m a l i Ç Ö Z Ü M 133! Ömer KÖSE* I- ÖZEL NfiAAT fi Ö zel inflaat, kiflilerin oturmak veya satmak amac yla kendi nam ve hesaplar na bina infla etmelerini ifade etmektedir. Kendi nam ve hesab na inflaat ifli yapanlar, inflaat taahhüt ifli yapan iflletmelerden ay ran en önemli özellik, yap lar baflkas ad na (taahhüt) de il, kendi nam ve hesaplar na yapmalar d r. Bu flekilde yap lan binalar n sat lmas sonucu elde edilen kazaç ticari kazanç esas na göre, sat fl aflamas nda vergilendirilir. Söz konusu yap lan binan n vergiye konu olabilmesi için binan n sat fl n n yap lmas gerekir. Baflkas ad na inflat yap lmas durumu ile kendi nam ve hesab na inflaat yap lmas durumu nitelik olarak farkl uygulamalard r. Özel inflaat ifllerini de kendi içinde ikiye ay rmak mümkündür. Bunlardan birisi satmak amac yla kendi nam hesab na inflaat yap lmas, ikincisi ise; daire, kat veya dükkan halinde satma amac olmaks z n yap lan özel inflaatlard r. II-SATMA AMACIYLA KEND NAM VE HESABINA YAPILAN ÖZEL NfiAATfiARDA ÇALIfiAN fiç LER N VERG LEND R LMES : Kendi nam ve hesab na bina infla ederek daire, kat veya dükkan halinde satan kifli veya iflletme, satma amac yla kendili inden inflaata teflebbüs eder. Taahhüt suretiyle yap lan inflaatta ise, inflaat bir ifl sahibi hesab na yap l r. Kendi nam na ve satmak amac yla yap lan inflaatlar n Gelir Vergisi Kanunu * Maliye Bakanl Muhasebat Kontrolörü Ha k e m s i z Y a z l a r
134 m a l i Ç Ö Z Ü M 42 inci maddeyle ilgisi bulunmamaktad r. Dolay s yla stopaj uygulamas söz konusu de ildir. Bu flekilde yap lan inflaatlarda, ilgili inflaat birimlerinin her birinin sat fl bedeli, verginin konusunu oluflturacak ve elde edilecek kazançtan vergi kesintisi yap lmas gerekecektir. Kendi nam na satmak amac yla inflaat yapanlar n inflaatlar nda çal flan iflçilere yap lan ödemelerden, ifl veren sorumlu s fat yla vergi kesintisi yapmas ve muhtasar beyanname ile ödemenin yap ld tarihi takip eden ay n 20.günü akflam na kadar ilgili vergi dairesine yat rmaya zorunludurlar. Yine bu iflçilere yap lan ödemelerden, sigorta prim bildirgesi düzenlenip, ilgili sigorta müdürlü üne bildirilmeli ve primleri yat rmaya mecburdur. III-SATMA AMACI OLMADAN KEND NAM VE HESABINA YAPILAN ÖZEL NfiAATLARDA ÇALIfiAN fiç LER N VERG LEND R LMES : Kifliler ticari kazanç elde etmek amac yla kendi nam ve hesaplar yla, ticari iflletmeleri kapsam nda inflaat yap p satabilecekleri gibi, ticari bir kayg gütmeden, arsalar n de erlendirmek amac yla kendi imkânlar yla inflaat yapabilirler. Kiflilerin ticari kayg gütmeden, satma amac olmadan kendi nam ve hesaplar na yap lan özel inflaatlar nitelik olarak yukar da belirtilen inflaatlardan farkl d r. Özel inflaat ifli infla edilen apartmanlar n daire, kat veya dükkan halinde sat lma amac güdülmeksizin, baflka bir deyiflle kendi ihtiyaçlar n n karfl lanmas amac yla yap lmas n ifade etmektedir. Bu tür inflaatlarda yap lan inflaat faaliyeti süreklilik arz etmemektedir. Al m sat ma konu olmamaktad r. Bu uygulamaya göre, özel inflaat sahibinin, bu inflaat ndan dolay vergi mükellefi olmas na gerek yoktur. Ayn flekilde, inflaatta çal flt rd iflçilere yapt ücret ödemelerinden de vergi kesintisi yapmas na ve muhtasar beyanname vermesine gerek yoktur. Bu uygulamada özel inflaat iflleri ticari bir faaliyet çerçevesinde yap lmayan ve tamamen kiflisel ihtiyaca cevap verecek nitelikteki inflaatlard r. Bu tür inflaatlarda çal flt r lan iflçiler di er inflaat iflçilerinden farkl bir flekilde vergilendirilmektedir. Özel inflaat iflletmeleri, kanunlara uygun bir flekilde kendi nam ve hesaplar na mesken veya iflyeri olarak kullan ma mahsus yap lar infla eden ve bunlar ticari bir organizasyonla satan iflletmelerdir. Esas itibariyle bu iflletmelerin, inflaat H a ke m s i z Y a z l a r
