İÇİNDEKİLER BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI... 9 I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar), Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama Tablosunun ve Faydasal Maliyet Analizlerinin Yapılması... 9 I.2. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses Akım Şeması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler... 18 I.3. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl ve Nereden Temin Edileceği... 32 I.4. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere Ne Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması... 33 I.5. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarları ve Arazinin Tanımlanması... 34 I.6. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinaların, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri... 34 I.7. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi... 35 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 36 II.1.Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları... 36 II.2. Bölgeye İlişkin Varsa 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası ile Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve Faaliyet Alanının 1/100.000 Ölçekli Harita Üzerinde İşaretlenmesi... 41 II.3. 1/25.000 ve 1/5000 lik Halihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli 1 Km lik Yarıçap üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi Alanları, Ulaşım Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma Alanları, Diğer Stratejik Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen Alanlarının Gösterimi... 42 II.4. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Atık Su Arıtma Tesisi, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye Binalarının Gösterilmesi)... 42 II.5. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait Panaromik Fotoğraflarının Eklenmesi... 44 BÖLÜM III: PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı)... 50 III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve Çalışma Alanı Stratigrafik Jeoloji, Jeomorfoloji, Yapısal Jeoloji, Benzersiz Oluşumlar, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Çığ, Sel, Kaya düşmesi, Jeoteknik Değerlendirme (Mühendislik Jeolojisi, Stabilite, Zemin Emniyeti), 1/25.000 lik Harita ve kesitler, (Genel Jeoloji Başlığı Altında Bölgenin Genel Jeoloji Haritası, İnceleme Alanının Jeolojisi Başlığı Altında Stratigrafik Kesit Konulması)... 50 III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu... 80 III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını gibi 7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar)... 80 III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve Etkileri, Türkiye Deprem Bölgesi Haritasının Eklenmesi)... 80 III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yer Altı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafelerive Debileri (Sahanın Genel Karakteri, Yer Altı Seviyesi, Yer Altı Suyundan Faydalanma Durumu, Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu)... 92 III.4. Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri... 94 III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Mesafesi... 94 1
III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları... 95 III.5. Flora ve Fauna [Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Bu Çalışmaların Hangi Dönemde Yapıldığı, nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları, ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book a göre İrdelenmesi, Flora Tablosunun Oluşturulması, Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu ile Yaşama Ortamları, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre İncelenmesi, Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi kapsamında Bulunan Türlerin Belirlenmesi... 96 III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler. (Bölgenin Genel İklim Koşulları, Bölgenin Sıcaklık dağılımı, Yağış Dağılımı, Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu, Sayılı Günler Dağılımı (Sisli, Kar Yağışlı, Karla Örtülü, En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı), Bölgenin Rüzgar Dağılımı, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri, Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş ve Uzun Yıllar Değerleri Olarak Rapora Konulması... 122 III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Doğal Bitki Örtüsü olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b.).. 122 III.8. Tarım ve Hayvancılık (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Hayvancılık Türleri, Beslanma Alanları)... 179 III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları ile İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Olası Etkileri... 184 III.10. Orman Alanları Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerinin İrdelenmesi ve alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya Mesafesinin Belirtilmesi... 187 III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Etki Alanı İçerisinde Toprak, Hava ve Su v.b. Kirlilik Analizlerinin Yapılarak Değerlendirilmesi... 189 *Su İçin Mevcut Kirlilik Yükünün Tespiti; Atıksuyun Arıtıldıktan Sonraki Verileceği Alıcı ortamda Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), Askıda Katı Madde (AKM), Çökebilir Katı Madde, ph, Sıcaklık, Çözünmüş Oksijen, Yağ ve Gres, Biyolojik Oksijen İhtiyacı Ölçümlerinin Yapılması... 189 *Hava için Mevcut Kirlilik Yükünün Tespiti; Çevre Havasında Partikül Madde (PM10) ve Çöken Toz ile Çöken Tozda Ağır Metal Analizi Ölçümlerinin yapılması Bununla Birlikte Aliağa Eylem Planı Kapsamında Bölgenin Mevcut Hava Kalitesi ve Hassasiyetide Dikkate Alınarak Oluşması Beklenen Ek Yükün Etkileri İrdelenmeli... 190 *Toprak İçin Mevcut kirlilik Yükünün Tespiti; Toprakta Verimlilik Analizinin Yapılması (Su ile Doygunluk, Tuz, Ph, Kireç, Fosfor, Potasyum, Organik Madde ve Mikro Elementler (Fe, Zn, Cu, Mg, Mn ve Ca)... 193 BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu Bölümde Faaliyetin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Tanımlanır; Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari ve Teknik Önlemler Ayrı Ayrı ve Ayrıntılı Bir Şekilde Açıklanır.)... 195 IV.1.Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları... 195 IV.2. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler... 197 IV.3.Yerleşimler (İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler, Alınacak Önlemler ve Mesafeleri)... 198 2
IV.4. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi)... 199 IV.5. Proje Kapsamında Elektrifikasyon Planı... 200 IV.6. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (Burada Gerekli İzinler Alınmalı ve İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir)... 201 IV.7. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri, Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne Miktarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak Emisyonlar ve Alınacak Önlemler... 215 IV.8. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının Gösterilmesi, Gaz ve Toz Tutma Yöntemlerinin Açıklanması... 252 IV.9. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Üretim Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Gürültüyü Azaltmak için Alınacak Önlemler, Akustik Rapor... 257 IV.10. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Meydana Gelebilecek Katı, Tehlikeli (Atık, Yağ, vs.) ve Tıbbi Atıkların Cinsi, Miktarı ve Özellikleri, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği... 259 IV.11. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları... 267 IV.12. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler... 270 IV.13. Proje Kapsamındaki ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergah Yolarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar için Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu)... 272 IV.14. Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi (Tesis İzni ve Açılma Ruhsatı ile İlgili Bilgilerin ve Taahhüdün Yer Alması)... 275 IV.15.Proje İçin Çevresel Fayda Maliyet Analizleri, Sosyo Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... 276 IV.16. Acil Eylem Planı (Ünitelerde Meydana Gelebilecek Muhtemel Kaza, Toz Tutma Ünitelerinin Devre Dışı Kalması, Yangın, Deprem, Seli Sabotaja Karşı Alınması Gerekli Önlemler)... 280 IV.17. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler. (Arazi Islahı, İşletme Sonu ve Uzun Süreli Saha Bakım Programı, Mevcut Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri ve İzlenmesi)... 281 BÖLÜM V: HALKIN KATILIMI... 282 (Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler)... 282 BÖLÜM VI: YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 285 (Bu Bölümde Projenin Genel Özeti Yapılarak İlgili Yönetmeliklere Uyacağının Taahhüdünün Verilmesi. Tesisten Kaynaklanacak Gaz ve Toz Emisyonlarının, Atıksuyun, Katı Atık ve Gürültünün Ölçüm ve İzleme Parametrelerinin Oluşturulması)... 285 EKLER Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi, Belge ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar NOTLAR VE KAYNAKLAR ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI 3
TABLO DİZİNİ Çelikhane ÇED Raporu Tablo I.1.1. Türkiye nin Toplam Ham Çelik Üretimi... 11 Tablo I.1.2. Zamanlama Tablosu... 15 Tablo I.1.3. Proje Yatırım Maliyetleri... 16 Tablo I.3.1. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları... 32 Tablo I.5.1. Parsel Numaraları ve Alanlar... 34 Tablo I.6.1.Proje kapsamında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar... 34 Tablo II.1.1. 206 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları... 37 Tablo II.1.2. 207 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları... 38 Tablo II.1.3. 212 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları... 39 Tablo II.1.4. 213 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları... 39 Tablo II.1.5. 35 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları... 40 Tablo II.1.6. Proje Alanının Çevresini Gösterir Koordinatlar... 40 TabloI I.4.1. Üniteler ve Büyüklükleri (Yaklaşık)... 43 Tablo III.1.1. Sondajlar ve Yeraltı Su Seviyeleri... 57 Tablo III.1.2. Vs Kesme Dalga Hızına Göre Yerel Zemin Sınıflandırılması... 58 Tablo III.1.3. Vs Kesme Dalga Hızına Göre Birim Türleri... 58 Tablo III.1.4. GPS ile Belirlenen Sismik Ölçüm Noktalarının Koordinat Değerleri... 59 Tablo III.1.5. GPS ile Belirlenen Sismik Ölçüm Noktalarının Koordinat Değerleri... 67 Tablo III.1.6. Sondajlardan Alınan Numuneler Üzerinde Tek Eksenli Basınç, Elek Analizi, Atterberg Limitleri, Doğal Su İçeriği, Doğal Birim Hacim Ağırlık Deneyleri... 69 Tablo III.1.7. Zemin Deney Sonuçları ve Birleştirilmiş Zemin Sınıflaması... 70 Tablo III.1.8. Kohezyonlu Zeminlerin Plastisite İndisine Göre Belirlenmesi(Burmister,1951)... 71 Tablo III.1.9. Kıvamlılık İndeksi... 71 Tablo III.1.10 Likitide İndeksi... 72 Tablo III.1.11. Tek Eksenli Basınç Deney sonuçları... 73 Tablo III.1.12. Tek eksenli Basınç Deneyi Sonuçlarına Göre Taşıma Güçleri... 74 Tablo III.1.13. Deprem Prametreleri... 75 Tablo III.1.14. Bazı Zemin Türlerine Göre Yatak Katsayıları... 75 Tablo III.1.15. Bina Önem Katsayısı... 76 Tablo III.1.16.Etüt Alanında En Düşük Çıkan Taşıma Gücüne GöreOturma Miktarı... 78 Tablo III.1.17. Şişme Potansiyeli... 78 Tablo III.1.18. Sondaj Kuyularının Derinliğe Göre Zemin Sınıfı ve Atterberg Limit Değerleri... 79 Tablo III.3.1. Açılan Temel Sondajlarında Ölçülen Yeraltısuyu Seviyeleri... 92 Tablo III.3.2. Zeminlerin (K) Geçirimlilik Katsayılarına Göre Tanımlanması... 93 Tablo III.3.3. Sondajlarda Yapılan Deneyler... 93 Tablo III.5.1. Flora Türleri... 99 Tablo III.5.2. Amphibia (İki Yaşamlılar)... 114 Tablo III.5.3. Reptilia (Sürüngenler)... 114 Tablo III.5.4. Mammalia (Memeliler)... 115 Tablo III.5.5. Aves (Kuşlar)... 116 Tablo III.6.1. Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 122 Tablo III.6.3. Sıcaklık Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 124 Tablo III.6.4. Basınç Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 125 Tablo III.6.5. Basınç Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 126 Tablo III.6.6. Yağış Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 127 Tablo III.6.7. Yağış Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 128 Tablo III.6.8. Ortalama Nispi Nem (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 129 Tablo III.6.9. Ortalama Nispi Nem (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 130 Tablo III.6.10. Ortalama Nispi Nem (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 131 Tablo III.6.11. Açık Yüzey Buharlaşma Değerleri (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)132 Tablo III.6.12. Sayılı Günler Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 133 Tablo III.6.13. Sayılı Günler Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 135 Tablo III.6.14. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları).. 138 Tablo III.6.15. Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 142 Tablo III.6.16. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları(AliağaMeteorolojiİstasyonu 2007-2011YıllarıGözlem Kayıtları)... 146 Tablo III.6.17.Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı (AliağaMeteorolojiİstasyonu2007-2011YıllarıGözlemKayıtları)... 150 Tablo III.6.18. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları). 154 Tablo III.6.19. Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı (Dikili Meteorolojiİstasyonu1970-2011YıllarıGözlemKayıtları)... 158 Tablo III.6.20. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 162 Tablo III.6.21. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 162 Tablo III.6.22. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları). 163 Tablo III.6.23. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 163 4
Tablo III.6.24. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 164 Tablo III.6.25. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları). 165 Tablo III.6.26. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 165 Tablo III.6.27. Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 166 Tablo III.6.28. Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 167 Tablo III.7.1. Toprak Durumu... 168 Tablo III.7.2. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı... 172 Tablo III.7.3. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunluk... 173 Tablo III.7.4. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı... 174 Tablo III.7.5. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Mevcut Arazi Kullanımı Dağılımı... 175 Tablo III.8.1.Arazi Kullanım Durumu... 179 Tablo III.8.2. Ürün Grupları ve Üretim Değerleri... 180 Tablo III.8.3. Aliağa Tarım Alanları... 181 Tablo III.8.4. Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler... 182 Tablo III.8.5. Sebzeler... 182 Tablo III.8.6. Meyveler... 183 Tablo III.10.1. İzmir İli Orman Varlığı... 187 Tablo III.11.1. İzmir İli Tarım Topraklarının Bünyesi... 194 Tablo III.11.2. İzmir İli Tarım Topraklarının Reaksiyonu... 194 Tablo IV.4.1.İzmir İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu... 199 Tablo III.7. Aliağa İlçesi Nüfus Bilgileri... 200 Tablo IV.6.1. Evsel Atık Su Karakteristik Değerleri ve Oluşacak Atıksu Kirlilik Yükleri... 201 Tablo IV.6.2.Habaş Tesisleri Mevcut Su Kullanımı... 203 Tablo IV.6.3. Evsel Atık Sularda Kirleticiler, Ortalama Konsantrasyonları ve Oluşacak Atıksuyun Kirlilik Yükü... 204 Tablo IV.6.4.Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1: Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular... 205 Tablo IV.6.5. Proje Kapsamında Yeraltısuyu Kaynaklarından Temin Edilecek Su Miktarı... 206 Tablo IV.6.6.Proje Kapsamında Kullanılacak Kuyulara İlişkin Bilgiler... 206 Tablo IV.6.7. Soğutma Suyunun Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları... 211 Tablo IV.6.8. Proseste Kullanılacak Soğutma Suyu Miktarları... 213 Tablo IV.6.9.Nemlendirme İşleminde Kullanılacak Su Miktarları... 214 Tablo IV.7.1.Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılan Emisyon Faktörleri... 216 Tablo IV.7.2. İnşaat Aşamasında Kirletici Emisyonu Kütlesel Debileri... 218 Tablo IV.7.3. Senaryo 1:Kontrolsüz Şartlar... 218 Tablo IV.7.4. Senaryo 2:Kontrollü Şartlar... 218 Tablo IV.7.4.İnşaat Aşamasında Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 219 Tablo IV.7.5. Emisyonların Kütlesel Debileri... 227 Tablo IV.7.6 Emisyon Konsantrasyonları... 228 Tablo IV.7.7.Gaz Emisyonlarının Sürekli Ölçümü İçin Sınır Değerler... 231 Tablo IV.7.8. İşletme AşamasındaHava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 236 Tablo IV.7.9.Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler ve Emiyonların Kütlesel Debileri... 241 Tablo IV.7.10.Ölçüm Sonuçları... 248 Tablo IV.7.11.İşletme AşamasındaToplam Kirlenme Değerleri... 248 Tablo IV.7.12.Meteorolojik Açıdan Kötü Durumda Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 249 Tablo IV.7.13.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Partiküler Madde (PM) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 TabloIV.7.14.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Çöken Toz Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.7.15.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Azot Dioksit (NO2) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.7.16.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Kükürt Dioksit (SO2) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.7.17.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Karbon Monoksit (CO) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.7.18. İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Uçucu Organik Bileşik (VOC) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.7.19. İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Kurşun (Pb) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... 250 Tablo IV.8.1. Oluşabilecek Emisyonlar İçin Alınan Emisyon Önleyici Tedbirler... 253 Tablo IV.13.1. Faaliyetten Kaynaklanacak Trafik Yükü... 273 5
ŞEKİL DİZİNİ Şekil I.1.1. Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Üretimi... 11 Şekil I.1.2.Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Tüketimi... 11 Şekil I.1.3.Türkiye nin Çelik Ürünü Üretiminin Tüketimini Karşılama Oranı... 12 Şekil I.2.1. Poliplerle Hurda Alınması Tipik Gösterimi... 19 Şekil I.2.2. Tipik Hurda Sepetleri... 19 Şekil I.2.3. Tipik Elektrik Ark Ocağı... 20 Şekil I.2.4. Elektrik Ark Ocağında Şarj Alma Anı Tipik Gösterimi... 21 Şekil I.2.4. Döküm Alma İşlemi Tamamlandıktan Sonra Pota Ocağı ve EAO Tipik Gösterimi... 24 Şekil I.2.5. Vakum Ünitesi ve Vakum Pompası Tipik Gösterimi... 25 Şekil I.2.6. Tipik Toz Toplama Sistemi... 29 Şekil I.2.7. İş Akım Şeması... 31 Şekil II.5.1. Faaliyet Alanının Ülke ve Bölge İçindeki Konumu... 44 Şekil II.5.2. Faaliyet Alanını ve Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafları... 46 Şekil II.5.3. Faaliyet Alanını ve Çevresini Gösteren Fotoğraflar... 48 Şekil III.1.1. Faaliyet Alanının Uydudan Görüntüsü... 50 Şekil III.1.2. Faaliyet Alanının 1/25.000 Ölçekli Haritadaki Konumu... 51 Şekil III.1.5 Geçirgenlik Derecesi Tayini (ULUSOY R. 2001)... 71 Şekil III.2.b.1. Türkiyenin ve Bölgenin Deprem Haritaları... 81 Şekil III.2.b.2 Bölgeye ve Yakın Çevresine Ait Diri Fay Haritası... 83 Şekil III.2.b.3. Etüt Alanı ve Çevresin 2007-2008 Yılları Arasında Oluşan Depremler (Kandilli)... 83 Şekil III.2.b.4. İzmir ve Çevresi İçin Sismotektonik Bölgenin Tanımı ve M.Ö.26-25.07.2001 Peryodundaki Episantır Dağılımı... 84 Şekil III.2.b.5. Sismotektonik Bölgede, 1900-25.07.2001 Yılları Arasında Meydana Gelmiş En Az 4.0 Büyüklüklü Depremlerin Yıllara Göre Değişimi... 86 Şekil III.2.b.6.Sismotektonik Bölgenin, Karakteristik Deprem Büyüklüğü - Frekans Ilişkisi... 89 Şekil III.2.b.7. Sismotektonik Bölge İçin Karakteristik Çözüme Ait Deprem Büyüklüklerinin Belli Ekonomik Yapı Ömürlerindeki (10, 20, 30, 50, 75, 100 yıl) Aşılma Olasılıkları... 90 Şekil III.2.b.8. Sismotektonik Bölge İçin Karakteristik Çözüme Ait, Deprem Büyüklüklerine Karşılık Gelen Dönüş Periyodlarının Değişimi... 91 Şekil III.5.1. Grid Kareleme Sistemi... 97 Şekil III.6.1. Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 123 Şekil III.6.2. Aylık Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 124 Şekil III.6.3. Aylık Sıcaklık Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları).. 125 Şekil III.6.4. Aylık Basınç Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 126 Şekil III.6.5. Aylık Basınç Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 127 Şekil III.6.6. Yağış Dağılımı Grafiği (mm) (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)... 128 Şekil III.6.7. Aylara Göre Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm)... 129 (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 129 Şekil III.6.8. Aylık Ortalama Nispi Nem(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 129 Şekil III.6.9. Aylık Ortalama Nispi Nem(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 130 Şekil III.6.10. Aylık Ortalama Nispi Nem (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 131 Şekil III.6.11. Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 132 Şekil III.6.12. Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 132 Şekil III.6.13. Sisli Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 133 Şekil III.6.14. Kar Yağışlı Günler Sayısı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 134 Şekil III.6.15. Dolulu Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar) 134 Şekil III.6.16. Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 134 Şekil III.6.17. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 134 Şekil III.6.18. Sisli Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 135 Şekil III.6.19. Kar Yağışlı Günler Sayısı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 136 Şekil III.6.20. Dolulu Günler Sayısı Ortalaması (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 136 Şekil III.6.21. Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 136 Şekil III.6.22. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 136 Şekil III.6.23. Maksimum Kar Kalınlığı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 137 6
Şekil III.6.24. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 139 Şekil III.6.25. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 139 Şekil III.6.26.Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 139 Şekil III.6.27. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 139 Şekil III.6.28.Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 139 Şekil III.6.29. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 140 Şekil III.6.29. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar) (Devamı)... 141 Şekil III.6.30. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 142 Şekil III.6.31. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 143 Şekil III.6.32. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 143 Şekil III.6.33. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 143 Şekil III.6.34. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 143 Şekil III.6.35. Ortalama Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 145 Şekil III.6.36. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 147 Şekil III.6.37. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 147 Şekil III.6.38. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 147 Şekil III.6.41. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 149 Şekil III.6.42. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 151 Şekil III.6.43. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 151 Şekil III.6.44. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 151 Şekil III.6.45. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 151 Şekil III.6.46. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 151 Şekil III.6.47. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aylık Rüzgar Diyagramlar (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 153 Şekil III.6.48. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 155 Şekil III.6.49. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 155 Şekil III.6.50. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 155 Şekil III.6.51. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 155 Şekil III.6.52. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 155 Şekil III.6.53. Rüzgar Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları... 157 (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 157 Şekil III.6.54. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 159 Şekil III.6.55. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 159 Şekil III.6.56. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 159 7
Şekil III.6.57. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 159 Şekil III.6.58. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 159 Şekil III.6.59. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 161 Şekil III.6.60. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 162 Şekil III.5.61. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 162 Şekil III.5.62. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 163 Şekil III.6.63. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 164 Şekil III.6.64. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 164 Şekil III.6.65. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 165 Şekil III.6.66. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtlar)... 166 Şekil III.6.67. Fırtınalı Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 166 Şekil III.6.68. Fırtınalı Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)... 167 Şekil III.7.1. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı... 176 Şekil III.7.2. Proje Sahası ve ÇalıŞma Alanında Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı... 177 Şekil III.7.3. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Mevcut Arazi Kullanımı Dağılımı... 178 Şekil III.8.1.Tarım Alanlarının Dağılımı... 181 Şekil III.9.1. İzmir Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası... 186 Şekil III.10.1. İzmir İli Orman Varlığı Haritası (Kaynak: www.ogm.gov.tr)... 188 Şekil IV.4.1. İzmir İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu... 199 Şekil IV.6.1. Su Hazırlama Ünitesi Akış Diyagramı... 207 Şekil IV.6.2. Kapalı ve Açık Devre Soğutma Suları Sirkülasyon Diyagramı... 209 Şekil IV.7.1. Kontrolsüz Şartlarda Partiküler Madde (PM)ve Çöken Toz Emisyonu Dağılımı... 221 Şekil IV.7.2. Kontrollü Şartlarda Partiküler Madde (PM) ve Çöken Toz Emisyonu Dağılımı... 222 Şekil IV.8.1. Proses Akım Şemasında Emisyon Kaynaklarının Gösterimi... 252 Şekil IV.13.1. Bölge Trafik Hacim Haritası (2011)... 273 Şekil IV.13.2. Proje Alanlarına Ulaşımı Gösterir Uydu Fotoğrafı... 273 Şekil V.1. Bugün ve Aliağa Ekspres, Yeni Vizyon Gazeteleri İlanları... 282 Şekil 5.2. Halkın Katılımı Toplantısına Ait Fotoğraflar... 284 8
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar), Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama Tablosunun ve Faydasal Maliyet Analizlerinin Yapılması Cevherden üretildiğinde konvertör sonrası elde edilen sıvı metalin pota fırınlarında iç temizliği yükseltilerek ve istenen katkı malzemelerinin ilavesi ile belirli kullanım amacına uygunlaştırılan demir esaslı alaşıma çelik adı verilir. Günümüzde demir çelik hurdasının fazlalaşması nedeniyle çelik, elektrik ark ocaklarında da üretilmektedir. Burada da cevherden üretimde olduğu gibi ergitme sonrası pota fırını kullanılmaktadır. Çelik kullanımı medeniyetin göstergelerinden biridir. 2011 yılında Türkiye nin ham çelik üretimi, % 17 oranında artışla, 34,1 milyon tonluk seviyeye ulaşmış durumdadır. Dünyanın büyük çelik üreticileri arasındaki en yüksek üretim artışını ifade eden söz konusu büyüme sayesinde, Türkiye kriz öncesi olan 2007 yılındaki seviyesine kıyasla, üretimini % 32,2 oranında arttırmış oldu. Bu yönüyle Türkiye, Çin, Hindistan ve Güney Kore nin ardından, kriz öncesi üretim seviyesinin üzerine çıkan dördüncü ülke olurken, İspanya, Fransa, Ukrayna, ABD, Japonya, Almanya, İtalya ve Rusya gibi büyük üreticilerin üretimlerinin, 2011 yılında da kriz öncesi seviyesine ulaşamadıkları gözlenmiştir. Yeni tesis yatırımlarının elektrik ark ocaklı tesislere yoğunlaşması nedeniyle, 2011 yılında üretimde yaşanan toplam 4,96 milyon tonluk artışın % 88 i elektrik ark ocaklı tesislerde gerçekleşmiştir. Elektrik ark ocaklı tesislerin üretimleri % 20,9 oranında artışla, 25,28 milyon tona yükselmiştir. 2011 yılında, Türkiye nin toplam nihai mamul üretimi, % 21,5 oranında artışla, 2010 yılındaki 26.30 milyon tondan, 31.94 milyon tona yükselmiştir. Türkiye nin nihai çelik ürünleri üretimindeki artış, % 17 seviyesinde bulunan ham çelik üretimindeki artışın üzerinde gerçekleşmiştir. Yeni kapasitelerin de katkısıyla, en yüksek üretim artışı % 36,9 oranında artışla, 6,63 milyon tondan, 9,08 milyon tona ulaşan yassı ürünlerde gözlenmiştir. Aynı dönemde, uzun ürün üretimi ise, % 16,3 oranında artışla, 19,67 milyon tondan, 22,87 milyon tona ulaşmıştır. 2011 yılında, 31,94 milyon tonluk toplam nihai çelik ürünleri üretiminin % 71,6 oranındaki kısmı uzun ürünlerden, % 28,4 oranındaki kısmı yassı ürünlerden oluşmuştur. 9
