2011 RÜZGAR ENERJİSİ YATIRIMI PROJE FİZİBİLİTESİ mdn Finansal Danışmanlık
RÜZGAR ENERJİSİ YATIRIMI- PROJE FİZİBİLİTESİ Yenilenebilir enerji kaynaklarından, rüzgar enerjisi dışa bağımlılıktan uzak, temiz enerji yaratması, işletme giderlerinin nispeten az ve fiyat belirsizliği riskinin asgaride olması nedeniyle yatırım yapılması tercih edilen projelerin başında gelmektedir. Yatırım yapılmadan önce rüzgar enerjisi santrali kurma ve işletme maliyeti büyük ölçüde bellidir. Rüzgar enerjisinden elektrik üretim maliyetinin yaklaşık %80 i üstyapı harcamalarından oluşmaktadır. Yatırıma ayrılan sermayenin büyük bir kısmı yatırımın 1. ve 2. yılında harcanmaktadır. Bu nedenle rüzgar enerjisi yatırımları sermaye yoğun yatırımlardır. Rüzgar enerjisi yatırım fizibilitesi çalışmaları iki aşamalı bir çalışmadır. Birinci aşama; yatırımın teknik olarak analiz edildiği teknik analiz aşamadır. İkinci aşama; yatırımın ekonomik olarak analiz edildiği finansal analiz aşamasıdır. Yatırımın ekonomik olarak uygulama kararının alınması bu aşamadadır. Hiçbir yatırımcı karlılığı piyasa getirisi ortalamalarından düşük olan bir projeye sermaye koymak istemeyecektir. Yatırımın ekonomik faydasının iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde projenin uygulaması gerçekleştirilmiş ve üretim aşamasındaki yatırımın ekonomik fayda sağlamadığı ortaya çıkmış ve uzun vadeli taahhütlerin altında bulunulması nedeniylede yatırımın geri dönülmezliğini de zorlaşmış olacaktır. I.FAZ - Teknik Analiz Türkiye de rüzgar santrallerinin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Santralin hangi bölgeye inşa edileceği kararı Rüzgar Enerjisi Atlası yardımıyla alınmaktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu na (EPDK) yapılan santral kurma başvurularında bazı bölgeler için tek başvuru bazı bölgelerde (rüzgar gücünün yüksek olduğu bölgeler) birden fazla başvuru yapılmıştır. Tekli başvurular, yatırımcıların gerekli zorunlu uygulamaları yerine getirmelerinden sonra lisans alması kolay başvurulardır, çoklu başvurularda yapılacak yarışma sonucu devlete en çok katkı payı ödemeye razı olan yatırımcı lisans alma hakkını elde edecektir. (Katkı payı bir maliyet oluşturacağından yatırımcılar elde edecekleri gelirden ne kadarlık kısmından vazgeçeceğini iyi hesaplamak zorundadırlar.) Yatırımcı tarafından santral kurmak için tespit edilen rüzgar sahasında en az bir sene rüzgar ölçümü yapılmalıdır. Ölçümler sahanın belli bölgelerine dikilen 50m-80m ölçüm direkleri ile yapılmaktadır. Rüzgar hızının ve yönünün diğer meteorolojik etkenlerle ölçümlenmesi uzmanlık gerektiren bir alandır. Bu nedenle ölçümler iyi mühendislik firmaları tarafından yapılmalıdır. Yapılan ölçümlerin doğru ve net olması yatırımın verimliliğine baz teşkil edecektir. Ölçümdeki ufak hatalar rüzgar gücünün rüzgar hızıyla doğru orantılı olması nedeniyle yatırımın ekonomik karlılığını
etkileyecektir. Bu yüzden alınan ölçümlerin en yakın meteoroloji istasyonu tarafından kayıt edilen rüzgar ölçümleriyle karşılaştırılması ölçüm rakamlarını teyit etmeye yarayacaktır. Ayrıca yatırım projesinin geleceğe yönelik analizinin yapılabilmesi için yine aynı meteoroloji istasyonundan geçmiş 10-20 yıllık veri setleri satın alınır. Yine tarihsel modelleme ve diğer modelleme programları kullanılarak projeksiyon rüzgar verileri elde edilir. Bu veriler ile gelecekte elde edilecek tahmini rüzgar enerjisi rakamları elde edilir. Rüzgar ölçümü tamamlandıktan sonra micrositing raporları hazırlanır. Kurulacak olan santralde haritasal ve çevresel kısıtlar dikkate alınarak optimum enerjiyi elde etmek amacıyla türbin yerleşimlerini yardımcı olacak raporların hazırlanması gerekmektedir. Yapılan rüzgar ölçümleri WASP, Windfarmer, Winpro gibi yazılım programları kullanılarak rüzgarın kapasitesi ölçülür. Programlar sayesinde ortaya çıkan kapasite faktörü kurulacak olan santralin ne kadar enerji üreteceğini gösterecektir. Üretime konu olacak türbinlerin seçilmesi ve yerleştirilmesi de hazırlanan bu raporların neticesinde karara bağlanacaktır. Rüzgar ölçümlerinin sonuçlandırılmasından sonra yine mühendislik ve inşaat firmalarının birlikte çalışması sonucunda tesis maliyeti hazırlanır. Başlıca tesis maliyet kalemleri birkaç örnek kalem ile aşağıda verilmiştir. İnşaat İşleri; Yol maliyeti Saha hazırlama RT temelleri RT kablo kanalları Elektromekanik ekipman; (teşvik kapsamı dikkate alınmalı) Rüzgar Türbini RT kulesi + kanat Elektrik tesisat Ünite trafosu Nakil Hattı ve Şebeke Bağlantısı; Şebeke bağlantısı ENH bedeli