m a l i Ç Ö Z Ü M 135 taahhüt iflletmelerinden ay ran en önemli özellik, yap lar kendi nam ve hesaplar na yapmalar ve kazanç gayesi gütmemeleridir. Satma amac gütmeden bina infla edenlerin yanlar nda çal flanlar için gelir vergisi stopaj yap lmamaktad r. Bu flekilde çal flan iflçilerin ücretleri, götürü flekilde vergilendirilmektedir. A-GÖTÜRÜ OLARAK VERG LEN R LECEK OLAN ÜCRETE L fik N VERG N N TARHI 1- Vergi Karnesi Alma Zorunlulu u Özel inflaat iflinde çal flan iflçilerin elde ettikleri ücretler GVK' nun 64. Maddesinin 3. Bendinde " Di er Ücretler " bafll alt nda düzenlenmifltir. Ücretleri bu flekilde belirlenen hizmet erbab vergisini ödeyebilmek için vergi karnesi almak durumundad r. Mükellef olan iflçiler vergi karnelerinin kendileri taraf ndan yaz lmas gereken k s mlar n doldurduktan sonra, vergi bak m ndan durumlar n kay t, tescil ve karneye iflaret ettirmek üzere, bunlar ba l olduklar vergi dairesine ibraz ederler. Mükelleflerin doldurduklar karneyi vergi dairesine ibraz etmeleri veya durumlar nda ortaya ç kan bir de iflikli i karneye iflaret ettirmeleri süresi, ifle bafllad klar veya de iflikli in gerçekleflti i tarihten bafllayarak bir ay olarak düzenlenmifltir. (VUK Md. 248) 2- Verginin Tarh Yeri GVK' nun 106 Maddesi gere i di er ücretler ad alt nda say lan özel inflaat sahiplerinin ücretle çal flt rd inflaat iflçilerinin ödeyecekleri vergilerin tarh yeri, bu ücret sahiplerinin ikametgahlar n n bulundu u yerin vergi dairesidir. Ancak ikametgah n bulundu u vergi dairesi taraf ndan herhangi bir tarhiyat yap lmam fl olmas halinde tarhiyat faaliyetlerini icra ettikleri yerin vergi dairesi taraf ndan yap lacakt r. Tarhiyat yap ld ktan sonra takdir edilen matrah üzerinden vergi karneye iflletilmek suretiyle tarhiyat gerçeklefltirilmifl olmaktad r. 3- Verginin Hesaplanmas Özel inflaat iflinde çal flan iflçilerin safi ücretleri GVK' nun 64. Maddesinde aç kça belirlenmifltir. Buna göre; ad geçen hizmet erbab n n safi ücretleri; takvim y l bafl nda geçerli olan ve sanayi kesiminde çal flan 16 yas ndan büyük iflçiler için uygulanan asgari ücretin, y ll k brüt tutar n n %25' i olarak belirlenmifltir. Bu düzenlemeden özel inflaat sahiplerinin ücretle çal flt rd inflaat iflçilerinin ödeyecekleri verginin götürü olarak tesbit edildi- i aç kça anlafl lmaktad r. Bu durumda ödenecek vergi aç s ndan esas al - H a ke m siz Y a z l a r
136 m a l i Ç Ö Z Ü M nacak vergi matrah bu flekilde tesbit edilen ücret tutar olacakt r. O halde 2007 y l aç s ndan ödenecek vergi afla daki gibi hesaplanacakt r. Takvim y l bafl ndan belirlenen asgari ücret tutar Asgari Ücretin Y ll k Brüt Tutar = 608,4 x 12 Brüt Tutar n %25'i =7300,8 x %25 Ödenecek Gelir Vergisi Oran = %15 Ödenecek Vergi = 1825,2 x %15 olacakt r. B- VERG N N ÖDENMES = 608,4.-YTL =7.300,8.-YTL = 1825,2-YTL = 273,78 YTL Özel inflaat iflinde çal flan iflçilerin ödeyecekleri verginin karneye iflletilmek suretiyle tarh edildikten sonra ilk taksiti mal y l n ikinci ay nda, di er taksiti de sekizinci ay nda olmak üzere iki taksit halinde yat r lmas gerekmektedir. C- fiveren N SORUMLULU U Özel inflaat ifllerinde çal flt r lmak suretiyle istihdam edilen iflçilerin karne almamalar yada karne almalar na ra men ödemeleri gereken vergiyi ödememeleri halinde iflverenin sorumlulu unun ne olacakt r. Özel inflaat sahipleri, yanlar nda çal flanlar n vergi mükellefiyetlerini yerine getirmede herhangi bir sorumluluklar yoktur. Vergi Usul Kanununda belirtilen sorumluluk