2011 yılında elde edilen toplam 5.64 milyon tonluk üretim artışının, % 57 oranındaki kısmı uzun ürünlerde, % 43 oranındaki kısmı yassı ürünlerde yaşanmıştır. 2011 yılında, Türkiye nin toplam çelik ürünleri tüketimi ise, % 14,1 oranında artışla, 23,60 milyon tondan, 26,93 milyon tona yükselmiştir. Genellikle inşaat sektörü tarafından tüketilen uzun ürünlerde, toplam tüketim % 17,7 oranında artışla, 11.66 milyon tondan, 13.72 milyon tona yükselmiştir. Daha çok otomotiv, beyaz eşya, makine sektörleri tarafından tüketilmekte olan yassı ürünlerdeki tüketim ise % 10,6 oranında artışla, 13,2 milyon tona ulaşmıştır. 2011 yılında, Türkiye nin toplam 26.93 milyon tonluk çelik ürünleri tüketiminin % 51 oranındaki kısmı uzun ürünlerden, % 49 oranındaki kısmı ise yassı ürünlerden oluşmuştur. Diğer taraftan, son yıllarda yassı ürün üretiminde yaşanan hızlı yükseliş sayesinde, 2005 yılında % 40 seviyesinde bulunan Türkiye nin yassı ürün üretiminin tüketimini karşılama oranı, 2011 yılı itibariyle % 69 seviyesine ulaşmıştır. 2005 yılında % 174 seviyesinde bulunan uzun ürünlerin tüketimi karşılama oranı ise, 2008 yılında, % 215 ile zirvesine ulaştıktan sonra, 2011 yılı itibariyle % 167 seviyesine gerilemiştir. Türkiye de uzun ürünlerde kapasite fazlası yaşanırken, yassı ürün üretiminin arttırılmasını mümkün kılacak yatırımların yapılamaması, yassı ürün üretiminin yetersiz kalmasına yol açmış ve bu durum, Türk demir çelik sektöründe dengesiz bir yapının ortaya çıkması sonucunu doğurmuştur. Yassı ürünlerdeki talep, ithalât yoluyla karşılanmış, 1990 lı yıllar, sektördeki yassı-uzun üretimindeki dengesizliğin yoğun bir şekilde tartışıldığı yıllar olmuştur. Bu durum, 1996 yılında gerçekleştirilen AKÇT (Avrupa Topluluklarını Kuran Temel Antlaşmalar) Anlaşması na da yansımış ve anlaşma çerçevesinde devlet yardımları yasaklanırken, anlaşmanın 8. maddesi kapsamında, sektörün, toplam sıcak hadde kapasitesini arttırmadan, sadece yeniden yapılandırma ve dönüşüm projelerinde, 5 yıl süreyle devlet yardımlarından yararlanabilmesine imkân sağlanmıştır. Türkiye de 2011 yılında üretilen yassı ürün miktarı 9,1 milyon ton iken; tüketilen yassı ürün miktarı 13,2 milyon ton dur. Buna karşılık 2011 yılı içerisinde slab (yassı çelik ürün) üretimi ise 9,707 milyon ton olmuştur. Üretilen yassı ürün miktarının tüketimi karşılamaması nedeniyle yassı ürünlerdeki talep, ithalat yoluyla karşılanmıştır. Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Üretimi Şekil I.1.1. de, Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Tüketimi Şekil I.1.2. de, Türkiye nin Toplam Ham Çelik Üretimi Verileri Tablo I.1.1. de ve Türkiye nin Çelik Ürünü Üretiminin Tüketimini Karşılama Oranı ise Şekil I.1.3. de verilmiştir. 10
Şekil I.1.1. Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Üretimi Şekil I.1.2.Türkiye nin Uzun ve Yassı Nihai Mamul Tüketimi Tablo I.1.1. Türkiye nin Toplam Ham Çelik Üretimi 11
Şekil I.1.3.Türkiye nin Çelik Ürünü Üretiminin Tüketimini Karşılama Oranı 1956 Yılında Hamdi BAŞARAN tarafından Hamdi Başaran Topkapı Oksijen Fabrikası adı ile temeli atılan HABAŞ Sınai ve Tıbbi Gazlar, Demir Çelik, LPG, Doğal Gaz, Ağır Makine İmalatı ve Enerji Sektörlerinde faaliyet göstermektedir. HABAŞ SINAİ VE TIBBİ GAZLARİSTİHSAL ENDÜSTRİSİ A.Ş. (Bundan sonra rapor içerisinde HABAŞolarak anılacaktır), ürün ve hizmetlerini sağlayabilmek için gerekli tesis ve ekipmanların imalatını da birbirlerini tamamlayan kendi bünyesindeki şirketleri ile gerçekleştirmektedir. HABAŞ bünyesinde daha sonra Aliağa daki Demir-Çelik Tesisleri, Çelikhane, Haddehane, Karbon (Kömür) Kurutma Tesisi, Karbondioksit Üretim Tesisi ve Otoprodüktör Elektrik Santralleri (doğal gaz ve dizel santraller) katılmıştır. HABAŞ bünyesinde yer alan tesisler aşağıda açıklanmıştır: Çelikhane: Çelikhanede yılda yaklaşık 3.000.000 ton üretim yapılmakta olup, hammaddesi yurtdışından temin edilen çeşitli hurdalardır. Haddehane: Haddehanede yılda yaklaşık 3.000.000 ton inşaat demiri üretilmektedir. Haddehanede müşteri isteğine bağlı olarak düz yuvarlak ve nervürlü olmak üzere 8 mm den 50 mm ye kadar inşaat demiri ve 5.5 mm den 20 mm ye kadar düz yuvarlak ve nervürlü kangal (filmaşin) üretimi yapılmaktadır. Karbon (Kömür) Kurutma Tesisi: Üretilecek çelik kapasitesine bağlı olarak tüm çelik başına 15 kg a kadar değişen miktarlarda kullanım zorunluluğu olan Karbon Verici (Kömürü) üretmek için HABAŞ bünyesinde kömür kurutma tesisi kurulmuştur. 12
Karbondioksit Üretim Tesisi: Habaş-Aliağa tesislerinde kurulan Karbondioksit Fabrikası nın üretim yönetimi; baca gazının içinde yaklaşık olarak %10 oranında bulunan karbondioksit gazının ayrıştırılması ve sonra saflaştırılmasına yönelik işlemlere dayanır. Tesisin kapasitesi 3 ton/saat olup, üretilen likit karbondioksitin saflığı % 99,9 dur. Spiral Kaynaklı Boru Fabrikası: Ülkemizin gün geçtikçe gelişen ekonomisinde ihtiyaç duyulan spiral boru ihtiyacını karşılamak üzere Habaş-Aliağa tesislerinde Spiral Kaynaklı Boru Fabrikası 1985 yılında üretime geçmiştir. Tesis 70.000 ton/yıl kapasitesinde olup, her cins ve çaptaki spiral boru ihtiyacını karşıladığı gibi boru ihracatıyla da ülke ekonomisine katkısı devam etmektedir. Tesiste, su boruları, petrol boruları, gaz boruları, kazık boruları (Piling Pipes) ve özel amaçlı borular üretilmektedir. Tüp Fabrikası: Habaş-Aliağa tesislerinde kurulan Tüp Fabrikası nda oksijen, argon, azot, karbondioksit gibi basınçlı gazlar için ileri teknolojide tüp üretimi için gerekli tesisat ve ekipman monte edilmiş ve üretime geçilmiştir. Bu tesis, çeşitli ebatlarda yılda 150.000 tüp imal edebilecek kapasitededir. Sıvı ve Gaz Oksijen Üretimi: Demir-Çelik Tesisleri ile aynı kampüste yer alan Gaz Tesisleri nde, tıbbi ve sınai amaçlı oksijen üretimi yapılmaktadır. 6.450 m 3 /h O 2 üretim kapasiteli tesiste üretilen O 2, aynı zamanda Demir-Çelik İşletmesindeki çelikhane ünitesinde yardımcı kimyasal olarak kullanılmaktadır. Elektrik Üretim Tesisleri: Mevcut elektrik üretim tesislerinin yıllık elektrik üretimi 1.920.000 MWh/yıl dır. Mevcut tesis kombine çevrim elektrik üretim tesisleri olup, yakıt olarak doğalgaz kullanılmaktadır. Dizel Enerji Santrali: Tesiste Dizel motor ve buhar üreten atık ısı kazanları mevcuttur. 2x18 MWe gücünde ve 34,5 kv gerilimde elektrik üretimi yapan bir kojenerasyon santralidir. Tesisin overall verimi % 75 ler civarındadır. Dizel enerji santrali çalıştırılmamaktadır. 13
HABAŞ tarafından, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii nde 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Proje alanına ait Tapular ve 212 parselin tapusu ile kira sözleşmesi Ek 1 de verilmektedir. Proje, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği" Ek-I Listesi Madde 4 ün (b) bendi kapsamında değerlendirilmiştir. Kurulması planlanan çelikhane tesisinin üretim kapasitesi 4.500.000 ton/yıl olacaktır. Çelikhanede üretilecek ürünler ise kurulacak olan sac haddehanesinde hammadde olarak kullanılacaktır. Talep olması durumunda ise piyasaya sunulabilecektir. Gerçekleştirilmesi planlanan çelikhane projesi, hurda holü, çelikhane elektrikli ark ocağı (EAO) Pota Ocağı (PO) ve Vakum Ünitesi (VD tesisi), çelikhane EAO trafo binası, pota ocağı trafo binası, Slab Blum üretim tesisi, su ünitesi, su ünitesi idari binası, atıksu arıtma tesisi, toz tutma tesisi, toz tutma tesisi idari binası, tehlikeli/tehlikesiz atık geçici depolama alanı, idari bina ve sosyal tesis (duş, yemekhane vb) ve baca tozu geçici depolama alanından oluşacaktır. Proje kapsamında yapılması planlanan ünitelerin yerleşimini gösteren Vaziyet Planı Ek 2 de verilmiştir. Projenin inşa, montaj ve sistem kontrollerinin yaklaşık 22 ayda tamamlanarak üretime geçmesi planlanmaktadır. Projeye ait Zamanlama Tablosu Tablo I.1.2. de verilmiştir. Çelikhanenin ekonomik ömrü yaklaşık 25 yıl olup, rehabilitasyon çalışmaları ve teknoloji değişikleri ile çalışma süresi uzatılabilinecektir. 14
Tablo I.1.2. Zamanlama Tablosu 2012 2013 2014 2015 PROJE AŞAMALARI SÜRE 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 ÇED VE DİĞER İZİNLER 8 AY İNŞAAT VE MONTAJ 22 AY İZİN İŞLEMLERİ VE İŞLETMEYE GEÇİŞ 4 AY 15
Tablo I.1.3. Proje Yatırım Maliyetleri TOPLAM YATIRIM MALİYETİ YERLİ YATIRIM İTHALAT TOPLAM MALİYET SAHA HAZIRLANMASI 1 DÖNÜM SAHA HARFİYATI 336.600 336.600 ÇELİK KONS BİNALAR BETON 785.400 785.400 ÇELİK 8.428.388 8.428.387 İNŞAAT DEMİRİ 1.276.275 1.276.275 VİNÇLER 1.683.000 1.683.000 3.366.000 EKİPMANLAR MÜHENDİSLİK 673.200 673.200 EAO 67.320 913.700 673.201 PO 538.728 538.728 VD 252.450 252.450 HURDA HOLU 651.826 651.826 TOZ TUTMA 1.979.713 151.470 1.979.713 SLAB DÖKÜM 2.373.030 2.373.030 BLUM 1.514.700 1.514.700 OTOMATIK ALAŞIM SİSTEMİ 168.300 134.640 302.940 SU TESİSLERİ 1.683.000 1.683.000 TRAFOLAR 2.356.200 2.356.200 ELEKTROD REGİLASYON 53.856 53.856 PLC 252.450 252.450 HİDROLİK SİSTEMLER 84.150 84.150 O2 ROBOTU 201.960 201.960 BURULOR SİSTEMİ 252.450 252.450 ELEKTROD KOLLARI 269.280 269.280 V.D 1.683.000 1.683.000 MOBİL HURDA VİNÇLERİ 2.356.200 2.356.200 DÖKÜM MAKİNALARI OTAMASYON 841.500 841.500 TOPLAM 23.646.915,400 9.214.256,700 33.494.316,3000 16
Projenin işletme aşamasında günde 3 vardiya üzerinden 24 saat çalışılması planlanmaktadır. Çelikhanenin inşaat ve montajında çalışacak personel sayısı yaklaşık 75kişi olarak belirlenmiştir. İşletme aşamasında ise çelikhanede 350 personelingörev alması planlanmaktadır. Söz konusu projenin yatırım maliyetlerine ilişkin bilgiler Tablo I.1.3. te verilmiştir. Proje kapsamında 23.646.915,400 yerli yatırım, 9.214.256,700 ithalat olmak üzere yaklaşık maliyetin 33.494.316,3000 olması beklenmektedir. İşletmenin amortisman süresinin 7,5 yıl olması beklenmektedir. 17
I.2. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses Akım Şeması, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler Gerçekleştirilmesi planlanan çelikhane projesi, hurda holü, çelikhane elektrikli ark ocağı (EAO) Pota Ocağı (PO) ve Vakum Ünitesi (VD tesisi), çelikhane EAO trafo binası, pota ocağı trafo binası, Slab Blum üretim tesisi, su ünitesi, su ünitesi idari binası, atıksu arıtma tesisi, toz tutma tesisi, toz tutma tesisi idari binası, tehlikeli/tehlikesiz atık geçici depolama alanı, idari bina ve sosyal tesis (duş, yemekhane vb) ve baca tozu geçici depolama alanından oluşacaktır. Proje kapsamında yapılması planlanan ünitelerin yerleşimini gösteren Vaziyet Planı Ek 2 de verilmiştir. Çelikhane projesi kapsamında yapılması planlanan projenin ana üniteler ve ünitelerde yapılacak iş ve işlemlere ait detay ise aşağıda verilmiştir: Hurda Holü Çelikhane EAO PO VD Tesisi Çelikhane EAOTrafo Binası Pota Ocağı Trafo Binası Slab Blum Üretim Tesisi Su Ünitesi Su Ünitesi İdari Binası Atıksu Arıtma Tesisi Toz Tutma Tesisi Toz Tutma Tesisi İdari Binası Tehlikeli / Tehlikesiz Atık Geçici Depolama Alanı İdari Bina ve Sosyal Tesis (duş, yemekhane vb) Baca Tozu Geçici Depolama Alanı 18
Proje kapsamında yer alacak üniteler ve yapılması planlanan başlıca iş ve işlemler aşağıda detaylı olarak verilmiştir. HURDA HAZIRLAMA Limana gemilerle gelen hurda, kamyonlar ile hurda sahasına getirilir. Burada cins ve kalite olarak sınıflandırılmakta ve stoklanmaktadır. Hurda sahasından alınan hurdalar polip tavan vinçleri ile hurda sepetlerine doldurulur. Doldurma işlemi üretilecek çelik cinsine göre yapılmaktadır. Dolu hurda sepetleri hurda arabaları ile şarz holüne gönderilir. Hurda dolu sepet, elektrik ark ocağına şarj edilmek üzere şarz vinci ile kaldırılır(şekil I.2.1.). Şekil I.2.1. Poliplerle Hurda Alınması Tipik Gösterimi Hurda sahasından alınan hurdalar polip tavan vinçleri ile hurda sepetlerine doldurulur(şekil I.2.2.). Doldurma işlemi üretilecek çelik cinsine göre yapılmaktadır. Dolu hurda sepetleri hurda arabaları ile şarz holüne gönderilir. Hurda dolu sepet, elektrik ark ocağına şarj edilmek üzere şarz vinci ile kaldırılır. Şekil I.2.2. Tipik Hurda Sepetleri 19
ELEKTRİK ARK OCAĞI Elektrik Ark Ocağı (EAO) Kapak, gentry, gövde ve çanak bölümlerinden oluşmaktadır (Şekil I.2.3.). Kapak: Merkezinde bir refrakter kütle olan ve soğutma borularından oluşan bir konstrüksiyondur. Gantry üzerinde sabitlenmiştir. Gantry: Kapak ve elektrot kollarını taşıyan ve bunların hidrolik silindirler ile yukarı-aşağı, içe ve dışa olan hareketlerinde kılavuz görevini gören konstrüksiyondur. Gövde: Su soğutmalı boru panelleri ile kaplanmış kapak ile çanak arasında konumlanmış olan konstrüksiyondur. Çanak:Eritme işleminin gerçekleştiği iç tarafında, sıralı değişik kalite, büyüklük ve şekillerde refrakterlerin dizili olduğu, altındaki döküm deliği vasıtası ile oluşan sıvı çeliğin potaya dökülmesini sağlayan konveks şekilli bir çelik konstrüksiyondur. Şekil I.2.3. Tipik Elektrik Ark Ocağı EAO, şarj alma, eritme ve döküm alma pozisyonlarında çalışmaktadır. 20
1. Şarj Alma:EAO kapağı açılır ve hurda şarj vinci ile kaldırılan hurda sepetindeki hurda ocağın içine boşaltılır. Hurda sepeti yeni şarjın alınması için hurda arabasına konur ve hurda sahasına gönderilir. Şarj alma esnasında (EAO kapağı açılma esnasında) direkt gaz emişi otomatik olarak azalır, davlumbaz emişi ise yine otomatik olarak artar. Şarj alma işlemi tamamlandıktan sonra EAO kapağı kapatılır. Elektrotlara enerji verilir ve elektrotlar hareket ettirilerek ocak çalışmaya başlar. Bu süre içinde davlumbaz içine toplanan duman davlumbaz emiş hattından filtrelere gönderilir. Ocak çalıştırma komutuyla beraber direkt emiş hattındaki emiş miktarı da otomatik olarak artmaya başlar (Şekil I.2.4.). Şekil I.2.4. Elektrik Ark Ocağında Şarj Alma Anı Tipik Gösterimi 21
2. Eritme: Bu ünitede hurdalar değiştirilebilir grafit elektrotlara yüksek akım verilerek eritilir. Akım reaktörler ve trafodan geçerek su soğutmalı iletken elektrot kolları içerisinden geçip elektrot uçlarında ark yaptırılır. Eritme işlemini hızlandıran gövde üzerinde 7 adet brülör mevcuttur. Brülörler çalışma sırasında toplam yaklaşık (4 bar) 1.660 Nm³/h doğalgaz, (12-16 bar) 20.620 Nm³/h oksijen tüketir. a) Karbon lansları:gövde üzerindeki 5 adet karbon lansından basınçlı hava yardımı ile(6 bar) çelik banyosuna karbon enjekte edilir. Karbon ocağın içerisindeki 2x20 m³ lük silolar ile beslenen 2x5.000 L tanklardan gelir. b) Kireç lansları:toz kireç ocağın dışındaki 200 m³ lük 2 adet silodan 2 adet 5.000 lt tanklara aktarılır. Bu tanklardan gelen kireç 3 adet kireç lansından basınçlı hava ile birlikte (6 bar) çelik banyosuna püskürtülür. Çanağın altındaki 3 adet gözenekten argon ve azot gazları verilerek(maks.10 bar) karışımın homojenliği ve çelik banyosunun sıcaklığının her yerde eşit olması sağlanır. Teleskopik ocak şaftlı ocaklara göre kademeli eritme sayesinde daha verimli ve çevrecidir. Standart elektrot boylarında daha çok hurda tek işlemde eritme ortasında kapak açılıp tekrar şarz almaya ihtiyaç duymadan eritilir. Kapağın eritme işlemi sırasında kapalı olması çatı emiş yükünü azaltmaktadır. Bu sistem elektrot kolları ve kapağın gantry üzerinde tümleşik hareketi ile olur. Derin çanak gövdenin dip kısmında kalan hurdanın eritilmesi için kapak ve elektrotlar tek parça halinde aşağı doğru birlikte hareket eder. Ocak gövdesinin teleskopik yapısı buna yardımcı olur. Elektrotlara enerji verilmesi ile başlayan hurda eritme işlemi sırasında sıvı çelik içine oksijen, doğalgaz, karbon ve kireç enjekte edilir. Termocouple cihazları kullanarak sıvı çeliğin sıcaklık ve karbon değeri ölçülür. Ocak çanağı hidrolik silindir yardımı ile açılı bir şekilde yatırılabilir. Hidrolik silindir oransal bir valf ile kontrol edilir. Ocak önce cüruf sonra döküm tarafına yatırılır. (maksimum devirme limitleri cüruf tarafı -10,döküm tarafı +16 ) 22
3. Döküm Alma:Döküm pozisyonunda pota arabası çanağın altında konumlanır. İstenilen değerlere getirilen sıvı çelik, döküm potası içine boşaltılır. Ocak kapasitesi bir dökümde 350 t sıvı çelik alacak şekilde tasarlanmıştır. Dolu vaziyetteki pota, raylı sistem pota arabası ile pota ocağına gönderilir. Çelik Potası Döküm Vinci İle Çelik Potasının Kaldırılması Çelik Pota Arabası Şekil I.2.4. Döküm Alma İşleminin Tipik Gösterimi POTA OCAĞI Pota ocağı bir gantry konstrüksiyonunun destek ve kılavuz olarak görev yaptığı su soğutmalı kapak ve elektrot kollarından oluşan bir ünitedir. Trafosu ve reaktörleri elektrik ark ocağından bağımsızdır. Kapak ve elektrot kollarının yukarı ve aşağı hareketleri gantry içerisinde konumlanmış hidrolik pistonlar ile sağlanır. Kapak üzerinde yine su soğutmalı bir davlumbaz mevcuttur. Elektrik ark ocağından çıkan pota, pota arabası ile pota ocağı kapağının altında konumlanır. İstenilen kimyasal analizli çeliğe ulaşmak için gerekli ferro alyajlar ilave edilerek pota ocağının çalışmasına başlanır. Sıvı çelik burada elektrotlar yardımı ile ark edilir. Potanın içerisindeki çelik, potanın altında bulunan soketler ile 2-5 bar arasıazot ve argon gazı ile karıştırılarak karışım homojenize hale getirilir. Pota içinden numune örnek alınarak laboratuara içindeki kimyasal elementlerin değerlerini kontrol için gönderilir. İstenilen çelik değerine ulaşıncaya kadar pota ocağı ve laboratuar arasında numune gönderimi kimyasal analiz sonuçları haberleşmesi anlık olarak paylaşılır (Şekil I.2.4.). 23
Şekil I.2.4. Döküm Alma İşlemi Tamamlandıktan Sonra Pota Ocağı ve EAO Tipik Gösterimi VAKUM ÜNİTESİ Vakum sistemi, kuru tip vidalı vakum pompa bataryalarının kademeli olarak birlikte çalışarak içerisinde sıvı çelik dolu pota bulunan vakum tankındaki basıncın kademeli olarak düşürülmesi esasına dayanır. Vakum ünitesinin görevi sıvı çeliğiniçerisinde çözünmüş halde bulunan gazları(h-hidrojen, N-Azot, O-Oksijen) alarak çeliğin kalitesini arttırmaktır. Sıvıçeliğin kalıpta soğumasından önce kabul edilebilir miktarlara düşürüleceği için çeliğin soğuması sırasında baloncuk oluşumu engellenerek çelik daha tok ve sert bir hale getirilir. H,N,O gazlarının yanında pota üzerindeki cürufun nemi ve bir miktar toz da pota içerisinden uzaklaştırılır. Bunun için pompalar ve tank arasında bir siklon filtre mevcuttur. Kademeli olarak pompa setleri çalışmaya başlamadan önce tankın içerisindeki ilk durum basıncı 1013 hpa dır (atmosferik basınç). Pompa setleri kademeler halinde çalışarak basıncı 0,67 hpa değerlerine getirerek pota içerisindeki H-hidrojen, cüruftaki nem (OH),N-azot,O-Oksijen ppm değerlerini kabul edilebilir seviyelere düşürülür (Şekil I.2.5.). 24
VAKUM ÜNİTESİ VAKUM POMPASI Şekil I.2.5. Vakum Ünitesi ve Vakum Pompası Tipik Gösterimi 25
Vakum Ünitesi teknik detayları aşağıda verilmektedir: Vakumlu Çelik Üretimi...1,6 milyon ton/yıl Döküm Kapasitesi... 350 ton Günlük Vakum Sıklığı... 20 döküm/gün Vakumda Geçen Süre... 15-25 dk Bir Vakum İşlem Döngüsü İçin Geçen Toplam Süre... 40-50 dk Cüruf Miktarı... 15-20 kg/ton Pompa Güçlerinin Toplamı... 2.025 kw Yardımcı Ekipmanların Güçleri Toplamı... 120 kw Final Basınç (Ulaşılabilecek En Düşük Basınç)... 0,4 hpa Pompa Girişindeki Emiş Kapasitesi...375.000 m³/saat Her Bir Vakum Prosesinde Oluşan Toz Miktarı... 80-100 kg Toplam Hacim... 400 m 3 KATKI BESLEME Tedarikçi firmalardan gelen kireç, dolomit, mangan, ferro silis, ferro mangan ve ocaklardan gelen tufal, katkı besleme sistemi ızgarasına boşaltılır. Izgaralardan inen malzeme konveyör bant sistemi ile her malzeme için ayrılmış olan silolara depolanır. Katkı besleme sisteminde yetkili personel PLC ile ağ bağlantılı haberleşme sistemi sayesinde istenilen malzeme değerlerini girer. Silolardan otomatik olarak istenen malzeme ve ağırlık konveyor bant ile ocak üstünde bulunan shut adı verilen mekanizmaya taşınır ve ocağın içine boşaltılır. Tüm bu işlemler kapalı ortamda yapılmaktadır. SLAB DÖKÜM Slab ana hatları ile pota tareti, tandiş arabaları ve tandişler, kalıp ve osilasyon sistemi,yolluk segment röleleri ve dummy bar ve torç kesme sisteminden oluşan bir sürekli döküm sistemidir. Tüm bu elemanlar slab holündeki tavan vinçleri ile desteklenmektedir. Vakum ocağından çıkan pota, tavan vinci ile slab taretine yerleştirilir. Taretin 180 dönüşü ile pota döküme hazır hale gelir.60 t kapasiteli tandişlere alınan sıvı çelik kalıplara aktarılır. Kalıplardan segment sürücüleri, dummy bar ve röleler yardımı ile çekilen slab torç kesme sistemi ile 6-12 m ebatlarında kesilerek stok sahasına aktarılır. Maksimum slab ağırlığı 45 ton, slab kesitleri belirli ölçülerde ayarlanabilir. Bir defada iki slab birden çekilebilir. Slab döküm makinesi iki yolludur. 26
Teknik veriler; Taret; Döküm Miktarı... 350 ton Döküm Sıklığı Zamanı... 56 dk Çelik Yoğunluğu... 7,70 ton/m³ Yıllık Teorik Üretim Kapasitesi... 3.4000 ton/yıl Taret Tipi... Kelebek Tip Taret Potalı Taret Dönüşü...Hidrolik Tahrikli Taret Üzerindeki Pota Yukarı ve Aşağı Hareketi...Hidrolik Tahrikli Pota Ağırlık Ölçüm Sistemi... Taret İçerisinde Çelik Akış Kontrolü... Hidrolik Tahrikli Kızaklı Kapak Tandiş arabaları; Tandiş Arabası Tahriki... Hidrolik Tandiş Kaldırma Tahriki... Hidrolik Tandiş Kapasitesi... 60 ton Kalıp ve osilasyon; Kalıp Tipi... Kompakt Tip Kalıp Uzunluğu... 900 mm Kalıp Osilasyonu... Hidrolik Osilasyon Formu... Sinüsoidal ve Farklı Asimetrik Dalga Formları Yolluk sistemi; Yolluk Adedi... 2 Segment 1... Üst Bölge Segmenti Segment 2... Büküm Segmenti Segment 3-8... S-Yolu Segmentleri Segment 9... Doğrultma Segmenti Segment 10-15... Çekme Segmentleri Dummy bar sistemi; Dummy bar ilk döküm alınırken kalıptan dökümün çıkarılmasını sağlayacaktır. Döküm alındıktan sonra üzerindeki tavan vinci ile yollukların kenarındaki yerine alınacaktır. Dummy Bar Uzunluğu... 10,6 m Dummy Bar Genişlik... 170 mm 27
BLUM DÖKÜM Dolu pota, döküm holü tavan vinci ile taret üzerine alınır. Taretin 180 dönüşü ile pota tandiş üzerinde konumlanır. Potadaki sıvı çelik tandiş içine boşaltılır. Tandişin altından su soğutmalı kalıplara aktarılan sıvı çelik burada dış yüzeyleri soğuyup katılaştıktan sonra dummy bar sistemi ile ilk çekim yapılır. Çekimi alınan blum torç kesme sistemi ile istenilen ebatlarda kesilerek stok sahasına aktarılır. Blum döküm makinesi 8 yolludur. Teknik veriler; Taret; Döküm Miktarı... 350 ton Döküm Sıklığı Zamanı... 40 dk Çelik Yoğunluğu... 7,70 ton/m³ Yıllık Teorik Üretim Kapasitesi... 3.4000 ton/yıl Taret Tipi... Kelebek Tip Taret Potalı Taret Dönüşü...Hidrolik Tahrikli Taret Üzerindeki Pota Yukarı ve Aşağı Hareketi...Hidrolik Tahrikli Pota Ağırlık Ölçüm Sistemi... Taret İçerisinde Çelik Akış Kontrolü... Hidrolik Tahrikli Kızaklı Kapak Tandiş arabaları; Tandiş Arabası Tahriki... Hidrolik Tandiş Kaldırma Tahriki... Hidrolik Tandiş Kapasitesi... 60 ton Kalıp ve osilasyon; Kalıp Tipi... Kompakt Tip Kalıp Uzunluğu... 900 mm Kalıp Osilasyonu... Hidrolik Osilasyon Formu... Sinüsoidal ve Farklı Asimetrik Dalga Formları Yolluk sistemi; Yolluk Adedi... 8 Driver Sistemi.....Çekme doğrultma Dummy bar sistemi; Dummy bar ilk döküm alınırken kalıptan dökümün çıkarılmasını sağlayacaktır. Döküm alındıktan sonra üzerindeki tavan vinci ile yollukların kenarındaki yerine alınacaktır. 28
TOZ TUTMA TESİSİ Üretim sırasında tesiste kullanılacak ocakların çalışabilmesi için hem teknoloji, hem de otomasyon gereği bir ön koşul olan toz tutma sistemi kurulacaktır. Kurulması planlanan 4.100.000 m 3 /saat kapasiteli toz tutma sistemi; hem çatıdan hem de elektrik ark ocağından emiş yaparak üretim sırasında oluşan ortam tozluluğun önlenmesi sağlanacaktır. Emiş yapılan havanın içindeki toz filtre torbalarının yüzeyinde kalacaktır. Filtre torbalarının yüzeyinde kalan toz, jet-pulse yöntemiyle kompartmanlara alınarak kompartman altındaki helezonlar aracılıyla silolara taşınacaktır. Silolarda biriken toz ise pelet yapılarak lisansı geri kazanım tesislerine gönderilmek için hazır hale getirilecektir (Şekil I.2.6.). HABAŞ Tesisleri bünyesinde yer alan mevcut çelikhane tesisinde iki tanesi aktif olarak çalışan ve bir tanesi yedek olarak tutulan toplam 3 adet elektrik ark ocağı bulunmaktadır. Çalışan iki adet EAO ya hizmet eden toz tutma tesisinin toplam kapasitesi 4.100.000 m 3 /h tir. Planlanan çelikhane tesisinde ise bir adet ocak kurulacak olup, bu ocağa hizmet edecek toz tutma tesisinin kapasitesi 4.500.000 m 3 /h olacaktır. Kurulması planlanan toz tutma ünitesi kapasitesinin yıllık üretim kapasitesini karşılayıp karşılamayacağının irdelendiği teknik rapor Ek 24 te sunulmaktadır. Hazırlanan raporda yer alan hesaplamalara göre 4.500.000 ton/yıl üretim kapasitesi olan bir çelikhane tesisinde gerekli olan asgari toz tutma kapasitesinin 3.200.000 m 3 /h olduğu görülmektedir. İdarenin talebi halinde toz tutma ünitesi kapasitesinin mevcut üretim kapasitesini karşılamadığı teknik olarak tespit edildiği takdirde toz tutma ünitesinin kapasitesi artırılacaktır. Şekil I.2.6. Tipik Toz Toplama Sistemi 29
Atık Gaz Debileri Teknolojinin satın alınacağı tedarikçi firmadan temin edilen dizayn parametreleri kapsamında tesis bünyesinde 4.100.000 m 3 /saat kapasiteli tek bir toz toplama ünitesi, bu üniteye bağlı ve her biri 2.586.000 Nm 3 /saat atık gaz debisine sahip iki adet baca kullanılacaktır. Baca Tozu Geçiçi Depolama Alanı Baca tozunun oluştuğu anda lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilememesi durumu için ise oluşan baca tozunu en az 6 ay geçici depolayabilecek kapasiteye sahip hacmi 13.522 m 3 olan baca tozu geçici depolama alanı oluşturulacaktır. Baca tozu geçici depolama alanı boyut ve özellikleri Tablo I.2.1. de verilmektedir. Tablo I.2.1.Baca Tozu Geçici Depolama Alanı Boyut ve Özellikleri B L H Alan Hacim 71,3 m 19,50 m 9,70 m 1394 m 2 13522 m 3 Su Ünitesi Kuyulardan temin edilen ham sular içeriğindeki sertlik ve AKM miktarından dolayı, sistem içerisinde kullanılması gereken kalitede olmamaktadır. Bu nedenle temin edilen ham su, soğutma sistemine uygun standartlara getirilmesi amacıyla yumuşatma ve AKM giderimi işlemlerine tabi tutulmaktadır. Bu işlemlerin gerçekleştirildiği üniteler ise Su Hazırlama Ünitesi olarak tabir edilmektedir. Su ünitesinin kapasitesi 7083 m 3 /saat olup, detaylı bilgiler Bölüm IV.6. da verilmiştir. Proses akış şeması Şekil I.2.7. de verilmiş olup, üretim kademelerinin detaylı anlatımı aşağıda yer almaktadır: 30
Şekil I.2.7. İş Akım Şeması 31
I.3. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl ve Nereden Temin Edileceği Üretim esnasında kullanılacak ana hammadde hurda olup, miktarı 5.169.096 ton/yıl dır. İşletme aşamasında üretim için gerekli olan hammadde ve yardımcı maddeler piyasadan temin edilecek olup, miktarları Tablo I.3.1. de verilmiştir. Tablo I.3.1. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları HAMMADDE YILLIK KULLANIM Hurda 5.169.096 ton YARDIMCI MADDE Kireç (CaO) 328.500 ton Ferro Silis (FeSi) 7.650 ton Ferro Siliko Mangan (FeSiMn) 34.650 ton Kömür (Antrasit) 72.000 ton Elektrot 5.534 ton Kurulması planlanan Çelikhane Tesisinde; ton üretim başına 420 kwh elektrik kullanılacak olup, elektrik ihtiyacının TEİAŞ tan temin edilmesi planlanmaktadır. Yine ton üretim başına 7 Nm 3 doğalgaz kullanılacak olup, doğalgazihtiyacının ise BOTAŞ tan temin edilmesi planlanmaktadır. Buna göre yıllık elektrik ve doğalgaz tüketim miktarları aşağıdaki şekilde olacaktır; 4.500.000 ton/yıl * 420 kwh/ton... =1.890.000 MWh/yıl 4.500.000 ton/yıl * 7 Nm 3 /ton... = 31.500.000 Nm 3 /yıl Tesis yılda 12 ay çalışacağından dolayı aylık elektrik ve doğalgaz tüketimleri aşağıdaki şekilde olacaktır; 1.890.000 MWh / 12... = 157500 MWh/ay 31.500.000 MWh / 12... = 2.625.000 Nm 3 /ay Kurulması planlanan tesisin üretim aşamalarındaki doğalgaz, elektrik ark ocağında çelik üretiminde ve potada pota ısıtılması sırasında tüketilmektedir. Buna göre aylık olarak elektrik ark ocağı ve potada gerçekleştirilecek doğalgaz sarfiyatı aşağıdaki şekildedir; Elektrik Ark Ocağı...2.441.250 Nm 3 /ay Pota... 183.720 Nm 3 /ay 32
