TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU ARMUTÇUK TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU
Bu rapor, 03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiştir.
Müessesenin Ünvanı : Türkiye Taşkömürü Kurumu Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Esas Sermayesi : 560.000.000 TL. Ödenmiş Sermayesi : 550.000.000 TL.. Ödenmemiş Sermayesi : 10.000.000 TL. Karar Organı (Yönetim Komitesi) Karar Organındaki Ünvanı Adı ve Soyadı Müessesedeki Görevi Görevli Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılış Tarihi 1-BAŞKAN BAŞKAN 2-ÜYE ÜYE ÜYE ÜYE 3-ÜYE ÜYE 4-ÜYE ÜYE ÜYE 5-ÜYE Aslan YAZICI Ömer DEMİR Bahaddin ÜNLÜER Ali Haydar BORAN Bahaddin ÜNLÜER Nurel ERBAĞI Abdülbaki AY Fazlı UNCU Hasan YILMAZ Ahmet AKER Hasan YILMAZ Ahmet KIRNAPÇI Müessese Müdürü Müessese Müdürü Müessese Müdür Yardımcısı Müessese Müdür Yardımcısı Müessese Müdür Yardımcısı Müessese Müdür Yardımcısı V. Müessese Müdür Yardımcısı Müessese Müdür Yardımcısı İşletme Müdürü(Elek.Mek.) İşletme Müdürü(Elek.Mek.) V. İşletme Müdürü(Elek.Mek.) İşletme Müdürü(Üretim) 16.08.2007 14.03.2011 16.11.2005 02.03.2011 18.08.2011 09.01.2012 19.10.2006 14.03.2011 05.11.2001 23.03.2011 27.06.2011 14.05.2010 11.03.2011 Devam Ediyor. 25.01.2011 16.08.2011 30.12.2011 Devam Ediyor. 11.03.2011 Devam Ediyor 10.03.2011 26.06.2011 Devam Ediyor. Devam Ediyor.
İÇİNDEKİLER Sayfa No I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 2 C- Personel durumu... 5 III. MALİ BÜNYE... 19 A- Mali durum... 19 B- Mali sonuçlar... 22 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI... 24 A- Giderler... 25 B- Tedarik işleri... 29 C- Üretim ve maliyetler... 37 D- Pazarlama... 105 E- Sigorta işleri... 109 F- İşletme sonuçları... 110 G- Yatırımlar... 115 V. BİLANÇO... 126 -Aktif... 126 -Pasif... 135 VI. GELİR TABLOSU... 139 VII. EKLER... 145
Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKİ ESD ETKB EÜAŞ GSMH GSYİH IEA İDT İSO KHK KİK KİT KYSK MİGEM MKE MTA MTEP PAÜİ PCI PDKS TBMM TEP TİM TİS TKİ TTK TÜİK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama Müsteşarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür İşletmeleri : Eşik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim Şirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : İktisadi Devlet Teşekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İhale Kurumu / Kanunu : Kamu İktisadi Teşekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton Eşdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim İşçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton Eşdeğer Petrol : Taşkömürü İşletme Müessesesi : Toplu İş Sözleşmesi : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu
I. TOPLU BAKIŞ Havzada ilk taşkömürü 1829 yılında Karadeniz Ereğli Neyren Deresi, Köseağzı Değirmeni mevkiinde bulunmuştur. 1848 yılında Havza nın sınırları belirlenmiş ve padişah vakfına devredilmiştir. Hazine-i Hassa idaresi tarafından Galata sarraflarına ve İngiliz şirketlerine verilen ruhsatlarla ilk düzenli üretim başlatılmıştır. Havzadaki ocaklar 1849-1854 yıllarında Hazine-i Hassa İdaresi, 1854-1865 yıllarında İngiliz şirketlerinin kontrolünde kalmıştır. 1865-1908 yılları arasında kontrol Bahriye Nezaretine, 1909-1920 yılları arasında Havza-i Fahmiye Müdürlüğüne verilmiştir. 1909-1914 yıllarında Havzada Rus, İtalyan ve Yunan şirketleri faaliyet göstermiş, 1915-1920 yıllarında Havza Almanların egemenliğine girmiştir. 1920 yılında TBMM Hükümeti Havzanın kontrolünü ele almış, mevcut ocaklar 1926 yılından sonra Türkiye İş Bankası tarafından kurulan Kömür-İş Şirketi ile Fransız sermayeli Ereğli Şirketi tarafından işletilmiştir. 07.03.1937 tarih ve 3146 sayılı Kanunla Ereğli Şirketi Hükümet tarafından satın alınarak Etibank a devredilmiştir. Havzadaki ocaklar Etibank tarafından kurulan Ereğli Kömür İşletmeleri T.A.Ş. (EKİ) eliyle işletilmeye başlanmıştır. 30.05.1940 tarih ve 3867 sayılı Kanunla Havzadaki tüm ocaklar kamulaştırılmış ve Devlet eliyle işletilmesi sağlanmıştır. Etibank ın EKİ Müessesi tarafından işletilen ocaklar 22.05.1957 tarih 6974 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiş, faaliyetler bir müessese olarak sürdürülmüştür. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan 10.10.1983 tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş ve Havza TTK ya devredilmiştir. TTK Yönetim Kurulunun 17.12.1983 tarih ve 3 sayılı kararı ile önceki yıllarda çeşitli statülerde faaliyet gösteren Armutçuk İşletmesi Müessese haline getirilmiştir. TTK Yönetim Kurulunun 01.09.1994 tarih ve 231 sayılı kararı ile müessese statüsü kaldırılmış, işletme olarak önce Karadon Müessesesine, daha sonra Kozlu Müessesesine bağlanmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 24.09.1997 tarih ve 192 sayılı kararı ile yeniden müessese haline getirilmiş ve tüzel kişilik kazandırılmıştır. Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi Zonguldak İlinin 35 km Batısında, Kdz. Ereğli ye 12 km uzaklıkta Kandilli Beldesinde kurulu bulunmaktadır. 54 km 2 si karada, 46 km 2 si denizde olmak üzere 100 km 2 lik imtiyaz alanında Müessesenin 2011 yılı sonu itibarıyla 33,9 milyon ton taşkömürü rezervi bulunmaktadır. Rezervin Alacaağzı sahasında bulunan 11,7 milyon tonluk kısmı rödövans karşılığı işletilmek üzere 20 yıl süre ile özel sektöre verilmiş olup Müessese faaliyetleri 22,2 milyon ton rezerve sahip Kandilli sahasında sürdürülmektedir. I
İşçi sayısının yıldan yıla azalması sonucu hazırlık çalışmaları yavaşlamış, çıkarılmaya hazır rezerv miktarı yetersiz hale gelmiştir. Müessese için öngörülen satılabilir taşkömürü üretim miktarının 245.843 ton olduğu göz önüne alındığında hazır rezerv yetersizliği nedeniyle darboğaza girilmemesi için hazırlık çalışmalarının aksatılmadan sürdürülmesine yönelik önlemler alınması gerekmektedir. Kuruluşun diğer birimlerinde de olduğu gibi Müessese giderlerinin büyük kısmı sabit giderlerden oluşmaktadır. Bu nedenle üretim miktarı düşük düzeyde kaldıkça sabit giderlerden üretimin ton başına düşen pay yükselmekte, birim maliyetleri artmakta ve sabit giderler zarara dönüşmektedir. Türkiye için vazgeçilmez bir enerji kaynağı olan taşkömürü üretiminin sürdürülmesinin zorunlu olduğundan hareketle üretimin mümkün olduğu ölçüde ekonomik hale getirilebilmesinin tek yolu, üretim ve satış miktarının arttırılarak zararın azaltılması olarak görülmektedir. Müessesenin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede sunulmuştur: II
