VİTAMİN D VE DİYABET Prof.Dr. Dilek Gogas Yavuz Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma BD
Nedenler VİTAMİN D EKSİKLİĞİ Sonuçlar Şizafreni- depresyon İlaçlar Steroid Rifampin Güneş kremi Kış mevsimi Coğrafi bölge Karaciğer Yetmezliği Renal Yetmezlik Nefrotik Sendrom Obezite Malabsorpsiyon Chron, çöliak Whipple Ksitik fibroz Astım İnfeksiyon Otoimmün hastalıklar Tip 1 Diyabet Multipl skleroz Romatoid artrit Osteoartrit Osteoporoz Osteomalazi Kas güçsüzlüğü Kas ağrıları Kanser Meme,Kolon Prostat,Pankreas Tip 2 Diyabet
Diyabet İnsidansı (1/ 100.000 ) Vitamin D Düzeyi - Tip 1 Diyabet İnsidansı Ultaviole etkisi Ekvator Diabetologia. 2008 Aug;51(8):1391-8.
< 15 y insidans (1/100.000) Finlandiyada değişen vitamin D replasman önerileri ve tip 1 diyabet prevalansı 1992 400 IU 1972 1000 IU 1954 4000-5000IU den 2000 IU ye düşürüldü yıl Ann Med. 2010
Vitamin D alımı ve tip 1 diyabet gelişimi (gözlemsel çalışmalar) Zipitis, C S et al. Arch Dis Child 2008;93:512-517
Tip1 Diyabet İnsidansı (1/ 100.000 ) TİP 1 DİYABET VİTAMİN D REPLASMANI (Northern Finland Birth Cohort) Yeni doğan ve çocuklarda (10.000 kişilik izlem) D vitamini replasmanı Tip 1 diyabet insidansını %22 azaltmaktadır >2000 IU /gün D vitamini alanlarda Tip 1 diyabet insidansı 80% azalmaktadır Hypponen et al. Lancet. 2001;358(9292):1500 Vitamin D alımı
Vitamin D alımı and T1DM gelşimi Doz süre Etki 2000 IU /gün 1 yaş T1DM ( < 14 yaş) Vit D alımı 1 yaş T1DM ( 1-31 yaş) Vit D ( besinlerle) gebelik insulin otoantikorları (< 5 yaş) Vit D alımı Laktasyon T1DM ( 0-29 yaş) 0.25 µg 1,25 (OH)2 D3 1 yaş insulin ihtiyacı 0.5 µg 1`α OH D3 (LADA) 1 yıl C- Peptid Hypponen e et al Lancet 2001, EURODIAB sub study Diabetologia 1999, Pittocco D et al Diabet Med 2006, Li X et al, Diabetes Metab Res Rev 2009
The Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY): 2,644 Tip 1 diyabet riski yüksek çocuk,takip süresi 1993-2011 D vitamini alımı 400IU/gün Vitamin D Alımı: Adacık Antikor Gelişimi Adacık antikoru pozitif çocuklarda diyabet gelişimi ile ilişkili bulunmamıştır 25(OH) D Düzeyleri adacık antikoru gelişmi arasında ilişki yoktur. Diabetologia. 2011 Nov;54(11):2779-88
Vitamin D reseptor tip 1 diyabet gelişimi Epidemiyolojik çalışmalar: VDR gen polimorfizmi ve tip 1 diyabet gelişimi arasında ilişki Alman,Taiwan popülasyonlarında gösterildi ingiliz,portekiz,finlandiya çalışmalarında gösterilmedi Acta Diabetol. 2011 May 3
VİTAMİN D - TİP 1 DİYABET MEKANİZMALARI Beta H. Yaşam süresi fonskiyonu 1.25(OH)2D3
Tip 2 Diyabet ve Vitamin D 25 OH vitamin D düzeyi Tip 2 diyabet gelişimi ile ilişkilidir
Odds ratio (95% CI) of type 2 diabetes Kadınlarda 25OH D vit düzeyleri ve tip 2 diyabet gelişimi Nurses Health Study 608 kadın, yeni tanı diyabet 559 kontrol 1,8 1,6 1,4 1,2 1 Risk 48% 0,8 0,6 0,4 0,2 0 33 ng/ml 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Plasma 25(OH)D levels (ng/ml) plazma 25-OH D düzeyi diyabet gelişim riski ile ilişkilidir. Diabetes Care. 2010 Sep;33(9):2021-3.
25OH vitamin D yeni tip 2 DM gelişimi Meta-analiz (gözlemsel izlem çalışmaları) Risk 40% Yüksek 25 OHD düzeyi Düşük 25 OHD düzeyi Knekt et al, 2008; Liu et al 2010; Pittas et al 2010
Bazal Serum 25 OH Vitamin D düzeyleri glisemik durum ve insülin direnci ilişkisi The Medical Research Council Ely Prospective Study 1990 2000 524 nondiyabetik denek 10 yıl takip 2. saat glukoz açlık kan şekeri Bazal 25OHVd3 düzeyleri Glisemi ve insülin direnci gelişimi ile ters orantılıdır. 25OHD3 erkeklerde (64.5 nmol/l kadınlardan (57.2 nmol/l) daha yüksek Diabetes Care 2008 vol. 57 no. 10 2619-2625
D vitamini eksikliği insulin direnci ve b hücre fonksiyonu ile ilişkilidir 126 sağlıklı, D vitamini eksikliği olan, OGTT normal, Hiperinsülinemik klamp (İnsülin duyarlılığı,b hücre fonksiyonu) D vit eksikliği olanlarda insülin duyarlılığı düşüktür 25(OH)D düzeyini 30 ng/ml yükseltmek insülin duyarlılığını %60 arttırabilir.. Am J Clin Nutr 2004;79:820 5.