I.4. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere Ne Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması Proje kapsamında yıllık 4.500.000 yıl slab/blum üretilecek olup, herhangi bir yan ürün üretilmesi planlanmamaktadır. Üretilecek slabın tamamı sac haddehanesi tesisinde hammadde olarak kullanılacaktır. Talep olması durumunda ise piyasaya sunulabilecektir. Proje kapsamında yıllık, günlük ve saatlik üretim miktarları aşağıda verilmektedir: Yıllık üretim... 4.500.000 ton/yıl Günlük üretim (/365)... 12.330 ton/gün Saatlik Üretim (/24)... 513 ton/saat 33
I.5. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarları ve Arazinin Tanımlanması HABAŞ tarafından, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii nde Tablo I.5.1. de detaylı alanları verilen 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Proje alanına ait Tapular ve 212 parselin tapusu ile kira sözleşmesi Ek 1 de verilmektedir. Proje alanı içerisinde herhangi bir orman alanı mevcut değildir. Proje alanını ve koordinatlarını da içeren Çevre Düzeni Planı ve Lejantı Ek 3 de verilmiştir. Tablo I.5.1. Parsel Numaraları ve Alanlar Pafta No Ada No Parsel No Alan (m 2 ) K17.C2.2A - 206 30.060,00m 2 K17.C2.2A - 207 83.568,00 m 2 K17.C2.2A - 212 35.500,00 m 2 K17.C2.2A - 213 16.114,00 m 2 K17.B3.3D - 35 15.550,00 m 2 TOPLAM ALAN 180.792 m 2 I.6. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinaların, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Proje kapsamında kullanılacak ana ekipman ve makinalara ilişkin bilgiler Tablo I.6.1. de ve Bölüm I.2. de verilmiştir. Tablo I.6.1.Proje kapsamında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar Ünite Adı Adedi Kapasitesi Elektrik Ark Ocağı 1 350 ton L.S. Pota Ocağı 1 350 ton L.S. Vakum Ünitesi 1 350 ton Slab Döküm Makinesi 1 350 ton Bloom Döküm Makinesi 1 350 ton Toz Tutma Sistemi 1 4.100.000 m 3 /h Su Soğutma Sistemi 1 7083 m 3 /saat sirkülasyon 34
I.7. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi Aliağa çalışanlarının sektörel olarak oranları dikkate alındığında bir sanayi kenti görünümünü taşımaktadır. Sanayileşmenin gelişimi ile beraber yeni iş alanları ortaya çıkmakta ve hizmetler kesiminde çalışan nüfus oranı gün geçtikçe artmaktadır. Bu değişim insanların ihtiyaçlarına göre bazı alanlarda hızlı veya yavaş olarak seyretmektedir. HABAŞ tarafından, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii nde Tablo I.5.1 de detayları alanları verilen 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792 m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Kurulması planlanan çelikhane tesisinin üretim kapasitesi 4.500.000 ton/yıl (12.330 ton/gün) olacaktır. Çelikhanede üretilecek ürünler ise kurulacak olan sac haddehanesinde hammadde olarak kullanılacaktır. Talep olması durumunda ise piyasaya sunulabilecektir. Kurulması planlanan Çelikhane tesisinde üretilecek ürünler; sac haddehanesinde hammadde olarak kullanılacağı için sac haddehanesinin hemen yanında kurulması ulaşım ve taşıma açısından önemli avantajlar sağlamaktadır. Ayrıca seçilen arazinin HABAŞ Liman tesislerine yakın mesafede olması, mevcut HABAŞ tesislerinin hemen yanında olması ve arazinin mülkiyet durumunun HABAŞ a ait olması tesisin kurulacağı yerin bu parseller olarak belirlenmesinde en önemli unsurlardır. Proje nin inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelden dolayı oluşacak istihdam katkısı, inşaat ve işletme aşamalarında malzeme temininin bölgeden yapılacak olması ve diğer hizmetler sonucunda işletme sırasında oluşacak canlılıktan dolayı sosyoekonomik yönden değişiklikler oluşabilecektir. Çalışacak personel öncelikli olarak yakın çevrede bulunan yerleşimlerden istihdam edilecektir. Dolayısıyla işletme süresince sağlanacak istihdam sebebiyle yöre ekonomisine olumlu katkılar olacaktır. Yeni yapılacak çelikhane projesi ile Kurulacak sac haddehanesi tesislerinin birbirilerini tamamlayıcı özellik taşımasından dolayı ve yukarda belirtilen unsurlardan dolayı alternatif alan arayışına gidilmemiştir. 35
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1.Proje İçin Seçilen Yerin Koordinatları İzmir'in Sanayi İlçesi Aliağa; doğusunda Manisa, kuzeyinde Bergama, güneyinde Menemen, güneybatısında Foça'ya komşudur. İzmir- Çanakkale karayolu kentin içinden geçmekte ve çift gidiş-gelişe sahip olan bu karayolu ile İlçe den İzmir'e 45 dakikada ulaşılmaktadır. HABAŞ Aliağa Tesisleri İzmir-Çanakkale yoluna yaklaşık 1,5 km, Bozköy Köyü ne yaklaşık 2,5 km, Horozgediği Köyü ne yaklaşık 2,6 km, Çakmaklı Köyü ne yaklaşık 3,75 km, Aliağa ya yaklaşık 10 km, İzmir e ise yaklaşık 60 km mesafede yer almaktadır. HABAŞ tarafından, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii nde 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Bu parsellerin koordinatları Tablo II.1.1., Tablo II.1.2., Tablo II.1.3., Tablo II.1.4. ve Tablo II.1.5. de, proje alanının çevresini gösterir koordinatlar ise Tablo II.6 da verilmiştir. Proje alanının, Doğusunda Güneydoğusunda Güneyinde Güneybatısında Batısında Kuzeybatısında Kuzeyinde Kuzeydoğusunda : TCDD Biçerova İstasyonu (yaklaşık 0,15 km), : Bozköy Köyü (yaklaşık 2,5 km), Enka Gaz Santrali, : HABAŞ Tesisleri, : Ege Gübre (yaklaşık 1,8 km), : Çakmaklı Köyü (yaklaşık 3,75 km), : Nemrut Körfezi (yaklaşık 2 km), Şehitkemal Köyü (yaklaşık 3,5 km) : HABAŞ Sac Haddehanesi, : Samurlu İlçesi (yaklaşık 3,6 km) yer almaktadır. Söz konusu arazilerde yapılacak yatırım, projenin inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelden dolayı oluşacak istihdam katkısı, inşaat ve işletme aşamalarında malzeme temininin bölgeden yapılacak olması ve diğer hizmetler sonucunda işletme sırasında oluşacak canlılıktan dolayı civar yerleşim yerlerinde sosyo-ekonomik yönden faydalı değişiklikler oluşturacaktır. 36
Tablo II.1.1. 206 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları Çelikhane ÇED Raporu Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 495682.4817 4288908.3002 38.74717592 26.94983821 2 495682.9105 4288902.1356 38.74712036 26.94984318 3 495696.2702 4288886.0651 38.74697561 26.94999702 4 495719.0201 4288880.0185 38.74692123 26.95025885 5 495758.9671 4288852.9213 38.74667723 26.95071871 6 495777.2408 4288822.2556 38.74640097 26.95092918 7 495829.3239 4288758.0813 38.74582290 26.95152892 8 495863.8481 4288735.0645 38.74561565 26.95192634 9 495892.3397 4288719.6777 38.74547712 26.95225429 10 495900.3115 4288712.4575 38.74541209 26.95234607 11 495865.9013 4288706.3240 38.74535666 26.95195014 12 495829.5958 4288705.3144 38.74534739 26.95153237 13 495813.6622 4288711.9617 38.74540721 26.95134897 14 495753.8062 4288733.1533 38.74559790 26.95066007 15 495736.5431 4288738.3812 38.74564492 26.95046138 16 495721.2782 4288739.7006 38.74565674 26.95028572 17 495708.2334 4288736.4719 38.74562758 26.95013563 18 495698.8471 4288729.4547 38.74556430 26.95002766 19 495693.2494 4288718.4092 38.74546473 26.94996331 20 495686.1522 4288686.2220 38.74517463 26.94988185 21 495672.3677 4288660.1825 38.74493991 26.94972339 22 495667.8695 4288653.8350 38.74488268 26.94967167 23 495636.5321 4288635.1615 38.74471425 26.94931119 24 495615.2906 4288617.4786 38.74455479 26.94906687 25 495599.8088 4288601.5019 38.74441073 26.94888882 26 495602.9725 4288608.1103 38.74447030 26.94892518 27 495616.6181 4288631.3010 38.74467936 26.94908206 28 495617.8426 4288650.4394 38.74485183 26.94909602 29 495607.4487 4288673.5371 38.74505993 26.94897627 30 495606.3062 4288685.3424 38.74516631 26.94896305 31 495608.5853 4288695.0925 38.74525419 26.94898921 32 495614.0111 4288706.0031 38.74535254 26.94905158 33 495633.4243 4288733.4062 38.74559958 26.94927480 34 495635.3086 4288746.7468 38.74571981 26.94929639 35 495643.7722 4288770.7432 38.74593610 26.94939363 36 495646.4831 4288804.4357 38.74623974 26.94942462 37 495654.2860 4288827.3476 38.74644626 26.94951426 38 495675.5865 4288887.0377 38.74698427 26.94975900 39 495898.0484 4288712.0617 38.74540851 26.95232003 37
Tablo II.1.2. 207 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları Çelikhane ÇED Raporu Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 495878.7472 4289404.7475 38.75165069 26.95209375 2 496030.0166 4289276.7387 38.75049782 26.95383534 3 495954.4469 4289176.1780 38.74959125 26.95296627 4 495970.9803 4289163.2632 38.74947494 26.95315661 5 496000.8283 4289138.2732 38.74924988 26.95350025 6 495960.8073 4289058.4301 38.74853017 26.95304016 7 495932.5646 4289023.1882 38.74821245 26.95271536 8 495906.3301 4289031.1870 38.74828441 26.95241341 9 495882.3327 4289033.6880 38.74830684 26.95213724 10 495856.3451 4289035.4303 38.74832241 26.95183818 11 495846.2382 4289032.1856 38.74829313 26.95172189 12 495813.9021 4289007.1926 38.74806774 26.95134993 13 495797.1218 4288989.1978 38.74790550 26.95115694 14 495777.1228 4288968.7060 38.74772074 26.95092692 15 495762.3807 4288949.7216 38.74754958 26.95075739 16 495783.8711 4288925.7312 38.74733349 26.95100484 17 495777.1298 4288915.9781 38.74724557 26.95092733 18 495781.1252 4288910.4793 38.74719603 26.95097334 19 495802.6146 4288886.4889 38.74697994 26.95122078 20 495821.1082 4288868.7470 38.74682015 26.95143370 21 495899.3309 4288796.2800 38.74616747 26.95233428 22 495919.6318 4288775.2694 38.74597822 26.95256801 23 495959.3039 4288730.0545 38.74557095 26.95302480 24 495927.4467 4288719.7786 38.74547819 26.95265827 25 495908.0844 4288737.8514 38.74564097 26.95243536 26 495877.7765 4288754.7546 38.74579315 26.95208650 27 495854.5259 4288769.3188 38.74592429 26.95181886 28 495831.5251 4288794.1289 38.74614776 26.95155403 29 495813.2024 4288819.2898 38.74637442 26.95134303 30 495801.3471 4288831.3850 38.74648336 26.95120653 31 495787.6126 4288848.6880 38.74663922 26.95104837 32 495776.4971 4288869.0799 38.74682293 26.95092034 33 495753.5862 4288887.0027 38.74698434 26.95065658 34 495727.9965 4288901.1171 38.74711141 26.95036202 35 495709.8138 4288905.6752 38.74715239 26.95015275 36 495706.6350 4288910.8432 38.74719895 26.95011614 37 495704.9357 4288937.8424 38.74744225 26.95009641 38 495699.1880 4288954.8655 38.74759563 26.95003016 39 495736.2532 4289063.9119 38.74857850 26.95045602 40 495748.7182 4289105.4163 38.74895259 26.95059920 41 495814.1020 4289223.0492 38.75001298 26.95135091 42 495847.1088 4289313.6840 38.75082991 26.95173020 38
Tablo II.1.3. 212 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 495546.7180 4289092.6604 38.74883663 26.94827470 2 495733.3044 4289108.0892 38.74897660 26.95042181 3 495636.1053 4288819.9555 38.74637955 26.94930510 4 495625.3166 4288822.0377 38.74639826 26.94918093 5 495620.8384 4288822.8974 38.74640599 26.94912939 6 495576.4061 4288832.1537 38.74648918 26.94861803 7 495559.4329 4288836.3020 38.74652647 26.94842269 8 495558.9551 4288846.1081 38.74661484 26.94841713 9 495555.0677 4288868.3192 38.74681498 26.94837225 10 495553.2174 4288891.8268 38.74702681 26.94835080 11 495555.9933 4288908.1153 38.74717361 26.94838264 12 495560.9913 4288932.1776 38.74739048 26.94844000 13 495563.3974 4288949.9465 38.74755062 26.94846757 14 495564.8788 4288975.4903 38.74778082 26.94848445 15 495564.6928 4288991.7788 38.74792761 26.94848221 16 495559.8808 4289019.3577 38.74817612 26.94842666 17 495548.2194 4289038.6080 38.74834953 26.94829233 18 495540.8154 4289058.5980 38.74852964 26.94820700 19 495540.6305 4289072.4805 38.74865474 26.94820478 Tablo II.1.4. 213 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 495559.4329 4288836.3020 38.74652647 26.94842269 2 495576.4061 4288832.1537 38.74648918 26.94861803 3 495620.8384 4288822.8974 38.74640599 26.94912939 4 495625.3166 4288822.0377 38.74639826 26.94918093 5 495619.0691 4288778.6950 38.74600764 26.94910932 6 495612.1318 4288753.0253 38.74577628 26.94902965 7 495608.7532 4288743.2492 38.74568816 26.94899084 8 495586.9419 4288710.8722 38.74539628 26.94874006 9 495582.1638 4288686.5119 38.74517673 26.94868523 10 495581.3042 4288677.3856 38.74509448 26.94867540 11 495592.4397 4288646.0471 38.74481212 26.94880374 12 495570.1187 4288598.6861 38.74438521 26.94854719 13 495564.9207 4288600.5353 38.74440184 26.94848737 14 495541.1602 4288609.4418 38.74448199 26.94821390 15 495522.4377 4288614.7496 38.74452972 26.94799842 16 495508.7132 4288614.8696 38.74453073 26.94784049 17 495504.8048 4288626.6049 38.74463647 26.94779544 18 495502.6956 4288637.4306 38.74473402 26.94777110 19 495502.4957 4288662.9604 38.74496408 26.94776863 20 495518.9191 4288707.7734 38.74536801 26.94795732 21 495533.0535 4288737.6915 38.74563769 26.94811977 22 495539.1610 4288750.8262 38.74575609 26.94818997 23 495549.0771 4288779.3348 38.74601305 26.94830389 24 495555.4745 4288807.3636 38.74626567 26.94837733 25 495558.4633 4288821.1680 38.74639009 26.94841163 39
Tablo II.1.5. 35 Parsel UTM ve Coğrafik Koordinatları Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 496030.0166 4289276.7387 38.75049782 26.95383534 2 496032.5476 4289279.2657 38.75052060 26.95386445 3 496056.6690 4289259.2148 38.75034002 26.95414215 4 496134.4888 4289207.7044 38.74987617 26.95503800 5 496131.0712 4289203.1262 38.74983490 26.95499870 6 496070.2645 4289123.8989 38.74912066 26.95429939 7 496052.6916 4289098.1382 38.74888843 26.95409731 8 496000.8283 4289138.2732 38.74924988 26.95350025 9 495970.9803 4289163.2632 38.74947494 26.95315661 10 495954.4469 4289176.1780 38.74959125 26.95296627 Tablo II.1.6. Proje Alanının Çevresini Gösterir Koordinatlar Nokta No UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) Y X Enlem Boylam 1 495865.007 4289308.785 38.75078584 26.95193620 2 496011.033 4289307.309 38.75077322 26.95361669 3 496032.048 4289289.583 38.75061358 26.95385864 4 496055.163 4289270.085 38.75043797 26.95412476 5 496123.932 4289212.079 38.74991555 26.95491649 6 496007.812 4289035.611 38.74832475 26.95358121 7 495959.416 4289058.197 38.74852806 26.95302415 8 495932.529 4289023.007 38.74821082 26.95271495 9 495856.435 4289035.043 38.74831892 26.95183921 10 495810.849 4289003.302 38.74803267 26.95131482 11 495764.473 4288949.064 38.74754367 26.95078147 12 495769.480 4288924.819 38.74732520 26.95083924 13 495907.924 4288747.748 38.74573015 26.95243345 14 495905.374 4288705.307 38.74534768 26.95240436 15 495867.822 4288703.298 38.74532940 26.95197226 16 495715.010 4288732.045 38.74558772 26.95021363 17 495694.679 4288713.717 38.74542245 26.94997979 18 495667.152 4288654.532 38.74488896 26.94966341 19 495626.438 4288621.215 38.74458851 26.94919512 20 495626.347 4288600.740 38.74440400 26.94919420 21 495616.450 4288600.469 38.74440151 26.94908032 22 495596.963 4288616.407 38.74454504 26.94885598 23 495576.238 4288617.467 38.74455448 26.94861749 24 495568.711 4288622.033 38.74459559 26.94853084 25 495517.944 4288622.435 38.74459896 26.94794666 26 495511.527 4288636.119 38.74472224 26.94787273 27 495530.297 4288702.508 38.74532061 26.94808828 28 495560.663 4288774.823 38.74597245 26.94843724 29 495571.222 4288812.881 38.74631547 26.94855850 30 495576.880 4289014.162 38.74812938 26.94862231 31 495567.976 4289068.184 38.74861616 26.94851950 32 495575.468 4289077.959 38.74870429 26.94860565 33 495719.213 4289091.940 38.74883100 26.95025975 34 495760.298 4289107.374 38.74897029 26.95073245 40
II.2. Bölgeye İlişkin Varsa 1/25.000, 1/5.000 ve 1/1.000 Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası ile Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve Faaliyet Alanının 1/100.000 Ölçekli Harita Üzerinde İşaretlenmesi Proje Vaziyet Planı Ek 2 de, 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek 4 de verilmektedir. Proje alanına ait 1/1.000 Ölçekli Onaylı İmar Planı Ek 5 de, 1/5.000 Ölçekli Kyme-Bozhöyük I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Ek 6 da, 1/25.000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Planı Revizyonu ise Ek 7 de verilmiştir. Ayrıca Proje Alanını gösterir 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Ek 22 de verilmiştir. Proje alanı için İzmir II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne görüş sorulmuş sorulmuştur. Buna göre bahse konu kurumun 03.08.2012 tarih ve 2503 sayılı görüşlerinde proje alanının içerisinde yer alacağı 35,36,206,207,212 ve 213 parsellerinin kısmen ya da tamamen Kyme Antik Kenti III. Derece Arkeolojik Sit sınırları içerisinde ve İzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun 10.14.2008 tarihli ve 3810 sayılı kararıyla uygun bulunan Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında sanayi alanında kaldığı belirtilmiştir. Bu kapsamda İzmir İli Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü 35,206,207,212 ve 213. parsellerde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nun 05.11.1999 tarih ve 658 sayılı ilke kararı gereği ilgili Müze Müdürlüğünce sondaj kazıları gerçekleştirilecek olup, sondaj sonuçları doğrultusunda yürürlükteki Koruma Amaçlı İmar Planı hükümleri doğrultusunda uygulamaya gidilebileceği belirtilmektedir (Ek 8). Proje kapsamında yürürlükteki imar plan kararlan ve 2863 sayılı yasa kapsamında uygulamalar yapılacaktır. 41
II.3. 1/25.000 ve 1/5000 lik Halihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli 1 Km lik Yarıçap üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi Alanları, Ulaşım Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma Alanları, Diğer Stratejik Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen Alanlarının Gösterimi Faaliyet alanı merkezli 1 km lik yarıçaplık alanı ve çevresindeki sanayi alanlarını, yerleşimleri, ulaşım ağı, enerji nakil hatları, yüzeysel su alanlarını vb. alanları gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Ek 4 de verilmiştir. Jeolojik yapı ise Bölüm III. de detaylı olarak anlatılmış olup, Ek 9 da gösterilmiştir. 1/25.000 ölçekli İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Planı ise Ek 7 de verilmiştir. II.4. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Atık Su Arıtma Tesisi, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye Binalarının Gösterilmesi) HABAŞ tarafından, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii nde Tablo I.5.1 de detayları alanları verilen 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792 m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Proje kapsamında yapılması planlanan ünitelerin açık ve kapalı alan büyüklükleri Tablo II.4.1. de, yerleşimini gösteren Vaziyet Planı Ek 2 de verilmiştir. 42
TabloI I.4.1. Üniteler ve Büyüklükleri (Yaklaşık) Ünite Adı Bir Ünitenin Alan Büyüklüğü (m²) Ünite Sayısı Bina Yüksekliği (m) Hurda Holü Çelikhane EAO PO VD tesisi Çelikhane EAO trafo binası Pota Ocağı trafo binası 17000 m 2 (kapalı) 4000 m² (açık) 10482 m² (kapalı) 1 Slab Blum Üretim Tesisi 21506 m² (kapalı) 1 Atölye 2290 m² (açık) Su ünitesi 5002 m² (açık) 1 Su ünitesi İdari Binası 356 m² (kapalı) 1 Atıksu Arıtma Tesisi 345 m² (açık) 1 Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi 22 m² (açık) Toz Tutma Tesisi 6600 m² (açık) 1 Toz Tutma Tesisi İdari Binası 245 m² (kapalı) 1 Tehlikeli / Tehlikesiz Atık Geçici Depolama Alanı 300 m² (kapalı) 1 İdari Bina ve Sosyal Tesis (duş, yemekhane vb) Baca tozu geçici depolama alanı (d:19,50 L:71,50 h:9,70) Tufal Geçiçi Depolama Alanı 2000 m² 900 m² (kapalı) 2 Katlı (Taban alanı 450 m²) 1394 m² (kapalı) 1 1 1 32 43 43,5 12 12 12 5 3 35 12 10 8 9,7 Cüruf Geçici Depolama alanı 500 m² TOPLAM KAPALI ALAN 52.183 m² TOPLAM AÇIK ALAN 20.759 m² 43
II.5. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait Panaromik Fotoğraflarının Eklenmesi Faaliyetin gerçekleştirilmesi planlanan arazinin mülkiyeti HABAŞ ait olup, söz konusu faaliyet alanı koordinatları Bölüm II.1. de verilmiştir. Faaliyet alanlarının Ülke ve Bölge içindeki konumu Şekil II.5.1. de, faaliyet alanı ve çevresini gösteren uydu fotoğrafları Şekil II.5.2. de, faaliyet alanı ve çevresini gösteren fotoğraflar ise Şekil II.5.3. te verilmiştir. PROJE ALANI Şekil II.5.1. Faaliyet Alanının Ülke ve Bölge İçindeki Konumu 44
PROJE ALANI PROJE ALANI 45
PROJE ALANI Şekil II.5.2. Faaliyet Alanını ve Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafları 46
47 Çelikhane ÇED Raporu
Şekil II.5.3. Faaliyet Alanını ve Çevresini Gösteren Fotoğraflar 48
Proje kapsamında faaliyetten dolayı etraftaki tesislere, meskun mahallere ve yollara olumsuz bir etki beklenmemekte olup, faaliyetten kaynaklanabilecek zararlar, ilgili kurumlar ile işbirliği içerisinde giderilecektir. Faaliyet alanı yakın çevresi genel arazi yapısı deniz seviyesine yakın ve düşük yükseltilidir. İnşaat ve işletme aşamasında yörede istihdam ve iş imkanlarında yüksek olmamakla birlikte bir artış olacak, gerekli malzemelerin bölgeden temini ile bölgenin ekonomik yapısına kısa, orta ve uzun vadede fayda sağlayacaktır. 49
BÖLÜM III: PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı) III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve Çalışma Alanı Stratigrafik Jeoloji, Jeomorfoloji, Yapısal Jeoloji, Benzersiz Oluşumlar, Mineral Kaynaklar, Heyelan, Çığ, Sel, Kaya düşmesi, Jeoteknik Değerlendirme (Mühendislik Jeolojisi, Stabilite, Zemin Emniyeti), 1/25.000 lik Harita ve kesitler, (Genel Jeoloji Başlığı Altında Bölgenin Genel Jeoloji Haritası, İnceleme Alanının Jeolojisi Başlığı Altında Stratigrafik Kesit Konulması) Bu bölüm hazırlanırken MSC Jeoteknik Sondajcılık İnşaat Mühendislik San. Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Ocak 2013 tarihinde proje alanı için Zemin ve Temel Etüt Raporu ndan faydalanılmıştır (Ek 8). Jeomorfolojik ve Çevresel Bilgiler Faaliyet alanı, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, Biçerova Mevkii, K17-c2-2a pafta, 206-207-212-213 parseller ve K17-b3.3d pafta, 35 nolu parsellerde yer almaktadır (EK 9). Alana, İzmir-Aliağa kara yolundan Yeni Foça yoluna sapılır ve bu yoldan yaklaşık 1,5km sonra kuzeye doğru tali stabilize yola girilir ve bu yolda 1,5 km kuzeye doğru gidilerek etüt alanına ulaşılır (Şekil III.1.1. ve Şekil III.1.2.). Şekil III.1.1. Faaliyet Alanının Uydudan Görüntüsü 50
Şekil III.1.2. Faaliyet Alanının 1/25.000 Ölçekli Haritadaki Konumu İnceleme alanında yapılan çalışma ve gözlemler sonucunda faaliyet alanının topoğrafik eğimi <%5 tir, aktif bir kitle hareketi gözlenilmemektedir. Faaliyet alanında yapılaşmaya etki edecek şekilde, heyelan, çığ, kaya düşmesi gibi doğal afetlerin gerçekleşmesi söz konusu değildir. Faaliyet alanı üzerinde hiçbir yapılaşma mevcut değildir. 51
Genel Jeoloji Aliağa ve Çevresinin Jeolojisi Bölgenin jeolojisi oldukça karmaşık olup, çeşitli evrelerden oluşmaktadır. Bu tarihçe en genel hatlarıyla paleotektonik ve neotektonik olarak iki evreye ayrılabilir. Paleotektonik dönem Kretase'den Miyosen öncesine kadarki zaman aralığını kapsar. Bu dönemin en önemli özelliği kuzeydeki Sakarya kıtası ile güneydeki Anadolu-Toros platformunun çarpışması ve İzmir-Ankara-Erzincan kenet kuşağının oluşmasıdır. Neotektonik dönem ise batı Anadolu nun en önemli yapılarından biri olan graben ve horst sistemini oluşturan jeolojik evreleri kapsar. Bu grabenlerin oluşum mekanizmaları ve yaşları birçok araştırmanın konuşu olmuştur. Bu evreler başlıca dört gruba ayrılmaktadır: Birinci evrede (erken Miyosen) D-B genleşmenin bir sonucu olarak K-G yönlü grabenler oluşmaya başlar. Bu devrede kalkalkalen ve hibrid lavlar püskürür. İkinci evrede (üst Miyosen) K-G yönlü genleşme ile D-B yönlü grabenler oluşur, ana horstlarda yükselim gözlenir ve alkali bazalt lavlar püskürür. Üçüncü evrede (Üst Miyosen-Erken Pliyosen) K-G genleşme durur ve bölgede büyük boyutlu bir hareketlenme gözlenmez. Son evrede ise K-G yönlü genleşme tekrar faaliyete geçer ve böylece Neojen istifi içinde bölgesel ölçekte bir uyumsuzluk düzlemi oluşur. Günümüzde de devam eden bu evrenin ürünleri D-B yönlü graben ve horstlardır. Gediz deltası; Büyük Menderes, Küçük Menderes ve Edremit grabenleri gibi D-B yönlü grabenlerden biri olan ve günümüzde de tektonik faaliyetlerin devam ettiği Gediz grabeninin Ege Denizinde oluşturduğu bir yapıdır. Gediz Deltasının Kuvaterner öncesinde denizle kaplı olduğunu ve bu deltanın Kuvaterner dönemde alüvyonlarla oluştuğunu gösteren birçok araştırma vardır. Kraft vd., (1977) sondaj verilerini ve jeomorfolojiyi kullanarak Kuvaterner dönem kıyı çizgisi değişimlerini tüm batı Anadolu ve doğu Yunanistan sahilleri için ortaya koymuştur. Büyük Menderes ve Küçük Menderes deltalarındaki değişimler sondaj verilerine dayandırılarak ve daha ayrıntılı olarak Brückner (1998; 2000); Brückner v.d. (2001, 2002) ve Müllenhoff v.d. (2002) tarafından yayınlanmıştır. Bu çalışmalar özellikle batı Anadolu daki antik kentlerin (Efes, Priene, Milet gibi) bugün neden kıyı çizgisinden uzakta kaldığım açıklamaya yönelik olarak yürütülmüştür. 52
Bu ayrıntıda araştırmalar Gediz deltasında henüz yapılmamış olmakla birlikte bölgesel çalışmalar (örneğin Kraft vd., 1977), deltanın batı-kuzeybatı kesiminin (Foça dolayı) yakın zamana kadar bir ada olduğunu göstermektedir. Bölge içinde paleotektonik dönem ürünleri (alloktonlar, bindirmeler, vb.) gözlenmemektedir. Gözlenen jeolojik yapılar neotektonik döneme ait olan lavlanma ve tabaka eğimlenmesinden oluşur. verilmiştir. Bölgenin ve yakın çevresinin 1/25.000 Ölçekli Jeoloji Haritası (MTA,2011) Ek 9 da İnceleme Alanının Jeolojisi ve Stratigrafisi Sarıkaya Riyoliti Faaliyet alanının en yüksek tepesini oluşturan Büyük Çakmak Tepe de mostra vermektedir. Kaynaklı tüf, riyolitik çakmaktaşı ve obsidyenden oluşur. Afanitik holo kristalize ve afanitik camsı dokudadır. İyi dayanımlıdırlar. Foça Tüfü Anbar Tepe nin kuzey ve güney etekleri, Uzunburun çiftlik evleri doğusu, Helvacı Tepe nin kuzeyinde, Kargalı Tepe nin kuzey-doğusunda mostra verir. Az oranda ignimbirit, obsidyen, riyolit ve perlit içerir. Daha çok riyolitik tüf ve tüfitlerden oluşur. Genelde grimsi beyaz renkli tüfler düşük eğimli topoğrafya sunar. Rahmanlar Aglomerası Aglomera Kargalı Tepe, Helvacı Tepe de görülür. İstif içerisinde tüfler gözlenmektedir. Aglomera bölgede bazalt, andezit, piroksen andezit, bazaltik çakıl ve bloklu aglomera lavlarından oluşur. Birim grimsi-beyaz riyolitik tüf ve kızıl kahve renkli andezitik tüf şeklinde görülmektedir. Karadivlit Andezit Taze yüzeyi grimsi-siyah kırmızımsı-kahverengi renkli, piroksen bantlıdır. Yasakçı Tepe, Anbar Tepe, Helvacı Tepe, Uzunburun Tepe, Kuzguntaş Tepe, Böyü Tepe ve Küçük Çakmak Tepe de mostra verir. 53
Bazalt Koyu siyah renkli, iyi dayanımlı, çatlaklı ve kırıklı, ince kristallidir. Alüvyon, Kolüvyal ve Yamaç Molozu Alüvyon Güzelhisar Çayı ve Kunduz Deresi vadilerindeki düz alanlarda görülür. Güzelhisar Vadisi nde iri daneler yoğundur. Çok gevşek, derinlere doğru gevşek ve orta sıkılıklarda bulunmakta, killi zeminler çok yumuşak ve yumuşak kıvam durumu göstermektedir. Çakıllar ise genellikle andezit, aglomera bileşimlidir. Bu bölgede yer altı su seviyesi çok yüksektir. Kolüvyal sahanın güneybatı kesiminde gözlenir. Genelde volkanik kırıntılar içermektedir. Yamaç molozu, bölgede tepelerin yamaçlarında gözlenmektedir. verilmiştir. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesiti Ek 9 da Tektonizma ve Yapısal Jeoloji Aliağa ve çevresinde gözlenen başlıca yapısal unsurlar, kıvrımlar ve faylardır. Kıvrımlar çökel kayalarda gözlenmektedir. Simetrik, geniş dalga boylu ve açık kıvrım özellikleri taşırlar. Genellikle kıvrım eksenlerinin gidişi K65 0-80 0 D dur. Aliağa ve çevresindeki diğer önemli yapı unsuru faydır. Yenişakran ile Aliağa GB sı arasındaki alanda, eş zamanlı oluşmuş ve iki farklı trende sahip fay sistemi göze çarpar. Bunlardan biri KB, diğeri KD uzanımlıdır. Aliağa güneyinde Samurlu Köyü ile Paşaçiftliği arasında, Aliağa GD sunda Çıtak ve Güzelhisar Köyleri arasında, Karakuzu-Uzunhasanlar Köyleri ve Atçukuru-Bozdivit Köyleri arasında KB trendli sağ yanal atımlı faylar mevcuttur. Aliağa nın doğu sınırını oluşturan KKD uzanımlı sırtlarda, Bozdivlit Dağı nın doğu eteklerinde, Atçukuru-Mantarköy-Çıtak Köyü arasında ve Güzelhisar GB sında Balaban Deresi boyunca KD uzanımlı yanal atımlı fay sistemi gözlenmektedir. Aliağa ve çevresinde yapılan çalışmalar sonucunda Geç Pliyosen-Kuvaterner zamanlarında KD ve KB gidişli, önemli yanal atıma sahip fayların varlığı tespit edilmiştir. KD gidişli olan faylar sol yanal atımlı, KB gidişli olan faylar sağ yanal atıma sahiptir. 54