Son iki Sermaye Bin TL 400.000 450.000 500.000 540.000 560.000 20.000 3,7 Ödenmiş sermaye Bin TL 380.000 430.000 475.000 518.000 550.000 32.000 6,2 yıl farkı Artış veya azalış % Öz kaynaklar Bin TL 83.283 89.606 90.154 71.938 41.702 (30.236) (42,0) Yabancı kaynaklar Bin TL 11.288 9.372 9.637 7.002 10.740 3.738 53,4 Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL - - - - - - - Finansman giderleri Bin TL - - - - - - - Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL 57.424 54.146 59.899 65.567 57.004 (8.563) (13,1) Maddi duran varlıklar (birikmiş amortismanı) Bin TL 37.051 31.755 31.905 32.816 34.280 1.464 4,5 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL 1.890 5.103 6.084 4.602 2.991 (1.611) (35,0) Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % 74 97 100 91 56 (35) (38,5) Tüm alım tutarı (hizmet alımları dahil) Bin TL 7.412 10.392 10.002 10.318 11.785 1.467 14,2 Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton 242 233 224 167 153 (14) (8,4) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL 57.516 58.281 67.357 69.156 79.742 10.586 15,3 Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev 831 860 755 580 453 (127) (21,9) Satış miktarı : -Müessese üretimi kömür Bin ton 254 239 202 191 144 (47) (24,6) -Emtia kömür Bin ton 10 - - - Net satış tutarı Bin TL 31.974 40.178 34.350 32.063 33607 1.544 4,8 Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL 845 1.508 1.833 2.942 3.647 705 24,0 -Yarı mamuller Bin TL - - - - -Mamuller Bin TL 8.310 5.560 10.413 838 3.115 2.277 271,7 -Ticari mallar Bin TL - - - - - - - -Diğer stoklar Bin TL 167 35 180 153 1432 1.275 833,3 Memur (ortalama) Kişi 9 6 8 10 9 (1) (10,0) Sözleşmeli (ortalama) Kişi 146 139 131 123 120 (3) (2,4) İşçi (ortalama) Kişi 1.354 1.253 1.365 1.286 1.398 112 8,7 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 59.749 64.238 68.200 70.612 82.378 11.766 16,7 Cari yıla ilişkin: Toplu bilgiler Ölçü 2007 2008 2009 -Memurlar için yapılan giderler Bin TL 354 212 307 382 341 (41) (10,7) -Memur başına aylık ortalama gider TL 2.692 2.951 3.198 3.183 3.157 (26) (0,8) -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 4.266 4.174 4.434 4.491 5.085 594 13,2 -Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL 2.297 2.502 2.821 3.022 3.284 262 8,7 -İşçiler için yapılan giderler Bin TL 57.098 52.911 56.046 61.385 70.056 8.671 14,1 -İşçi başına aylık ortalama gider TL 3.211 3.513 3.794 3.978 4.566 588 14,8 Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yük. Bin TL - - - - - - - Tahakkuk eden vergiler Bin TL 6.725 4.880 3.445 7.107 4.176 (2.931) (41,2) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL 13.862 25.355 19.542 8.464 18.282 9.818 116,0 GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 20.587 30.235 22.987 15.681 22.458 6.477 41,3 GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 20.587 30.235 22.987 15.681 22.458 6.477 41,3 Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden) % - - - - - - - Mali kârlılık (öz kaynaklar yönünden) % - - - - - - - Ekonomik kârlılık % - - - - - - - Zararlılık (öz kaynak yitirilişi) % 53 52 50 85 49 (36) (42,4) Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (43.154) (35.099) (42.169) (59.938) (56.934) 3.004 (5,0) Dönem kârı veya zararı Bin TL (48.086) (43.677) (44.452) (61.216) (62.237) (1.021) 1,7 Bilanço kârı veya zararı Bin TL (296.717) (340.394) (384.846) (446.062) (508.299) (62.237) 14,0 2010 2011 III
Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi, TTK Genel Müdürlüğünün yerleşik bulunduğu Zonguldak İlinin 35 km batısında Karadeniz Ereğli İlçesine bağlı Kandilli Beldesinde kurulmuştur. Müessesenin 100 km 2 olan imtiyaz sahasında 33,9 milyon ton taşkömürü rezervi bulunmaktadır. Bu rezervin Alacaağzı sahasında bulunan 11,5 milyon tonluk kısmı rödövans karşılığı işletilmek üzere 20 yıl süre ile özel sektöre verilmiş olup Müessese faaliyetlerinin 22,2 milyon ton rezerve sahip Kandilli Sahasında sürdürmektedir. Müesseseye tahsis edilen sahadaki kömür rezervi, havzanın genelinde olduğu gibi tam mekanizasyona uygun olmadığından, üretim insan gücüne dayalı olarak sürdürülmektedir. Geçmiş yıllarda satılabilir kömür üretim miktarı yılda 450-500 bin ton düzeyinde bulunan Müessesede, emekli olanların yerine işçi alınmadığından üretimin sürdürülebilmesi için zorunlu olan hazırlık yatırımları zamanında yapılamamış, üretim miktarı yıldan yıla düşmüş, 2000 yılından sonra en alt düzeye inmiştir. 2004 yılından itibaren hazırlık yatırımları için Kuruma yeniden kaynak verilmeye başlanması ile Müessesede de hazırlık çalışmaları hızlandırılmış, büyük hazırlık projesi 2008 yılında ihale edilmiştir. İnsan gücü ağırlıklı üretim yapılan derin yeraltı madenciliğinin özelliği gereği bir kısım malzeme ile elektrik enerjisinin bir kısmı dışında giderlerin tümüne yakın bölümü sabit gider niteliğinde bulunmaktadır. Bu nedenle üretim miktarı düşük düzeyde kaldıkça ücret ve fiyat artışları ile yükselen sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay, dolayısıyla üretim ve satış maliyetleri artmaktadır. Buna karşılık satış fiyatları, büyük taşkömürü rezervlerine sahip ülkelerde açık işletmelerden veya mekanizasyon uygulanabilen yeraltı ocaklarından düşük maliyetle üretilen kömürlerin ithal fiyatına göre belirlendiğinden, yurtiçi satış fiyatlarını üretim maliyetine göre artırma imkânı bulunmamaktadır. Bu nedenle üretim ve satış miktarları artırılmadığı sürece büyük kısmı sabit nitelikte bulunan üretim giderlerinin hâsılatla karşılanamayan bölümü zarara dönüşmektedir. 2003 yılında İTÜ İşletme Fakültesine yaptırılan Norm Kadro Projesinde müessesenin 341.500 ton satılabilir kömür üretim seviyesinde 1.300 ü yeraltı, 159 u yerüstü olmak üzere 1.459 işçiye ihtiyacı olacağı tespit edilmiştir. Kurum tarafından hazırlanan ve ilgili mercilere sunulan Kısa ve Orta Vadeli İyileştirme Programı ile Yeniden Yapılandırma Ön Hazırlık Programında Müessesenin satılabilir kömür üretim miktarının 2011 yılında 246 bin tona, 2014 yılında 560 bin tona çıkarılması, buna bağlı olarak zararın azaltılması ve 2014 yılında kâra geçmesi planlanmıştır. Bu üretim seviyesinde işçi ihtiyacı 1.365 kişi olarak öngörülmüştür. IV