müessesesi bu tip inflaatlarda uygulanmayacakt r. Özel inflaatta sadece konutun anlafl lmamas gerekir. Buradaki temel konu, ticari amaç tafl y p tafl mad, yap lan inflaat n devaml l k ve al n p sat lmaya yönelik bir amaç tafl y p tafl mad d r. Özel inflaat sahiplerinin bu ifllerden dolay gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmamas, yanlar nda çal flt rd klar iflçilere yapt klar ödemelerinde, vergi kesintisine tabi tutulmamas n gerektirir. Konuyla ilgili yarg karar nda; özel inflaat sahiplerinin yanlar nda çal flanlar n vergi mükellefiyetlerini yerine getirme zorunlulu u yoktur. Özel inflaat iflinde istihdam etti i iflçilere ait götürü vergiyi, sorumlu s fat yla kanuni süresinde tarh ettirmedi i saptanan daval ad na 1969-1970 takvim y llar için sal nan gelir vergisi ve kesilen kusur ve usulsüzlük cezalar n ; 213 sa- 136 H a ke m s i z Y a z l a r
m a l i Ç Ö Z Ü M 137 y l Vergi Usul Kanunun 251. maddesiyle kazançlar götürü usulde saptanan ticaret, sanat ve serbest meslek erbab yla götürü gider usulünü kabul eden gayrimenkul sermaye irad sahiplerinin yanlar nda çal flan hizmet erbab n n kanunun tayin etti i süre zarf nda, karne almamalar n ve karnelerinde yaz l vergilerini özemelerini temin etmeye zorunlu olduklar hükme hükme ba land, yükümlünün özel inflaat sahibi oldu u ve aç klanan madde ile özel inflaat sahiplerine böyle bir yükümlülük tahmil edilmedi i gerekçesiyle kald r lan temyiz komisyonu karar dairemizce de uygun görüldü ünden davan n reddine oy birli i ile karar verildi. (Dn.13. D.30.04.1976 gün ve E.1975/2381 K. 1976/1416) D-S GORTAYA L fik N SORUMLULUK: Öte yandan özel inflaat sahiplerinin sigorta primi kesip yat rma mükellefiyetleriyle ilgili olarak, bu mükellefiyetten muaf tutulmalar söz konusu de ildir. flçilere yap lan ücret ödemelerinden kesecekleri sigorta primini, iflverene isabet eden iflveren hissesi ile birlikte, ödemelerin yap ld tarihi izleyen ay n sonuna kadar, ayl k sigorta prim bildirgesi ile birlikte lgili sigorta müdürlüklerine bildirip ödemeye zorunludurlar. IV- SONUÇ Özel inflaat iflleri, kendi nam ve hesab na inflaat yapmak ve/veya satmak olarak ifade edilebilir. Bu kapsamda, özel inflaat iflleri vergi rejimi, baflkas nam ve hesab na inflaat yap lmas halinde GVK 42 maddeye stopaj yoluyla vergilendirme ve as l kazanc n taahhüt ifli bittikten sonra ortaya ç kt vergilendirme rejiminden tamamen farkl d r. Kiflilerin kendi nam ve hesaplar na özel inflaat ifli yapmalar nda iki farkl durum söz konusudur. buradaki temel ayr m ticari kazanç elde etme gayesi, yada sat m iflinin sürekli olup olmad - d r. Satma amac yla yap lan özel inflaatlarda çal flan iflçilerinden, inflaat yapan (iflveren), vergi sorumlusu s fat yla yapt ücret ödemelerinden vergi kesintisi yap p vergi dairesine yat rmak zorundad r. Sigorta primi de ayn flekilde kesilip yat r lmas gerekir. Satma amac güdülmeden yap lan özel inflaatlarda ise, inflaat yapan n yan nda çal flan iflçilere yap lan ücret ödemeleriyle ilgili, vergileme aç s ndan inflaat yapan n herhangi sorumlulu u bulunmamaktad r. Bu flekilde çal flanlar n ücretleri götürü olarak vergilendirilir. H a ke m siz Y a z l a r
138 m a l i Ç Ö Z Ü M Bununla beraber, yap lan ücret ödemelerinden sigorta primi hesaplan p, ilgili sigorta müdürlü üne yat r lmas gerekir. KAYNAKÇA Aksakal (Ersoy), Ayten (2001) nflaat ifllerinde çal flan iflçilerin vergilendirilmesi MMMO Derne i Ankara fiube Bülteni Mart/Nisan 2001 Say s K z lot, fiükrü (1999). nflaat Muhasebesi. Ankara: Yaklafl m Yay nlar fienlik, Mehmet (2005). nflaat Muhasebesi. stanbul :Detay Yay nc l k H a ke m s i z Y a z l a r