İSTEK ÖZEL ACIBADEM ANAOKULU Psikolojik Danışma & Rehberlik VELİ BÜLTENİ Ekim 2013 OKULA UYUM SÜRECİ Anne baba olarak çocuklarımızın okul hayatıyla ilgili ilk endişemiz, onların okula alışıp alışamayacağıdır. Çeşitli sorular aklımıza takılır Ya beni bırakmak istemezse?, Ya ağlarsa?, Ya okulu sevmezse? gibi. Şüphesiz ki, okula başlangıç süreci, özellikle de okul öncesi dönemdeki çocukların aileleri için daha büyük bir endişe kaynağı olabilmektedir. Devam eden yıllarda okul sevgisi geliştirebilmesi, öğrenmeye istekli ve başarılı olabilmesi için iyi bir başlangıç gereklidir. Bu iyi başlangıcı gerçekleştirebilmek için çocuğunuzla güvenli, rahat ve net bir iletişim kurabilmeniz önemlidir. Aksi takdirde çocuklar ebeveynlerinin endişelerinden beslenmekte, yani bir diğer deyişle kendileri de karşılaştıkları yeni durumla ilgili endişe geliştirebilmektedirler. Öncelikle şunu bilmek önemlidir; anneyle fiziksel bağın koptuğu(emzirme döneminin sona ermesi) ve tuvalet eğitiminin tamamlandığı 3 yaş itibariyle çocuk bireysel bağımsızlık isteği geliştirir. Çevresindekilerin desteğini görürse bu bağımsızlık hissi öğrenme dürtüsüne dönüşecektir. Bu da yeni yerlere ve durumlara karşı merak geliştirmesine ve dolayısıyla okul ortamını keşfetme isteğine dönüşecektir. Anne babalar olarak öncelikle çocuğunuza güvenli bir ortamda bulunacağını söyledikten sonra onun kendi başına neler yapabildiğini ön plana çıkarmanız gerekir. Sizin ona olan güveninizi hissettiğinde, o da okulda işlerin yolunda gideceğini düşünmeye başlar. Böylelikle okul korkulacak bir yer olmaktan çıkıp keyifle vakit geçirilen ve değişik bilgiler öğrenilen yer haline gelecektir. Bu bilgiler göz önünde bulundurularak ilk haftalarda, çocuğunuzu okula getirirken göz önünde bulundurmanız gereken unsurlara göz atmakta fayda var:
- Okulu istemeyip ağlayan çocuğu evde bırakmak ya da okuldan eve geri götürmek çözüm değil ertelemedir. - Çocuğa bilgi vermeden ve görünmeden uzaklaşmaya çalışmak onun terk edildiğini düşünmesine neden olur ve size duyduğu güveni zedeler. - Tutulamayacak sözler vermek (örneğin çalışan aileler için; öğlen seni görmeye geleceğim, sen git ben burda olacağım gibi...) - Evden çıkarken okula gidildiğini haber vermemek (parka gidiyoruz gibi yanıltıcı yönlendirmeler yapmak ) - Karşılaştırıcı bir tutum takınılmamalı. Bak o kız ne uslu duruyor, annesini hiç üzmüyor özgüvenini zedeler ve uyum sağlamasını güçleştirir. - Sınıfın önünde beklemek, alışma süresini uzatır. - İlk günlerin akşamında çocuğa ne yediği ve ne yaptığıyla ilgili sorular sormak. Sadece yediği ya da yemediği yemeklerle ilgili konuşmak yerine günün nasıl geçti? diye sorup kendi anlatmasını beklemek daha doğrudur. YAŞ DÖNEM ÖZELLİKLERİ 3-4 YAŞ (36-48 AY) FİZİKSEL GELİŞİM Koşabilir. Merdivenlerden yukarı ayak değiştirerek çıkabilir, inerken her basamakta ayağını bitiştirir. Hızla hareket edebilir. Parmak ucunda durabilir ve yürüyebilir. Tek ayağının üstünde kısa bir süre durabilir. Topu havaya atabilir ve kendisine atılan bir topu tutabilir. Baş ve işaret parmağını kullanarak küçük nesneleri toplayabilir. İpliğe büyük boncuklar yerleştirebilir. 9-10 tahta küple kule oluşturabilir. Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilir. Yardımsız kalem tutabilir. Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilir. Makas kullanabilir. DİL GELİŞİMİ Adını, soyadını, cinsiyetini, söyleyebilir. 4-5 sözcüklü diziler kurarak konuşur. Büyük ve küçük nesneleri isimlendirir. Basit bir sohbete katılır. Nerede, niçin kim ile başlayan sorular sorar. İçinde, dışında, arkasında, üstünde ifadelerini anlar. İstendiğinde 3 rengi isimlendirir. Kare, daire ve üçgeni isimlendirir.