2008 yılında 1.218 olan yıl sonu işçi sayısı, Kuruma alınan 3.000 işçiden 312 kişinin Armutçuk TİM e verilmesi ile 2009 yılında 1.472 ye çıkmış, işçi ihtiyacı karşılanmıştır. Ancak, emekliler nedeniyle kayıtlı işçi sayısı 2010 yılında 1.450 ye inmiş, 2011 yılında çalışan ortalama işçi sayısı 1.398 olmuş, yıl sonu işçi sayısı ise 1.363 kişi olmuştur. 2011 yılında, satılabilir üretimin bir önceki yıla göre %8,2 oranında, programa göre %37,6 oranında noksan olmak üzere 153.195 ton olarak gerçekleştiği görülmektedir. Müessese ocaklarında üretim yapılan panoların kendiliğinden yanmaya başlaması, yangına karşı alınan önlemlerin yetersiz kalması, kendiliğinden yanma ile mücadelede başarılı olunamaması, hazırlık ve üretim çalışmalarının yangınlardan etkilenerek kesintiye uğramasına, üretim miktarları ve işgücü verimliliklerinin düşmesine, dolayısıyla maliyetlerin artmasına yol açtığı görülmektedir. Üretim miktarları ve işgücü verimliliklerinde düşüşe yol açan ocak yangınları ve kendiliğinden yanma ile etkin bir şekilde mücadele edebilmek için, alınan ve alınabilecek diğer önlemler yanında müessesede uygulanmakta olan üretim yöntemleri ile ocak havalandırmasının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, yeterli miktarda alternatifli hazırlık çalışmalarının zamanında yapılarak, üretim ve nakliyat sistemlerinde mekanizasyon ve otomasyona gidilerek fiili çalışma süreleri ve işgücü verimlilikleri artırılamadığı sürece, tamamen kazı işgücüne dayalı faaliyet gösteren müessesenin üretimde beklenen oranda artış sağlaması ve maliyetleri düşürmesi mümkün görülmemektedir. Üretim miktarının azalması birim üretim ve satış maliyetlerinin yükselmesine neden olmuş, satış fiyatları geçen yıla göre artmasına rağmen, satış miktarının da düşük gerçekleşmesi sonucu faaliyet zararı az da olsa artmıştır. Müessese zararının azaltılabilmesi için; yönetim etkinliğinin artırılması ile işyeri disiplininin geliştirilmesi ve işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, yürütülen hazırlık çalışmalarının süresinde tamamlanması, Kurumca hazırlanan orta ve uzun vadeli planlarda öngörülen hedeflere ulaşılması yönünde yoğun çaba harcanması gerekmektedir. Öneriler: Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde T.C. Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Elde edilen satış hasılatının işçi ücretlerini dahi karşılayamadığı, müessesenin sürekli olarak zarar ettiği ve birikmiş zararların büyük tutarlara ulaştığı göz önüne alınarak, dönem zararlarının önlenebilmesi için üretim miktarlarının V
artırılması ve birim üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde etkin önlemler alınması, (Sayfa : 103-105) 2- İşlerin; hafta ve genel tatil günlerinde çalışmayı, normal günlerde ise fazla çalışmayı gerektirmeyecek şekilde düzenlenmesi, fazla çalışmanın öngörülemeyen olağandışı durumlardan kaynaklanan zorunlu hallerle sınırlandırılması ile fazla çalışma karşılığı ücretli izin uygulamasının en alt düzeye indirilmesine çalışılması (Sayfa : 11), 3- Müessesenin işgücü verimliliklerinin artırılması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, olağan olamayacak şekilde hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanunu nun ilgili hükümlerinin tavizsiz uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gerekli kararlılığın gösterilmesi, - Personel Devam Kontrol Sisteminin anlamı ve önemi açısından PDKS uygulamalarına ilişkin olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan Genelge ve Talimatların titizlikle uygulanması ile Müessese çalışanlarının ikaz edilerek bu hükümlere uymalarının sağlanması, - PDKS kayıtları, lambahane kayıtları ile kamera görüntülerinin silsile halinde ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilerek vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, - 4857 sayılı İş Kanunu ve 27.11.2010 tarih ve 27768 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinin ilgili maddeleri gereğince, en kısa sürede İş Sağlığı Güvenlik Birimi oluşturmak üzere bir veya birden fazla işyeri hekimi ile diğer sağlık personelinin temin edilmesi için Genel Müdürlük nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa : 12-53-58, 89) 4- Önceki yıla göre %11 oranında artarak 337 adete ulaşan, son yıllarda belirgin sayıda arttığı görülen ve önemli ölçüde iş gücü ve zaman kaybına neden olan iş kazalarının önlenebilmesi için eğitim çalışmalarına daha fazla ağırlık verilerek ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda gerekli her türlü önlemin alınması, (Sayfa : 83-85) 5- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek 12 de listelenen diğer öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç : Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesinin 2011 yılı bilançosu ve 62.236.500,46 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. VI
A-Mevzuat : II. İDARİ BÜNYE Taşkömürünün ilk bulunduğu saha, Armutçuk Müesssesesinin tahsisli sahasıdır. Bölgede 1828 yılından bu yana kömür işletmeciliği yapılmaktadır. 1920 yılından sonra havzada kömür işletmeleri Türkiye Cumhuriyetinin tercih ve kararları doğrultusunda kurulan şirketler tarafından, 1940 yılından itibaren doğrudan kamu kuruluşları eliyle işletilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında 1983 yılında kurulan Türkiye Taşkömürü Kurumuna (TTK) bağlanan havzadaki işletmeler birer müessese olarak teşkilatlandırılmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 01.09.1994 tarih 231 sayılı kararı ile 30.09.1994 tarihinden itibaren Armutçuk TİM in müessese statüsü kaldırılmış, önce Karadon TİM e, daha sonra, Kozlu TİM e bağlı olarak faaliyet göstermiş, Yönetim Kurulunun 24.09.1997 tarih 192 sayılı kararı ile yeniden müessese statüsü verilmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun 10.09.1991 tarih ve 240 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Müesseselerin Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği nin 6. maddesinde Müessesenin amaç ve faaliyet konuları; TTK ana statüsünde belirtilen amaç ve faaliyetler doğrultusunda her türlü arama, etüt, plan, proje ve programlar yapmak, uygulama stratejilerini belirlemek, sınai ve sosyal tesisler kurmak ve işletmek suretiyle, taşkömürü üretimini gerçekleştirmektir. şeklinde belirlenmiş ve müessesenin faaliyetleri esas olarak kömür üretimi ile sınırlandırılmıştır. 19.12.2010 tarihine kadar; 3346 sayılı Kanun ile 72 ve 233 sayılı KHK ler gereğince Müessesenin iktisadi, mali, idari, hukuki ve teknik yönden tüm işlem ve faaliyetleri, 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonlarının TBMM ince Denetlemesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna tabi iken 72 sayılı KHK kaldırılmış ve Kuruluş 6085 sayılı Sayıştay Kanunu gereğince Sayıştay tarafından denetlenmeye başlanmıştır. Memur ve sözleşmeli personel statüsünde çalışan personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve 657 sayılı Kanun a göre, İşçi statüsündeki personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi grev ve Lokavt Kanunu na göre yürütülmektedir. Tüm personel sosyal güvenlik bakımından 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigotası Kanunu ile oluşturulan mevzuata tabi bulunmaktadır. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının 233 sayılı KHK çerçevesinde kuruluşlarının tamamlanması ve Ana Statülerinin Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra 20.05.1991 tarihli 20876 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 15.05.1991 tarih ve 3743 sayılı Kanunla diğer kuruluşlar yanında Türkiye Taşkömürü 1