İnceleme Alanının Mühendislik Jeolojisi Faaliyet alanında en üstte 0-6 m arası değişen kalınlıklarında cüruf ve dolgu, (SK-9 da 0-7,20 m. arası ve SK-10 da 0-6,20 m arası Siltli-Kil) 0,0-14,5 m kalınlıklarında eski göl tortulları ve tortulların altında yaklaşık 18 m ye kadar Foça Tüfü ve yer yer andezit parçaları gözlenmektedir. Tortullar yüksek plastisiteli iniorganik kil olup yumuşak kıvamdadır. Foça Tüfü Aliağa piroklastikleri olarak da adlandırılır. Piroklastikler, çeşitli irilikte kırıntı, köşeli volkanik çakıllar içeren riyolitik ve riyodasitik karakterde tüf ve tüfitlerden oluşmaktadır. Tüf beyazımsı kahve, sarımsı kahve ve grimsi beyaz renkli, genellikle çok derecede ayrışmış (kısmen tamamen ayrışmış zemine dönüşmüş), az dayanımlıdır. Yapılan sondaj çalışmalardan alınan numunelere göre, SK-1 00,00-04,50 m Dolgu-Curuf Karışımı 04,50-09,50 m Siltli Kil 09,50-15,00 m Tüf (Beyazımsı-Kahve Renkli) SK-2 00,00-04,00 m Dolgu-Curuf Karışımı 04,00-09,00 m Siltli Kil-Zemine Dönüşmüş Tüf 09,00-15,00 m Tüf SK-3 00,00-03,50 m Dolgu-Curuf Karışımı 03,50-11,00 m Siltli Kil-Zemine Dönüşmüş Tüf 11,00-15,00 m Tüf SK-4 00,00-03,00 m Dolgu 03,00-10,20 m Az Çakıllı Siltli Kil 11,00-15,00 m Tüf (Sarımsı-Kahve Renkli) SK-5 00,00-03,50 m Dolgu 03,50-06,10 m Siltli Kil 06,10-15,00 m Tüf (Grimsi-Beyaz Renkli) 55
SK-6 00,00-00,50 m Curuf 00,50-02,50 m Dolgu 02,50-11,50 m Az Çakıllı Siltli Kil 11,50-15,00 m Tüf SK-7 00,00-06,00 m Curuf 06,00-14,00 m Az Çakıllı Siltli Kil 14,00-18,00 m Tüf (Sarımsı-Kahve Renkli) SK-8 00,00-01,50 m Dolgu 01,50-02,80 m Bitkisel Toprak 02,80-12,00 m Az Çakıllı Siltli Kil 12,00-18,00 m Tüf (Sarımsı-Kahve Renkli) SK-9 00,00-07,20 m Siltli Kil 07,20-15,00 m Tüf (Sarımsı-Kahve Renkli) SK-10 00,00-06,20 m Siltli Kil 06,20-15,00 m Tüf (Sarımsı-Kahve Renkli) Arazi Araştırmaları ve Deneyler Sondaj Kuyuları Faaliyet alanında 24 kanallı DMT cihazı ile 8 adet sismik MASW ve 8 Sismik Kırılma çalışması ve D500 sondaj makinası ile 15-18m derinliklerde 10 adet temel sondajı açılmıştır. Sondaj yerlerinin koordinatları GPS aleti ile belirlenmiştir. Arazide sondajlardan numuneler alınmış ve gerekli deneyler yapılmak üzere laboratuvara götürülmüştür. Sondajdan alınan karotlara göre jeolojik değerlendirme kaya türlerinin sınıflandırılmasında anlatılmıştır. Sondajlar ve yer altı su seviyeleri Tablo III.1.1. de verilmiştir. 56
Tablo III.1.1. Sondajlar ve Yeraltı Su Seviyeleri Kuyu No X Koordinat Y Kuyu Derinliği (m) Y.A.S.S. (m) Sk-1 495885 4289064 15,0 3,00 Sk-2 495883 4288984 15,0 2,90 Sk-3 495799 4288963 15,0 2,70 Sk-4 495977 4288946 15,0 2,80 Sk-5 495891 4288884 15,0 2,50 Sk-6 495719 4288875 15,0 2,70 Sk-7 495591 4288832 18,0 3,10 Sk-8 495571 4288670 18,0 3,00 Sk-9 495504 4288486 15,0 2,70 Sk-10 495714 4288655 15,0 2,60 Toplam 106 m Arazi Deneyleri SPT SPT, dinamik olarak 76 cm yükseklikten 63,5 kg ağırlığındaki bir tokmağın düşürülerek standart numune alıcısının zemine 45 cm sokulması şeklinde uygulanmıştır. 50 darbe ve üzeri SPT değerleri refü olarak kabul edilmiştir. Faaliyet alanında 10 kuyuda killi ve ayrışmış kayada SPT deneyi yapılmıştır. Yerinde yapılan bu deneyle, zayıf noktaların dayanım ve kıvamlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Sahada açılan 10 adet temel sondaj kuyularında toplam 28 adet SPT deneyi yapılmıştır. Jeofizik Çalışmalar Faaliyet alanında 20.12.2012 tarihinde yapılan jeofizik çalışmalarda, HABAŞ A.Ş. ne ait, İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü, 1/25.000 ölçekli K17-c2-2a pafta, 206-207-212-213 parseller ve K17-b3.3d pafta, 35 parseldeki arazide yapılacak olan Çelikhane Tesisi binasının oturacağı zemine ait dinamik parametrelerin belirlenmesi, yeraltındaki tabakaların devamlılığı ve konumlarının incelenmesi amacıyla 8 adet Sismik Kırılma ve 8 adet Sismik MASW ölçüsü alınmıştır (Ek 9). 57
Sismik Kırılma Ölçümü Faaliyet alanında zeminle ilgili çalışmalar yapılmadan önce inşa edilecek yapılarda zeminle ilgili sorunlar yüzünden meydana gelebilecek kayma, çökme, çatlama vb. sorunları saptamak, yapı-zemin ilişkisinin deprem anındaki davranışını belirlemek amacıyla faaliyet alanında yapay deprem dalgaları oluşturularak sismik kırılma yöntemi uygulanmıştır. Faaliyet alanında yapay deprem dalgaları oluşturmak için enerji kaynağı olarak darbe tipi olan sismik kaynaklardan 10 kg ağırlığında balyoz kullanılmıştır. Faaliyet alanındaki zeminin yüzeyine yerleştirilen jeofonlar tarafından kayıt edilen sinyaller bilgisayar ortamında değerlendirilerek zemine ait dinamik elastik parametreler saptanmış ve jeolojik birimlerle olan ilişkileri araştırılarak jeofizik değerlendirmeler yapılmıştır. Faaliyet alanındaki ölçümlerden elde edilen sismik hızlar doğrudan yerin esneklik özellikleri ve yoğunluğu ile ilgilidir. Sismik hızlar kullanılarak zeminin elastik özellikleri ve dinamik parametreleri sismik hızların fonksiyonları şeklinde sağlıklı olarak hesaplanabilir. P dalgası hızı ile zeminin yapısal özellikleri arasında doğrusal bir ilişki kurulamasa da, V s hızından yola çıkılarak zeminin yapısal özellikleri hakkında bilgi edinmek mümkündür (Tablo III.1.2. ve Tablo III.1.3.). Tablo III.1.2. Vs Kesme Dalga Hızına Göre Yerel Zemin Sınıflandırılması V s-hızı (m/sn) Zemin Hakim Titreşim Periyodu (sn) (h=30için) Yerel Zemin Sınıfı Yerel Zemin Grubu > 700 < 0,15 Z1 A 400 700 0,15 0,40 Z2 B 200 400 0,40 0,60 Z3 C < 200 0,60 0,90 Z4 D Tablo III.1.3. Vs Kesme Dalga Hızına Göre Birim Türleri V s-hızı (m/sn) Birim Türü > 1000 Sağlam kaya > 700 Çok sıkı Kum çakıl, sert kil 200 400 Orta sıkı kum çakıl 200 300 Katı kil, siltli kil < 200 Yeraltısu düzeyinin yüksek olduğu yumuşak suya doygun kalın alüvyon katmanları <200 Yumuşak kil siltli kil 58
Sismik Ölçümler Sonucunda Elde Edilen Parametrelerin Hesaplanmasında Kullanılan Formüller; Yoğunluk (ρ) 0,25 = 0,31 * V p (gr/cm 3 ) Poisson (σ) = (0,5 * (V p / V S ) 2 1) / ((V p / V S ) 2 1 (gr/cm 3 ) Kayma Modülü (G) 2 = ρ * V S (kg/cm 2 ) Elastisite (E) 2 2 = G * (3 * V p 4 * V S2 ) / (V p V S2 ) (kg/cm 2 ) Sıkışmazlık (Bulk) (K) 2 = M c = ρ * (V p 4/3 * V S2 ) (kg/cm 2 ) Taşıma Gücü (Q U) = ρ * (V p * T 0) / 40 (kg/cm 2 ) Güvenli Taşıma Gücü (Q e) = ρ * (V s * T 0) / 40 (kg/cm 2 ) Oturma (S) = ((Q U + Q e) / E) * h (cm) Zemin Hakim Titreşim Periyodu (T 0) = (4 * h) / V S (sn) Zemin Büyümesi (A) = ((VS1 * h1 + VS2 * h2) / 30) * 68 Sismik Profiller Sismik ölçümlerde yer içinde boyuna (V p) ve enine (V s) yayılan sismik dalga türleri kaydedilmiştir. Boyuna ve enine sismik dalgalar tek taraflı ölçülmüştür. V p sismik dalga hızı yeraltındaki yapısal konumları daha derinlerden tespit etmek için, V s sismik dalga hızı ise yeraltı yanal süreksizlikler ile mekanik özellikleri daha iyi tanımak amacıyla ölçülmüştür. Faaliyet alanındaki yeraltı mekanik özelliklerini saptamak amacıyla sismik kırılma ölçümüne ait serimler üzerinde her bir dalga türü için ayrı jeofonlar kullanılmıştır. Faaliyet alanında uygulanan sismik kırılma yönteminde Serim uzunluğu 51 m olarak tutulmuş, jeofon ve Offset aralığı 3 m. olarak seçilerek 17 kanallı ölçüler alınmıştır. Ayrıca her iki serimin başında ve sonunda olmak üzere GPS ile sismik ölçüm koordinatları belirlenmiştir. WGS84-UTM formatında belirlenen sismik koordinatlar Tablo III.1.4. de görülmektedir: Tablo III.1.4. GPS ile Belirlenen Sismik Ölçüm Noktalarının Koordinat Değerleri Sismik Koordinat (WGS84-UTM) Kot (m.) Serim No Düz Atış Ters Atış Baş. Bit. Yön 1 35 S 495542 D - 4288856 K 35 S 495586 D - 4288835 K 12 11 KB-GD 2 35 S 495555 D - 4288774 K 35 S 495593 D - 4288738 K 11 9 KB-GD 3 35 S 495541 D - 4288635 K 35 S 495562 D - 4288681 K 9 9 GB-KD 4 35 S 495854 D - 4289052 K 35 S 495907 D - 4289050 K 8 9 B-D 5 35 S 495789 D - 4288948 K 35 S 495843 D - 4288942 K 6 6 B-D 6 35 S 495774 D - 4288860 K 35 S 495805 D - 4288858 K 6 6 B-D 7 35 S 495590 D - 4288498 K 35 S 495613 D - 4288543 K 8 8 GB-KD 8 35 S 495800 D - 4288581 K 35 S 495764 D - 4288617 K 8 8 GD-KB 59
Sismik kırılma çalışması sonucu elde edilen analog kayıtlardan P ve S dalgaları için ilk varışlara ait zaman değerleri okunduktan sonra Senseis programı ile bu okunan zaman değerleri kullanılarak zaman-uzaklık grafikleri elde edilmiştir. Bu grafiklerden P ve S görünür dalga hızları saptanarak, inceleme alanındaki formasyonların gerçek hızları hesaplanmıştır. Modelleme her bir dalga (P-S) türüne ait düz ve ters atışların birlikte değerlendirilerek gerçekleştirilmiştir. Modelleme sonucu ortamdaki tabaka sayısı, tabaka kalınlıkları ve tabakaların eğim ve konumları belirlenmiştir. Elde edilen P ve S dalga hızları (V s-v p), tabaka kalınlıkları (H n) ve ortamın yoğunluğuna (g n) bağlı olarak çalışma alanındaki ortamları oluşturan kayaçlara ait elastik parametreler (young modülü, bulk modülü,kayma modülü, poisson oranı vb.) hesaplamıştır. Bu çalışmalar sonucunda, inceleme alanında sismik ölçümlerden elde edilen, sismik hızlara bağlı zemin ile ilgili elde edilen Litolojik Yapı Kesiti, Dinamik Elastik Parametreler, Sismik Arazi Kayıtları, Zaman Uzaklık Grafikleri ve Sismik Arazi Kayıtları Ek 9 da verilmiştir. Sismik Kırılma Değerlendirmeler İnceleme alanında yapılan sismik kırılma çalışması sonucunda; Sismik Kırılma Çalışması SERİM-1 in Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 5,29 m dir. Birinci tabakada V p hızı 479,29 m/sn, V s hızı 265,82 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,28) değerde çıkması birimlerin gözenekli ve suya doygun olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (1045,85-2672,93) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. 60
İkinci tabakada V p hızı 1103,63 m/sn, V s hızı 702,52 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,16) değerde çıkması birimlerin gözenekli olmadığını göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (8998,18-20864,80) değerlerde çıkması bu tabakanın çok az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,28 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,43 bulunmuştur. Sismik Kırılma Çalışması SERİM-2 nin Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 4,51 m dir. Birinci tabakada V p hızı 407,53 m/sn, V s hızı 259,88 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,16) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin az olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (959,89-2221,80) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. İkinci tabakada V p hızı 1042,33 m/sn, V s hızı 636,38 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,20) değerde çıkması birimlerin gözenekli olmadığını göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (7278,88-17511,07) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,29 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,49 bulunmuştur. 61
Sismik Kırılma Çalışması SERİM-3 ün Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 5,07 m dir. Birinci tabakada V p hızı 381,59 m/sn, V s hızı 220,40 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,25) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin az olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (679,13-1697,41) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. İkinci tabakada V p hızı 1274,71 m/sn, V s hızı 684,05 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,30) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (8844,20-22955,69) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,30 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,45 bulunmuştur. Sismik Kırılma Çalışması SERİM-4 ün Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 4,91 m dir. Birinci tabakada V p hızı 479,49 m/sn, V s hızı 294,39 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,20) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin az olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (1282,82-3072,37) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. 62
İkinci tabakada V p hızı 1234,37 m/sn, V s hızı 584,58 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,36) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (6407,50-17369,90) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,31 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,62 bulunmuştur. Sismik Kırılma Çalışması SERİM-5 in Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 3,67 m dir. Birinci tabakada V p hızı 467,33 m/sn, V s hızı 260,94 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,27) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin fazla olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (1001,47-2550,73) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. İkinci tabakada V p hızı 1404,59 m/sn, V s hızı 558,45 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,41) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (6039,35-16984,10) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,32 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,59 bulunmuştur. Sismik Kırılma Çalışması SERİM-6 nın Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 4,08 m dir. Birinci tabakada V p hızı 457,91 m/sn, V s hızı 218,67 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,35) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin fazla olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (699,69-1892,39) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. 63
İkinci tabakada V p hızı 1242,42 m/sn, V s hızı 533,08 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,39) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (5338,98-14817,01) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,34 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,65 bulunmuştur. Sismik Kırılma Çalışması SERİM-7 nin Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 5,41 m dir. Birinci tabakada V p hızı 501,48 m/sn, V s hızı 291,51 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,24) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin az olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (1272,08-3167,01) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. İkinci tabakada V p hızı 1643,46 m/sn, V s hızı 645,28 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,41) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (8386,28-23630,37) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,35 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,49 bulunmuştur. 64
Sismik Kırılma Çalışması SERİM-8 in Sonuçları: Birinci tabakanın ortalama kalınlığı yaklaşık 5,18 m dir. Birinci tabakada V p hızı 429,56 m/sn, V s hızı 282,73 m/sn olarak bulunmuştur. Birinci tabakadaki Poisson oranının düşük (0,12) değerde çıkması birimlerin gözenekliliğinin az olduğunu göstermektedir. İlk tabakanın Elastisite ve Kayma modülü değerlerinin düşük (1151,13-2573,64) değerlerde olması birinci tabakanın çok bozuşmuş zayıf birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı kötü dayanımlı olduğunu göstermektedir. İkinci tabakada V p hızı 1630,91 m/sn, V s hızı 681,34 m/sn olarak bulunmuştur. İkinci tabakadaki Poisson oranının yüksek (0,39) değerde çıkması birimlerin gözenekli olduğunu göstermektedir. İkinci tabakanın sismik hızlardan hesaplanan Kayma ve Elastisite modüllerinin orta-yüksek (9331,89-26022,65) değerlerde çıkması bu tabakanın az bozuşmuş orta-sağlam birimlerden oluştuğunu ve deprem hareketlerine karşı orta-iyi dayanımlı olduğunu göstermektedir. İnceleme alanında Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To): 0,28 sn hesaplanmıştır. Vs sismik hızlarına (Midorikava) göre Relatif zemin büyütmesi 1,45 bulunmuştur. Yapılan sismik çalışmalar sonucunda etüt alanıiçin zemin hakim titreşim periyodu değerinin 0,28 0,35 sn arasında (ortalama: 0,31 sn) çıkması ve Vs hızına göre yapılan değerlendirmede zeminin az-orta dayanımlı ve zemin grubunun C zemin sınıfının Z3 olduğu belirlenmiştir. Yüzey Dalgalarının Çok Kanallı Analizi (MASW) Yöntemi Yüzey dalgası analiz yöntemlerinde, yer altındaki tabakalı yapıların kesme dalgası hızının (Vs) derinlikle değişiminin hesaplanması amacıyla Rayleigh dalgasının dispersif özelliğinden faydalanır. Yüzey dalgası yöntemleri aktif kaynaklı ve pasif kaynaklı yöntemler olmak üzere iki ana grup altında toplanabilir. Pasif kaynaklı yöntemler daha derin nüfus gücüne sahiptir. Özellikle ana kaya derinliğine ulaşılması gereken sahalarda etkin olarak kullanılabilmektedir.. Bunun yanında, MASW yöntemi daha sınırlı nüfus derinliğine sahip olmasının yanında, etkin kaynak kullanılması ile daha başarılı sonuçlar alınmaktadır. 65
Özellikle Vs30 çalışmalarında ilk 30 metrenin önemi ve ince tabakaların tespitinde oldukça sağlıklı sonuçlar vermesi nedeniyle etkin kullanıma sahiptir. Yüzey dalgası analiz yöntemleri aşağıdaki üç adımda gerçekleştirilir: 1) Yüzey dalgalarının alıcılar ile kaydedildiği arazi aşaması, 2) Veri işlem ve dispersiyon eğrilerinin eldesi, 3) Dispersiyon eğrisinin farklı yöntemlerle ters çözümlenmesinden elde edilen, Vs değerlerinin derinlikle değişimi olarak özetlenebilir. Dispersiyon eğrisinin elde edilmesi kritik bir adımdır. Ters çözümleme ile elde edilen Vs hız profilinin doğruluğu büyük oranda frekansa ve faz hızına bağlı olan dispersiyon eğrisinin doğruluğuna ve özelliklerine bağlıdır. MASW araştırmaları, aynı kaynak-alıcı diziliminin doğrusal bir hat boyunca, sabit aralıklarla kaydırılmasıyla, birden fazla kayıt (12 veya daha fazla kanallı) içeren 2 boyutlu (yüzey ve derinlik) makaslama dalgalarının hızlarının haritalarını oluşturmak için kullanılır. Buradan yola çıkarak, sismik kırılmanın tersine bir üst seviyeye oranla düşük hıza sahip birimleri de tespit etmek mümkündür. MASW yöntemi, tabakalı yerküre modeli için Rayleigh dalgasında baskın bir etkisi olan S-dalga hızına dayanır. Dönüşmüş faz hızları ile derinliğe bağlı bir boyutlu S-dalga hızı fonksiyonunu tanımlayan S-dalga hızı profilleri elde edilir. MASW yönteminde, gürültüyü etkili bir şekilde kontrol etmek olasıdır. Bu nedenle, en yüksek sinyal/gürültü oranı sağlanır. Makaslama dalgası hız profilinde tam bir veri işlem, yüzey dalgalarının kazancı, frekans bağımlı faz hızı eğrisinin yapılandırılması ve frekans bağımlı faz hızı eğrisinin tersçözüm işleminden oluşur. Burada dikkat edilmesi gereken husus, makaslama dalgası hız derinlik profilini doğru saptayabilmek için geniş bantlı yüzey dalgalarının en az gürültüyle kaydedilmesidir. MASW yönteminde bant-genişliği, araştırmanın derinliği ve çözünürlüğü arttırıldığı zaman yüksek sinyal/gürültü oranı hesaplanan frekans bağımlı faz hızı eğrisinde yüksek doğruluğa neden olur. Daha yüksek modlu veri, temel modlu veriden daha derin araştırma derinliğine sahiptir. Aynı zamanda, daha yüksek modlu veri frekansa ek olarak kaynak uzaklığına bağlı olan dönüşmüş S-dalga hızının çözünürlüğünü artırır. İlk olarak, standart CDP formatında birkaç çok kanallı kayıt toplanmalıdır. Yüzey dalga verilerinin elde edilmesi için yüzeyden etkiyen darbe türü kaynaklar için normalde 4 5 Hz den küçük alçak tepki frekanslı alıcılar seçilmelidir. 66
Sismik kaynak, jeofon (alıcı), yakın açılım (ofset), alıcı aralığı gibi veri parametreleri, Ground roll dalga sinyallerini arttırmak için ayarlanmalıdır (Park vd., 1999a). Veri toplanmasından sonra, her bir atış topluluğunun ground roll dalgası faz hızları hesaplanır. Ground roll dalgasının frekans ve faz hız dizileri başlangıç doğrusu boyunca verinin analiz edilerek hesaplanmasını gerektirir. Bu iki dizi, her bir atış topluluğundan frekans bağımlı faz hızı eğrilerini tam olarak çıkarmak için çok önemli bir sınırlamadır (Park vd., 1999a). Ters-çözüm işlemi, derinlik profiline eş bir S-dalga hızının oluşturulması için her bir frekans bağımlı faz hızı eğrisine uygulanmalıdır (Xia vd.,1999). Dönüşen S-dalga hız profili, jeofon aralığının ortasına yerleştirilmelidir (Miller vd.,1999). Başlangıç modelleri, ters-çözüm işleminin yakınsamasında anahtar bir etkendir. Regresyon analizi gibi iki boyutlu veri işlem teknikleri ise, bölgesel anomalileri arttırmak için S-dalga hızının düşey kesitine kolay bir şekilde uygulanabilir. 2-boyutlu S-dalgası hız haritasında çatlaklı bölgeler, boşluklar, örtülü dolgu alan sınırları ve benzeri alanlar, düşük hız bölgeleri S-dalga anomalileri ile gösterilirken, ana kaya yüzeyi, genellikle, yüksek S-dalga hız gradyanı ile ilişkilendirilir. Arazi Çalışmaları Faaliyet alanında uygulanan MASW yönteminde ölçüler 17 kanal olarak alınmıştır. Serim uzunluğu 63 m olarak tutulmuş, jeofon aralıkları 3 m olarak belirlenmiştir. Offset aralığı 15 m olarak seçilmiştir. Kayıt uzunluğu 2 sn ve Örnekleme Aralığı 0.125 ms olarak alınmıştır. Ayrıca her iki serimin başında ve sonunda olmak üzere GPS ile sismik ölçüm koordinatları belirlenmiştir. WGS84-UTM formatında belirlenen sismik koordinatlar Tablo III.1.5. te görülmektedir: Tablo III.1.5. GPS ile Belirlenen Sismik Ölçüm Noktalarının Koordinat Değerleri MASW No Koordinat (WGS84-UTM) Kot (m) Düz Atış Ters Atış Baş. Bit. Yön 1 35 S 495529 D - 4288864 K 35 S 495586 D - 4288835 K 12 11 KB-GD 2 35 S 495541 D - 4288783 K 35 S 495593 D - 4288738 K 12 9 KB-GD 3 35 S 495535 D - 4288620 K 35 S 495562 D - 4288681 K 9 9 GB-KD 4 35 S 495839 D - 4289052 K 35 S 495907 D - 4289050 K 8 9 B-D 5 35 S 495774 D - 4288948 K 35 S 495843 D - 4288942 K 6 6 B-D 6 35 S 495740 D - 4288860 K 35 S 495805 D - 4288858 K 6 6 B-D 7 35 S 495584 D - 4288481 K 35 S 495613 D - 4288543 K 8 8 GB-KD 8 35 S 495814 D - 4288571 K 35 S 495764 D - 4288617 K 7 8 GD-KB 67
Ölçülerle elde edilen sismik kayıtlar, bilgisayara aktarılarak SWAN ver. 1.4 (SURFACE WAVE ANALYS) programı ile gerekli filtreler ve düzeltmeler yapıldıktan sonra iterasyon yapılarak dispersiyon eğrisi oluşturulmuştur. Elde edilen eğrinin ters çözüm değerlendirmesi sonucu seviye seviye Vs hızları, derinlikleri ve Vs30 hızları hesaplanmıştır. Şiddet, zemin yapısına bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle de zeminin deprem etkisini nasıl büyüttüğü, çeşitli araştırmacılarca incelenmiştir. Raporumuzda, bu araştırmacılardan Midorikawa (1987) ve Joyner ve Fumal 1984) tarafından üretilen Vs hızına bağlı formüller kullanılmıştır. Midorikawa (1987) A = 68 Vs30-0.6 Joyner ve Fumal 1984) A = 23 Vs30-0.45 Yer hakim titreşim periyodu değerleri (T 0) ise Kanai (1983) tarafından verilen bağıntı kullanılarak hesaplanmıştır. MASW Değerlendirmeler İnceleme alanında yapılan MASW Çalışması sonucunda; MASW ölçümünde Jeofon Aralığı 3 m ve ofset uzaklığı 15 m seçilip toplam serim uzunluğu 63 m olan 17 kanallı kayıtlar alınmıştır. Böylece, 30 m ye kadar olan derinliklerin araştırılması hedeflenmiştir. Kayıt uzunluğu 2 sn ve Örnekleme Aralığı 0.125 ms olarak alınmıştır. MASW ölçüleriyle elde edilen sismik kayıtlar, bilgisayara aktarılarak SWAN ver. 1.4 (SURFACE WAVE ANALYS) programı ile gerekli filtrelemeler ve düzeltmeler yapıldıktan sonra iterasyon yapılarak dispersiyon eğrisi oluşturulmuştur. Elde edilen eğrinin ters çözüm değerlendirmesi sonucu seviye seviye Vs hızları, derinlikleri ve Vs30 hızları hesaplanmıştır. Çalışma alanı trafik ve insan gürültüsü bakımından durağan bir bölgede bulunduğundan, ölçümler gündüz saatlerinde uygulanmıştır. MASW ölçümlerde 10 sismik katman ve 30 m derinlik çözümü yapılmıştır. 1. Sismik katman (tabaka) derinliği 1,54 m ile 10,08 m arasında hesaplanmıştır. Vs30 hızı 205 m/s ile 330 m/s arasında hesaplanmıştır. Vs30 hızlarına göre hesaplanan Zemin Hakim Titreşim Periyodu değerleri 0,36 sn ile 0,59 sn arasındadır. (ortalama 0,41 sn) Modellenen tüm katmanların Vs hızları ve hesaplamalar jeofizik eklerde sunulmuştur. 68
Yapılan Sismik Kırılma ve Sismik MASW çalışmaları neticesinde ikinci tabakanın Vp/Vs hız oranının 3 ten küçük olması, Vs30 hızının 300 m/sn civarında, ikinci tabakanın Vs hızının 300 m/sn den büyük olması ve jeolojik formasyonların sıvılaşma özelliği taşıması nedenleriyle inceleme alanında sıvılaşma olasılığı yoktur. Laboratuvar Deneyleri ve Analizler Faaliyet alanında sondajlardan alınan numuneler üzerinde tek eksenli basınç, elek analizi, atterberg limitleri, doğal su içeriği, doğal birim hacim ağırlık deneyleri yapılmıştır (Tablo III.1.6.). Tablo III.1.6. Sondajlardan Alınan Numuneler Üzerinde Tek Eksenli Basınç, Elek Analizi, Atterberg Limitleri, Doğal Su İçeriği, Doğal Birim Hacim Ağırlık Deneyleri Sondaj Kuyusu Adı Numune Tipi ve Adı Derinlik (m.) Doğal Su Muhtev ası (%) Doğal Birim Hacim Ağırlık (kn/m 3 ) Elek Analizi #10 Kalan (%) #200 Geçen (%) Atterberg Limitleri LL (%) PL (%) PI (%) USCS Tek Eksenli Basınç (kgf/c m2) SK-1 CR- 6.00-7.50 45,92 17,37 12,88 68,67 62 26 36 CH 1,621 SK-1 SPT- 7.50-7.95 47,06-16,18 71,08 68 28 40 CH - SK-1 CR- 10.50-12.00 36,43 18,33 0,00 98,84 55 24 31 CH 1,725 SK-2 SPT- 4.50-4.95 48,04-0 96,57 61 29 32 CH - SK-2 CR- 5.00-6.00 49,37 15,52 0,00 93,67 59 28 31 CH 1,329 SK-2 SPT- 6.00-6.45 57,58-16,67 69,19 73 31 42 CH - SK-2 CR- 6.00-7.50 33,09 19,83 35,97 47,84 52 24 28 GC 1,761 SK-2 CR- 9.00-10.00 47,41 17,18 0,00 97,21 66 26 40 CH 1,7 SK-2 CR- 12.00-13.50 13,44 20,79 34,41 27,15 42 18 24 SC 2,079 SK-3 CR- 4.50-6.00 45,00 17,6 0,00 94,17 63 23 40 CH 1,534 SK-3 CR- 13.50-15.00 41,28 16,63 0,00 97,02 69 25 44 CH 1,35 SK-4 SPT- 3.00-3.45 44,04-2,75 85,36 66 28 38 CH - SK-4 SPT- 6.00-6.45 40,35-10,09 72,81 63 29 34 CH - SK-4 CR- 6.00-7.50 52,84 16,63 9,61 76,42 68 25 43 CH 0,882 SK-4 CR- 14.00-15.00 23,67 19,15 40,99 36,04 43 22 21 GC 2,001 SK-5 CR- 5.00-6.00 51,57 17,1 7,17 87,00 73 29 44 CH 1,181 SK-5 SPT- 9.00-9.45 48,57-0,95 94,29 70 26 44 CH - SK-5 CR- 11.00-12.00 38,26 18,02 0,00 98,32 58 24 34 CH 0,664 SK-6 CR- 4.50-6.00 39,17 17,92 0,00 95,39 55 22 33 CH 1,682 SK-6 SPT- 6.00-6.45 62,37-0 96,37 76 33 43 CH - SK-6 CR- 13.50-15.00 44,26 17,18 13,52 75,00 61 27 34 CH 1,927 SK-7 SPT- 9.00-9.45 44,94-8,99 79,78 73 25 48 CH - SK-7 CR- 9.00-10.00 47,62 17,51 3,81 91,90 65 26 39 CH 2,342 SK-8 CR- 7.00-7.50 34,80 18,02 14,54 62,11 60 26 34 CH 1,04 SK-8 SPT- 9.00-9.45 36,33-11,02 75,10 62 22 40 CH - SK-8 CR- 16.00-18.00 48,41 17,46 0,00 97,62 62 23 39 CH 1,034 SK-10 SPT- 3.00-3.45 39,09-4,12 72,02 60 29 31 CH - SK-10 CR- 10.50-12.00 49,27 16,91 0,00 96,59 66 28 38 CH 1,417 69
Zeminlerin İndeks/Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi Faaliyet alanında sondajlarda tortullardan alınan numunelerde yapılan zemin deneyi sonuçları ve birleştirilmiş zemin sınıflaması Tablo III.1.7. de verilmiştir. Tablo III.1.7. Zemin Deney Sonuçları ve Birleştirilmiş Zemin Sınıflaması Kuyu No Derinlik Atterberg Limitleri Zemin Sınıfı % LL % PL % PI SK-1 6.00-7.50 CH 62 26 36 SK-1 7.50-7.95 CH 68 28 40 SK-1 10.50-12.00 CH 55 24 31 SK-2 4.50-4.95 CH 61 29 32 SK-2 5.00-6.00 CH 59 28 31 SK-2 6.00-6.45 CH 73 31 42 SK-2 6.00-7.50 GC 52 24 28 SK-2 9.00-10.00 CH 66 26 40 SK-2 12.00-13.50 SC 42 18 24 SK-3 4.50-6.00 CH 63 23 40 SK-3 13.50-15.00 CH 69 25 44 SK-4 3.00-3.45 CH 66 28 38 SK-4 6.00-6.45 CH 63 29 34 SK-4 6.00-7.50 CH 68 25 43 SK-4 14.00-15.00 GC 43 22 21 SK-5 5.00-6.00 CH 73 29 44 SK-5 9.00-9.45 CH 70 26 44 SK-5 11.00-12.00 CH 58 24 34 SK-6 4.50-6.00 CH 55 22 33 SK-6 6.00-6.45 CH 76 33 43 SK-6 13.50-15.00 CH 61 27 34 SK-7 9.00-9.45 CH 73 25 48 SK-7 9.00-10.00 CH 65 26 39 SK-8 7.00-7.50 CH 60 26 34 SK-8 9.00-9.45 CH 62 22 40 SK-8 16.00-18.00 CH 62 23 39 SK-10 3.00-3.45 CH 60 29 31 SK-10 10.50-12.00 CH 66 28 38 Geçirgenlik: İnceleme alanındaki CH zemin sınıfı için geçirgenlik derecesi Pratik Olarak Geçirimsiz özelliğinde olup, geçirgenlik katsayısı ise 10-8 cm/s olarak alınabilir (Şekil III.1.5.). 70
Şekil III.1.5 Geçirgenlik Derecesi Tayini (ULUSOY R. 2001) Plastisite İndeksi: Çalışma alanında açılan tüm sondaj kuyularından farklı derinliklerde alınan numuneler üzerinde yapılan laboratuvar deney sonuçlarına göre %PI değeri 21-48 arasında değişmektedir. Tablo III.1.8. e göre yüksek-çok yüksek derecede plastisiteli killer sınıfına girmektedir. Tablo III.1.8. Kohezyonlu Zeminlerin Plastisite İndisine Göre Belirlenmesi(Burmister,1951) Plastisite İndisi, Yuvarlandığında en Plastisite derecesi Tanımlama PI (%) küçük çap (mm) 0 - Plastik değil Silt 1-5 6 Önemsiz derecede plastisiteli Killi silt 5-10 3 Düşük derecede plastisiteli Silt ve kil 10-20 1,5 Orta derecede plastisiteli Kil ve silt 20-40 0,8 yüksek derecede plastisiteli Siltli kil >40 0,4 Çok yüksek derecede plastisiteli Kil Kıvamlılık İndeksi: Zeminlerin tabii su içeriği ( w n ) likit ve plastik limit değerlerini kıyaslayan diğer bir parametredir (Tablo III.1.9). Tablo III.1.9. Kıvamlılık İndeksi Kıvamlılık indisi ( Ic ) Sınıflama <0.05 Çok yumuşak 0.05-0.25 Yumuşak 0.25-0.75 Sıkı 0.75-1.00 Sert >1.00 Çok sert 71