Proje Geliştirme Masrafları; İşletme Giderleri; Diğer; Met mast Proje ve rapor bedelleri Dizayn masrafları Mühendislik masrafları Arazi kira giderleri Bakım giderleri Personel idari giderler Sigorta giderleri Tesis maliyetini daha önce de belirttiğimiz üzere en yüksek maliyet kalemi olan türbin bedelleri oluşturmaktadır. Her ne kadar teknolojinin gelişimi arttıkça türbin üretim maliyetlerinin de ters orantılı olarak azalması avantaj sağlasa da tamamen ithalata yönelik bir yatırım olduğundan 2010 yılsonu itibariyle anons edilen teşvik kalemleri tartışılır. II. FAZ - Finansal Analiz Rüzgar enerjisi yatırım fizibilitesinde teknik fizibilitenin önemi kadar finansal fizibilitenin de önemi büyüktür. Her iki fizibilite çalışması tek başlarına bir anlam ifade etmez, iyi bir yatırım fizibilitesinden bahsediyorsak bunun hem teknik hem de finansal fizibilitesinin iyi yapılmış olması gerekmektedir. Rüzgar enerjisi yatırımı teknik analiz sonucu elde edilen veriler ( net enerji üretimi, türbin maliyeti, inşaat maliyeti vb.) toplanıldıktan sonra ekonomik fizibilite süreci başlar. Projenin bütün finansal analizleri yapıldıktan sonra yatırımın ekonomik olarak karlı bulunulması akabinde yatırımın uygulama kararı alınır ve yapım aşamasına geçilir. Makroekonomik riskler, sürdürülebilirlik, pazarın yaşam eğrisi, gelecekte yapılması muhtemel değişiklikler ve projelerin yatırım üzerindeki etkileri göz önünde bulundurularak finansal analiz yapılır.
Rüzgar enerjisinin yatırım karı proje ile ilgili nakit giriş ve çıkışlarının bugüne indirgenmiş değerleri arasındaki fark olarak gösterilir. proje ile ilgili yatırım harcamaları ve diğer nakit çıkışları n+1 n+2 n+3 n+4 n+5 n+6 n+7 n+8 n+9 n+10 n P R O J E S Ü R E S İ n+1 n+2 n+3 n+4 n+5 n+6 n+7 n+8 n+9 n+10 projenin üretime geçmesiyle birlikte elde edilen nakit girişleri Finansal analiz yapılırken makroekonomik büyüme, enflasyon, kurlar, satış hacmi, pazar etkisi, çıktı ve girdi fiyatları diğer bütün varsayımlar dikkate alınır. Yatırım projesinin ekonomik analiz yapılırken oluşturulan finansal projeksiyonlar neticesinde net nakit akım tablosu elde edilir. Projeksiyonlar, gelirler, işletme giderleri, yatırım ve amortisman giderleri, finansman gelir ve giderleri, vergiler (KDV, kurumlar ) işletme sermayeleri dikkate alınarak gelir tablosu oluşturulur ve nihai nakit akımı elde edilir. Oluşan nakit akımı tablosu üzerinden projenin ekonomik karlılığı hesaplanır. Aşağıda fizibilite çalışmalarına endeks teşkil edecek başlıca finansal oranlar vardır. Karlılık Endeksi İç Verim Oranı İVO-IRR Proje Karlılığı Yatırım Kararı Net Bugünkü Değer NBD-NPV Yatırımın Geri Dönüş Süresi
NBD-NPV: Yatırım süreci döneminde proje nakit girişleri ve çıkışlarının bugünkü değerini gösterir. NBD NPV = + DEĞER Kazancımızın yapılacak olan yatırım değerinden yüksek olacağı anlamına gelir. NBD NPV = - DEĞER Yatırım giderlerinin elde edilecek gelirlerden daha fazla olacağı anlamına gelir. NBD NPV = 0 Yatırım projesinin başa baş noktasında olduğunu gösterir. İç Verim Oranı İVO-IRR: Projenin yapılabilir olması için yatırımcıya sağlayacağı minimum getiri oranını gösterir. Elde dilen yatırım getiri oranı piyasa gösterge iskonto oranı ile kıyas edilir. Yatırımın Geri Dönüş Süresi: Proje getirisinin yatırım bedelini geçtiği zamana verilen addır. Kısa dönüş süreleri her zaman tercih edilecektir. Ancak