SOSYAL GELİŞİM Artık çevresinde kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünyanın içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Doğumu izleyen ilk iki yıldaki kadar olmasa da büyük ölçüde ben-merkezcidir. Aile içindeki kuralları, yavaş yavaş paylaşmayı ve isteklerine ulaşmak için sabırlı olmayı öğrenmeye başlar. Oyun oynarken kendi kendine konuşma giderek azalır ve yerini başkalarıyla konuşmaya bırakır. Yemek yerken kaşık ve çatal kullanır. DUYGUSAL GELİŞİM Cinsiyetine uygun davranış biçimi geliştirir. Kendinden küçüklere sevgi gösterebilir. Başkalarının duygusal tepkilerini anlar. Hayali oyunlar oynar. ÖZBAKIM BECERİLERİ Ellerini yıkar, fakat kurularken yardıma ihtiyaç duyabilir. Pantolonun, şortunu indirebilir ve yeniden yukarı çekebilir. Düğme iliklemede, fermuar kapatmada, ayakkabı bağcığı ve diğer bağları bağlamada yardıma ihtiyaç duyar. 4-5 YAŞ (48-60 AY) FİZİKSEL GELİŞİM Motor becerileri oldukça gelişmiştir, beden hareketlerini istediği gibi yönlendirebilir. Çok hareketlidir. Ayak değiştirerek kendi başına merdivenlerden yukarı çıkar ve aşağı iner. Parmak ucunda durabilir, yürüyebilir, koşabilir. Tek ayağının üstünde durabilir ve sık kullandığı ayağının üzerinde zıplayabilir. Üç tekerlekli bisiklete kolayca binebilir. Topu atma, yakalama, zıplatma, gibi top oyunlarında giderek ustalaşmaktadır.küçük tahta boncukları ipliğe dizebilir. 10 ya da daha fazla küple kule oluşturabilir. Kalemi yetişkin gibi tutar ve başarıyla kullanır. Model gösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen şekillerini çizebilir. Dört temel rengi uygun biçimde eşleştirir ve isimlerini söyleyebilir. Üç kısımlı bir adam resmi (genellikle baş ve bacaklar) ve basit bir ev resmi çizebilir.
DİL GELİŞİMİ Düzgün ve tam cümleler kurabilir. Neden?, Ne zaman?, Nasıl?, Niçin? gibi soruları sıklıkla sorar ve kendisine verilen cevapları dinler. Bildiği birkaç çocuk şiiirini ezbere okuyabilir ya da basit şarkıları söyleyebilir. Resimli ipucu olmadan bildiği hikayeleri anlatır. İki sözcüğün kafiyeli olup olmadığını söyler. SOSYAL GELİŞİM Yemek yerken kaşığı, çatalı ustalıkla kullanır. Artık diğer çocuklarla birlikte olmaktan daha fazla zevk almaya başlar. Paylaşma ve oyun sırasında bekleme anlayışı gelişmiştir. İsteklerinin aında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. Oyun sırasında kendi isteklerinin yerine getirilmesi ile ilgili talepleri dikkat çeker. Verilen kurallara uyabilir. DUYGUSAL GELİŞİM Duygularını ifade edip paylaşabilir. Küçük kardeşlerine ilgi gösterir, sevgiyle yaklaşır, sıkıntı içindeki oyun arkadaşlarının duygularını anlamak için çabalar. Başka çocuklarla birlikte olmaktan hoşlanır. Çok bağımsız ve oldukça inatçıdır.uyumlu biçimde oynar fakat hala bencildir. ÖZBAKIM BECERİLERİ Ellerini yıkar ve kurular, dişlerini fırçalar. Giysilerini çıkarabilir ve giyebilir; arka düğmelerin iliklenmesinde, ayakkabı ve giysi bağlarında yardıma ihtiyaç duyar. Giysilerinin önünü ve arkasını ayırt edebilir. Fermuarını çeker. Tuvalete kendi gider, ancak annesine veya bir büyüğe haber verip orada olmsını isteyebilir. 5-6 YAŞ (60-72 AY) FİZİKSEL GELİŞİM Kas hakimiyeti tam anlamıyla gelişmiştir. İnce bir çizgi üstünde kolaylıkla yürüyebilir. Tek ayağının üzerinde sıçrayabilir. Tek ayağının üzerinde 10 saniye durabilir. Hareketlerini müziğin ritmine uydurur. Her çeşit top oyununu başarıyla oynar. Her iki eliyle sımsıkı tutar, kavrayışı güçlüdür. Tek gözle çok küçük nesneleri eline alabilir ve yeniden yerine koyabilir. Yazıp çizerken kalemleri ve boya fırçalarını ustaca kullanır. Nokta nokta verilen resmin noktalarını birleştirebilir. Söylenen geometrik şekilleri çizebilir. Birkaç harfi kendiliğinden