SK-6 sondaj kuyusundan 6,00-6,45 m. derinlikten alınan numune için: LL Wn Ic = I c= (76-62.37 ) / 43 I c = 0,32 en küçük PI SK-2 sondaj kuyusundan 12,00-13,50 m. derinlikten alınan numune için: LL Wn Ic = I c= (42-13.44 ) / 24 I c = 1,19 en büyük PI İnce daneli zeminleri kıvamlılık indeksine göre sınıflandırılmasında 0,32<Ic<1.19 olduğundan kıvamlılık sıkı-çok sert aralığındadır. Likitlik İndeksi: Zeminlerin tabii su içeriği ( w n ) ile likit ve plastik limit değerlerini kıyaslayan bir parametredir (Tablo III.1.10.). Y Ü K S E K D Ü Z E Y D E AŞ I R I K O N S O LİD E AŞIR I K O N S O Lİ D E N O R M A L K O N S O LİD E H A S S A S - 0,8-0,6-0,4-0, 2 0 0,2 0,4 0,6 0, 8 1 1. 2 1.4 L ik i ti d e İn d is i ( L iq ıi d i ty İn d e x ) Tablo III.1.10 Likitide İndeksi Wn PL LI = PI SK-6 sondaj kuyusundan 6,00-6,45 m. derinlikten alınan numune için: LI= ( 62,37-33 ) / 43 LI = 0,68 en yüksek SK-2 sondaj kuyusundan 12,00-13,50 m. derinlikten alınan numune için: LI= ( 13,44-18 ) / 24 LI = -0,19 en düşük LI = -0,19 0,68 aralığında olduğundan Tablo III.1.10 a göre aşırı konsolide-normal konsolide kil sınıfına girmektedir. Zeminlerin Mekanik Özelliklerinin belirlenmesi İnceleme alanında açılan sondajlardan alınan numuneler üzerinde laboratuarda tek eksenli basınç deneyi yapılmıştır (Tablo III.1.11.). İnceleme alanında yapılan sondajlarda farklı derinliklerde karşılaşılan W4-W5 ayrışma derecesine sahip tüf zemin olarak değerlendirilmiştir. 72
Tablo III.1.11. Tek Eksenli Basınç Deney sonuçları Sondaj No Derinlik Zemin Tek Eksenli Basınç Deneyi (Kg/cm 2 ) SK-1 6.00-7.50 Siltli Kil 1.621 SK-1 10.50-12.00 Tüf (ayrışmış) 1.725 SK-2 5,00-6,00 Siltli Kil (Zemine Dönüşmüş Tüf) 1.329 SK-2 6,00-7,50 Siltli Kil (Zemine Dönüşmüş Tüf) 1.761 SK-2 9,00-10,00 Tüf (ayrışmış) 1,7 SK-2 12,00-13,50 Tüf (ayrışmış) 2,079 SK-3 4,50-6,00 Siltli Kil (Zemine Dönüşmüş Tüf) 1,534 SK-3 13,50-15,00 Tüf (ayrışmış) 1,35 SK-4 6,00-7,50 Az Çakıllı Siltli-KİL 0,882 SK-4 14,00-15,00 Tüf (ayrışmış) 2.001 SK-5 5,00-6,00 Siltli Kil 1.181 SK-5 11,00-12,00 Tüf (ayrışmış) 0,664 SK-6 4,50-6,00 Az Çakıllı Siltli-KİL 1,682 SK-6 13,50-15,00 Tüf (ayrışmış) 1,927 SK-7 9,00-10,00 Az Çakıllı Siltli-KİL 2,342 SK-8 7,00-7,50 Az Çakıllı Siltli-KİL 1,04 SK-8 16,00-18,00 Tüf (ayrışmış) 1,034 SK-10 10,50-12,00 Tüf (ayrışmış) 1.417 Bina Zemin İlişkisinin İrdelenmesi Taşıma gücü İnceleme alanında yapılacak tesis için taşıma gücü her sondaj için ayrı hesaplanmıştır. Kullanılan Formüller Spt Değerlerine Göre Taşıma Gücü q a = 0,8. N 30. ( B+0,3/B) 2 (1+Df/3B) (B 1,2 m ise) (Meyerhof, Terzaghi-Peck) Terzaghi bağıntısına göre örnek taşıma gücü hesaplaması ve diğer taşıma gücü hesaplamaları aşağıda gösterilmektedir. 73
Tek Eksenli Basınç Deneyi Sonucuna Göre Taşıma Gücü Qd: K 1 x Cu x Nc + γ1 x Df x Nq + K 2 x Nγ x B x γ2 (Terzaghi) verilmiştir. Tek eksenli Basınç Deneyi Sonuçlarına Göre Taşıma Güçleri Tablo III.1.12. de Örnek taşıma gücü hesaplaması (SK1 derinlik 6,0-7,50m) Qu=1,621 kg/cm2 C =qu/2 c = 1,621 kg/cm 2 /2=0,8105= 8,105 t/m 2 Df = 6,75 m. (varsayım), B= 5,0 m. (varsayım), γ1 =1,7 γ2=1,7 İçsel Sürtünme açısı 0 kabulünde Ф=0 K 1=1,0 K 2=0,5 C=0,8105 kg/cm 2 (8,105 ton/m 2 ) N c=5,7 N q=1 N γ=0 γ 1=1,7 Qd: 1,0x 8,105 x 5,7 + 1,7 x 6,75 x 1 + 0,5x 0 x 5,0 x 1,7 q n = 57,67 t/m 2 = 5,77 kg/cm 2 q emn = 5,77 / 3 = 1,92 kg/cm 2 Tablo III.1.12. Tek eksenli Basınç Deneyi Sonuçlarına Göre Taşıma Güçleri Sondaj No Derinlik (m) Tek Eksenli Basınç deneyi (kg/cm 2 ) q n (kg/cm 2 ) G (Güvenlik katsayısı) Temel Derinliği Df, m. q emn (kg/cm 2 ) SK-1 6.00-7.50 1.621 5,77 3 6,75 1,92 SK-1 10.50-12.00 1.725 6,94 3 11,25 2,31 SK-2 5,00-6,00 1.329 4,64 3 5,50 1,55 SK-2 6,00-7,50 1.761 6,37 3 6,75 2,12 SK-2 9,00-10,00 1,7 6,46 3 9,5 2,15 SK-2 12,00-13,50 2,079 8,60 3 12,75 2.87 SK-3 4,50-6,00 1,534 5,30 3 5,25 1.77 SK-3 13,50-15,00 1,35 6,13 3 14,25 2.04 SK-4 6,00-7,50 0,882 3,35 3 6,75 1.12 SK-4 14,00-15,00 2.001 8,46 3 14,50 2.82 SK-5 5,00-6,00 1.181 4,30 3 5,50 1,43 SK-5 11,00-12,00 0,664 3,96 3 11,50 1,32 SK-6 4,50-6,00 1,682 5,74 3 5,25 1,91 SK-6 13,50-15,00 1,927 7,91 3 14,25 2,64 SK-7 9,00-10,00 2,342 8,34 3 9,5 2,78 SK-8 7,00-7,50 1,04 4,27 3 7,25 1,42 SK-8 16,00-18,00 1,034 5,92 3 17 1,97 SK-10 10,50-12,00 1.417 5.95 3 11,25 1,98 74
Tablo III.1.12. den degörüleceği gibi taşıma gücü değerleri 1,12-2,87 kg/cm 2 arasında değişmektedir. Deprem Parametreleri İnceleme alanında yapılacak binaların zemin gurubu, yerel zemin sınıfı, zemin karakteristik periyotları, deprem bölgesi derecesi, bina önem katsayısı, etkin yer ivme katsayısı hesaplamaları ve sonuçları aşağıda gösterilmektedir. Kullanılan Formüller H T = 0, 09 D S(T)=1+1,5 T / T A (0 T T A) S(T)= 2.5 (T A<T T B) S(T)=2.5(T B/T) 0,8 (T>T B) Yatak Katsayıları Hesaplamaları Deprem parametreleri Tablo III.1.13. te verilmiştir, Yatak Katsayısı hesaplamaları için Tablo III.1.14. ve bina önem katsayısı için Tablo III.1.15. kullanılmıştır. Tablo III.1.13. Deprem Prametreleri Yapı Adı Zemin Zemin Gurubu Sınıfı Bina önem Katsayısı Etkin Yer İvmesi (Ao) T A-T B (Saniye) Bina Yatak Doğal S(T) A(T) Katsayısı Titreşim t/m³ per.(t) Siltli-Kil C Z3 1 0,4 0,15-0,40 - - - 3000 Tüf C Z3 1 0,4 0,15-0,40 - - - 5000 Tablo III.1.14. Bazı Zemin Türlerine Göre Yatak Katsayıları Yatak Katsayısı Zemin Cinsi ks(t/m3) Gevşek Kum 1000-2000 Orta Sıkı Kum 2000-5000 Sıkı Kum 5000-10000 Sıkı Kumlu Çakıl 10000-15000 Yumuşak Kil 500-1000 Orta Sert Kil 1000-1500 Sert Kil 1500-3000 Kaya >200.000 75
Tablo III.1.15. Bina Önem Katsayısı Binanın kullanım amacı veya türü 1.Deprem sonrası kullanımı gereken binalar ve tehlikeli madde içeren binalar a) Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli binalar(hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji üretim ve dağıtım tesisleri; vilayet, kaymakamlık ve belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet planlama istasyonları) b) Toksik, patlayıcı, parlayıcı vb. özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar 2.İnsanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu ve değerli eşyanın saklandığı binalar a) Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb. b) Müzeler 3.İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak bulunduğu binalar Spor tesislerei, sinema, tiyatro ve konser salonları, vb. Bina önem katsayısı (I) 4.Diğer binalar 1,0 1,5 1,4 1,2 Zemin ve Kaya Türlerinin Değerlendirilmesi Aşağıda her sondajda geçilen kaya ve zemin türlerinin değerlendirmesi verilmiştir. Sk-1 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-4,50m dolgu-cüruf karışımı, 4,50-9,50m arası Siltli-Kil, 9,50-15,00m lerde beyazımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), orta-az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-2 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-4,00m dolgu-cüruf karışımı, 4,00-9,00m arası Siltli-Kil, 9,00-15,00m lerde beyazımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), orta-az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-3 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-3,50m dolgu-cüruf karışımı, 3,50-11,00m arası Siltli-Kil, 11,00-15,00m lerde beyazımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), orta-az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-4 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-3,00m dolgu-cüruf karışımı, 3,00-10,20m arası Az Çakıllı-Siltli-Kil, 10,20-15,00m lerde sarımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), orta-az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-5 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-3,50m dolgu, 3,50-6,10m arası Siltli-Kil, 6,10-15,00m lerde grimsi-beyaz renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), orta-az dayanımlı Tüf geçilmiştir. 76
Sk-6 Nolu Kuyu: 15,0m derinliğinde açılmıştır. Kuyuda 0,0-0,50m lerde cüruf, 0,50-2,50m lerde dolgu, 2,50-11,50m lerde Az Çakıllı-Siltli-KİL 11,50-15,0m ler sarımsıkahve renkli, çok derecede ayrışmış, az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-7 Nolu Kuyu: 18,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-6,00m Cüruf, 6,00-14,00m arası Az Çakıllı-Siltli-Kil, 14,00-18,00m lerde sarımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-8 Nolu Kuyu:18,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-1,50m Dolgu, 1,50-2,8m Bitkisel Toprak, 2,80-12,00m arası Az Çakıllı-Siltli-Kil, 12,00-18,00m lerde sarımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-9 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-7,20m Siltli-Kil, 7,20-15,00m lerde sarımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sk-10 Nolu Kuyu: 15,00m derinliğinde açılmıştır. 0,0-620m Siltli-Kil, 6,20-15,00m lerde sarımsı-kahve renkli çok derecede ayrışmış (zemine dönüşmüş), az dayanımlı Tüf geçilmiştir. Sıvılaşma ve Yanal Yayılma Analizi ve Değerlendirmesi Etüt alanının cüruf ve volkanik kayalar arasında bulunan tortulların ince malzeme oranı %30 dan fazla olmasından dolayı etüt alanında uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski yoktur. Oturma-Şişme Potansiyelinin Değerlendirmesi Sondaj kuyularının derinliğe göre zemin sınıfı ve atterberg limit değerleri Tablo III.1.16. da verilmiştir. Oturma Etüt alanında en düşük çıkan taşıma gücüne göre Tablo III.1.16. da oturma miktarı hesaplanmıştır. 77
Tablo III.1.16.Etüt Alanında En Düşük Çıkan Taşıma Gücüne GöreOturma Miktarı TERZAGHİ'YE GÖRE OTURMA HESABI Mv: 1/(450xSPTN ort) ΔHtop: Mv x H x ΔP SPTN Temel derinliğindeki darbe sayısı 12 Mv Hacimsel sıkışma katsayısı (kg/cm 2 ) 0,000185185 H Sıkışabilir tabaka kalınlığı(cm) 900 ΔP Zemin tabakasında ortalama basınç artışı(kg/cm2) 1,2 Δhtop Zeminde meydana gelen toplam oturma(m) 0,2000 cm 2,00 mm Yukarıdaki oturma miktarı izin verilebilir oturma miktarları arasındadır. Tüflerde oturma miktarı önemsizdir. Şişme Potansiyeli Sondaj Kuyularından alınan örnekler üzerinde laboratuvar da yapılan kıvam limitleri deneylerine göre plastisite indisi (PI) yüzdesi % 21-48 arasında değişmektedir (Tablo III.1.17.). Plastisite değeri 13 adet numunenin ortalama plastisite değeri 37 dir. Bu değer, Seed ve Diğerleri (1962) ye göre orta şişme derecesindedir. Arazi gözlemleri ve laboratuvar sonuçlarına göre proje sahasında şişme özelliği açısından önemli bir sorun beklenilmemektedir (Tablo III.1.18.). Tablo III.1.17. Şişme Potansiyeli ŞİŞME POTANSİYELİ SEED VE DİĞERLERİ,1962 S : 60 x0,000036 x (IP) 2,44 PI Plastisite İndisi 37 S Şişme Potansiyeli 14,48 SONUÇLARIN YORUMU %0-15 Şişme potansiyeli düşük %15-24 Şişme potansiyeli orta %24-46 Şişme potansiyeli yüksek >%46 Şişme potansiyeli çok yüksek 78
Tablo III.1.18. Sondaj Kuyularının Derinliğe Göre Zemin Sınıfı ve Atterberg Limit Değerleri Kuyu No Derinlik Atterberg Limitleri Zemin Sınıfı % LL % PL % PI SK-1 6.00-7.50 CH 62 26 36 SK-1 7.50-7.95 CH 68 28 40 SK-2 4.50-4.95 CH 61 29 32 SK-2 5.00-6.00 CH 59 28 31 SK-2 6.00-6.45 CH 73 31 42 SK-2 6.00-7.50 GC 52 24 28 SK-3 4.50-6.00 CH 63 23 40 SK-4 3.00-3.45 CH 66 28 38 SK-4 6.00-6.45 CH 63 29 34 SK-4 6.00-7.50 CH 68 25 43 SK-6 4.50-6.00 CH 55 22 33 SK-6 6.00-6.45 CH 76 33 43 SK-7 9.00-9.45 CH 73 25 48 SK-7 9.00-10.00 CH 65 26 39 SK-8 7.00-7.50 CH 60 26 34 SK-8 9.00-9.45 CH 62 22 40 SK-10 3.00-3.45 CH 60 29 31 Temel Zemini Olarak Seçilebilecek Birimlerin Değerlendirilmesi Faaliyet alanında tortulların üstünde yeralan dolgunun kontrollü olarak sıkıştırılmasından dolayı temel zemini olarak sorun görülmemektedir. Eski göl alanının malzemesi olan tortullarda taşıma gücü en düşük qa>1,2 kg/cm² olarak hesaplanmıştır. Tortulların altında yeralan tüflerin ayrışma derecesi çok derecede olmasına rağmen taşıyıcı özelliği açısından tesislerin inşaatı sonrasında herhangi bir yapısal olumsuzluk gözlenmeyecektir. Faaliyet alanının topoğrafik eğimi <5 0 tür. Arazide derin kazı esnasında güncel tortullarda şev kademelendirilecektir. Olası yapılacak kazılar kontrollü yapılmalı şev stabilitesine özen gösterilecektir. 79
III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını gibi 7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar) Aliağa ve çevresinde olası afetler başlıca; deprem, sel baskını ve heyelan, kaya düşmesi, orman yangını v.b. dir. Bunlardan heyelan ve kaya düşmesi küçük ölçekli ve yerel afetlerdir. İnceleme alanında yapılan çalışma ve gözlemler sonucunda faaliyet alanının topoğrafik eğimi <%5 tir ve ayrıca çevrede yapılan etüt raporlarında belirtildiği gibi, aktif bir kitle hareketi gözlenilmemektedir. Faaliyet alanında yapılaşmaya etki edecek şekilde, heyelan, çığ, kaya düşmesi gibi doğal afetlerin gerçekleşmesi söz konusu değildir. İnceleme alanında 7269/1051 sayılı Afet Kanunu kapsamında Afete Maruz Bölge bulunmamaktadır. Proje aşamalarında, inceleme alanı ve çevresinde yapılacak mühendislik yapıları için,14.07.2007 gün ve 26582 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yöneltmelik hükümlerine uyulacaktır. III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve Etkileri, Türkiye Deprem Bölgesi Haritasının Eklenmesi) Faaliyet alanı ve yakın çevresi 18.04.1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile belirlenen Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası nda 1. Derece Deprem Bölgesi içerisinde kalmaktadır (Şekil III.2.b.1.). Proje kapsamında, 14.07.2007 tarih ve 26582 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik esasları ve 06.03.2007 tarih, 26454 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine titizlikle uyulacaktır. 80
PROJE ALANI PROJE ALANI Şekil III.2.b.1. Türkiyenin ve Bölgenin Deprem Haritaları 81
Aktif Tektonizma Yapısı Batı Anadolu ve Ege Denizi nin aktif tektoniği; Anadolu nun sağ yanal Kuzey Anadolu ve sol yanal Doğu Anadolu doğrultu atımlı fay zonları boyunca batıya kaçışı; Yunanistan ın batısındaki kıtasal kalınlaşmadan dolayı Anadolu nun batıya kaçışının engellenmesi ve kuzey ve orta Ege bölgesinde doğu-batı sıkışma oluşması bunun sonucunda Batı Anadolu nun saatin tersi yönünde dönerek güneybatı yönünde Hellen yayı üzerinde hareket etmesi ile özetlenebilir. Yenişakran ile Aliağa GB sı arasındaki alanda, eş zamanlı oluşmuş ve iki farklı trende sahip fay sistemi göze çarpar. Bunlardan biri KB, diğeri ise KD uzanımlıdır. Kuzeybatı gidişli olan faylardan en önemlisi, batıda Menemen düzlüğünü kuzeyden sınırlayıp, Aliağa ya doğru uzanan faydır. Bu fay, morfolojide 10-15 m kotlarındaki Menemen düzlüğünü Karahasan Dağı yükseltisinden (1092 m) ayırmaktadır. Haykıran Köyü nün hemen kuzeyindeki Belen Tepe de aynası izlenen bu fay, K45 0-55 0 B uzanımlı sağ yanal atımlı faydır. Fay, Yanık Köyü dolayında Değirmen Tepe yi, Yanık ve Türkelli köyleri arasında da Enyar Sırtı nı ortadan biçerek sağ yanal ötelemektedir. Fay boyunca yer yer gözlenen fay aynalarındaki kayma çizikleri, saf doğrultu atımı işaret eder. Ancak bölgenin morfolojik özellikleri, fayın bir dönemde önemli düşey atıma da sahip olduğunu göstermektedir. Aliağa güneyinde Samurlu Köyü ile Paşaçiftliği arasında, Aliağa güneydoğusunda Çıtak ve Güzelhisar köyleri arasında, Karakuzu-Uzunhasanlar köyleri ve Atçukuru- Bozdivlit köyleri arasında da KB trendli sağ yanal atımlı faylar mevcuttur. Bunların tümü benzer özellikler sergilerler ve aynı fay sisteminin değişik bireylerini oluştururlar. Atçukuru Köyü nden Bozdivlit Dağı nın batısındaki düzlüğe doğru uzanan fay, Pliyo-Kuvaterner yaşlı Kocaçay formasyonunu etkileyerek kuzey blokta askıda kalmasını sağlamıştır. Buna göre, KB gidişli fayların Pleyistosen-Kuvaterner döneminde aktif oldukları söylenebilir. Hatta, bu faylardan bazılarının Güncel de aktif olduklarına işaret eden verilerde vardır; örneğin, Güzelhisar Köyü güneyinde Kartapal Çeşmesi dolayındaki sağ yanal atımlı fay düzleminde, 17 Ağustos 1999 Kocaeli depremi sonrasında oluşmuş 2-10cm lik düşey hareket ve açılma verileri gözlenmiştir. Batı Anadolu da genel olarak, KB gidişli fayların çoğunlukla sağ, KD gidişli olanların da sol yanal atımlı oldukları ortaya çıksada, bunun aksine işaret eden bazı faylarda tanınmıştır. Bunlardan en önemlisi, bölgenin kuzeyinde Bakırçay grabeni güney omuzlarından başlayıp, GB yönünde Zeytindağ a kadar uzanan sağ yanal atımlı faylardır (Yılmaz vd., 1997). Bu fay yaklaşık K30 0 D uzanımlıdır (Bozköy Fayı). 82
Bu veriler ışığında etüt alanında fay bulunmamasına karşın alana Bozköy Fayı na çok yakındır. Son on yılın deprem kayıtları incelendiğinde de bu fayın küçük büyüklüklerde deprem yarattığını, yani aktif olduğunu göstermektedir. İnceleme alanı ve yakın çevresine ait diri fay haritası Şekil III.2.b.2 de verilmiş olup, 2007-2008 bir yıllık periyot zarfında etüt alanı ve yakın çevresinde meydana gelen depremler Şekil III.2.b.3 de gösterilmiştir. PROJE ALANI Şekil III.2.b.2 Bölgeye ve Yakın Çevresine Ait Diri Fay Haritası PROJE ALANI Şekil III.2.b.3. Etüt Alanı ve Çevresin 2007-2008 Yılları Arasında Oluşan Depremler (Kandilli) 83
İzmir Ve Çevresi nin Deprem Potansiyeli Ve Deprem Risk Analizi Çelikhane ÇED Raporu İzmir ve Çevresi, Gediz ve Küçük Menderes Grabenleri ile bunlara komşu diğer graben sistemlerinin etkisi altındaki bir coğrafyayı meydana getirir. Depremlerle ilişkisi incelenirken, inceleme alanı 2 bölümde ele alınmaktadır. Birincisi, 38.10 o -39.00 o K enlemleri ile 26.40 o -27.63 o D boylamları arasında kalan en geniş çember alanıyla tanımlanan bölgedir ve yaklaşık 50 km yarıçaplı bir risk bölgesini (RB) oluşturur. İkincisi 37.46 o -39.62 o K enlemleri ve 25.52 o -25.51 o D boylamlarıyla sınırlı en geniş çember alanıdır. Yaklaşık 120 km lik bir yarıçapa sahiptir. İki alanın farkı ise İzmir İl merkezinin etkilenme bölgesini oluşturur. Yaklaşık 70 km genişliğinde bir halkayı meydana getirir. Yukarıdaki coğrafik koordinatlarla tanımlanan, İzmir ve çevresini karakterize eden bu iki bölgenin bileşimi olan alana, sismoteknik bölge denir. İnceleme Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü veri bankasına dayanır. Şekil III.2.b.4., şematik olarak sismotektonik bölgenin bahsi geçen tanımını gösterir. Şekil III.2.b.4. İzmir ve Çevresi İçin Sismotektonik Bölgenin Tanımı ve M.Ö.26-25.07.2001 Peryodundaki Episantır Dağılımı 84
RB, risk bölgesini; EB, etkilenme bölgesini şematik olarak gösterir. Beyaz çizgilerle taralı alan, sismotektonik bölgeyi tarif eder. Sarı noktalar en az 7.0 büyüklüklü, kırmızı noktalar en az 6.0 büyüklüklü, mavi noktalar en az 5.0 büyüklüklü, mor noktalar en az 4.0 büyüklüklü deprem episantırlarını gösterir. Küçük siyah kareler şehir merkezlerini belirtir. Böylece, İzmir için hem şehir merkezinin depremlerle ilişkisi hem de etkilenme koşulları ele alınabilecektir. İzmir, Batı Anadolu çöküntü rejiminin üyesi olan kırıklarla (faylarla) yada bunların guruplarıyla kuşatılmış durumdadır. İzmir için deprem olayına, yalnız il merkezi olarak bakmak yanıltıcı olur. Bu, bizzat şehir merkezinde merkez üssü beklemek anlamına gelir. Ne var ki bir deprem zararı için merkez üssünün hasar alanında olmasının şart olmadığı en azından yakın deneyimlerle yaşanmıştır. Çünkü o sınırın herhangi bir tarafı bir başka yakın-depremsellik rejiminin etkisi altındadır. İzmir ve Çevresi nin Deprem Potansiyeli Sismotektonik bölgenin deprem geçmişine bakıldığında, sismoloji kayıtlarına göre en eski depremin M.Ö. 26 yılında meydana geldiği görülmektedir. 25 Temmuz 2001 tarihi itibariyle bu kayıtlar ele alındığında, 2027 yıllık bir zaman peryodunda, en az 4.0 büyüklüğünde (magnitude) 392 depremin meydana geldiği anlaşılmaktadır. Şekil III.2.b.4. te bu depremlerin sismotektonik bölgedeki dağılımı izlenmektedir. Bu dağılımdan, sismotektonik bölgenin aktif bir deprem rejimine sahip olduğu anlaşılır. Ele alınan süreçte risk bölgesinde en az 7.0 büyüklüğünde 3 deprem, en az 6.0 büyüklüğünde 6 depremolduğu görülür. Zira tüm depremlerin zaman içindeki dağılımı, en azından bir deprem verisi dağılımından beklenecek ahenkte değildir. Bunun nedeni, ele alınan sürecin bir bölümünün tarihsel dönemi, bir bölümünün aletsel dönemi temsil etmesindendir. Tarihsel dönem kendine özgü koşullarından dolayı ayrı tutulursa, aletsel dönemde yani 1900-2001 yılları arasında, sismotektonik bölge hareketli bir deprem rejimi geçirmiştir. Şekil III.2.b.5., meydana gelen depremlerin yıllara göre sayıca ve büyüklükçedeğişimlerini göstermektedir. Şekil III.2.b.5.a) aletsel dönemdeki depremlerin oluş sayılarının, yıllara göre değişimini verir. Bu değişime bakıldığında, deprem etkinliğinin yoğunluğu, değişimin frekansından kolaylıkla izlenmektedir, söz konusu yoğunluk, yalnız 4.0 dan büyük depremler içindir. Aletsel dönemdeki en yüksek aktivite;36 depremle 1969, 21 depremle 1984, 20 depremle 1977, 17 depremle 1966ve 15 depremle1982 yıllarına rastlamaktadır. 85
Şekil III.2.b.5.b) yıllara ait en büyük (maksimum) deprem büyüklüklerinin, yıllara göre değişimini verir. En büyük deprem, 1919 yılında 7.0 büyüklüğünde gerçekleşmiştir. Bu dönemdeki en az 6.0 büyüklüğündeki depremlerin sayısı ise 8 dir. Bunlar 1904, 1909, 1919, 1928, 1939, 1944, 1949ve 1955yıllarındadır. Şekil III.2.b.5. Sismotektonik Bölgede, 1900-25.07.2001 Yılları Arasında Meydana Gelmiş En Az 4.0 Büyüklüklü Depremlerin Yıllara Göre Değişimi 86
İzmir ve Çevresi nin Deprem Risk Analizi Yapılan tüm inceleme ve değerlendirmeler, deprem kayıtları yönünden sismotektonik bölge için Dünya kapsamında sahip olunan en son bilgilere göre yapılmıştır. Ve ilgili bölgenin, depremle son derece hareketli bir ilişkiye sahip olduğubu özelliğiyle bölge tektonizmasının yönlendirilmesinde önemli bir rol oynadığı görülmüştür. Bu bölümde, bu hareketli ilişkinin niteliğine bakmak için sismotektonik bölgeye ait deprem verisine bir dizi makro risk analizi uygulanmaktadır. Böylece, kullanılan verinin sunabileceği olanaklar ölçüsünde, bölgedeki deprem rejiminin karakteri ortaya çıkarılmakta ve gelecekteki deprem olasılığı belirlenmektedir. Bu analiz için Q100 bilgisayar yazılımı(utku ve ÖZYALIN, 2000) kullanılmaktadır. Q100 yazılımı, deprem risk analizi yapan bir bilgisayar programıdır. Analiz, ilgili bölge, iki alt bölgeye ayrılarak gerçekleştirilmektedir (Şekil III.2.b.4.). Böylece, hem İzmir şehir merkezi ve yakınında meydana gelecek depremler için değerlendirme şansı aranmakta, hem de şehir merkezinden uzakta fakat büyük bir depremin, şehir merkezi ve yakınını nasıl etkileyebileceği sorusuna yanıt aranmaktadır. Risk Analizi Yöntemi Risk analizi bir takım olasılık hesaplamalarından oluşur. Bunun için risk analizi uygulanacak veri dağılımını en iyi temsil eden kuramsal bir dağılım fonksiyonu seçilir. İstatistikte bir çok dağılım fonksiyonu vardır. Bunlardan biri de Gumbel Uç Değerler Dağılımı dır. Q100, bu dağılım fonksiyonunun I. türünü kullanmakta olup, G(M)= exp[ α exp( β M)], M>0 (1) şeklinde tanımlanır (Gumbel, 1958). α ve β Gumbel regresyon katsayılarıdır. M, deprem büyüklüğünü gösterir. 87
Risk Analizi Sonuçları Yapılan analizin ilk aşamasında, sismotektonik bölgeyi karakterize eden yıllık deprem büyüklüğü-frekans ilişkisine bakıldı. Bölgede meydana gelen depremlere ait büyüklüklerin oluş sıklıklarının geçmişe dayalı kuralını koyan bu ilişki, sismotektonik bölge için: log N= 3.93 0,82 M,r =-0.99 (2a) denklemiyle tanımlanırken, sismotektonik bölgenin risk alanı için: log N= 3.42 0,86 M,r =-0.95 (2b) denklemiyle tanımlanmaktadır. M deprem büyüklüğü, N en az M büyüklüklü depremlerin sayısıdır. r ilişki katsayısını gösterir. (2) bağıntıları için r nin aldığı değerlerden uyumun çok iyi olduğu, yani (2) denklemlerinin güvenilir oldukları anlaşılır. Her iki bağıntıdan da anlaşılmaktadır ki gerek risk bölgesi (RB) olarak tanımlanan sismotektonik bölgedeki dar alan, gerekse etkilenme bölgesiyle (EB) birlikte tüm sismotektonik bölge aynı sismojenik karakteri taşımaktadır (Şekil III.2.b.6, Şekil III.2.b.7.). Yani her iki alt bölge de tektonizma yönünden hemen-hemen aynı özellikleri içerir. Bu ise o iki alt bölgede de meydana gelecek depremlerin gerek karakterleri, gerekse oluş sıklıkları bakımından çok önemli bir farklılık gözlenmeyecektir. (2) denklemleri log N= a b M şeklinde olduğuna göre, (2) denklemlerinde yer alan a değerlerindeki sayısal farklılık, analiz alanının genişlemesinden kaynaklanmaktadır. O halde (2) denklemleri, sismotektonik bölgeninhem çok yüksek bir sismik aktiviteye sahip olduğunu hem de bölgenin hasar riski yüksek bir bölge kimliği taşıdığını söylemektedir. Bölgede meydana gelmiş 7.0 dan büyük tarihsel depremler bunun göstergesidir. Risk analizinin ikinci aşamasında, sismotektonik bölge için karakteristik deprem büyüklükleri hesaplanmaktadır. Bu hesaplara göre sismotektonik bölgede; 88
Şekil III.2.b.6.Sismotektonik Bölgenin, Karakteristik Deprem Büyüklüğü - Frekans Ilişkisi Ilişki, bölgedeki en az ve yillik deprem etkinliğini ifade eder. N, deprem oluş sayısını; r, ilişki katsayısını gösterir. i) Yıllık ortalama en yüksek deprem büyüklüğü 4.5(±0.1) olarak gerçekleşmektedir. ii) Bir yılda en sık gerçekleşen deprem büyüklüğü 4.0(±0.2) dür. iii) 100 yılda meydana gelebilecek en büyük deprem 7.0(±0.2) büyüklüğünde olacaktır. Risk analizinin üçüncü aşamasında, muhtemel deprem büyüklüklerinin, belirli ekonomik yapı ömürlerindeki (10 yıl, 20 yıl, 30 yıl, 50 yıl, 75 yıl, 100 yıl için) aşılma olasılıkları hesaplanmaktadır (Şekil III.2.b.7.). Bu belli büyüklükteki bir depremin belirli sürelerde en az bir kez meydana gelme olasılıklarının bilinmesi demektir. 89
Şekil III.2.b.7. Sismotektonik Bölge İçin Karakteristik Çözüme Ait Deprem Büyüklüklerinin Belli Ekonomik Yapı Ömürlerindeki (10, 20, 30, 50, 75, 100 yıl) Aşılma Olasılıkları Şekil III.2.b.7., sismotektonik bölge için yapılan karakteristik bir çözümeait 4,0 büyüklüğünden 8,0 büyüklüğüne kadar herhangi bir büyüklükte meydana gelebilecek depremlerin, söz konusu yapı ömürlerinde meydana gelme olasılıklarını verir. Şekil III.2.b.7. deki değişimlere göre 5,0 dan daha küçük bir depremle her zaman karşılaşmanın kaçınılmaz olduğu, en az 5,0 büyüklüğündeki depremlerle ise aynı sürede % 98 ile % 4 arasında bir karşılaşma olasılığının bulunduğu görülmektedir. Süre uzadıkça bu olasılıklar daha da artmaktadır. 10 yıllık sürede 5,5 den küçük depremlerin daha yoğun olacağı, 20 yıllık sürede 6,0 dan küçük depremleri yaşamanın daha olası göründüğü, 30 yılda 6,2 ye kadar olan depremlerle karşılaşılabileceği, 50 yılda 6,6 ya kadar olan depremlerle karşılaşmanın % 80 in üzerinde olasılık gösterdiği, 100 yıllık sürede ise 7,0 büyüklüğünün bile olası (% 82) olduğu anlaşılmaktadır. 100 yılda 6.5 büyüklüğündeki depremlere kadar en az bir kez meydana gelme olasılıkları %100 e yakın olurken, en az 6,6 büyüklüğündeki depremlerin aşılma olasılıklarının % 90-% 35 arasında değiştiği görülür. Diğer büyüklüklere ait olasılık değerleri, Şekil III.2.b.7. den bakılabilir. 90
Risk analizinin dördüncü aşamasında, sismotektonik bölgede meydana gelebilecek muhtelif deprem büyüklüklerinin karakteristik bir çözüme ait dönüş peryotları saptanmaktadır. Buradan elde edilen sonuçlar Şekil III.2.b.8. de verilmektedir. Şekil III.2.b.8. Sismotektonik Bölge İçin Karakteristik Çözüme Ait, Deprem Büyüklüklerine Karşılık Gelen Dönüş Periyodlarının Değişimi Şekil III.2.b.8. deki değişime göre 5,5 büyüklüğündeki bir deprem, sismotektonik bölgede 6 yılda bir yaşanabilecektir. Böyle bir depremle bu sürede karşılaşılabilme olasılığı ise %80 dir. 6,0 büyüklüğündeki bir depremle 13 yılda bir karşılaşılabileceği, % 60 olasılıkla hesaplanmıştır. 6,5 büyüklüğü için yinelenme periyodu 30 yıl olup, gerçekleşme olasılığı % 68 hesaplanmaktadır. 7,0 büyüklüğündeki bir deprem, İzmir ve çevresi nde, yapılan analiz sonucuna göre 70 yılda tekrarlanacaktır. Diğer büyüklükler için dönüş periyotları Şekil III.2.b.8. deki eğriden edinilebilir. 91