Kurumu Kuruluşu Hakkında 28.10.1983 tarih ve 96 sayılı KHK de yürürlükten kaldırılmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 01.09.1994 tarih ve 231 sayılı kararı ile; Amasra ve Armutçuk Müesseselerinin İşletme haline döndürülerek, Amasra İşletmesinin Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğüne, Armutçuk İşletmesinin Karadon Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlanmasına karar verilmiştir. Daha sonra TTK Yönetim Kurulunun 21.11.1996 tarih ve 267 sayılı kararı ile; Armutçuk İşletmesi Karadon Müessesesinden alınarak, Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi Müdürlüğüne bağlanmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 24.09.1997 tarih ve 192 sayılı kararı ile; Armutçuk İşletmesinin Kozlu Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğü bağlantısına son verilerek, Armutçuk Taşkömürü İşletmesi tekrar Müessese haline getirilmiştir. Yapılan bu düzenlemeye istinaden; üretilen kömürün satış işlemleri genel müdürlükçe yürütüldüğü gibi, müessesenin bir çok alım işi, işlerin üçüncü kişilere yaptırılması, inşaat ihaleleri, kömür ocağı yatırımı gibi işleri de genel müdürlükçe ihale edilmekte ve yürütülmektedir. Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesi; 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonlarının TBMM ince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 8065 sayılı Sayıştay Kanunu nun denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyetini sürdürmektedir. B-Teşkilat : 1-Teşkilatın yapısı : Armutçuk Taşkömürü İşletme Müessesesinin merkezi, Zonguldak ın Karadeniz Ereğili İlçesine bağlı Kandilli Beldesinde bulunmaktadır. 2011 yılında geçerli teşkilat şemasında; savunma ve güvenlik birimleri, yönetim komitesi bürosu ile biri idari, biri teknik olmak üzere iki müessese müdür yardımcısı doğrudan müessese müdürüne bağlı bulunmaktadır. Üretimden sorumlu işletme müdürlüğü ile destek hizmetlerinden sorumlu işletme müdürlükleri ve lavvar şube müdürlüğü teknik müessese müdür yardımcısına, muhasebe, personel ve diğer idari birimler idari müessese müdür yardımcısına bağlı faaliyet göstermektedir. Birimlerin görev, yetki ve sorumlulukları 03.03.2008 tarih ve 49 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile yeniden düzenlenen Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesinde ayrıntılı şekilde belirlenmiştir. Müessesenin teşkilat yapısının oluşumu, 1 sayılı ek olarak rapora alınan teşkilat şemasında gösterilmiştir. 2
2-Karar organı : Müessesenin karar organı, 233 sayılı KHK nin 17, 18 ve 19 uncu maddeleri gereğince oluşturulan Yönetim Komitesidir. Müessese Yönetim Komitesinin başkanı müessese müdürüdür. 2010 yılında Yönetim Komitesinde müessese müdürü ile birlikte; idari ve teknik müdür yardımcıları, elektro-mekanik işletme müdürü ve üretimden sorumlu işletme müdürü görevli bulunmaktadır. Yönetim Komitesi üyeleri Müessesenin üst düzey yöneticileri arasından, TTK Yönetim Kurulunca atanmaktadır. Yönetim Komitesinin oluşumu raporun girişindeki tabloda gösterilmiştir. 03.03.2008 tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır. Yönetim Komitesi 2011 yılında yaptığı 21 toplantıda çeşitli konulara ilişkin (idari, mali, teknik) 45 karar almıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese müdürünün nitelikleri ile görev ve yetkileri ilgili mevzuatta belirtilmiş, TTK Görev ve Çalışma Esasları Yönergesinde ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. İhale konusu işler, pazarlama ve satış konuları ile yakın yöreden yapılan ufak tutarlı alımlar dışındaki toplu alımlar genel müdürlükçe yürütüldüğünden bu hususlar müessese müdürlüğü görevleri dışında tutulmuştur. Müessesede biri teknik, biri idari olmak üzere iki müessese müdür yardımcısı bulunmaktadır. Teşkilat Yapısının açıklanması sırasında belirtildiği gibi savunma ve güvenlik birimleri, yönetim komitesi bürosu ile iki müessese müdür yardımcısı doğrudan müessese müdürüne bağlı bulunmaktadır. Teknik birimlerin faaliyetleri teknik müessese müdür yardımcısı eliyle, idari faaliyetleri idari müessese müdür yardımcısı eliyle yürütülmektedir. Yönetim Komitesi üyesi olan idari müdür yardımcısı TTK Yönetim Kurulunun 21.01.2011 tarih ve 1/17 sayılı kararı ile görevinden alınarak genel müdürlükte başka bir göreve atanmış, boşalan kadroya Yönetim Kurulunun 28.01.2011 tarih ve 2/32 sayılı kararı ile Kozlu TİM personel şube müdürünün ataması yapılmıştır. Yeni atanan idari müdür yardımcısı ve yönetim komitesi üyesi görevine 02.03.2011 tarihinde başlamış, 16.08.2011 tarihinde tekrar görevden alınarak, Kozlu TİM Başuzmanlığına, daha sonra da idari müessese müdür muavinliğine atanmıştır. Daha önce görevden 3
