno, G., Arch-er, V.E., Auerbach, O., Saunı;lers, R.P., Brennan, L.M. : Development of Carcinoma of the lung as Reffected in Exfoliated Cells. Cancer 33: 459, 1969. 3-_ Carboiıe, r.p., Frost, J.K., Feinstein,.A.R., Higgins, G.A., Selawry, O.G. : Lung Cancer : Perspectives and Prospects'. _ Ann. İntern. Med. 73 :. 10Q3, 1970. 4 -- Takahasbi; M.: Color Atlas Of Cancer Cytology, 1 ci baskı, Igaku shoin ~td., Tokyo,""'197ı. 5 ~~ Johnton, W.W., Frable, W.J. : The Cytopathology of the Respiratory Tract. Am. J~ Patlı. 84 : 872, 1976. 6 ~ Anderson, \V.A.D.: Pathology, 6 cı baskı, Th.:? C.V. Mosby _ Comp., St. Louis, 1971. 7 ~ C~rter, Dr., Marslı, B.R., Ba.ker, R.R., Erozan, Y.S., Frost, J.K.: Relationship of Morphology to Clinical Presentation iıı Ten Cases of Early Squamous Cell Corcinoma of the lung. Cancer 87 : 1389, 1976. 8 ~- Koss, L.G. : Diagnostic Cytology, - 2 nci baskı, Lippincott., Philadelphia, 1968. 9 ~ Koss, L.O., Richardson, N.L.: Some Pitfalls of Cytological Diagnosis of. Lung Cancer. Cancer 8: 937, 1955. 10 - Erozan, Y.S., Frost, J.K. : Cytopathologic Diagnosis of Cancer in Pulmonary Material: A Critical Histopatholbgic Correlation. Acta Cytolog'ica 14 : 560, 1970. ~ 52---