III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yer Altı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafelerive Debileri (Sahanın Genel Karakteri, Yer Altı Seviyesi, Yer Altı Suyundan Faydalanma Durumu, Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu) Ülkemizde toplam kullanılan su miktarı 40 milyar m 3 e ulaşmıştır. Bunun 6 milyar m 3 ü yeraltı suyundan karşılanmaktadır. Halen İzmir kentinde tüketilen toplam su miktarı yaklaşık 6 m 3 /saniye olup, bu miktar Halkapınar, Sarıkız, Göksu Pınarları, Menemen Ovası yeraltısuyu ve Balçova Barajı'ndan sağlanmaktadır. Kullanılan toplam suyun yaklaşık %90'ı yeraltısularından sağlanmaktadır. Yeraltı suyu rezervi Aliağa-Güzelhisar-Biçer Ovaları hidrolojik etüt raporu içinde hesaplanmıştır. İlçe sınırları dahilindeki yer altı suyu emniyetli rezervi 3,4 hm 3 /a dır. Bu suyun tamamına yakın kısmı açılan kuyularla çekilmektedir. İlçe sınırları içinde yeraltısuyu genel olarak ovalık kısımlarda veya dere vadilerindeki alüvyonlarda bulunmaktadır. Bu bölgede açılmış sondaj kuyularının; derinlikleri 50-150 m, statik seviyeleri 10 m civarında ve verimleri 51lt/s arasındadır. 1985-1991 yılları arasında etkili olan kuraklık nedeniyle yeraltı suyu seviye düşümleri genel olarak 3 m mertebesinde olmuştur. Faaliyet alanında sondajlarda ölçülen yer altı suyu seviyeleri Tablo III.3.1. de verilmiştir. Ölçülen statik seviyeler 2,5-3,10 m derinde çıkmış olmasına rağmen bu seviye ortamın çok az geçirimli olmasından dolayı yüzeysel suların aşağıya inmemesinden kaynaklanmaktadır. Çevrede daha önce açılmış derin kuyu su sondajlarında statik su seviyesi 30 m nin altında olduğu ölçülmüştür. Tablo III.3.1. Açılan Temel Sondajlarında Ölçülen Yeraltısuyu Seviyeleri Kuyu No Y.A.S.S. (m) Sk-1 3,00 Sk-2 2,90 Sk-3 2,70 Sk-4 2,80 Sk-5 2,50 Sk-6 2,70 Sk-7 3,10 Sk-8 3,00 Sk-9 2,70 Sk-10 2,60 92
Faaliyet alanında sondajlarda üstten 15 m derine kadar 3 m de bir sızma deneyi yapılmıştır (Tablo III.3.2.) ve sondajlarda yapılan deneyler Tablo III.3.3. te verilmiştir. Tablo III.3.2. Zeminlerin (K) Geçirimlilik Katsayılarına Göre Tanımlanması (Terzaghi ve Peck, 1967) Tanım Geçirimlilik Derecesi Geçirimlilik Katsayısı K (m/s) Temiz Çakıllar Çok Geçirimli 10-2 - 1 Temiz kumlar, çakıllar ve çakıllı-kumlar Orta Geçirimli 10-5 - 10-2 İnce kumlar, siltler, bazı ayrışmış killer Az Geçirimli 10-9 - 10-5 Killer Geçirimsiz <10-9 Tablo III.3.3. Sondajlarda Yapılan Deneyler Sondaj Geçirimli Derinlik Geçirimlilik Katsayısı (K=m/s) No Derecesi SK-5 0-3m 1,03E-04 Orta Geçirimli SK-5 3-6m 3,15E-07 Az Geçirimli SK-5 6-9m 4,11E-07 Az Geçirimli SK-5 9-12m 5,22E-07 Az Geçirimli SK-5 12-15m 5,17E-07 Az Geçirimli SK-6 0-3m 1,03E-04 Orta Geçirimli SK-6 3-6m 2,22E-07 Az Geçirimli SK-6 6-9m 5,33E-07 Az Geçirimli SK-6 9-12m 6,28E-07 Az Geçirimli SK-6 12-15m 7,34E-07 Az Geçirimli Yapılan sızma deneyi sonucuna gore dolgu orta geçirimli, dolgu altında yeralan siltli-kil ve tüfün az geçirimli olduğu saptanmıştır. Projenin inşaat aşamasında görev alacak personelin içme suyu piyasadan satın alınacak olup, damacanalar ile inşaat yerine getirilecek, kullanma suyu ise yeraltı suyundan karşılanacaktır. İşletme aşamasında personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacının yanı sıra proses kapsamında soğutma amacıyla da su kullanımı söz konusu olacaktır. İçme suyu ihtiyacı piyasadan damacanalar ile, proses suyu ihtiyacı ise yer altı suyundan temin edilecektir. 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun, Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Borulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik, Katı Atıklann Kontrolü Yönetmeliği, 09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı "Dere Yatakları ve Taşkınlar" adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi ve ilgili diğer mevzuatların ilgili hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemlerin faaliyet sahibince alınacaktır. 93
III.4. Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Mesafesi Bölgedeki en büyük yüzeysel su kaynağı 70 km lik uzunluğu ile Güzelhisar (Kocasu) akarsuyudur (faaliyet alanına yaklaşık uzaklığı 10km). Güzelhisar ovasında, E- W istikametinde akan Güzelhisar deresi birçok yan dereleri de bünyesine alarak Çandarlı Körfezi, Aliağa Limanının kuzeyinden Ege Denizi ne boşalır. Güzelhisar nehri üzerinde içme ve kullanma amaçlı olarak inşa edilmiş Güzelhisar barajı yer almaktadır. Baraj gölünün yüzey alanı 5,8 km², toplam hacmi ise 158 hm³ tür (faaliyet alanına yaklaşık uzaklığı 15km). Faaliyet alnına yakın diğer bir su kaynağı ise Gediz nehridir. Faaliyet alanının yaklaşık 11 km güney tarafından akmakta olan Gediz nehri, Büyük Menderes'ten sonra Ege Bölgesinin ikinci büyük akarsuyudur. İç Batı Anadolu'daki Murat ve Şaphane dağlarından inen suların birleşmesiyle oluşan Gediz nehri, batıya doğru ilerlerken, kuzeyden Kunduzlu, Selendi, Deliiniş ve Demrek çaylarını, güneyden ise Kula volkanik yöresinden gelen küçük dereleri sularına katar. Nehir, Salihli ilçesinin kuzeydoğusundan Gediz ovasına girer ve güneyden Kemalpaşa ovasından gelen Nif çayını alarak Foça'nın güneyinde denize dökülür. Gediz nehrinin toplam uzunluğu 400 km olup, su toplama havzasının büyüklüğü 17.500 km 2 dir. Gediz Nehri üzerinde yer alan 518 no-lu EİEİ akım gözlem istasyonundaki (drenaj alanı 15.616 km2) 30 yıllık (1963-1992) ölçümler sonucu ortalama akım 48,5 m 3 /sn'dir. Gözlem süresince anlık maksimum akım 812 m 3 /sn, minimum ise 0,032 m 3 /s'dir. Proje alanı hali hazırda akışta olmayan Biçer kaplıcasının boşalım alanında kalmakta olup, termal özellik taşıyan sularca zengindir. Bu bölgede açılan kuyularda, üst alüvyon birimine zarar verilmemesi amacıyla ilk 100 metrelik bölümün kapalı boru ile teçhiz edilmesi şartı bulunmakta, aynca DSİ ve İl Özel İdaresi elemanlanndan oluşan bir heyet tarafından kuyu suyu sıcaklığı tespiti ve su analizi amacıyla su örneği alınmaktadır. Projenin gerçekleştirileceği alanda dere yatakları ve kurutma kanalları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra faaliyet alanına en yakın mevsimsel akışlı dere Hayıtlı Deresi olup, faaliyet alanına mesafesi yaklaşık olarak 1,3 km dir. 94
Planlama yapılacak sahadan geçen dere yataklarına ait şerit genişlikler aynen korunacaktır. Ayrıca, derelerin bir kenarında minimum 5.00 m genişliğinde devamlılığı olan servis yolu kullanılmayarakboş bırakılacak ve bu durum imar planlanında işlenecektir. Derelerin yol geçişleri için uygun hidrolik kesitte menfezler yapılacak ve yapılacak menfezlerin minimum ebadı (2,00 m x 2,00 m) m olacaktır. İmar planlan hazırlanırken dere yataklarının menba kesiminden mansap kesimine kadar tüm güzergahı boyunca uygun hidrolik kesitlerde "Dere yatağı" olarak işaretlenecek ve imar dışı tutulacaktır. III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları Projenin inşaat aşamasında görev alacak personelin içme suyu piyasadan satın alınacak olup, damacanalar ile inşaat yerine getirilecek, kullanma suyu ise yeraltı suyundan karşılanacaktır. İşletme aşamasında personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacının yanı sıra proses kapsamında soğutma amacıyla da su kullanımı söz konusu olacaktır. Endüstriyel faaliyetler sırasında kullanılan suların gerek soğutma sistemi içerisinde sirkülasyon halindeyken kalitesinin zamanla bozulması, gerekse buharlaşma nedeniyle kullanılan su miktarının azalması nedeniyle soğutma sistemlerine make-up diye tabir ettiğimiz kaliteli su takviyesi yapılması gerekmektedir. İçme suyu ihtiyacı piyasadan damacanalar ile, proses suyu ihtiyacı ise yer altı suyundan temin edilecektir. Yer Altı suyu Kullanma Belgeleri Ek 10 da verilmektedir. Yeraltı suyu kullananımı ile iglili DS İ 2. Bölge Müdürlüğü ne görüş sorulmuş olup, görüşte belirtilen kuyular hakkında verilen görüş Ek 8 de yer almaktadır. İlgili görüş kapsamında belirtilen tüm hususlara uyulacaktır. 95
III.5. Flora ve Fauna [Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Türler, Endemik Türler, Yaban Hayatı Türleri ve Biyotoplar, Ulusal ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Bu Çalışmaların Hangi Dönemde Yapıldığı, nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları, ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book a göre İrdelenmesi, Flora Tablosunun Oluşturulması, Av Hayvanları ve Bunların Popülasyonu ile Yaşama Ortamları, Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre İncelenmesi, Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi kapsamında Bulunan Türlerin Belirlenmesi Flora-Fauna: İzmir İli, Aliağa İlçesi nde HABAŞ tarafından yapılması planlanan Çelikhane Projesi sahasının ve etki alanının flora ve faunasını belirlemek için Eylül 2011, Mart 2012 ve Nisan 2012 tarihlerinde Biyolog Taylan DÜZGÜN tarafından arazi çalışmaları yapılmıştır. Yapılan literatür çalışmaları ile birlikte bölge karasal flora ve faunası tespit edilmiştir. KARASAL EKOSİSTEM Karasal Flora Aliağa, İzmir in kuzeyinde yer alır. İl merkezine uzaklığı 60 km`dir. Kuzeyinde Bergama; doğusunda Manisa; batısında Ege Denizi; güneyinde Menemen ile çevrelenir. Bergama İlçesi ise, İzmir in kuzeyinde, Bakırçay Havzasında yer alır. Doğuda Kınık, batıda Dikili, güneyde Aliağa, kuzeyde ise Balıkesir ve Manisa illeri ile çevrilidir. Dağ sıraları birbirine koşut ve kıyıya dik bir takım çöküntü çukurları arasında kalmış bölgeleri vardır. Bakırçay Ovası'nın daha güneyinde bulunan Yunt dağları Aliağa nın kuzeyine dayanır. Güneyinde ise yüksekliği 1098 metreyi bulan Dumanlı dağı bulunmaktadır. Bunların dışında Karahasan Dağı (423 m), Dedetaşı Dağı (341 m), Ardış Tepe (334 m), Akademik Dağı (497 m), Halkalı Tepe (789 m), Sıyırdım Dağı (610 m) ve Karagöl Tepe gibi dağ ve tepeler de vardır. Proje alanı, mevcut Aliağa Sanayi Bölgesi içersisinde kalmaktadır ve çevresinde sanayi tesisleri mevcuttur. Yöre, Akdeniz iklimi etkisi altında olup, Aliağa Meteoroloji İstasyonu rasat kayıtlarına göre, bölgede görülen yağış rejim tipi, Akdeniz yağış rejim tipidir. 96
Faaliyet alanının bulunduğu bölge, Türkiye florasında kullanılan kareleme sistemine göre B 1 karesi içinde yer almakta ve bitki coğrafyası bakımından da Akdeniz floristik bölgesine bağlanmaktadır. Grid haritası Şekil III.5.1. de verilmiştir. Proj e Şekil III.5.1. Grid Kareleme Sistemi Flora çalışmaları sonucunda İzmir İli nde 129 familyanın 620 cinsine ait 1654 tür saptanmıştır. Alt tür ve varyetelerin ilavesi ile tür ve tür altı kategorilerdeki taxon sayısı ise 1728 dir. Buna göre en çok taxon içeren familya, Leguminosae olup, (% 10,93), bunu Compositae (% 10,65), Gramineae (% 9,61), Labiatae (% 5,09), Umbellifereae (% 4,28), Crucıferae (% 4,11), Caryophllceae (% 4,11), Liliaceae (% 4,05), Rubiaceae (% 2,72), Ranunculaceae (% 2,55), Orchidaceae (% 2,49), Vescrophulariaceae (% 2,43) izlemektedir. Bölge florasını oluşturan türlerin % 21,76 sı Akdeniz, % 16,90 ı Doğu Akdeniz, % 4,74 ü Avrupa-Sibirya, % 2,31 i ise İran-Turan flora elementine sahiptir. İzmir İli dahilinde yetişen maki türü bitkiler şunlardır: mersin, defne, sandal, kocayemiş, pırnal meşesi, kesme meşesi, katran ardıcı, katırtırnağı, kurtbağrı, keçiboğan, erguvan, tesbih çalısı, karaçalı, herdemtaze, keçiboynuzu, peruka çalısı, akçakesme, menengiç, sakız, boyacı sumağı, yabani zeytin (delice), kokarçalı, zakkum, maden yapraklı ahlat, yabani kuşkonmaz ile funda olarak da ideal ağaç fundası, pembe çiçekli funda, erik cinsi bitkiler yetişir. Maki vejetasyonu Akdeniz, Ege ve Marmara denizleri çevrelerinde ortalama 0-1000 metreler arasında yaygındır. Karadeniz bölgesinde ise enklavlar halinde, yer yer ve kesintili olarak görülür. Bu vejetasyona ait bitkiler deniz ile ilişikli bazı büyük nehirlerin yer aldığı vadiler yolu ile ülkenin iç kesimlerine kadar sokulur. 97
Faaliyet alanı ve çevresinin flora ve fauna listesi hazırlanırken; Bölgede Eylül 2011, Mart 2012 ve Nisan 2012 tarihlerinde yapılan arazi çalışmalarının ve yöre halkının görüşlerinin yanı sıra, Davis in Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Prof. Dr. Tuna EKİM ve arkadaşlarının Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı-2000, Prof. Dr. Turhan BAYTOP un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Prof. Dr. Nuri Yiğit, Prof. Dr. Osman KETENOĞLU ve arkadaşlarının Çevresel Etki Değerlendirme-2002, Prof. Dr. Ali DEMİRSOY un Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası, Omurgalılar/Amniyota, Memeliler, TÜBİTAK ve DPT tarafından desteklenen Türkiye Faunası Veri Tabanı Projesi kapsamında yayınlanan Türkiye Omurgalıları Tür Listesi ve Prof. Dr. İlhami KİZİROĞLU nun Türkiye Kuşları adlı eserlerden faydalanılmıştır ve taraması yapılan diğer literatürler kaynaklar kısmında verilmiştir. Ayrıca her bir flora türü için TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi) taraması ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Projenin yapılacağı alan ve çevresinde, yapılan arazi ve literatür çalışmalarına göre var olabileceği düşünülen flora türleri Tablo III.5.1. de verilmiştir. 98
Tablo III.5.1. Flora Türleri Familya / Türkçe adı Tür (Species) Türkçe Adı Endemizm Yapı- Ömür Habitat APIACEAE /Maydanozgiller ASTERACEAE /Papatyagiller (Bileşikgiller) BRASSICACEAE /Turpgiller Ammi visnaga Diş otu (Kürdan) Centaurea iberica Deligöz dikeni Centaurea diffusa Zerdali dikeni Centaurea solstitialis subsp. solstitialis Otsu- Tek veya İki yıllık Otsu-Tek, İki, Çok yıllık Tek veya İki yıllık-ot Güneş çiçeği Tek Yıllık-Ot Cichorium intybus Hindiba Çok Yıllık-Ot Senecio vernalis Tragopogon longirostis var. longirostis İmam kavuğu (Kanarya otu) Otsu- Tek yıllık Yemlik/tekesakalı İki Yıllık-Ot Min-Mak. Yükseklik Tarlalar ve ovalar 0-700 Tarla, yol kenarı, boş alan Tepeler, yol kenarı, boş alan, tarla Pinus ormanı, kurak yamaç, nadas tarla, boş alan Ekili tarla, çayırlık, boş alan Kumlu ve boş alanlar, tarla, kayalık yamaç Kayalık yamaç, çalılık, yol kenarı, tarla Ülkemizde Dağılımı Trakya, Dış ve D. (G. uç) Anadolu- Akdeniz Bern IUCN LR(lc) 0-2300 Türkiye LR(lc) 0-900 KB. Türkiye- Akdeniz Elementi LR(lc) 0-1900 Türkiye LR(lc) 0-3050 Türkiye LR(lc) 0-3000 Türkiye LR(lc) 0-1550 Capsella bursa-pastoris Çoban Çantası Otsu- Tek yıllık Ekili alan, boş alan 0-2000 KB. Türkiye, B. Anadolu, D. Anadolu Türkiye- Kozmopolit LR(lc) LR(lc) CYPERACEAE Eleocharis palustris Çok yıllık-ot Çayırlı yamaçlar, çam ormanlarındaki ıslak alanlar, bataklıklar, tatlı su kıyıları, yol kıyı 0-2400 Türkiye LR(lc) ERICACEAE /Fundagiller Arbutus andrachne SandalAğacı Çok Yıllık-çalı Maki, Pinus brutia ormanları 0-800 Trakya, Dış Anadolu LR(lc) 99
Tablo III.5.1. Flora Türleri (Devamı) Familya / Türkçe adı Tür (Species) Türkçe Adı Endemizm Yapı- Ömür Habitat EUPHORBIACEAE /Sütleğengiller FABACEAE /Baklagiller FAGACEAE /Kayıngiller GERANIACEAE /Turnagagasıgiller OLEACEAE /Zeytingiller Euphorbia falcata subsp. falcata var. falcata Sütleğen Tek yıllık-ot Çam ormanlarının kenarı, maki, firigana, kayalık yamaçlar, step, nemli Min-Mak. Yükseklik Astragalus trojanus Geven Çok yıllık- çalı Bozkır, maki 0-1040 Astragalus sinaicus Geven Tek yıllık-ot Quercus ilex Çalı Meşesi Geranium molle subsp. molle Çok yıllıkağaç veya uzun çalı Tek Yıllık-Ot Geranium dissectum Tek Yıllık-Ot Geranium rotundifolium Tek Yıllık-Ot Olea europaea var. europaea Zeytin Çok Yıllıkağaç Koruluklar, çorak yerler Makide Laurus, Phillyrea, Carpinus ile yamaçlarda Tepe kenarlalrı, tarlalar, kumullar, meyvalıklar Islak yerler, kıyılar, bataklıklar Kıyılar, kayalar ve çorak yerler Ülkemizde Dağılımı Bern IUCN 50-1650 Türkiye LR(lc) 1100-1100 0-450 0-1500 0-400 0-1700 Kültür -1,-1 B. Anadolu- D. Akdeniz Elementi KB. O. ve B. Anadolu- Akdeniz Elementi B. ve K. Anadolu (36 Derecenin Doğusu) - Akdeniz Elementi K., B., G. ve GD. Anadolu B., K., G. ve GD. Anadolu B., K., G., O. ve GD. Anadolu Dış Anadolu, D. Anadolu (B. Mezopotamy a) Akd. Elem. LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) 100
Tablo III.5.1. Flora Türleri (Devamı) Familya / Türkçe adı Tür (Species) Türkçe Adı Endemizm Yapı- Ömür Habitat MYRTACEAE /Mersingiller PAPAVERACEAE /Gelincikgiller PINACEAE /Çamgiller POLYGONACEAE /Kuzukulağıgiller Myrtus communis subsp. communis Mersin Çok Yıllık-çalı Kayalık yamaçlar, Pinus brutia ormanları, maki, kumullar Min-Mak. Yükseklik Papaver gracile Kara Gelincik _ Tek Yıllık-Otsu Kayalık, maki 0-1300 Pinus nigra subsp. pallasiana Kara Ağaç Pinus brutia Kızıl Çam Çok Yıllıkağaç Çok Yıllıkağaç Polygonum cognatum Madımak Otsu- Çok yıllık Rumex acetosella Kuzu Kulağı Otsu- Çok yıllık PORTULACACEAE /Semizotugiller Portulaca oleracea Semiz Otu Otsu- Tek yıllık RANUNCULACEAE /Düğün çiçeğigiller RUBIACEAE /Kökboyasıgiller Ranunculus constantinopolitanus Düğün çiçeği Karasal otsu- Çok yıllık Ranunculus arvensis Tarla düğün çiçeği Otsu-Tek Yıllık Galium verum subsp. verum Sarı Yoğurt otu Otsu- Çok yıllık Orman 300-1200 Orman 0-1200 Yol kenarları, yamaçlar uçurumlar kültür arazileri Tarlalar, kıyılar, çorak yerler Ekilmiş sahalar ve denize yakın çorak yerler Nemli yer, bataklık çayırlık Ekili yer, ekin tarlası Kayalık yamaç, taşlı mera, nadas tarlalar, bataklık, dere yatakları Ülkemizde Dağılımı Bern IUCN 0-550 Dış Anadolu LR(lc) 720-3000 0-2300 -0,-0 0-2000 G. ve B. Anadolu- D. Akdeniz Elementi K. Türkiye, O. B. ve G. Anadolu Dış Anadolu, Trakya- Akdeniz Elementi B. O. D. G. ve GD. Anadolu B. K., O., D. Anadolu- Kozmopolit B. ve G. Anadolu K. Türkiye, B. G. O. ve BD. Anadolu LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) LR(lc) 0-1850 Türkiye LR(lc) 30-2400 Türkiye LR(lc) 101
FLORA ve FAUNA LİSTESİNDE KULLANILAN KISALTMALAR Min-Mak. Yükseklik: Minimum-Maksimum Yükseklik End.: Endemik Bern: Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği M.A.K.: Merkez Av Komisyonu B.: Batı KB.: Kuzeybatı D.: Doğu G.: Güney K.: Kuzey L.: Literatür Bern Sözleşmesi Bern Convention u olarak bilinen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 yılında Bern de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak bu sözleşmeye taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı: Nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlarına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir. Buna göre: Her akit taraf EK I nolu listede belirtilen yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her akit taraf bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım satımını yasaklayacaktır. Alanda tespit edilebilen bitki türleri Bern Sözleşmesine göre irdelenmiş ve yukarıdaki flora tablosunda belirtilen türlerden Bern Sözleşmesi ile korunan herhangi bir türe rastlanmamıştır. Ancak, Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Bern Sözleşmesi hükümlerine kesinlikle uyulacaktır. BERN SÖZLEŞMESİ EK LİSTELERİ ve AÇIKLAMALARI EK I EK II EK III Kesin Koruma Altına Alınan Flora Türleri Kesin Koruma Altına Alınan Fauna Türleri Koruma Altına Alınan Fauna Türleri 112
Endemizm: Ülkemiz sahip olduğu iklimsel ve coğrafi özellikler nedeniyle, endemik türler açısından oldukça zengin bir floraya sahiptir. Türkiye sınırları içerisinde bulunan yaklaşık 3000 bitki türü endemiktir ve Türkiye florasının yaklaşık % 33 ünü oluşturmaktadır. Proje alanı ve etki alanında endemik bitki türüne rastlanılmamıştır. IUCN Kriterleri Yukarıdaki flora tablosunda belirtilen bitki türleri ile aves fauna türleri eski (1994) IUCN sınıflandırmasına göre incelenmiştir. Memeli, reptil ve amfibiler ise, yeni (2006 ve sonrası) oluşturulan sınıflandırmaya göre incelenmiştir, ancak bazı türlerin, IUCN sınıflandırmasına ilişkin (memeli, reptil ve amfibiler için) güncellemeleri henüz yapılmadığından eski sınıflandırmadaki kategorileri verilmiştir. IUCN KATEGORİLERİ VE AÇIKLAMALARI EX NESLİ TÜKENMİŞ LR DÜŞÜK RİSK YABAN HAYATINDA NESLİ Koruma Önlemleri EW LR/cd TÜKENMİŞ Gerektiren CR ÇOK TEHLİKEDE LR/nt Tehdit Altına Girebilir EN TEHLİKEDE LR/lc En Az Endişe Verici VU ZARAR GÖREBİLİR NT YAKINDA TEHLİKE ALTINA GİREBİLİR DD VERİ YETERSİZ LC YAYGIN TÜRLER NE DEĞERLENDİRİLMEMİŞ Karasal Fauna Alanda yapılan arazi çalışmaları ve literatür taraması neticesinde tespit edilen karasal fauna türleri sırasıyla; Amphibia (İki Yaşamlılar) Tablo III.5.2. de, Reptilia (Sürüngenler) Tablo III.5.3. de, Mammalia (Memeliler) Tablo III.5.4. de ve Aves (Kuşlar) Tablo III.5.5. de verilmiştir. 113
Tablo III.5.2. Amphibia (İki Yaşamlılar) Familya / Türkçe adı PELOBATIDAE / Çamura Dalan Kurbağalar BUFONIDAE / Kara Kurbağaları HYLIDAE / Ağaç Kurbağaları Tür (Species) Pelobates syriacus Bufo bufo Bufo viridis Hyla arborea Türkçe Adı Habitat Dağılım End. IUCN Bern Toprak kurbağası Siğilli kurbağa Gece kurbağası Ağaç kurbağası Göl ve havuzcuklardan uzak olmayan ovalık gevşek ve yumuşak topraklı alanlarda, 1500 m ye kadar, üreme zamanlarında bu suların içinde Az bitkili veya ormanlık kısımlarda nemli taşlık bölgelerde, 3000 m ye kadar Bahçelerde, açık taşlık alanlarda, su yakınlarında 4600 m ye kadar Yalnız üreme zamanında suda, ağaçlarda, ağaçsı bitkilerde, bazen de küçük bitkilerin üzerinde, 1500 m ye kadar Hemen hemen tüm Türkiye de Orta Anadolu da Trakya nın güneyi ve Batı Anadolu da ve Kuzeydoğu Anadolu da Tüm Türkiye de Batı ve Kuzey Anadolu da Kayıt Şekli LC II Literatür LC III Literatür LC II Literatür LC II Literatür Tablo III.5.3. Reptilia (Sürüngenler) Familya TESTUDINIDAE GEKKONIDAE CHAMAELONIDAE Tür (Species) Testudo graeca Hemidactylus turcicus Chamaleo chamelon Türkçe Adı Yaygın tosbağa Geniş parmaklı keler Bukalemun Habitat Dağılım End. IUCN Bern Kuru, taşlı ve kumlu arazilerde, bağ- bahçe arasında Taş altı, kaya yarıkları ile evlerde ve harabelerde yaşar. Ağaçlarda yaşarlar Hemen hemen tüm Türkiye de Türkiye nin bütün sahil bölgelerinde Kuzeyde İzmir den güneye doğru Ege sahilleri ile bütün Akdeniz sahil bölgesinde Kayıt Şekli - VU II Literatür - - III Literatür - - II Literatür 114
Tablo III.5.3. Reptilia (Sürüngenler) (Devamı) Familya SCINCIDAE SCINCIDAE LACERTIDAE Tür (Species) Ablepharus kitaibelii Mabuya aurata Ophisops elegans Türkçe Adı İnce kertenkele Tıknaz kertenkele Tarla kertenkele si Habitat Dağılım End. IUCN Bern Kısa bitkili açık yerlerde, maki seyrek ağaçlı kısımlarda yaşar. Taş altı ve yapraklar altında gizlenir. Az bitkili açık arazide ve taşlık kısımlarda ve harabelerde yaşar Az bitkili açık alanlarda, taşlı ve topraklı zeminde yaşar Trakya, Batı, Güney ve Orta Anadolu Batı ve Güney Anadolu, Orta Anadolu nun güney kısımları Kayıt Şekli - LC II Literatür - - III Literatür Tüm Türkiye de - - II Literatür TYPHLOPIDAE COLUBRIDAE Typhlops vermicularis Coluber najadum Elaphe quatuorlineata Elaphe situla Kör yılan İnce yılan Sarı yılan Ev yılanı Nemli toprak içi ve taş altlarında yaşarlar Genellikle taşlık ve çalılık kuru ortamlarda Seyrek ormanlık çalılık ve taşlık kısımlarda yaşar. Taşlık ve çalılık bölgelerde yaşar Türkiye nin büyük bir kısmında yayılmıştır Trakya, Batı ve Orta Anadolu Bölgeleri - - III Literatür - - II Literatür Tüm Türkiye de - - II Literatür Kuzey ve Batı Anadolu Bölgeleri - - II Literatür Tablo III.5.4. Mammalia (Memeliler) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat End. IUCN Bern M.A.K. SORICIDAE Crocidura leucodon Sivriburunlu tarlafaresi Açık arazi, çalılık alanlar - LR/lc EK III - RHINOLOPHIDAE Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hiposideros Nalburunlu büyükyarasa Nalburunlu küçükyarasa Her türlü habitata yakın mağara ve inler Her türlü habitata yakın mağara ve inler - LR/nt EK II EK I - LC EK II EK I VESPERTILIONIDAE Myotis mystacinus Bıyıklı siyah yarasa Küçük mağara, kale duvarı, çatı arası, ağaç kovuğu ve kabuğu - LR/lc - EK I 115
Tablo III.5.4. Mammalia (Memeliler) (Devamı) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat End. IUCN Bern M.A.K. LEPORIDAE DIPODIDAE Lepus europaeus Allactaga williamsi Kır tavşanı, Yabani tavşan Her türlü habitat - - EK III EK III Araptavşanı Yayla ve stepler - - - EK I MURIDAE Apodemus flavicollis Sarı gögüslü orman faresi Nemli orman, orman sınırı - - - - SPALACIDAE Mera, tarla, çayır, Spalax leucodon Körfare yüksek yayla ve - - - - step alanlar CANİDAE Vulpes vulpes Kızıl tilki Her türlü habitat - LC - EK III Tablo III.5.5. Aves (Kuşlar) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat Konum Red Data IUCN M.A.K. Bern PROCELLARIIDAE PHALACROCORACIDAE PELECANIDAE ARDEIDAE CICONIIDAE Colanectris diomedea Puffinus yelkduan Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Pelecanus crispus Egretta alba Ardea cirenea Ciconia ciconia Boz yelkovan Kıyıya yakın veya uzak sıcak deniz sularında, mağaralarda, kumsallarda hatta sert topraklarda KZ - LR/lc 1 III Yelkovan Denizler çoğunlukla kıyılar R A 4 LR/lc 1 II Karabatak Küçük karabatak Tepeli pelikan Büyük ak balıkçıl Gri balıkçıl Leylek Hem tuzlu hem de tuzlu sular genelde sucul, içsel sularda koloniler halinde Denizden uzakta kara içerisinde, bitki örtüsü olan ıslak alanlar, tatlı sularla beslenen açık sular Step, çöl, savak ve sıcak tatlı sularda, nehir deltalarında, tuzlu lagünlerde, kaya girintileri olan denizlerde Göller, sığ sular, sulak alanlar deniz kıyıları Sığ tatlı suları, durgun veya sakin akan sular, göller, çamurlu veya kumlu sahiller ve kanallar Az ağaçlı büyük ovalar, sulanmış karalar, pirinç tarlaları, rutubetli çayırlıklar, taşkın araziler ve havuzlar, yavaş veya hızlı akan nehirler, deniz kenarları Y, KZ A 4 LR/lc 2 III Y A 4 LR/nt 1 II G, Y, T A 2 VU/C 1 II Y, KZ A 3 LR/lc 1 III Y A 4 LR/lc 2 EK III Y, G, T A 3 LR/lc 1 II 116
Tablo III.5.5. Aves (Kuşlar) (Devamı) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat Konum Red Data IUCN M.A.K. Bern ANATIDAE ACCIPITRIDAE Tadorna tadorna Anas acuta Neophron percnopterus Circus cyaneus Buteo rufinus Suna Kılkuyruk Küçük akbaba Gökçe delice Kızıl şahin ACCIPITRIDAE Buteo buteo Şahin FALCONIDAE STERCORARIIDAE LARIDAE Falco tinnuculus Falco columbarius Stercorarius parasiticus Larus minutus Kerkenez Boz doğan Korsanmartı Küçük martı Tuzlu veya hafif tuzlu sularda, hem sığ sularda hem haliçlerde, deniz ve göllerde Sığ sucul habitatların olduğu açık alanlar, ovalık kırsallar, iç sular ve taşkın araziler Stepler, bozkırlar, kumlu nehir kıyıları boyunca az bitki örtülü sulak alanlar, yaylalarda, çöllerle kaplı dağlık alanlar, korunaklı mağaralar Steplerden uzak dağlık alanlar ve bozulmamış ormanlar, uzun bitki örtüsüne sahip sulak alanlar; diğer bit taraftan az bitkiyle kaplanmış stepler, yayla çalılıkları, yayla platoları, tepeciklerde veya yeni ağaçlandırılan bölgelerde Kuru ovalar, yarı çöller, çöl stepler Ağaçlıklarda, eğimli tepelerde, az bitkili yerlerde, yüksek ağaçların olduğu kültive alanlarda, geniş yapraklı ormanlarda Orman tundralarında, nehir vadilerinde, çiftliklerde, yaylalarda, ovalıklarda, ormanlar, ağaçsız sulak alanlar Kaba vejetasyonlu vadilerde, sulak alanlarda, gelgitlerin olduğu yerlerde Deniz kıyılarında, büyük göllerde, adalarda Tatlı sulu taşkın ovalarda, nehir havzalarında, göl kenarlarında, kıyılarda, tatlı suların aktığı kumlu ve çamurlu sahillerde Y, G, KZ A 3 LR/lc 1 II G, KZ A 3 LR/lc 3 III G A 4 LR/lc 1 II Y, KZ A 3 LR/lc 1 II Y, KZ A 4 LR/lc 1 II Y, KZ, T A 4 LR/lc 1 EK II Y A 4 LR/lc 1 EK II KZ, T B 2 LR/lc 1 EK II KZ B 3 LR/lc 2 EK III KZ, T B 3 LR/lc 1 EK II 117
Tablo III.5.5. Aves (Kuşlar) (Devamı) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat Konum Red Data IUCN M.A.K. Bern LARIDAE STERNIDAE COLUMBIDAE Larus ridibundus Larus audouinii Larus fuscus Sterna caspia Sterna sandvicensis Sterna hirundo Streptopelia decaocta Karabaş martı Ada martısı Karasırtlı martı Büyük sumru Karagagalı sumru Sumru Kumru sığ ılık suların yanında, tuzlu veya hafif tuzlu, tatlı, havuzların uçlarında, yavaş akan nehirlerin kenarlarında, lagünlerin yanında, deniz kıyılarında, tuzlu bataklıklarda, kanallarda, deltalarda Çayırlıklı, kayalıklı ve korunaklı adalarda Tatlı sulu göl isletlerinde, kayalıklı adalarda, taşkın alanlarda, nehir kenarlarında, kanallarda Yavaş akan tuzlu veya tatlı iç sularda, isletlerde, kayalıklı kıyılarda, kıyısal lagünlerde, taşkın alanlarda, korunaklı veya iç sahil sularda Kıyılarda ve korunaklı sahillerde, tuzlu sularda Kıyılarda ve tatlı iç sularda, isletlerde, tatlı sulu göllerin içindeki kayalık veya taşlık adalarda, çakıllı nehir yatakları, bataklıklarda, havuzcuklarda, çimenli alanlarda, kıyısal lagünlerde Şehirlerde, ormanlıklarda, yuva kurmak için müsait çalılıklar da KZ, T A 4 LR/lc 2 EK III Y, KZ A 2 LR/cd 1 EK II KZ, T B 3 LR/lc 2 - T, G A 2 LR/lc 1 T, KZ, G T, KZ, G EK III A 3 LR/lc 1 EK II A 4 LR/lc 1 EK II Y A 4 LR/lc 2 APODIDAE Apus apus Karasağan Ağaçlıklarda G, T A 4 LR/lc 1 ALCEDINIDAE CORACIIDAE PICIDAE ALAUDIDAE Halcyon smyrmensis Coracias garrulus Picus viridis Calandrella brachydactyla İzmir yalıçapkını Gökkuzgun Yeşil ağaçkakan Bozkır toygarı Ovalarda, kuru habitatlarda, küçük çöllerde, sucul orijinlerde Ormanlarda, park, bulvar, bahçelerdeki ağaçlarda, ağaçlı nehir yataklarında, kültür alanlarda, ovalarda Ormanlıklarda, çalıklarda, bahçelerde, üzüm bahçelerinde Bitki örtüsü ile çevrili çöllerde, steplerde, yaylalarda EK III EK III Y A 2 LR/lc 1 EK II G A 4 LR/lc 1 EK II Y A 4 LR/lc 1 EK II G A 4 LR/lc 1 EK II 118