burada paranın zaman değeri de dikkate alınmalıdır. Karlılık Endeksi: Projenin en basit anlamda karlılığını gösteren orandır. Her zaman 1 in üstünde olması tercih edilir. Sermaye Maliyeti: Projenin sermayedarları tarafından kullanılan kaynağın ortalama maliyetini gösterir. Yatırımcıların beklediği sermaye getiri oranıdır. Duyarlılık Analizi Finansal fizibilite oransal olarak ortaya konduktan sonra projenin duyarlılık analizi yapılır. Projenin varsayımlarının oluşturan temel göstergelerde değişiklikler yapılarak projenin sağlayacağı nakit akımları tekrar hesaplanır. Böylece projenin karlılığını hangi etkenlerin ne kadar etkileyeceği ortaya konulur. Varsayılan etkenlerin başında kur, enflasyon, faiz oranları, işletmenin faaliyetinin geçici olarak durması gibi bütün kayıp kazançların etkisi ölçülür. Projenin Finansmanı Yatırımın uygulama kararı alınmasından sonra yatırımın sermaye ihtiyacının nasıl karşılanacağı karara bağlanır. Yatırımın tamamen özsermaye ile mi yapılacağı yoksa dış kaynaklardan sağlanacak finansman ile mi yapılacağı kararı alınır. Rüzgar enerjisi
santralleri sermaye yoğun yatırımlar olduğundan sermaye ihtiyacı kredi temin edilerek giderilir. Yapılan finansal analizler içerisinde sermayenin maliyeti hesaplandığı için rüzgar enerjisi yatırımının kredi maliyetleri ve nakit akımına etkileri hali hazırda hesaplanmış olacaktır. Dış kaynaklardan temin edilecek olan finansman için yatırımcının hem finansman öncesi hem finansman aşamasında hem de finansman sonrası, temin edilecek dış finansmanı yönetme kabiliyeti, yatırımın getirisini etkilemesi açısından önem arz edecektir. Rüzgar Enerjisi Yatırım Süreci I.FAZ - Teknik Analiz a. Rüzgar Santrali Saha Seçimi (Rüzgar yoğun saha seçimi) b. Rüzgar Ölçüm Direklerinin Yerleşim Yerlerinin Belirlenmesi c. Rüzgar Ölçüm Direklerini Yerleştirilmesi d. Rüzgar Ölçümünün Yapılması e. Ölçüm Verilerinin Kaydedilmesi (Referans meteoroloji istasyonundan satın alınan veriler ile elde edilen ölçüm verilerinin karşılaştırılması yapılarak veri desteğinin ve teyidinin sağlanması rüzgardan elde edilecek gücün büyüklüğünü gösterecektir.) f. Gelecek Yılların Rüzgar Tahminin Yapılması (MCP yöntemi ile referans meteoroloji istasyonundan alınan geçmişe yönelik 10-20 yıllık veri setiyle tarihsel simülasyon veya ayna modeli kullanılarak kıyaslamaya gidilir ve uzun dönemli rüzgar tahmini yapılır.) g. Sahanın Topografik Haritasının Oluşturulması h. WASP-Windfarmer-Winpro etc. Yazılım Modelleri Kullanılarak Elektrik Üretim Kapasitesi Tespit Edilir. (Elektrik üretim kapasitesi yatırımcının finansal fizibilitesini hazırlayabilmesi, İç Verim Oranı (İVO-IRR), Net Bugünkü Değer (NBD-NPV), Yatırımın Geri Dönüşüm Yılı vb. tespitlerinde baz teşkil edecektir.)
i. Modellerin Çalıştırılması İle Rüzgar Tribün Yerleşim Planlarının Çevresel ve Yasal Kısıtlamalar Dikkate Alınarak Oluşturulması ve Türbin Tipi Seçilmesi j. Seçilen Yerleşim Alanında, Seçilen Türbin ile Ölçüm Verileri ile NET ENERJİ Üretim Miktarının Hesaplanması II. FAZ - Finansal Analiz a. Rüzgar Enerjisi Üretimi Finansal Fizibilitenin Hazırlanması Net enerji üretimi baz alınarak yatırımın nakit akışlarının yaratacağı karlılığının ölçülmesi Finansal projeksiyonların hesaplanması Yatırım Maliyeti Satış ve Gelirler Faaliyet Giderleri Katkı Payı Ödemeleri Amortisman Giderleri Finansman Gelir ve Giderler Vergi vb. kalemler Ekonomik olarak yatırımın karlılığının tespit edilmesi İç Verim Oranı İVO/IRR Net Bugünkü Değer NBD/NPV Yatırımın Geri Dönüş Süresi Karlılık Endeksi Sermaye Maliyeti Projenin Risk Analizinin Yapılması Projenin Duyarlılık Analizinin Yapılması b. Rüzgar Enerjisinden Elektrik Üretimiyle İlgili Devlet Kurumlarından Alınan İzinler, Raporlar ve Lisanlar Doğrultusunda Yatırımın Uygulama Kararının Alınması c. Sermaye Maliyet Hesaplamaları Doğrultusunda Yatırımın, Dış Kredi Kaynaklarından Finansman Sağlanması Kararıyla Finansman Çalışmalarının Uygulanması