alınan idari müdür muavini 18.08.2011 tarihinde mahkeme kararı ile (Bölge İdare Mahkemesi) görevine iade edilmiş, ancak TTK Hukuk Müşavirliğince Danıştay a müracaat edilmiş, tekrar görevinden alınmıştır. Davası halen devam etmektedir. Diğer taraftan boşalan göreve müessese muhasebe şube müdürü vekaleten atanmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 09.03.2011 tarih ve 7/73 sayılı kararı ile mevcut müessese müdürü ve teknik müdür yardımcısı görevlerinden alınmış, müessese müdürlüğü ve yönetim komitesi başkanlığına Armutçuk TİM Lavvar Şube Müdürü, teknik müdür yardımcılığı ve yönetim komitesi üyeliğine genel müdürlükte görevli bir başmühendis atanmıştır. Atanan müdür ve müdür yardımcısı 14.03.2011 tarihinde görevlerine başlamışlardır. - Hukuk İşleri : Geçmiş yıllarda müesseseye hukuk müşavirliği kadrosu verilmiş olmasına rağmen bu kadroya atanan avukat genel müdürlükte görevlendirilmiştir. 27.10.2008 tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan kadro ihdas ve iptalleri kapsamında müesseselerdeki hukuk müşavirliği kadroları genel müdürlüğe aktarılmıştır. Bu nedenle müessesenin hukuk işleri ve davaları TTK Hukuk Müşavirliği tarafından izlenmekte ve yürütülmektedir. Müessesenin; çeşitli nedenlerle ortaya çıkan düşük tutarlı davaları yanında biri 2008 yılında meydana gelen sel felaketinde yıkılan idare binasına ait 463 bin liralık hasar karşılığının sigorta şirketinden tahsili, diğeri redevans işletmecisi firmanın rezerv miktarına ve ödediği redevans bedeline itiraz etmesine ilişkin olmak üzere açtığı iki önemli davası bulunmaktadır. İdare binasının hasar karşılığının davası Yargıtayca müesese lehine bozulmuş tahsilat aşamasında bulunmaktadır. Redevans işletmecisi firmadan alacak tahsil edilerek kapatılmıştır. - Teftiş ve kontrol servisleri : Müessesenin teftiş işleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Yıllık teftiş programı kapsamında yapılan normal teftişler yanında, yıl içinde ortaya çıkan hususlar hakkında inceleme ve soruşturma raporları hazırlanmakta, mamul stok sayımları görevlendirilen müfettişler gözetiminde yapılmaktadır. Kurumun 2011 yılı teftiş programı 29.12.2010 tarih ve 638 sayılı Genel Müdür Onayı ile yürürlüğe girmiştir. Müessesenin 2010 yılı faaliyetleri ile ilgili çeşitli konularda 2010 yılı işlem ve faaliyetleri ile ilgili olarak bir cevaplı teftiş raporu, inceleme ve soruşturma raporu hazırlanmıştır. 4
C- Personel durumu : 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler : Müessesenin kadroları 399 sayılı KHK nın 4 üncü maddesi gereğince TTK kadroları kapsamında Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilmekte, gerektiğinde kadro ihdas ve iptalleri yapılmaktadır. TTK ya tahsis edilen kadrolar ihtiyaca göre müesseselere dağıtılmakta, müessese kadroları her yıl işletme bütçesi ile birlikte TTK Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak uygulanmaktadır. Müessesece hazırlanan ve TTK Yönetim Kurulunun 30.12.2010 tarih ve 396 sayılı kararı ile kabul edilen 2011 yılı bütçesi kapsamındaki müessese kadrosu ve gerçekleşen durum aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Personel A-Memurlar: 1-Genel idari hizmetleri 2-Teknik hizmetler 3-Sağlık hizmetleri 4-Eğitim ve öğretim hizmetleri 5-Avukatlık hizmetleri 6-Yardımcı hizmetler Toplam (A) B-Sözleşmeliler: 1-399sayılı KHK ye göre çalışanlar 2-657 sayılı Kanuna göre çalışanlar 3-Diğer sözleşmeliler Toplam (B) C-İşçiler: 1-Sürekli işçiler: A )Aylıklılar b) Gündelikçiler (Saat ücretliler) Yer altı işçileri Yerüstü işçileri 2-Geçici işçiler Toplam (C ) Genel Toplam (A+B+C) 2010 2011 Çalışan personel Norm Program Çalışan personel Ortalama Yılsonu Kadro Kadro Ortalama Yıl sayı sayı kişi kişi kişi sonu kişi 10 10 8 9 9 10 10 8 9 9 123 120 129 120 121 133 130 137 129 130 1.041 245 1.185 265 1.300 159 1.130 235 1.168 230 1.154 209 1.286 1.450 1.459 1.365 1.398 1.363 1.419 1.580 1.459 1.502 1.527 1.493 2011 yılı bütçesi ile Müesseseye 8 i I sayılı cetvelde memur, 129 u II sayılı cetvele tabi sözleşmeli personel kadrosu verilmiş, ortalama 1.365 işçi ile çalışılacağı ve toplam personel sayısının 1.502 kişi olacağı öngörülmüştür. 5
TTK Genel Müdürlüğü ve Müesseselerin personel kadroları, 399 sayılı KHK ile bu KHK de değişiklik yapan 3771 sayılı Kanun gereği Bakanlar Kurulu nca hazırlanan kararname eki I ve II sayılı cetveller ile tespit edilmektedir. Genel Müdürlük kadro ihdas ve iptalleri denetim dönemi içinde 27.09.2011 tarihli 28067 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 22.08.2011 tarih ve 2010/1009 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla kabul edilmiş olan ihdas ve iptallerden; I sayılı listede yer alan kadrolardan merkezde 1. derecede 8 adet müfettiş yardımcısı kadrosu iptal edilmiş, 5. derecede 8 adet müfettiş yardımcısı kadrosu ihdas edilmiştir. II. sayılı listede yer alan merkezdeki 5 adet koruma ve güvenlik görevlisi kadro iptal edilmiş, 10 adet bilgisayar işletmeni ve 1 adet sağlık memuru kadrosu ihdas edilmiştir. II. sayılı listede yer alan taşrada; 5 adet koruma ve güvenlik görevlis, 6 adet tekniker, 5 adet hemşire kadrosu olmak üzere 16 adet kadro iptal edilmiş, 10 adet bilgisayar işletmeni kadrosu ihdas edilmiştir. İhdas ve iptali yapılan kadrolar 10.10.2011 tarih ve 351 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla Genel Müdürlük ve Müesseselere dağıtılmıştır. 22.08.2011 tarih ve 2011/2180 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla gerçekleştirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda Müesseselerdeki kadrolara ihtiyaçlarına göre dağıtım yapılmıştır. Armutçuk TİM de herhangi bir kadro iptal ve ihdası yapılmamıştır. 2011 yılında müessesede 1.130 kişisi yeraltı, 235 kişisi yerüstü olmak üzere ortalama 1.365 işçi çalıştırılacağı öngörülmüştür. 06.11.2000 tarih ve 2000/1658 sayılı Bakanlar Kurulu kararı gereğince 11.07.2001 tarihinde yayımlanan 2001/39 sayılı Başbakanlık genelgesi doğrultusunda Kurumda norm kadro hazırlamak üzere İTÜ İşletme Fakültesi ile 04.10.2002 tarihinde sözleşme imzalamıştır. Hazırlanan Norm Kadro Projesi Temmuz-2003 ayında tamamlanmıştır. Bu projede Armutçuk TİM in 341.500 ton/yıl satılabilir kömür üretim seviyesinde 1.300 kişisi yeraltı, 159 u yerüstü olmak üzere 1.459 işçiye ihtiyacı bulunduğu tespit edilmiştir. 2011 yılında, Müessesenin, 8 memur, 129 sözleşmeli memur, 1.365 işçi statüsünde olmak üzere 1.502 program kadrosu bulunmaktadır. 2010 yılı sonu itibarıyla müessesede 10 memur, 120 sözleşmeli memur, 1.450 işçi olmak üzere toplam 1.580 kişi çalışırken, 2011 yılında toplam 1.502 personel kadrosuna karşılık 9 memur, 121 sözleşmeli 1.363 işçi olmak üzere Müessesede toplam 1.493 kişi çalışmıştır. 2011 yılında bir önceki yıla göre çalışan personel sayısında %5,5 oranında 6