Tablo III.5.5. Aves (Kuşlar) (Devamı) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat Konum Red Data IUCN M.AK. Bern Hirundo rustica Kır kırlangıcı Yeşil vejetasyonla kaplı sığ sularda, az nemli yerlerde, ağaçlandırılmış alanlarda veya şehirlerde, otlaklarda ve çiftliklerde Y A 4 LR/lc 1 EK II HIRUNDINIDAE Hirundo daurica Kızıl kırlangıç Steplerde, deniz kıyılarında G, T A 4 LR/lc 1 EK II TURDIDAE Delichon urbica Luscinia megarhynchos Ev kırlangıcı Bülbül Doğal kayalık yüzeylerde, şehirlerde, uçurumlarda, su yakınlarında Ovalarda, vadilerde, suya yakın olan alanlarda, sıcak vadi eteklerinde, insan yerleşimine yakın alanlarda, çalılıklarda, ormanlarda, dağ nehirlerinin galerilerinde G A 4 LR/lc 1 EK II G A 4 LR/lc 1 EK II SYLVIDAE Phylloscopus collybita Çıvgın Ovalık ormanlarda, parkalarda, çalılıklı geniş bahçelerde Y, G, T A 4 LR/lc 1 EK II AEGITHALIDAE CORVIDAE STURNIDAE PASSERIDAE FRINGILLIDAE EMBERIZIDAE Aegithalos caudatus Pica pica Corvus corone Sturnus vulgaris Passer domesticus Fringilla coelebs Miliara calandra Uzunkuyru klu baştankara Saksağan Leş kargası Sığırcık Serçe İspinoz Tarla kirazkuşu Ormanlarda, çalılıklarda, parklarda, bahçelerde Ağaçlı veya ağaçsız alanlarda, çalılıklarda, sulak alanlarda, şehirlerde Kayalık uçurumlarda, nehir yataklarında, adalarda, orman kenarlarında, nehir vadilerinde, tuzlu bataklıklarda, estauarislerde, kıyılarda büyük şehirlerde Ovalarda, yaylalarda, ormanlarda, bitki örtüsünün çok olduğu alanlarda Şehirlerde, tarlalarda, çalılıklarda, ormanlarda, bitki örtüsünün yoğun olduğu alanlarda, tatlı su veya deniz kenarlarında Ormanlarda, ağaçlıklarda, parklarda, bahçelerde, steplerde, geniş şehirlerde, çiftliklerde, dağlarda ağaç sınırına kadar Steplerde, deniz kıyısında ve iç kesimlerinde, ormanlarda, sulak alanlarda, kayalık ve bozuk alanlarda, dağlık alanlarda ve platolarda Y A 4 LR/lc 2 EK III Y A 4 LR/lc 3 - Y A 4 LR/lc 3 - Y A 4 LR/lc 2 - Y A 4 LR/lc 3 - Y A 4 LR/lc 2 EK III Y A 4 LR/lc 2 EK III 119
Bern Sözleşmesi ve Korunan Türler: Bern Sözleşmesi hükümlerine göre; Her akit taraf, II nolu ek listede (Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek. Yabani faunayı, bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek. Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak. Tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvanlardan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. Her akit taraf, III nolu ek listede (Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Buna göre; Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanması ve kapalı av mevsimlerini veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları kapsayacaktır. Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Bern Sözleşmesi hükümlerine kesinlikle uyulacaktır. Bazı kısaltmalar ve açıklamaları Yukarıdaki fauna tabloları, Merkez Av Komisyonu Kararları na göre de irdelenmiş ve bununla ilgili kısaltmalar aşağıda verilmiştir. Proje kapsamında Merkez Av Komisyonu Kararları na kesinlikle riayet edilecektir. EK Liste 1 EK Liste 2 EK Liste 3 MAK KARARLARI EK LİSTELERİ VE AÇIKLAMALARI Bakanlıkça Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Merkez Av Komisyonu nca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Merkez Av Komisyonu nca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları 120
Faaliyet alanı ve yakın çevresinin kuş faunası oluşturulurken Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu nun hazırladığı Türkiye Kuşları-1989 ve Atlas Dergisi ile Doğa Derneği nin ortak yayını olan Türkiye Kuşları Rehberi-2005 adlı kaynaklardan yararlanılmıştır. Kuşlar için kullanılan Red Data Book kategorileri ve bulunma statülerinin açıklamaları aşağıdadır. AVES FAUNA RED DATA BOOK SINIFLAMASI A.1.2 Nesli Tehlikede Olanlar A.2 Şiddetli Tehdit Altında Olanlar A.3 Tehdit Altındakiler A.4 Potansiyel Olarak Tehlike Sinyali Verenler B Kategorileri Geçici Transit Türler Y KZ G T AVES FAUNA ÜLKEDE BULUNMA STATÜLERİ Yerli Türler Kış Ziyaretçisi Türler Göçmen Türler Transit Göçer Türler Proje alanı ve etki alanında sulak alanlar kapsamında korunan alan bulunmamaktadır. Yukarıdaki fauna listelerinde belirtilen ve Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayatı türleri üzerine bu faaliyet ile; bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonulması, yumurtalara zarar verilmesi gibi etkiler kesinlikle söz konusu değildir. Söz konusu faaliyette gerek inşaat ve gerekse işletme aşamasında Merkez Av Komisyonu kararlarına, Bern Sözleşmesi madde hükümlerine, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve Yönetmelikleri ile 2872 Sayılı Çevre Kanunu ve buna istinaden çıkan Yönetmeliklere faaliyet sahibince uyulacaktır. 121
III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler. (Bölgenin Genel İklim Koşulları, Bölgenin Sıcaklık dağılımı, Yağış Dağılımı, Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu, Sayılı Günler Dağılımı (Sisli, Kar Yağışlı, Karla Örtülü, En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı), Bölgenin Rüzgar Dağılımı, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri, Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş ve Uzun Yıllar Değerleri Olarak Rapora Konulması Bölgenin Genel İklim Şartları: Bölgede genel olarak Akdeniz iklimi görülmektedir. En genel tanımı ile Akdeniz iklimi yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı bir iklimdir. Meteorolojik ve iklimsel özellikleri değerlendirilirken Aliağa Meteoroloji İstasyonu nda 1984-1991 ile 2007-2011 ve Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 ve yılları arasında kaydedilen veriler kullanılmıştır (Ek 11). Sıcaklık Dağılımı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sıcaklık 16,5 C dir. Maksimum sıcaklıkların ortalaması 21,9 C, minimum sıcaklıkların ortalaması 11,9 C dir. Maksimum sıcaklık 41 C olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise -6,2 C olarak ölçülmüştür. Sıcaklık dağılımı Tablo III.6.1. de, aylık sıcaklık dağılımı grafiği Şekil III.6.1. de verilmiştir. Tablo III.6.1. Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Sıcaklık ( 0 C) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( 0 C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( 0 C) Maksimum Sıcaklık ( 0 C) Minimum Sıcaklık ( 0 C) Ocak 8,1 12,5 4,9 22,6-2,9 Şubat 8,2 12,7 4,4 20,6-6,2 Mart 10,4 15,7 6,1 24,2-5,1 Nisan 15,1 20,7 10,0 29,5 2,8 Mayıs 18,9 24,8 13,8 35,6 5,3 Haziran 23,5 29,3 18,0 35,5 11,0 Temmuz 26,1 32,1 20,6 41,0 14,5 Ağustos 25,7 32,0 20,5 36,8 15,7 Eylül 22,6 29,2 17,5 36,4 11,7 Ekim 17,0 22,7 12,3 31,2 4,6 Kasım 13,1 17,8 9,4 27,4-0,4 Aralık 9,1 13,5 5,7 22,1-3,0 Yıllık 16,5 - - 41-6,2 122
Şekil III.6.1. Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sıcaklık 17,5 C dir. Maksimum sıcaklıkların ortalaması 22,3 C, minimum sıcaklıkların ortalaması 13 C dir. Maksimum sıcaklık 41,7 C olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise -5,2 C olarak ölçülmüştür. Sıcaklık dağılımı Tablo III.6.2. de, aylık sıcaklık dağılımı grafiği Şekil III.6.2. de verilmiştir. Tablo III.6.2. Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Sıcaklık ( 0 C) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( 0 C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( 0 C) Maksimum Sıcaklık ( 0 C) Minimum Sıcaklık ( 0 C) Ocak 8.3 12.4 4.6 22.6-3.7 Şubat 9.3 13.3 5.6 22.6-5.2 Mart 11.7 16.5 7.5 24.1-0.7 Nisan 15 20 10.2 30.5 1.8 Mayıs 20 25.6 14.5 33 6.8 Haziran 24.9 30.2 19.5 39.7 13 Temmuz 27.7 33.1 22.3 41.7 18.1 Ağustos 27.3 33 22.4 38.8 16.1 Eylül 23.2 28.5 18.2 38.4 10.1 Ekim 17.9 22.9 13.9 29.5 5.6 Kasım 13.6 18.3 9.8 28.4 1.8 Aralık 10.6 14.3 7.2 24.6-1.6 Yıllık 17.5 - - 41.7-5.2 123
Şekil III.6.2. Aylık Sıcaklık Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sıcaklık 16,5 C dir. Maksimum sıcaklıkların ortalaması 21,4 C, minimum sıcaklıkların ortalaması 12,1 C dir. Maksimum sıcaklık 41,8 C olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise -6,8 C olarak ölçülmüştür. Sıcaklık dağılımı Tablo III.6.3. te, aylık sıcaklık dağılımı grafiği Şekil III.6.3. te verilmiştir. Tablo III.6.3. Sıcaklık Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Maksimum Sıcaklıkların Minimum Sıcaklıkların Maksimum Minimum Sıcaklık( 0 C) Ortalaması ( 0 C) Ortalaması ( 0 C) Sıcaklık ( 0 C) Sıcaklık( 0 C) Ocak 7.9 12.2 4.4 21.4-6.2 Şubat 8.4 13 4.7 24.1-6.8 Mart 10.6 15.6 6.4 30.8-5.4 Nisan 14.6 19.4 10.1 32-1.2 Mayıs 19.2 23.8 14.3 36 3.6 Haziran 23.8 28.5 18.5 39.6 8.2 Temmuz 26.1 31.3 20.7 41.8 14.4 Ağustos 25.6 31 20.4 41.1 14.3 Eylül 21.9 27.4 17.2 38.2 6.8 Ekim 17.4 22.8 13.3 32.2 2.8 Kasım 12.7 17.7 9 27.8-1.2 Aralık 9.5 13.6 6.1 24.6-3.3 Yıllık 16.5 - - 41.8-6,8 124
Şekil III.6.3. Aylık Sıcaklık Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Basınç Dağılımı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarında basınç dağılımı ile ilgili veriler yer almamaktadır. Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama basınç 1010,93 hpa dır. Maksimum basınç Ocak ayında 1031 hpa ve minimum basınç Ağustos ayında 973,1 hpa olarak ölçülmüştür. Basınç dağılımı Tablo III.6.4. te, aylık basınç dağılımı grafiği Şekil III.6.4. te verilmiştir. Tablo III.6.4. Basınç Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ort. Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Ocak 1015.3 1031 994.8 Şubat 1011.9 1028.3 994.4 Mart 1012.1 1028 996.2 Nisan 1010.9 1018.5 999.1 Mayıs 1009.9 1017.4 1002.5 Haziran 1007.8 1015 1000.2 Temmuz 1006.1 1012.2 998.1 Ağustos 1005.7 1011.5 973.1 Eylül 1009.6 1019 1001.9 Ekim 1012.8 1023 978.1 Kasım 1015.1 1024.3 992.6 Aralık 1013.9 1028.9 995.2 Yıllık 1010.93 1031 973.1 125
Şekil III.6.4. Aylık Basınç Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama basınç 1014,13 hpa dır. Maksimum basınç Ocak ayında 1038,3 hpa ve minimum basınç Ocak ayında 986 hpa olarak ölçülmüştür. Basınç dağılımı Tablo III.6.5. te, aylık basınç dağılımı grafiği Şekil III.6.5. te verilmiştir. Tablo III.6.5. Basınç Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ort. Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Ocak 1017.8 1038.3 986 Şubat 1016.3 1033.8 987.1 Mart 1015.1 1036.3 990.8 Nisan 1012.7 1030.8 996.7 Mayıs 1012.6 1023 1001 Haziran 1011.2 1021.4 999.1 Temmuz 1009.3 1019.5 999.9 Ağustos 1009.9 1018 1000.2 Eylül 1013.3 1023.9 1000.9 Ekim 1016.2 1027.8 1001.7 Kasım 1017.5 1031.5 995.6 Aralık 1017.7 1036.5 993.4 Yıllık 1014.13 1038.3 986 126
Şekil III.6.5. Aylık Basınç Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Yağış Dağılımı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, maksimum yağışın görüldüğü ay ortalama 109,4 mm ile Kasım ayı olup, yıllık ortalama toplam yağış miktarı 417,1 mm dir. Yağış dağılımı Tablo III.6.6. da, aylara göre ortalama toplam yağış miktarı grafiği Şekil III.6.6. da verilmiştir. Tablo III.6.6. Yağış Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Ocak 67,0 49,2 Şubat 39,7 30,9 Mart 64,5 51,9 Nisan 50,0 78,3 Mayıs 19,0 38,9 Haziran 13,0 49,4 Temmuz 0,1 0,4 Ağustos 0,5 4,3 Eylül 2,6 16,6 Ekim 11,5 29,6 Kasım 73,7 109,4 Aralık 75,5 44,6 Yıllık 417,1 109,4 127
Şekil III.6.6. Yağış Dağılımı Grafiği (mm) (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarında yağış dağılımı ile ilgili kayıtlar yer almamaktadır. Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, maksimum yağışın görüldüğü ay ortalama 117 mm ile Ocak ayı olup, yıllık ortalama toplam yağış miktarı 588,2 mm dir. Yağış dağılımı Tablo III.6.7. de, aylara göre ortalama toplam yağış miktarı grafiği Şekil III.6.7. de verilmiştir. Tablo III.6.7. Yağış Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Ocak 90.5 117 Şubat 91.1 90.8 Mart 71.1 72.5 Nisan 48.4 51.7 Mayıs 20.3 39.1 Haziran 10 62.8 Temmuz 2.9 24.6 Ağustos 2 13.6 Eylül 13.6 40.6 Ekim 45.3 74.4 Kasım 87.1 87.3 Aralık 105.9 73 Yıllık 588.2 117 128
140 120 100 80 60 40 20 0 Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Şekil III.6.7. Aylara Göre Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm) (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Nem Dağılımı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, aylık ortalama nispi nem Temmuz ayında % 52,9 değer ile en düşük, Ocak ayında % 69,2 değer ile en yüksek değerde olup, yıllık ortalama nispi nem ise % 60,2 dir. Ortalama nispi nem dağılımı Tablo III.6.8. da, aylara göre ortalama nispi nem grafiği Şekil III.6.8. da verilmiştir. Tablo III.6.8. Ortalama Nispi Nem(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Nispi Nem (%) Ocak 69,2 Şubat 65,0 Mart 63,4 Nisan 60,5 Mayıs 58,1 Haziran 53,5 Temmuz 52,9 Ağustos 53,8 Eylül 55,4 Ekim 57,8 Kasım 66,1 Aralık 66,8 Yıllık 60,2 Şekil III.6.8. Aylık Ortalama Nispi Nem(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 129
Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, aylık ortalama nispi nem Ağustos ayında % 48,8 değer ile en düşük, Aralık ayında % 70,4 değer ile en yüksek değerde olup, yıllık ortalama nispi nem ise % 60,58 dir. Ortalama nispi nem dağılımı Tablo III.6.9. da, aylara göre ortalama nispi nem grafiği Şekil III.6.9. da verilmiştir. Tablo III.6.9. Ortalama Nispi Nem (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Nem (%) Ocak 68.0 Şubat 68.3 Mart 64.8 Nisan 61.5 Mayıs 56.9 Haziran 52.9 Temmuz 48.9 Ağustos 48.8 Eylül 54.8 Ekim 63.3 Kasım 68.3 Aralık 70.4 Yıllık 60.58 Şekil III.6.9. Aylık Ortalama Nispi Nem(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, aylık ortalama nispi nem Temmuz ayında % 65,1 değer ile en düşük, Aralık ayında % 76,5 değer ile en yüksek değerde olup, yıllık ortalama nispi nem ise % 72,25 dir. Ortalama nispi nem dağılımı Tablo III.6.10. da, aylara göre ortalama nispi nem grafiği Şekil III.6.10. da verilmiştir. 130
Tablo III.6.10. Ortalama Nispi Nem (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ortalama Nem (%) Ocak 75.3 Şubat 74 Mart 73.9 Nisan 73.8 Mayıs 72.0 Haziran 67.1 Temmuz 65.1 Ağustos 67.5 Eylül 70.6 Ekim 75 Kasım 76.2 Aralık 76.5 Yıllık 72.25 Şekil III.6.10. Aylık Ortalama Nispi Nem (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Buharlaşma Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarında buharlaşma durumu ile ilgili kayıtlar yer almamaktadır. Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarında buharlaşma durumu ile ilgili kayıtlar yer almamaktadır. Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, en yüksek aylık ortalama açık yüzey buharlaşması 222,3 mm ile Temmuz ayındadır. Günlük maksimum açık yüzey buharlaşması 71 mm ile Mayıs ayındadır. Buharlaşma değerleri Tablo III.6.11. de verilmiştir. Ortalama açık yüzey buharlaşma grafiği Şekil III.6.11. de, maksimum açık yüzey buharlaşma değerleri Şekil III.6.12. de verilmiştir. 131
Tablo III.6.11. Açık Yüzey Buharlaşma Değerleri (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Ortalama Açık Yüzey Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Buharlaşması (mm) Ocak 8.5 6.1 Şubat 6.9 4.8 Mart 20.5 9.8 Nisan 98.8 8.2 Mayıs 148.6 71.0 Haziran 192.7 12.1 Temmuz 222.3 14.0 Ağustos 195.1 14.0 Eylül 135.1 20.0 Ekim 85.7 8.2 Kasım 47.2 4.8 Aralık 15.7 4.5 Yıllık 1177.1 71.0 Şekil III.6.11. Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.12. Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 132
Sayılı Günler Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sisli günler sayısı 1,5, yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 1,4, yıllık ortalama dolulu günler sayısı 1,2, yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 4,5, yıllık ortalama orajlı günler sayısı ise 11,0 dır. Aylara göre sisli günler, kar yağışlı günler, dolulu günler, kırağılı günler ve orajlı günler dağılımı sırasıyla Şekil III.6.13. te, Şekil III.6.14. te, Şekil III.6.15. te, Şekil III.6.16. ds, Şekil III.6.17. de, sayılı günler dağılımı Tablo III.6.12. de verilmiştir. Tablo III.6.12. Sayılı Günler Dağılımı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Sisli Günler Sayısı Ortalaması Kar Yağışlı Günler Sayısı Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Ocak 0,3 0,3 0,5 2,6 2,8 Şubat 0,4 0,6 0,4 1,1 1,5 Mart 0,3 0,4 0,4 1,0 Nisan 0,3 0,3 1,9 Mayıs 0,9 Haziran 0,6 Temmuz 0,1 Ağustos 0,1 Eylül 0,1 0,5 Ekim Kasım 1,0 Aralık 0,1 0,1 0,4 0,6 Yıllık 1,5 1,4 1,2 4,5 11,0 Şekil III.6.13. Sisli Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 133
Şekil III.6.14. Kar Yağışlı Günler Sayısı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.15. Dolulu Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.16. Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.17. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 134
Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarında sayılı günlere ilişkin kayıtlar yer almamaktadır. Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sisli gün sayısı 0,4 yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı 1, yıllık ortalama dolulu gün sayısı 0,5 yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 10,6, yıllık ortalama orajlı gün sayısı ise 24,4, maksimum kar kalınlığı ise 4 cm dir. Aylara göre sisli gün, kar yağışlı gün, dolulu gün, kırağılı gün, orajlı gün dağılımı ve maksimum kar kalınlığı sırasıyla Şekil III.6.18. de, Şekil III.6.19. da, Şekil III.6.20. de, Şekil III.6.21. de, Şekil III.6.22. de ve Şekil III.6.23. te, sayılı günler dağılımı Tablo III.6.13. te verilmiştir. Tablo III.6.13. Sayılı Günler Dağılımı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Sisli Kar Kar Dolulu Kırağılı Maksimum Toplam Orajlı Günler Yağışlı Örtülü Günler Günler Kar Aylar Günler Sayısı Sayısı Günler Günler Sayısı Sayısı Kalınlığı Ortalaması Ortalaması Sayısı Sayısı Ortalaması Ortalaması (cm) Ocak 0.0 0.3 0.1 0.1 4.0 2.7 3.0 Şubat - 0.3-0.2 2.9 2.8 - Mart 0.0 0.2 0.0 0.1 0.9 2.4 3.0 Nisan 0.0 - - 0.0 0.0 2.3 - Mayıs 0.0 - - - - 2.2 - Haziran 0.0 - - - - 1.7 - Temmuz 0.0 - - - - 0.8 - Ağustos 0.1 - - - - 0.5 - Eylül 0.1 - - - - 1.4 - Ekim 0.2 - - - - 2.0 - Kasım - 0.0-0.0 0.6 2.7 - Aralık 0.0 0.2 0.0 0.1 2.2 2.9 4.0 Yıllık 0.4 1 0.1 0.5 10.6 24.4 4 Şekil III.6.18. Sisli Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 135
Şekil III.6.19. Kar Yağışlı Günler Sayısı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.20. Dolulu Günler Sayısı Ortalaması (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.21. Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.22. Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 136
Şekil III.6.23. Maksimum Kar Kalınlığı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) -Bölgenin ve faaliyetin gerçekleştirileceği yerin yıllık, mevsimlik, aylık rüzgar yönü, yönlere göre rüzgar hızı, ortalama rüzgar hızı, maksimum rüzgar hızı ve yönü, ortalama fırtınalı günler sayısı, ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı, Rüzgar Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, birinci derecede hakim rüzgar yönü Kuzeydoğu (NE) dur. İkinci derecede hakim rüzgar yönü Kuzey (N) dir. Üçüncü derecede hakim rüzgar yönü Doğu (E) dur (Ek 11). Yönlere göre rüzgarın esme sayıları Tablo III.6.14. te, esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.24. te, esme sayılarına göre mevsimlik rüzgar diyagramı Şekil III.6.25., Şekil III.6.26., Şekil III.6.27. ve Şekil III.6.28. de, esme sayılarına göre aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.29. da verilmiştir.. 137
Tablo III.6.14. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) YÖNLER Aylar Mevsimler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 464 480 968 792 968 776 1112 856 976 792 528 608 2728 2744 2296 1552 9320 NE 1528 1720 1752 1120 1712 1464 2640 2288 1688 1720 1000 1368 4584 6392 4408 4616 20000 E 1040 760 640 520 400 392 728 856 680 648 712 864 1560 1976 2040 2664 8240 SE 544 392 616 576 200 376 272 272 584 352 776 568 1392 920 1712 1504 5528 S 408 264 512 624 208 224 96 96 176 112 576 384 1344 416 864 1056 3680 SW 1048 800 896 1216 976 832 192 352 408 216 488 448 3088 1376 1112 2296 7872 W 72 176 224 264 592 704 224 304 288 136 72 120 1080 1232 496 368 3176 NW 80 152 312 608 824 888 640 856 768 440 160 104 1744 2384 1368 336 5832 138
Şekil III.6.24. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.25. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.26.Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.27. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 139 Şekil III.6.28.Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları)
Şekil III.6.29. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 140
Şekil III.6.29. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) (Devamı) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre rüzgarın ortalama hızı aylık, mevsimlik ve yıllık olarak Tablo III.6.15. te ortalama rüzgar hızına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.30. da, mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil III.6.31.,Şekil III.6.32., Şekil III.6.33. ve Şekil III.6.34. te, aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.35. te verilmiştir. 141
Tablo III.6.15. Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Yönler Aylar Mevsimler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 2.7 2.7 3 2 2.7 2.6 3.9 3.4 3 2.7 2.3 2.1 NE 5.4 6 4.7 4.2 4.3 4.3 5.7 5 4.9 5.5 5.1 4.9 E 4 4.3 4.1 3.4 3.8 4.6 4.9 4.5 4.7 4.7 4 3.5 SE 3.2 4.1 3.3 3.2 2.1 3.9 4.6 3 3.1 4.1 3.7 3.7 S 4.8 3.9 3.7 4.1 3.7 3.8 4.1 3.1 3.2 5.6 3.8 3.7 SW 3.8 5.1 3.7 4.3 3.3 3.3 3.1 3 3.5 2.7 4.4 4.6 W 2.6 4.2 4.7 3.4 3.2 3.8 4.2 4.4 3.6 4.2 2 3.6 NW 2 3.1 3.7 3.5 4 3.8 4.8 4.7 4.5 3.4 2.9 1.9 2.6 3.3 2.7 2.5 2.8 4.4 5.0 5.2 5.4 5.0 3.8 4.7 4.5 3.9 4.2 2.9 3.8 3.6 3.7 3.5 3.8 3.7 4.2 4.1 4.0 3.8 3.1 3.5 4.5 3.7 3.8 4.1 3.3 3.5 3.7 3.7 4.4 3.6 2.3 3.5 Şekil III.6.30. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 142
Şekil III.6.31. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.32. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.33. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.34. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 143
144 Çelikhane ÇED Raporu
Şekil III.6.35. Ortalama Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) 145
Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, birinci derecede hakim rüzgar yönü Kuzeykuzeydoğu (NNE) dur. İkinci derecede hakim rüzgar yönü Kuzey (N) dir. Üçüncü derecede hakim rüzgar yönü kuzeydoğu (NE) dur (Ek 11). Yönlere göre rüzgarın esme sayıları Tablo III.6.1. da, esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.36. da, esme sayılarına göre mevsimlik rüzgar diyagramı Şekil III.6.37., Şekil III.6.38., Şekil III.6.39. ve Şekil III.6.40. da, esme sayılarına göre aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.41. de verilmiştir. Tablo III.6.16. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Mevsimler Yönler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 218 230 345 400 423 486 706 789 491 392 266 195 1168 1981 1149 643 4941 NNE 720 717 697 804 476 524 817 1155 898 897 649 704 1977 2496 2444 2141 9058 NE 509 431 296 292 243 166 170 291 400 464 414 513 831 627 1278 1453 4189 ENE 328 216 178 131 121 87 50 68 121 175 261 312 430 205 557 856 2048 E 437 255 206 125 108 93 34 72 81 155 276 447 439 199 512 1139 2289 ESE 178 136 146 93 132 101 17 54 87 140 179 206 371 172 406 520 1469 SE 160 172 173 177 165 160 52 52 108 166 173 168 515 264 447 500 1726 SSE 362 417 414 271 330 195 107 79 151 323 414 465 1015 381 888 1244 3528 S 343 387 485 287 329 228 185 106 133 316 416 448 1101 519 865 1178 3663 SSW 97 115 233 179 228 181 131 88 111 123 92 88 640 400 326 300 1666 SW 30 32 78 96 172 136 130 81 91 47 37 23 346 347 175 85 953 WSW 21 16 64 73 132 162 140 62 58 34 26 17 269 364 118 54 805 W 16 28 81 87 125 152 149 56 111 48 18 28 293 357 177 72 899 WNW 18 32 43 78 85 97 116 105 71 31 25 15 206 318 127 65 716 NW 50 75 147 227 270 292 304 221 233 156 95 46 644 817 484 171 2116 NNW 117 124 202 278 357 385 436 277 308 253 259 71 837 1098 820 312 3067 146
Yıllık NNW 10000 N NNE NW 8000 6000 NE WNW W 4000 2000 0 ENE E WSW ESE SW SE SSW Şekil III.6.36. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) S SSE İlkbahar Yaz NNW2000 NW 1500 1000 WNW 500 W 0 N NNE NE ENE E NNW2500 NW 2000 1500 WNW 1000 500 W 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Şekil III.6.37. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Şekil III.6.38. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 147
148 0 200 400 600 800 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak 0 200 400 600 800 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat 0 200 400 600 800 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart 0 200 400 600 800 1000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan 0 100 200 300 400 500 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs 0 100 200 300 400 500 600 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran
149 0 200 400 600 800 1000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Temmuz 0 200 400 600 800 1000 1200 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ağustos 0 200 400 600 800 1000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Eylül 0 200 400 600 800 1000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ekim 0 200 400 600 800 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kasım 0 200 400 600 800 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Aralık Şekil III.6.41. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)
Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre rüzgarın ortalama hızı aylık, mevsimlik ve yıllık olarak Tablo III.6.17. de ortalama rüzgar hızına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.42. de, mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil III.6.43., Şekil III.6.44., Şekil III.6.45 ve Şekil III.6.46. da, aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.47. de verilmiştir. Tablo III.6.17. Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Mevsimler Yönler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 3 3.4 3.4 3.3 2.7 3 3.6 4.1 3.4 3.1 2.8 2.7 3.1 3.6 3.1 3.0 3.2 NNE 3 3.4 2.9 2.8 2.4 2.7 3.6 3.8 3.1 2.9 2.5 2.8 2.7 3.4 2.8 3.1 3.0 NE 2.4 2.9 2.5 2.3 2.2 2.4 3.3 3.5 2.8 2.5 2.2 2.3 2.3 3.1 2.5 2.5 2.6 ENE 2.2 2.3 1.9 1.7 1.8 1.8 1.7 2 1.7 1.9 1.7 2.1 1.8 1.8 1.8 2.2 1.9 E 2.2 2.1 1.8 1.5 1.4 1.6 1.6 1.8 1.4 1.5 1.6 2.3 1.6 1.7 1.5 2.2 1.7 ESE 1.6 1.6 1.4 1.2 1.2 1.4 1.3 1.8 1.2 1.2 1.3 1.7 1.3 1.5 1.2 1.6 1.4 SE 1.5 1.7 1.5 1.4 1.3 1.6 1.2 1.6 1.3 1.4 1.4 1.7 1.4 1.5 1.4 1.6 1.5 SSE 3.5 3 3 2.2 1.9 1.8 1.6 1.5 1.5 2.1 2.8 3.1 2.4 1.6 2.1 3.2 2.3 S 3.7 4 3.9 2.7 2.5 2.4 1.8 1.7 2.2 2.7 3.7 3.6 3.0 2.0 2.9 3.8 2.9 SSW 2.9 3.5 4.1 2.8 2.9 2.7 2.6 2.3 2.6 3.3 3 3.2 3.3 2.5 3.0 3.2 3.0 SW 2 2.5 2.6 2.2 2.5 2.6 2.8 2.6 2.4 2.1 1.8 2.1 2.4 2.7 2.1 2.2 2.4 WSW 1.9 2.5 2.5 2.3 2.6 2.8 3 2.8 2.4 1.7 2 2.1 2.5 2.9 2.0 2.2 2.4 W 1.8 2.3 2.4 2.5 3 3.1 3.4 3.3 2.6 1.9 2.5 1.9 2.6 3.3 2.3 2.0 2.6 WNW 2 2.2 2.4 2.7 3.2 3.6 3.7 3.7 3.4 2.8 1.8 2.7 2.8 3.7 2.7 2.3 2.9 NW 1.9 2.3 2.5 2.9 3 3.4 3.5 3.6 3.2 2.5 1.8 1.8 2.8 3.5 2.5 2.0 2.7 NNW 2.1 2.3 2.5 2.8 2.8 3 3.4 3.7 3.2 2.6 1.9 1.8 2.7 3.4 2.6 2.1 2.7 150
Yıllık WNW W NW NNW 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S Şekil III.6.42. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SSE İlkbahar Yaz WNW W NW NNW 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S Şekil III.6.43. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW NNW Sonbahar 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N SSE NNE NE ENE E SSW S Şekil III.6.44. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW NNW 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 Kış N SSE NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S Şekil III.6.45. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SSE SSW S Şekil III.6.46. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SSE 151