D vitamini tip 2 diyabette tedavi seçeneği olabilir mi?
Relative Risk Tip 2 Diyabet D vitamini alımı Nurses health study 20 yıl izlem 1,2 1 1,08 >18000 kadın 1 0,8 0,89 0,92 0,81 0,83 0,860,75 Günlük >1200 mg kalsiyum + >800 IU vitamin D alımı Diyabet riskini 33% 0,6 0,4 0,2 0 0,67 Vitamin D alımı, IU/gün Kalsiyum alımı mg/gün azaltmaktadır Pittas et al Diabetes Care 2006 29:3:650
WHI kohortu : D vitamini replasmanı ve yeni diyabet gelişimi 33951 kadın women health ınıtiative kohortu Plasebo kontrollü, çift kör 1,000 mg elemental kalsiyum + 400 IU vitamin D3 7 yıl takip Sonlanma noktası: tedavi gerektiren diyabet gelişimi 400 IU D vit alımı yeni diyabet gelişme riskini azaltmıyor Diabetes Care 31:701 707, 2008
Homa IR (3 yıllık değişim) AKŞ (3 yıllık değişim) Non diyabetiklerde kalsiyum ve vitamin D tedavisinin kan şekeri düzeylerine etkisi Randomize, çift kör,kontrollü 314 nondiyabetik Günlük 500 mg kalsium citrate + 700 IU vitamin D3 veya plasebo 3 yıl Diabetes Care 30:980 986, 2007
Vitamin D takviyesi tip 2 diyabet gelişimi uygulama Çalışma disaynı sonuç 500 mg Ca ve 700IU D vit3 (3 yıl) 1000 mg Ca, 400 IU D vit 3 (6 yıl) 3 doz 120000IU Dvit 3 (6 hafta) 314 nondiyabetik, 70 yaş 2291 vaka, 31660 kontrol 50-79 yaş 1000 sağlıklı sentral obez erkek, >35 yaş İnsülin direncinde azalma insülin = glukoz = İnsülin sekresyonu= İnsülin duyarlılığı artar
Vitamin D Eksikliği Diyabet Patogenezi Vitamin D Eksikliği Beta hücre disfonksiyonu PTH İnflamasyon İnsülin direnci DİYABET
Beta hücrelerinde VDR ve 1 hidroksilaz enzimi bulunur 25OHD 1 -hidroksilaz 1,25OH 2 D Insulin INS-R Glukoz GLUT-4 AII Renin?1 -hidroksilaz Sinyal iletimi AT1R 1,25OH 2 D 25OHD insük VDR RXR 1,25OH 2 D NFkb sitokinler [Ca 2+ ] i Ca 2+ VDRE Insulin Reseptörü Apopitoz İnsülin sentezi İnsülin sekresyonu
Vitamin D Eksikliği Diyabet Patogenezi Vitamin D Eksikliği Beta hücre disfonksiyonu PTH İnflamasyon İnsülin direnci DİYABET
Vitamin D replasmanı - tip 2 diyabet patogenezi: olası mekanizmalar: pankreatik beta hücre fonksiyonunun iyileşmesi insülin sekresyonuna direkt etkisi Kalsiyumun insülin sekresyonuna direkt etkisi İnsilin etkisinin iyileşmesi Vitamin D nin insülin duyarlılığına direkt etkisi Sistemik inflamasyonu azaltması (IL-2,IL- 6,TNF-a,TNF-b)
Vitamin D eksikliği- diyabet komplikasyonları Nefropatisi olanlarda vitamin D ekslikliği fazla Hemodiyaliz hastalarında mortalite artışı ile ilişkili Düşük 25(OH) D düzeyi diyabetik nöropati ile ilişkilidir. D vit düzeyinin replasman ile düzeltilmesi (18-30 ng/ml) nöropatik ağrının azalması ile ilişkilil bulunmuştur. Arch Intern Med 2008;168(7):771 2.
Paricalcitriol ile Selektif vitmain D reseptör aktivasyonu tip 2 diyabetik hastalarda albüminüriyi azaltmaktadır. (VITAL study) randomize kontrollü çalışma 281 tip2 diyabetik hasta placebo(n=88) 1 μg paricalcitol (n=93) 2 μg paricalcitol (n=95) 24 hafta takip Albüminüri 92-100 mg/gun D vit 40 ng/ml Albuminuri azalması 2 mg parikalsitriol gurubunda anlamlı Lancet 2010; 376: 1543 51
D vitamini eksikliği Tip 1 diyabet gelişimi Tip 2 diyabet gelişimi D vitamini alımı Tip 1 Diyabetin önlenmesi? Tip 2 Diyabetin önlenmesi? Komplikasyonların önlenmesi?
Yüksek riskli kişilerde Diyabet gelişimini önlemek için D vitamini kullanılabilir mi? D vitamini replasmanı tip 2 diyabet tedavisinde kullanılabilir mi?
Tip 2 diyabetiklerde Vitamin D eksikliği tüm nedenlere bağlı ve kardiyovasküler mortalite artışı ile ilişkilidir 299 tip 2 diyabetik 15 yıl takip Tüm nedenlere bağlı mortalite kardiyovasküler mortalite <13.9 nmol/l <13.9 nmol/l 25(OH)D3 >13.9 nmol/l. 25(OH)D3 >13.9 nmol/l. Diabetes Care, Volume 33, Number 10, October 2010
D vitamini eksikliği olan diyabetik bireylerde D vitamini düzeyi : > 30 ng/ml