87 kişi azalış olmuştur. İşçilerde 87 kişi azalırken, sözleşmelilerde yılsonu itibariyle 1 kişi artmış, memurlarda da 1 kişi azalmıştır. Armutçuk TİM e gönderilen bazı işçilerin daha önce çalıştıkları müesseselerde devamsızlık ve disiplinsizlik nedeniyle birkaç kez ceza aldıkları, disiplin kurulu kararıyla veya devamsızlık nedeniyle birkaç kez iş akitlerinin feshedildiği, ancak bu işçilerden pişmanlık dilekçesi alınarak tekrar işe döndürüldükleri görülmüştür. Devamsız ve disiplinsiz işçilere hoşgörülü davranılması, yeraltında ağır işlerde, güç koşullarda ve riskli ortamlarda kurallara uyarak dürüst çalışan işçilere haksızlık mahiyeti taşımaktadır. Ayrıca bu ve benzeri uygulamaların iş yeri disiplinini ve diğer işçilerin moralini olumsuz yönde etkilediği açıktır. Müessese kadrosunda olup aktif görevde bulunmayan 2 başuzmanın 1988-2001 den beri görev yaptığı görülmüştür. Geçmiş dönemlerde Kurumun muhtelif üst birimlerinde görev yapan söz konusu başuzmanların bilgi birikiminden yararlanılması uygun olacaktır. Denetim dönemi içinde Müessese kadrosunda bulunan işgüvenliği ve eğitim şube müdürlüğüne, bir başmühendisin, idari bölge müdür yardımcılığına muhasebe şube müdürünün, işçi sağlığı ve koruma başhekimliğine bir şefin vekâlet ettikleri görülmüştür. Vekâleten yürütülen görevlere asaleten atamaların yapılması iş veriminin artması bakımından yararlı olacaktır. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelge rapor ekinde (EK:2) yer almıştır. Memur statüsünde çalışan personelin özlük hakları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, sosyal hakları ise 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanununa tabi bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 233 ve 399 sayılı KHK lere tabi olan personel ile 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ve buna ait yönetmeliğe tabi olanların; hizmete alınması görev ve yetkileri, nitelikleri, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülükleriyle diğer özlük hakları, 14.06.1995 tarihli 22313 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu personel ayrıca, TTK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ile TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ne tabi bulunmaktadır. TTK Personeli Atanma, Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği; 2010 yılında Başbakanlık Genelgelerine göre değiştirilmiş günün şartlarına göre revize edilmiştir. 7
Denetim dönemi içinde, Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği sınavı için TTK Genel Müdürlüğünün 23.11.2010 tarih ve 4356 sayılı oluru ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının 07.02.2011 tarih ve 1766 sayılı izinleriyle işlemler başlatılmış ve kazananlar (işletme mühendisi (üretim)) gerekli görevlere atanmışlardır. 2011 yılı sonu itibarıyla Müessesede 9 memur personel çalışmakta olup, yıl içinde memur sayısında; 5 kişi başka müesseselere atanarak ayrılmış, 1 kişi de istifa ederek 6 kişi azalma olurken, 3 kişi naklen, 1 kişi göreve iade, 1 kişi de diğer nedenlerden Müessese kadrosuna 5 kişi geçmiştir. Bundan sonra memur sayısı 9 kişi olmuştur. Memur personelin hareketini gösterir çizelge rapor ekinde (EK:3) yer almaktadır. Müessesenin Personel Müdürlüğü bünyesinde İşçi Sağlığı ve Koruma Başhekimliği bulunmaktadır. Bu birime; 1 baştabip, 1 şef, 1 memur, 1 veri hazırlama ve kontrol işletmeni, 5 iş yeri sağlık görevlisi kadrosu tahsis edilmiştir. Gerçekte olması gereken doktorlar bulunmamaktadır. Yıl içinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişlerince yapılan incelemelerde, bu eksiklikler için 1.849,-TL ceza kesilmiş ve netice hesaplarına atılmıştır. Bu nedenle; doktor ve sağlık memuru eksikliğinin tamamlanması cezalı duruma düşülmemesi gerekmektedir. Bu konuda ayrıntılı bilgi ve önerilere, Genel Müdürlük raporlarında yer verilmiştir. Sözleşmeli personelin özlük hakları 399 Sayılı KHK ye, 399 Sayılı KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığı nın görüşü alınmak kaydıyla 657 Sayılı Kanuna, sosyal hakları ise 5434 Sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu na ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu na tabidir. 2010 yılı sonu itibarıyla Müessesede 121 sözleşmeli personel olup, 2011 yılı içinde, 7 kişi emeklilik nedeniyle ayrılırken, 8 kişi de açıktan tayin şeklinde sözleşmeli personel atanmış, bundan sonra 2011 yılı sonu itibarıyla sözleşmeli personel sayısı 121 kişi olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında bir önceki yıla göre sözleşmeli personel sayısında 1 kişi artış olmuştur. Sözleşmeli personelin hareketini gösterir çizelge rapor ekinde (EK:3) yer almıştır. İşçi statüsünde çalışan personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 Sayılı İş Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. 8
Müessesede; Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi yürürlükte bulunmaktadır. Müessesede 2010 yılı sonu itibarıyla; 1.390 işçi kadrosuna karşılık 1.450 kişi çalışmakta iken 2011 yılı sonu itibarıyla 1.365 işçi kadrosuna karşılık 1.363 işçi çalışmaktadır. 2011 yılında işçi sayısında bir önceki yıla göre %6,0 oranında 87 kişi azalma olmuştur. 2011 yılında yıl sonu itibarıyla çalışan 1.363 işçinin %84,7 oranında 1.154 kişisi yeraltı, %15,3 oranında 209 kişi de yerüstünde çalışmaktadır. İşçilerin işyerine dağılımı rapor ekinde yer alan çizelgede (EK:4) gösterilmiştir. 2011 yılında işçi sayısında 94 kişi azalış olurken, 7 kişi de yeni işe girmiştir. İşe giren işçilerin; 5 i naklen diğer bölgelerden, 2 si de göreve iade girişler, işten ayrılan 94 kişinin 1 i askerlik nedeniyle, 65 i emeklilik, 1 si ölüm, 9 u kendi isteği ile ayrılma, 8 i İş Kanunun 17 inci maddesine göre iş akdinin feshi ile, 10 u da sair nedenlerden çıkışlar oluşturmuştur. Müessesede 18 eski hükümlü, 31 özürlü işçi çalışmaktadır. Eski hükümlülerin 15 i yeraltında, 3 ü yerüstünde görev yapmaktadır. İşçi hareketlerini gösteren çizelge (EK:5) rapor ekinde yer almıştır. Kurumda açıktan atamalar; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programlarını belirleyen kararnamelere konulan toplu işçi alımına ilişkin özel izinle veya aynı kararnamelerle Kurumdan bir önceki yıl ayrılan işçi sayısının %10 u kadar yeni işçi alımı için Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır. Kamu İktisadi Teşebbüsleri 2011 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programının Uygulanmasına İlişkin 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Kararın Açıktan ve naklen atama ile ilgili 3 üncü maddesinde de aynı düzenleme yapılmıştır. TTK Yönetim Kurulunun 23.03.2011 tarih 110 sayılı kararıyla; Kurumdan 2011 yılı içerisinde 491 işçi, 88 sözleşmeli personel, 21 memur olmak üzere 600 çalışan ayrıldığından, bu miktarın %10 una tekabül eden 60 kişinin açıktan atama yoluyla alınmasına karar verilmiştir. Hazine bunun 51 i için izin vermiş ve atamaları yapılmıştır. Armutçuk Müessese Müdürlüğüne 2011 yılı içerisinde bu karar kapsamında gerekli yasal işlemleri tamamlanan üretime 1 maden mühendisi, bilgi işlem şube müdürlüğüne 1 bilgisayar teknisyeni, 1 adet de memurun açıktan ataması yapılmış, toplam 3 personelin alımı yapılmıştır. 9