yazabilir. Altı parçalı adam resmi çizebilir ve eksik çizilmiş adam resmini tamamlayabilir. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğüm atabilir. DİL GELİŞİMİ Ailedeki kişilerin adlarını söyleyebilir. İsmini, soy ismini, telefonu, ev adresini, yaşını, ve genellikle doğum tarihini söyleyebilir. Basit şakalar yapar. Üç veya beş bölümlük hikayeyi birleştirip anlatır. Dün ve yarın ı anlamlı olarak kullanır. Yeni ve bilmediği kelimelerin anlamlarını sorar. Az, çok, biraz olan miktarları gösterir. Somut nesneleri ayrıntılı tanıtabilir. Yetişkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalışır. SOSYAL GELİŞİM Yetişkin rollerini taklit eder. Ailesine, okula ve topluma uyumu oldukça artmıştır. Daha kontrollü ve duyarlı bir yaklaşım içindedir. 2-3 arkadaşıyla birlikte oynadığı grup oyunlarını tercih eder ve ev dışında daha mutlu olur. Arkadaşlarını kendi seçer. Arkadaşlarıyla çoğunlukla işbirliği yapar. Oyunlarda kurallara uyulması ve düsürüst olunması gerektiğini anlar. DUYGUSAL GELİŞİM Sıkıntı içinde olan arkadaşlarının duygularını paylaşmaya ve onları rahatlatmaya çalışır. Hayvanlara ve kendisinden küçük çocuklara karşı sevecen ve koruyucu bir tutum içindedir. Duygusal yönden oldukça dengeli görünse de zaman zaman karanlıktan, kaybolmaktan, hırsızlardan korkabilir. ÖZBAKIM BECERİLERİ Kendi kendine giyinmek, yemek, saç taramak, dişlerini fırçalamak konusunda iyice ustalaşmıştır. Ayakkabısını giyebilir, basit tokaları takabilir, zorlansa da düğmelerini ilikleyebilir. Elbiselerini ıslatmadan elini yüzünü yıkayıp kurulayabilir. Tuvaletini yalnız başına yapabilir.
PORTAGE EĞİTİM METODU Portage Eğitim Metoduna göre Eğitim programı oluşturmaktayız. Portage Eğitim Paketi, okul öncesi çocukların (0-6 yaş)gelişimsel becerilerini değerlendirmeye ve ihtiyaçlarına uygun gelişim ve eğitim programı hazırlamaya yönelik bir pakettir.portage metodu, 1969 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde,Özel Eğitim Daire Başkanlığının okul öncesi çocukların gelişimini desteklemek amacıyla açtığı proje yarışmasını en başarılı ve özgün ilk üç proje arasına girerek kazanmıştır. Bu paket Portage Erken Eğitim Kılavuzu ve Etkinlik Önerileri Kılavuzundan oluşmaktadır ve bu paketin hazırlanması uzman bir ekibin 3 yılını almıştır.1975 yılında Amerikan Eğitim Bakanlığı programı ülke çapında yaygınlaştırılması için resmi olarak onaylamıştır. O günden bu yana Portage Eğitim Paketinin kullanımı dünyanın dört bir yanına dağılmış ve bu eğitim paketi 35 ten fazla dünya diline çevrilmiştir. Birçok ülke, eğitim bakanlıklarının onayı ile, Portage Eğitim Paketini erken çocukluk uyarı ve eğitim programı olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde de Portage Eğitim Paketi bir çok okulda uygulanmaktadır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anaokulu Psikolog Deniz Demet Avcıbaşı Kaynaklar: Yavuzer, H.: Çocuğunuzun ilk 6 yılı, 1997. Martin, M. & Greenwood C.W. : Çocuğunuzun Okulla ilgili sorunlarını çözebilirsiniz,2000. Marangoz, Ender (2006). Portage Erken Eğitim Rehberi Etkinlik Önerileri.