Ayrıca; Genel Müdürlüğe tahsis edilen 5 adet çevre mühendisinden bir adet Armutçuk Müessesesine tahsis edilmiş ve ataması yapılmıştır. Her yıl denetim raporlarında belirtildiği üzere kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının genel yatırım ve finansman kararnamesi ile açıktan atamalar kısıtlanmakta, sadece kuruluştan ayrılan personel sayısının %10 u oranında açıktan atama izni verilmektedir. Bunun dışında kararnamede belirtilen şartlarda alınan özel izinle personel alınabilmektedir. Bu nedenle kuruma yeterli sayıda sözleşmeli personel alınamadığından ihtiyaç duyulan teknik kadrolarda ve büro hizmetlerinde işçi statüsünde personel çalıştırılmaktadır. KİT lerdeki istihdam şekilleri 399 sayılı KHK nin 3 üncü maddesinde düzenlenmiştir. 3 üncü maddenin (a) bendinde hizmetlerin, memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle gördürüleceği, (b) bendinde genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken yönetim ve denetim hizmetlerinin, I sayılı cetvele tabi memurlar eliyle gördürüleceği, (c) bendinde memurlar eliyle yürütülmesi gereken asli ve sürekli görevler dışındaki hizmetlerde, işçi statüsünde olmayan II sayılı cetvele tabi sözleşmeli personel çalıştırılacağı hükme bağlanmıştır. Hizmet alımı şeklindeki temizlik işçileri dışında, sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi gereken büro hizmetleri ve sorumluluk gerektiren teknik işlerde işçi statüsünde 53 personel bulunmaktadır. Bu nitelikteki personelin 7 si mühendis, 18 i tekniker olup teknik işlerde isdihdam edilmekte, çeşitli mesleklerdeki 28 işçi de personel, muhasebe ve diğer idari birimlerde çalıştırılmaktadır. İşçi statüsündeki maden mühendisleri ile teknikerlerin çoğunluğu yeraltındaki ocaklarda vardiya mühendisi ve vardiya teknikeri olarak yüksek sorumluluk taşıyan işlerde görevlendirilmiştir. Başta muhasebe ve personel birimlerinde olmak üzere idari bürolarda çalıştırılan işçi personelin yıllardan buyana yürüttükleri görevlerde uzmanlaştıkları ve sorumluluk gerektiren işleri yürüttükleri görülmektedir. İşçi statüsünde bulunan personelin özlük hakları tabi oldukları mevzuata göre belirlendiğinden yürüttükleri görevlerinde yükselmeleri ve unvanlı görevlere atanmaları mümkün olmamaktadır. Sözleşmeli personelin yapması gereken işlerde çalıştırılan işçi statüsündeki personel ile sözleşmeli personelin özlük haklarında olduğu gibi, ücretlerinde de önemli farklar bulunmaktadır. Aynı veya benzer işlerde farklı statüde personel çalıştırılması eşitsizliklerden kaynaklanan huzursuzluklara yol açmaktadır. Yukarıda belirtildiği gibi 2003 yılında İTÜ İşletme Fakültesine norm kadro projesi hazırlattırılmıştır. Bu projenin planlanan üretim seviyelerine göre güncellenmesi, Kurumun, dolayısıyla müessesenin sayı ve nitelik açısından ihtiyaç 10
duyduğu işçi, memur ve sözleşmeli personel kadrolarının buna göre hazırlanması gerekmektedir. Geçmiş yıllara ilişkin denetim raporlarında önerilmesine rağmen, yukarıda açıklandığı gibi sözleşmeli personel eliyle görülmesi gereken işlerde işçi statüsünde personel çalıştırılmasına devam edildiği görülmektedir. Müessesede işin yürütülmesi bakımından yüksek sorumluluk taşıyan ocak vardiya mühendisliği ve vardiya teknikerliği görevlerinde, muhasebe ve personel birimlerinin sorumluluk gerektiren hizmetlerinde işçi statüsünde personel çalıştırılması uygulamasının ortadan kaldırılabilmesi için, sayı ve nitelik açısından personel ihtiyacı tespit edilerek yeterli sayı ve pozisyonda sözleşmeli personel kadrosu ihdas edilmesi ve bu personelin sözleşmeli statüde istihdam edilmesi önerilir. Müessesede çeşitli nedenlerle işçiler, zaman zaman hafta tatili ve genel tatil günlerinde çalıştırılmakta, normal çalışma günlerinde işin devamı olarak fazla çalışma yaptırılmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu ve yürülükteki toplu iş sözleşmesi çerçevesinde hafta ve genel tatil günlerinde çalıştırılan veya fazla mesai yaptırılan işçilere 2011 yılı sonuna kadar zamlı ücret veya fazla çalışma ücreti ödenmemiş, ancak fazla çalışma karşılığı ücretli izin kullandırılmıştır. 2011 yılında bu şekilde kullandırılan ücretli izin 10.949 güne ulaşmıştır. Bu uygulamaya göre; Kurumda yılsonunda 1.363 kişi çalıştığına göre; yıl içinde tam 8 iş günü tüm işçilerin çalışmadığı görülmektedir. Başka bir deyişle ortalama işçi maliyeti 4.566 TL olduğuna göre bu uygulamanın maliyeti 1.664 bin TL olmaktadır. Üretim bakımından bakılıdğında ise günlük 600 ton ortalama üretimden vazgeçildiği 8 günde ise 4.800 ton satılabilir üretimden vazgeçildiği görülmektedir. İşlerin; hafta ve genel tatil günlerinde çalışmayı, normal günlerde ise fazla çalışmayı gerektirmeyecek şekilde düzenlenmesi, fazla çalışmanın öngörülemeyen olağandışı durumlardan kaynaklanan zorunlu hallerle sınırlandırılması ile fazla çalışma karşılığı ücretli izin uygulamasının en alt düzeye indirilmesine çalışılması önerilir. 4857 sayılı İş Kanununun 81 inci maddesine göre devamlı olarak elliden fazla işçi çalıştıran işverenler en az bir işyeri hekimi bulundurmak zorundadırlar. Müessesede görevli işyeri hekimi 06.04.2010 tarihinde görevinden istifa ederek Müesseseden ayrılmıştır. Bu tarihten bu yana müessesede iş yeri hekimi bulunmamaktadır. Önceki yıllara ilişkin denetim raporlarında yeteri kadar işyeri hekimi ve sağlık personeli bulundurulması yönündeki önerilere Kurum tarafından verilen cevapta, işyeri hekimi temininde güçlükle karşılaşıldığı ve hekim ataması yapılamadığı belirtilmiştir. 11
4857 sayılı İş Kanununun işyeri hekimleri hakkındaki 81 inci maddesi ve buna ilişkin mevzuat gereğince tam gün çalışacak yeteri kadar işyeri hekimi ve sağlık personeli temini konusundaki çabaların sürdürülmesi ile işyeri hekimi bulundurmamak nedeniyle cezalı duruma düşülmesinin önlenmesi gerekmektedir. Müessese merkezi ve işyeri Kandilli Beldesinde olup Karadeniz Ereğli İlçesine 12 km, Zonguldak il merkezine 35 km mesafededir. Sağlık sorunu bulunan personel en yakın yer olarak Kdz. Ereğli ye gitmektedir. Muayene, kontrol veya tedavi için gidenler ancak ertesi gün işe dönebilmektedirler. 2011 yılında sağlık nedeniyle çevredeki sağlık kuruluşlarına muayene veya kontrol için giden işçiler 4.499 gün işe devam edememişlerdir. Bu sayı ortalama günde 14 kişinin muayene veya kontrol nedeniyle işe gelemediklerini göstermektedir. Boş gruplar dışında sağlık raporlular 15.328 yevmiye, iş kazası nedeniyle rapor alanlar 4.868 yevmiye işe devam edememişlerdir. Bu durum toplam olarak sağlık nedeniyle günde ortalama 51 işçinin işe devam edemediğini göstermektedir. Sağlık raporu olan işçiler kurum veya SGK dan ücretlerini almaktadırlar. İş kazası dışında, muayene veya kontrol için işe gelmeyenlere ait 4.499 yevmiyenin kuruma maliyeti 684 bin lira, raporlu olanlara ait 20.145 devamszılık yevmiyesi tutarı 3,1 milyon liradır. Müesseseye gereken sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alındığı takdirde iş kayıpları maliyetinin önemli tutarda azalacağı tahmin edilmekte ve kuruluşa tasarruf sağlayacağı muhtemeldir. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine katkı sağlanması yanında, iş gücü kayıplarının azaltılması ve 4857 sayılı İş Kanunun 81 inci maddesi hükmünün yerine getirilmesi için müesseseye yeterli sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alınması gerekmektedir. 2-Personele yapılan harcamalar : 2011 yılında personele yapılan harcamalar bir önceki yıl sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 12
2010 2011 Harcanan Harcanan Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL A- Memurlar 382 3.183 574 111 169 61 341 39 380 3.157 B- Sözleşmeliler 4.940 3.022 4.874 3.574 589 922 5.085 253 5.338 3.284 C- İşçiler 65.290 3.978 70.091 26.909 20.708 22.439 70.056 6.604 76.660 4.566 Genel toplam (A+B+C) 70.612 75.539 30.594 21.466 23.422 75.482 6.896 82.378 Geçen yıl toplamı 71.266 32.059 13.692 20.373 66.124 4.488 70.612 Fark 4.273 (1.465) 7.774 3.049 9.358 2.408 11.766 13
2010 yılında toplam; 70.612 bin TL olan personel gideri, 2011 yılında 11.766 bin TL artarak 82.378 bin TL olmuştur. Bu tutarın 75.482 bin TL si cari yılla, 6.896 bin TL si geçmiş yılla ilgili bulunmaktadır. 2011 yılında yapılan toplam personel harcamalarının %0,5 oranında 380 bin TL si memur personele, %6,7 oranında 5.338 bin TL si sözleşmeli personele, %92,8 oranında 76.660 bin TL si işçi personele yapılan harcamalara ilişkindir. 2011 yılında cari yılla ilgili personel harcamalarının %40,6 sı oranında 30.594 bin TL si esas ücretler, %28,4 oranında 21.466 bin TL si ek ödemeler, %31,0 oranında 23.422 bin TL si sosyal giderlerden oluşmuştur. TTK da memur personele 657 sayılı Devlet memurları Kanununa göre aylık, tazminat ve ek ödemeler ödenmektedir. 2011 yılının ilk 6 ayı için 05.01.2011 tarihli 27806 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 03.01.2011 tarih ve 2011/1241 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, 2011 yılının ikinci 6 ayı için 05.07.2011 tarihli 27985 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 03.07.2011 tarih ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenen oranda aylık, ek gösterge ve tazminatlar uygulanmıştır. 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile belirlenen ücret ödenmektedir. 2011 yılı için 03.11.2011 tarihli 28104 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Yüksek Planlama Kurulunun 21.10.2011 tarih ve 2011/T-20 sayılı kararı ile belirlenen ücret ödenmiştir. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinde; Yeraltında çalışan tüm işçi ve nezaretçilere verilen %15 oranındaki maden tazminatına ilave olarak, pano ayak üretimi işçileri, usta ve uzmanları ile üretimde çalışan nezaretçi, tekniker ve mühendislerine, ayrıca hazırlık işçiliği sanatının işçi, usta ve uzman ehliyet dereceleri ile yeraltında çalışan diğer nezaretçi, tekniker ve mühendislerine iyileştirme yapılmıştır. Ayrıca, TTK Yönetim Kurulu nun 09.10.2006 tarih ve 266 sayılı kararı ile; 09.06.2006 tarih ve 529 no.lu Genelge ile yayınlanan Prim Yönetmelikleri yürürlükten kaldırılarak, 15.10.2006 tarihinden geçerli olmak üzere yeni Prim Yönetmeliği yürürlüğe konulmuştur. 14
Bu harcamalardan sonra kişi başına ayda; memur personel 3.157 TL, sözleşmeli personel 3.284 TL, işçi personel de 4.566 TL aylık ortalama ücret almıştır. Yeni Prim Yönetmelikleri ile; üretimde çalışan pano ayak üretim usta ve işçileri ile bunların vardiya mühendisi-teknikeri, şef ve nezaretçilerine, lağımda ve tabanda çalışan kesene hazırlık ustası, hazırlık usta ve işçileri ile bunların vardiya mühendisi, teknikeri, şef ve nezaretçilerine, özel tahkimatlı baca ve başyukarıda çalışan pano ayak üretim usta ve işçileri ile bunların şef ve nezaretçilerine bu görevlerde fiilen çalıştıkları günlere münhasır olmak üzere yönetmeliklerde belirtilen esaslar dâhilinde prim ödenmektedir. Ayrıca; yeni Toplu İş Sözleşmesi ile işçilere verilen ücret ve sosyal yardımlarda artışlar olmuş, bunlar da 2011 yılında uygulanmıştır. İş etütlerine dayalı, matematiksel formüller ile hazırlanan ve belirlenen görevlerde fiilen çalışanlara ödemeyi öngören yeni prim sistemi çalışanların bilgisine açık tutulmaktadır. Kuruluşta 2010 yılına göre memur sayısı 1 kişi azalmış, sözleşmeli personel sayısı da 1 kişi artmış, işçi sayısında da 87 kişi azalma olmuştur. Buna rağmen toplam personel ücretleri %14,2 oranında 9.358 lira artmış 75.482 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Personel sayısındaki azalmaya rağmen, ücretlerdeki artışa; TİS ne göre artan ücret ve sosyal haklardaki artış ve sözleşmeli ve memur personelin ücretlerindeki yükselmeler neden olmuştur. Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programı 12.10.2010 tarih 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla tespit edilerek 01.01.2011 tarihinden itibaren yürürlüğe konmuştur. Söz konusu Bakanlar Kurulu kararına istinaden T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığınca yayınlanan 2011 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programının Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esasları belirleyen Genelge ve anılan Müsteşarlığın 31.12.2010 tarih ve 61877 sayılı yazıları ekinde TTK Genel Müdürlüğüne 2011 yılı için 7.405 saat fazla mesai izni uygun görülmüştür. TTK Yönetim Kurulunun 21.01.2011 tarih 13 sayılı kararıyla kuruma tanınan 7.405 saat fazla çalışma izninin, 5857 sayılı İş Kanuna tabi işçi personel statüsündeki personele kullandırılması kararlaştırılmış Armutçuk Müessese Müdürlüğüne verilen 100 saatlik fazla mesai yıl içinde kullandırılmamış, Genel Müdürlüğün 22.02.2010 tarih ve 670 sayılı genelgesine göre vardiya izni kullandırılmıştır. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2011 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir 15