152 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran
Temmuz Ağustos WNW W NW NNW 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW 4.5 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Eylül Ekim WNW W NW NNW 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Kasım Aralık WNW W NW NNW 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW 4 3.5 3 2.5 2 1.5 1 0.5 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE Şekil III.6.47. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aylık Rüzgar Diyagramlar (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SW SSW S SSE SE 153
Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, birinci derecede hakim rüzgar yönü Doğu güneydoğu (ESE) dur. İkinci derecede hakim rüzgar yönü Güneydoğu (SE) dur. Üçüncü derecede hakim rüzgar yönü Batı güneybatı (WSE) dır (Ek 11). Yönlere göre rüzgarın esme sayıları Tablo III.6.18. de, esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.48. de, esme sayılarına göre mevsimlik rüzgar diyagramı Şekil III.6.49., Şekil III.6.50., Şekil III.6.51. ve Şekil III.6.52. de, esme sayılarına göre aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.53. te verilmiştir. Tablo III.6.18. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Mevsimler Yönler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 517 563 538 535 451 688 857 769 641 601 547 648 1524 2314 1789 1728 7355 NNE 783 840 845 814 842 1275 1766 1686 1122 1043 954 931 2501 4727 3119 2554 12901 NE 460 523 555 569 572 794 1085 1352 1043 994 650 655 1696 3231 2687 1638 9252 ENE 1775 1613 1523 1411 1247 1364 1733 2031 1940 2031 1971 1961 4181 5128 5942 5349 20600 E 2637 2380 2635 2159 2219 1681 1808 1898 2232 2429 2202 2824 7013 5387 6863 7841 27104 ESE 11247 9505 9304 7414 6918 6198 5755 6240 6720 8651 9888 10513 23636 18193 25259 31265 98353 SE 6239 4681 4297 3604 3468 2680 2596 2609 3155 3960 5082 6026 11369 7885 12197 16946 48397 SSE 2673 2739 2739 2094 1381 1044 1155 1211 1228 1842 2627 2895 6214 3410 5697 8307 23628 S 938 1074 1102 910 674 340 379 328 443 643 837 1093 2686 1047 1923 3105 8761 SSW 565 554 700 875 721 579 522 440 483 434 486 541 2296 1541 1403 1660 6900 SW 326 438 684 1136 1420 1417 1478 1198 913 622 446 288 3240 4093 1981 1052 10366 WSW 523 834 1844 2912 4834 5472 5282 5310 4226 2360 1150 417 9590 16064 7736 1774 35164 W 404 650 1402 2218 3048 3238 2909 2642 2568 1856 842 304 6668 8789 5266 1358 22081 WNW 646 823 1393 1692 1957 1825 1932 1670 1829 1855 1056 527 5042 5427 4740 1996 17205 NW 448 460 801 902 742 713 904 781 766 876 618 479 2445 2398 2260 1387 8490 NNW 1023 786 811 984 751 929 1082 1007 905 1045 878 1097 2546 3018 2828 2906 11298 154
Yıllık NNW100000 N NNE NW 80000 60000 NE WNW 40000 ENE 20000 W 0 E WSW ESE SW SE SSW Şekil III.6.48. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) S SSE İlkbahar Yaz NNW25000 NW 20000 15000 WNW 10000 5000 W 0 N NNE NE ENE E NNW20000 NW 15000 10000 WNW 5000 W 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE Şekil III.6.49. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW Sonbahar NNW30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 N NNE SE NE ENE E SW SSW S SSE Şekil III.6.50. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW NNW40000 30000 20000 10000 0 Kış N NNE SE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE Şekil III.6.51. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SE SW SSW S SSE Şekil III.6.52. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SE 155
156 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak 0 2000 4000 6000 8000 10000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat 0 2000 4000 6000 8000 10000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart 0 2000 4000 6000 8000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan 0 2000 4000 6000 8000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs 0 2000 4000 6000 8000 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran
Temmuz Ağustos WNW W NW NNW6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 N NNE NE ENE E NNW8000 NW 6000 4000 WNW 2000 W 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Eylül Ekim NNW8000 NW 6000 4000 WNW 2000 W 0 N NNE NE ENE E NNW10000 NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Kasım Aralık NNW10000 NW 8000 6000 WNW 4000 2000 W 0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW Şekil III.6.53. Rüzgar Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) S SSE SE 157
Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre rüzgarın ortalama hızı aylık, mevsimlik ve yıllık olarak Tablo III.6.19. da ortalama rüzgar hızına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil III.6.54. te, mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil III.6.55.,Şekil III.6.56., Şekil III.6.57. ve Şekil III.6.58. da, aylık rüzgar diyagramları ise Şekil III.6.59. da verilmiştir. Tablo III.6.19. Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Yönler Aylar Mevsimler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 1.8 2 1.9 1.6 1.6 1.8 2.2 1.9 1.6 1.5 1.4 1.7 1.7 2.0 1.5 1.8 1.8 NNE 1.6 1.7 1.8 1.5 1.6 1.9 2.2 2.1 1.8 1.5 1.4 1.5 1.6 2.1 1.6 1.6 1.7 NE 1.7 1.6 1.6 1.5 1.5 1.8 2.1 2 1.6 1.5 1.3 1.4 1.5 2.0 1.5 1.6 1.6 ENE 1.7 1.7 1.5 1.4 1.4 1.5 1.6 1.6 1.5 1.5 1.5 1.6 1.4 1.6 1.5 1.7 1.5 E 2 2 1.9 1.6 1.5 1.4 1.4 1.6 1.5 1.6 1.6 1.9 1.7 1.5 1.6 2.0 1.7 ESE 2.2 2.2 2.1 1.9 1.7 1.6 1.6 1.6 1.7 1.8 1.9 2.1 1.9 1.6 1.8 2.2 1.9 SE 2.2 2.2 2.1 1.9 1.8 1.6 1.5 1.5 1.6 1.8 2 2.1 1.9 1.5 1.8 2.2 1.9 SSE 2.2 2.3 2.2 2 1.7 1.5 1.3 1.3 1.5 1.8 2.1 2.2 2.0 1.4 1.8 2.2 1.8 S 2.7 2.9 2.8 2.8 2.1 1.8 1.3 1.3 1.7 2.1 2.8 2.8 2.6 1.5 2.2 2.8 2.3 SSW 3.1 2.9 2.5 2.4 2.1 2 1.6 1.5 1.9 1.7 2.3 3 2.3 1.7 2.0 3.0 2.3 SW 3.2 3 2.9 3 2.8 3.1 2.7 2.6 2.7 2.3 2.3 2.9 2.9 2.8 2.4 3.0 2.8 WSW 2.6 3 3.2 3.4 3.6 3.8 3.6 3.4 3.5 2.7 2.5 2.5 3.4 3.6 2.9 2.7 3.2 W 2.7 3 3.1 3.3 3.5 3.7 3.5 3.4 3.4 2.9 2.6 2.8 3.3 3.5 3.0 2.8 3.2 WNW 2.6 2.8 2.9 3 3.1 3.4 3.4 3 3.2 2.8 2.5 2.5 3.0 3.3 2.8 2.6 2.9 NW 2.4 2.7 2.9 2.9 2.8 3.1 3 2.5 2.9 2.6 2.5 2.3 2.9 2.9 2.7 2.5 2.7 NNW 2 2.1 2.4 2.1 1.9 2.1 2.2 1.8 2.1 1.8 1.8 2.1 2.1 2.0 1.9 2.1 2.0 158
Yıllık WNW W NW NNW 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S Şekil III.6.54. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SSE İlkbahar Yaz WNW W NW NNW 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WNW W NW NNW 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S Şekil III.6.55. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW NNW Sonbahar 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 N SSE NNE NE ENE E SSW S Şekil III.6.56. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) WNW W NW NNW 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 Kış N SSE NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE Şekil III.6.57. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) SSW S SSE Şekil III.6.58. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 159
160 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran
161 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Temmuz 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ağustos 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Eylül 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ekim 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kasım 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Aralık Şekil III.6.59. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları)
Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama rüzgar hızı 4,2 m/s dir. Ortalama rüzgar hızı dağılımı Tablo III.6.20. de, aylık ortalama rüzgar hızı dağılımı grafiği Şekil III.6.60. da verilmiştir. Tablo III.6.20. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 4,3 5,1 4,0 3,7 3,6 3,7 4,9 4,4 4,0 4,5 4,1 4,0 4,2 Şekil III.6.60. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama rüzgar hızı 3,34 m/s dir. Ortalama rüzgar hızı dağılımı Tablo III.6.21. de, aylık ortalama rüzgar hızı dağılımı grafiği Şekil III.6.61. de verilmiştir. Tablo III.6.21. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 3.4 3.7 3.5 3.1 2.9 3.2 3.7 4 3.2 3.1 3 3.3 3.34 5 4 3 2 1 0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Şekil III.5.61. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 162
Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama rüzgar hızı 2,5 m/s dir. Ortalama rüzgar hızı dağılımı Tablo III.6.22. de, aylık ortalama rüzgar hızı dağılımı grafiği Şekil III.6.62. de verilmiştir. Tablo III.6.22. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 2.5 2.6 2.6 2.6 2.6 2.7 2.7 2.5 2.5 2.3 2.3 2.4 2.5 2.8 2.7 2.6 2.5 2.4 2.3 2.2 2.1 Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) Şekil III.5.62. Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgarın yönü Güneybatı (SW) ve hızı ise 15,5 m/s dir. Yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 0,5 dir. Maksimum rüzgar yönü ve hızı dağılımı Tablo III.6.23. te, dağılım grafiği ise Şekil III.6.63. te verilmiştir. Tablo III.6.23. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Maksimum Rüzgar Hızı (m/s) 15,5 9,4 9,4 9,4 9,4 9,4 9,4 9,4 9,4 12,3 9,4 12,3 15,5 Maksimum Rüzgar Yönü SW W SW NE NE SW NE NE NE NE SW SE SW 163
Şekil III.6.63. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgarın yönü Kuzeykuzeydoğu (NNE) ve güney (S) hızı ise 23,5 m/s dir. Maksimum rüzgar yönü ve hızı dağılımı Tablo III.6.24. te, dağılım grafiği ise Şekil III.6.64. te verilmiştir. Tablo III.6.24. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Maksimum Rüzgar Yönü Maksimum Rüzgar Hızı (m/s) NNE NNW NNE SSE S N N N SW S S SSW NNE,S 22.6 21.7 23.5 19.8 17.5 17 17.4 17 22 19.5 23.5 21.3 23.5 Şekil III.6.64. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 164
Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, maksimum rüzgarın yönü Güneybatı (SW) ve hızı ise 38,6 m/s dir. Maksimum rüzgar yönü ve hızı dağılımı Tablo III.6.25. de, dağılım grafiği ise Şekil III.6.65. da verilmiştir. Tablo III.6.25. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Maksimum Rüzgar Yönü Maksimum Rüzgar Hızı (m/s) SSW SW WNW SSW SSW W WNW E S SW SW SSW SW 29,8 28,5 28,4 25,1 21,9 25,1 24 26,6 21,8 38,6 31 27 38,6 Şekil III.6.65. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılım Grafiği(Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 yılları gözlem kayıtlarında fırtınalı günler ile ilgili kayıtlar yer almamakta olup, kuvvetli günler sayısı 0,5 dir. Kuvvetli rüzgarlı günler sayısı ortalaması Tablo III.6.26. da, kuvvetli rüzgarlı günler sayısı grafiği Şekil III.6.66. da verilmiştir. Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablo III.6.26. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması (Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 0.1 0,1 0,3 0,5 165
Şekil III.6.66. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 1984-1991 Yılları Gözlem Kayıtları) Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı 1,2, yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 10,75 dir. Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler sayısı ortalaması Tablo III.6.27. de, Fırtınalı ve kuvvetli rüzgarlı günler sayısı grafiği Şekil III.6.67. de verilmiştir. Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablo III.6.27. Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 1.8 3.4 2.4 0.4 0.2-0.2-0.6 0.6 1.4 1 1.2 9 9.4 12 9.6 7.8 10 13.2 15 10.8 10.4 9.6 12.2 10.75 Şekil III.6.67. Fırtınalı Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği(Aliağa Meteoroloji İstasyonu 2007-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) 166
Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 yılları gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı 0,55, yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 4,8 dir. Fırtınalı ve kuvvetli rüzgarlı günler sayısı ortalaması Tablo III.6.28. de, Fırtınalı ve kuvvetli rüzgarlı günler sayısı grafiği Şekil III.6.68. de verilmiştir. Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Tablo III.6.28. Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık 1 1,4 1 0,5 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,3 0,8 1 0,55 5.5 6 5.8 5.1 3.8 4.8 6 3.8 3.5 3.5 4.3 5.2 4,8 Şekil III.6.68. Fırtınalı Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Dağılım Grafiği (Dikili Meteoroloji İstasyonu 1970-2011 Yılları Gözlem Kayıtları) Dikili Meteoroloji istasyonu yağış şiddet-süre-tekerrür eğri grafiği Ek 11 de sunulmaktadır. -Emisyon Dağılım Modellemesi DURU Mühendislik Ltd. Şti. tarafından Emisyon Dağılım Modellemesi yapılmış olup, Ek 12 de sunulmuştur. 167
III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Doğal Bitki Örtüsü olarak Kullanılan Mera, Çayır v.b.) İzmir İli'nin topraklarının büyük bölümü kalkersiz kahverengi topraklar sınıfına girmektedir. Alanı geniş olan diğer topraklar, kalkersiz kahverengi orman toprakları ile kırmızı Akdeniz topraklarıdır. Akarsu havzalarının düz bölümlerini oluşturan alüvyonel araziler geniş bir alanı kapsamaktadır. Geriye kalan topraklar ise kahverengi orman toprakları, kırmızı Akdeniz toprakları, rendzina toprakları ve organik topraklarıdır. Oluşumlarına göre toprak sınıfları Tablo III.7.1. de özetlenmiştir. Tablo III.7.1. Toprak Durumu Toprak sınıfları Alan(ha) Payı (%) Kalkerli kahverengi toprak 362.927 430.3 Kalkerli orman toprağı 196.324 16.4 Kırmızı Akdeniz toprağı 190.098 15.9 Alüvyonel topraklar 142.807 12.0 Kahverengi orman toprakları 51.459 4.3 Rendizina toprakları 40.090 3.4 Kırmızı Akdeniz toprakları 30.504 2.4 Diğerleri 183.091 15.3 Toplam 1.197.300 100.0 Proje alanında görülen kahverengi orman toprakları, interzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahil olması sebebiyle karakteristik özelliği, yüksek derecede kireç muhtevasına sahip ana madde üzerinde gelişmesidir. Ana madde; ph değerleri asit veya alkali olmakla beraber, çoğunlukla alkali görülen kireççe zengin kil taşları, mikaşistler ve gnaystır. Tabii vejetasyon yaprağını döken ağaçlar ve çalılardır. Faaliyet alanına en yakın köy olan Bozköy Köyü nde ağırlıklı olarak pamuk, buğday, arpa, zeytin gibi ürünler yetiştirilmektedir. 168
Toprak gruplarıyla ilgili çalışmalarda, referans olarak mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) nün 1/100.000 ölçekli toprak haritalarından faydalanılmıştır. KHGM ne ait toprak sınıflamaları olan büyük toprak grupları, arazi kullanım kabiliyet sınıfı, erozyon derecesi ve arazi kullanımı sınıflandırmaları yapılmıştır ve aşağıda alt başlıklar halinde sunulmaktadır. Büyük Toprak Grupları Proje sahası ve çalışma alanında görülen büyük toprak gruplarının T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından kullanılan tanımları aşağıda verilmektedir: 1. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir. B horizonu dahil solum sulandırılmış asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik karakter arz eder. Alt toprakta kalevilik hakimdir. Bazı durumlarda alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Tabii vejeasyon ot ve ot-çalı karışık olarak görülür. 2. Kahverengi Orman Toprakları: Kahverengi orman toprakları yüksek kireç içeriğe sahip ana madde üzerinde oluşurlar. Profilleri A(B)C Şeklinde olup, horizonlar birbirine tedricen geçiş yaparlar. Bunlarda A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. B hori-zonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyon genellikle kalevi, bazen de nötrdür. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCO3 bulunur. Bu topraklar genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifiasyon ve biraz da podzollaşmadır. Drenaj iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Tarıma alınmış olanlarda temel ve bölgesel ürünler yetiştirilmekte olup, verimleri iyidir. 3. Kolüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde dar vadi tabanlarında yer çekimi ve küçük akıntılarla sürüklenmiş zerre büyüklüğüne göre alüviyallerdeki gibi sıralanmış birikitiler Kolüviyal toprakları oluşturur. Kolüviyal materyal üzerindeki zayıf A1 den başka oluşum göstermeyen genç topraklar kolüviyal olarak haritalanmıştır. A1 den başka altta zayıf yapı oluşumu da görülebilir. Ancak, bu ileri bir farkılaşma değildir. Oluşumda organik madde birikimi ve ayrışma işlemleri etkindir. Toprak oluşumunun yetersiz olması nedeniyle topraklar, üzerinde yer aldıkları ana maddenin özelliklerini yansıtırlar. 169
Ana madde yumuşak kireç, sert kireçtaşı, Şistler, serpantin ya da bunlardan oluşmuş toprak gövdelerinden taşınmıştır. Buna göre kireçli, kireçsiz kaba veya inceli bünyeli olabilirler. Kısacası taşındıkları materyale göre toprak özellikleri değişir. Kolüviyal toprakların alüviyal topraklardan farkı taşınmış materyalin zerre büyüklüğüne göre sıralanmaya uğramış olmasıdır. Ayrıca, kolüviyaller de yüzey eğimli ve drenaj eğimi iyidir. Alüviyallere oranla daha kurudurlar. Bu nedenle daha zayıf bir bitki örtüsüne destek olurlar. Bunun sonucu üst toprakta daha az organik madde birikir. 4. Rendzina Toprakları: İnterzonal toprakların kalsimorfik gruba dahil olması sebebiyle bütün özelliklerini yüksek derecede kirece sahip ana maddeden alır. Etrafındaki zonal topraklara nazaran horizonlar çok zayıf olup AC profillidirler. A horizonu ince olup granüler yapıda, koyu renkte ve kalevi reaksiyondaır. Kalevi olmadığında nötrdür. Organik madde zengin kalker sebebiyle mineral madde ile iyice karışmıştır. Organik madde miktarı ve toprak derinliği, kalkerli materyal üzerinde teşekkül etmiş litosol ve regosollerden fazladır. CaCO3 bütün profile dağılmış durumdadır. Baz saturasyonu bütün profilde yüksektir. Tabii vejetasyon ot, çayır ve çalı fundadır. 5. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: ġistler, serpantin ve kristal kireçtaşı üzerindeki orman ve çalı örtüsü altında, zazıf-ileri derecede katmanlaşmış Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları oluşmuştur. Tipik profilde, üstte koyu gri renkli A1, altta daha kırmızı, bünyece daha ağır yapıca farklı B, en altta C, R ya da her ikisi bir arada bulunur. ġist üzerinde toprak açık renklidir. Kireçtaşı üzerindeyse, özellikle B daha kırmızıdır. Oluşumda üst toprakta organik madde birikmesi kireç yakanımı oksitlenme, kil, Fe-A1, oksitlerin A dan B ye yer değiştirmesi işlemleri etkendir. Fakat dik sarp eğimlerde zayıf A1 oluşumundan başka gelişme görülmez. Kireçsiz Kahverengiz oluşumu gösteren sert kalkerler eski olup Permien yaşlıdır. Şistler Devoniene ve serpantin Mesozoike aittir. Serpantin ve bazı Şistlerden ayrışan materyal yüksek oranda kireçlidir. Yoğun yağış altında ve uzun zaman içinde profilde yıkanmıştır. Toprak kireçtaşına oturmasına rağmen köpürmez. Ancak, üstteki çakılların ayrışmasıyla toprağa katılan kireç hızla yıkanırsa da oluşumu geriletir. Bu nedenle ph ve bazda doyma yüksektir. 6. Alüvyal Topraklar: Yüzey sularının tabanlarında ve tesir sahalarında akarsular tarafından taşınarak yığılmış bulunan genç sedimentlar üzerinde yer alan, düze yakın meyile sahip, A(C) profilli, azonal genç topraklardır. Muhtelif zamanlarda gelen sedimentasyonun şiddetine göre, toprak profili çoğunlukla çeşitli tabakalara sahiptir. Üst toprak, alt toprağa belirsiz olarak geçer. Üzerinden uzun yıllar geçmiş olanlarında hafif kireç yıkanması mevcut olabilir. 170
Akarsuların meydana getirdiği oldukça geniş alüvyal sel ovalarında, ırmak yatağından uzaklaştıkça topraklar bünye, drenaj ve hatta topoğrafya bakımından belirli farklılıklar gösterirler. İklim, drenaj ve kullanma tarzına göre organik madde miktarları geniş bir değişiklik gösterir. Bu topraklar üzerine sediman yolu ile muhtelif kalınlıklarda yeni katlar da gelebilir. Azonal topraklar olması sebebiyle, özel bir iklim tipi ve vejetasyonu bulunmamaktadır. 7. Irmak Taşkın Yatakları: Akarsuların normal yatakları dışında, feyezan halinde iken yayıldıkları alanları temsil etmektedirler. Genellikle kumlu, çakıllı ve molozlu malzeme ile kaplıdırlar. Taşkın suları ile sık sık yıkanmaya maruz kalmaları sonucu, toprak materyali ihtiva etmediklerinden arazi tipi olarak nitelendirilirler. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerlerinde doğal bir bitki örtüsü de yoktur. 8. Gri-Kahverengi Podzolik Topraklar: Bu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla yaprağını döken, kısmen de iğne yapraklı orman örtüsü altında ve değişik ana madde üzerinde oluşurlar. Profilleri ABC Şeklindedir. Oluşumlarında hafif seyreden bir podzolizasyon olayı hüküm sürer. Tipik örneklerinde üstte ince ve çürümemiş yaprak katı, bunun altında 5-10 cm kalınlıkta kotu grimsi kahverenginde granüler humus katı yer alır. Reaksiyonu hafif asit veya nötrdür. Humus katı 5-10 cm den sonra geçişli olarak grimsi kahverenkli mineral A1 horizonuna dönüşür. Kalınlığı 5-6 cm dir. Genellikle orta bünyeli ve granülerdir. A2 horizonu da A1 gibi orta bünyeli ve pulsu yapıdadır. Renk grimsi kahve ile sarımsı kahverengi arasında değişir. Yıkanmadan dolayı baz saturasyon yüzdesi ve kil oranı düşüktür. B Horizonunun üst kısmı sarımsı kahverengiden açık kırmızımsı kahverengiye kadar değişmektedir. A horizonundan yıkanan killerin birikmesi nedeniyle bünye genellikle killi, yapı çoğunlukla blok ve reaksiyon orta asittir. Bu topraklarda verimlilik, anamaddenin cins ve özelliklerine göre önemli ölçüde değişmektedir. Proje sahası ve 20 km 20 km ebatındaki etki alanı içerisinde yer alan büyük toprak gruplarının yüzde olarak dağılımı Tablo III.7.2. de verilmekte ve Şekil III.7.1. de gösterilmektedir. Tablo 3.8.1. de gösterildiği üzere, çalışma alanın büyük bir bölümünde kireçsiz kahverengi topraklar görülmektedir (yaklaşık %24). 171
Tablo III.7.2. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı (%) Büyük Toprak Grupları Alan (km²) Oran (%) Kireçsiz Kahverengi Topraklar 95,9 24,0 Kahverengi Orman Toprakları 23,8 6,0 Kolüvyal Topraklar 18,8 4,7 Redzinalar 16,3 4,1 Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları 12,3 3,1 Alüvyal Topraklar 11,5 2,9 Irmak Taşkın Yatakları 1,0 0,3 Gri Kahverengi Podzolik Topraklar 0,4 0,1 Yerleşim 7,2 1,8 Veri Yok 15,2 3,8 Kara 202,3 50,6 Deniz 197,7 49,4 TOPLAM 400,0 100,0 Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı Arazi kullanım kabiliyet sınıfları I den VIII e kadar sınıflandırılmış olup, arazinin ekime uygunluğu temel alınmıştır. Mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) tarafından kullanılan sınıfların tanımları Tablo III.7.3. te sunulmaktadır. Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) tarafından hazırlanan 1/100.000 ölçekli toprak haritalarına göre proje sahası ve çalışma alanında söz konusu sınıflandırmanın yüzde olarak dağılımları Tablo 3.8.3. de verilmekte ve Şekil III.7.2. de gösterilmektedir. Tablo III.7.4. ve Şekil III.7.2. de görüldüğü üzere, çalışma alanında VII. sınıf kullanım (yaklaşık %19,5) kabiliyetine ait topraklar baskın olarak görülmektedir. 172
Tablo III.7.3. Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunluk Kabiliyet Sınıfı İşlenmeye Elverişliliği Tarımı Kısıtlayan Faktörler I Birçok mahsül tipi için işlemeye uygundur. Çok az ya da hiç sınırlama yoktur. II III IV V VI VII VIII Çeşitli mahsüller için uzun süreli işlemeye elverişlidir. Özel koruma önlemleri sağlayan belirli tipte ürünlerin ekimi için uygundur. Genel olarak tarımsal amaçlar için kullanıldığında özel bakım gerektirir. Uygun sürümle bir kaç özel tarımsal ürünün ekimine elverişlidir. Genel olarak tarımsal amaçlar için kullanıldığında özel bakım gerekir. Düz ya da hafif eğimli, taşlı ya da çok sulu toprak, sürülme ve ekime elverişli değildir. Genellikle çayır ya da orman alanı olarak kullanılır. Sürülme ve işlenmeye elverişli değildir. Çoğunlukla otlak ve orman alanı olarak kullanılır. Tarımsal faaliyetler için ekonomik değildir fakat zayıf otlak yada ağaçlandırma sahası olarak elverişlidir. Bitki örtüsü için uygun değildir. Rekreasyon yada yaban hayatı için koruma alanı olarak kullanılabilir. Toprak ve su kaybına karşı özel etki azaltıcı önlemler gerektirir. Erozyona açıktır ve işlendiğinde yapay drenaj gerektirir. Toprak derinliği, taş içeriği, nem ve eğim konusunda ciddi sınırlamalar vardır. Zayıf bir drenajı ve sürülmek için uygun olmayan bir yapısı vardır. Eğim ve sığ toprak açısından çok ciddi sınırlamalar vardır Sığ toprak, taş içeriği, eğim ve erozyon açısından sınırlamalar vardır. Topraktan yoksundur. 173
Tablo III.7.4. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı (%) Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları Alan (km²) Oran (%) I 15,0 3,8 II 7,7 1,9 III 23,7 5,9 IV 9,4 2,4 V 4,8 1,2 VI 41,3 10,3 VII 78,0 19,5 VIII 0,0 0,0 Yerleşim 7,2 1,8 Veri Yok 15,2 3,8 Kara 202,3 50,6 Deniz 197,7 49,4 TOPLAM 400,0 100,0 Mevcut Arazi Kullanımı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı KHGM tarafından hazırlanan 1/100.000 Ölçekli Toprak Haritalarına göre proje sahası ve geri sahasında söz konusu sınıflandırmanın yüzde olarak dağılımları Tablo III.7.5. de ve Şekil III.7.3. de sunulmuş olup, arazi kullanım dağılımı en çok %16,8 ile fundalık tır. 174
Tablo III.7.5. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Mevcut Arazi Kullanımı Dağılımı (%) Mevcut Arazi Kullanımı Alan (km²) Oran (%) Fundalık 67,2 16,8 Kuru Tarım (nadassız) 40,9 10,3 Mera 38,4 9,6 Orman 17,1 4,3 Sulu Tarım (yetersiz) 4,0 1,0 Terkedilmiş (hali) Arazi 1,5 0,4 Bahçe (kuru) 0,8 0,2 Zeytin 9,4 2,4 Yerleşim 7,2 1,8 Veri Yok 15,8 3,8 Kara 202,3 50,6 Deniz 197,7 49,4 TOPLAM 400,0 100,0 Erozyon Toprakların erozyon açısından sınıflandırılmasında mülga KHGM tarafından hazırlanan sınıflandırma kullanılmıştır. Buna göre erozyon dört derecede sınıflandırılmaktadır: 1. Derece: Hiç veya az erozyon 2. Derece: Orta erozyon 3. Derece: şiddetli erozyon 4. Derece: Çok şiddetli erozyon. Proje sahasında erozyon problemi gözlenmemiştir. Proje alanının, HABAŞ a ait diğer tesislerle birlikte sanayi içerisinde olması nedeniyle alanın tarımsal özelliği bulunmamaktadır. Söz konusu alana ilişkin İzmir Valiliği, Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nün 17.10.2012 tarih ve 49310 sayılı görüşlerinde (Ek 8) proje alanının 19.12.1994 tarihinde İller Bankası tarafından onaylanan 1/1000 Ölçekli İmar planında sanayi kullanımında olmasından dolayı, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında yerlerden olmadığını belirtmiştir. 175
Faaliyet Alanı Şekil III.7.1. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı 176
Faaliyet Alanı Şekil III.7.2. Proje Sahası ve ÇalıŞma Alanında Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıflarının Dağılımı 177
Faaliyet Alanı Şekil III.7.3. Proje Sahası ve Çalışma Alanında Mevcut Arazi Kullanımı Dağılımı 178
III.8. Tarım ve Hayvancılık (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Hayvancılık Türleri, Beslanma Alanları) 12.086.112,0 dekarlık alana yayılan İzmir İli nde arazi kullanım durumu Tablo III.8.1. de ve Şekil III.8.1. de de görüldüğü gibi tarım yapılan topraklar 3.411.189,3 da olup, İlin yaklaşık % 28,2 sini oluşturmaktadır. İl de yaklaşık 115 tür bitkisel ürün yetiştirilmektedir. Yetiştirilen en önemli ürünler zeytin, pamuk, tütün, hububat, bağ ve sebzedir. Tablo III.8.1.Arazi Kullanım Durumu İLÇELER YÜZÖLÇÜMÜ (da) TARIM ALANI (da) ORAN ( % ) ORMAN VE FUNDALIK ALAN (da) ORAN (%) ÇAYIR MERA ALANI (da) ORAN ( % ) DİĞER ARAZİ (da) ORAN (%) MERKEZ 854.000 102.033 12 387.720 45,4 49.550 5,8 314.697 36,8 ALİAĞA 274.000 120.742 44,1 57.420 21,0 54.550 19,9 41.288 15,1 BAYINDIR 540.000 299.536 55,5 216.180 40,0 5.750 1,1 18.534 3,4 BERGAMA 1.720.000 419.572 24,4 571.350 33,2 147.110 8,6 581.968 33,8 BEYDAĞ 184.000 49.651 27,0 64.330 35,0 0 0,0 70.019 38,1 ÇEŞME 257.000 18.496 7,2 41.965 16,3 11.520 4,5 185.019 72,0 DİKİLİ 510.000 119.317 23,4 209.540 41,1 50.210 9,8 130.933 25,7 FOÇA 205.000 50.899 24,8 64.995 31,7 20.090 9,8 69.016 33,7 KARABURUN 484.000 39.080 8,1 258.245 53,4 1.000 0,2 185.675 38,4 KEMALPAŞA 655.000 229.257 35,0 322.030 49,2 2.600 0,4 101.113 15,4 KINIK 446.000 91.915 20,6 288.325 64,6 1.060 0,2 64.700 14,5 KİRAZ 572.000 185.410 32,4 214.255 37,5 92.000 16,1 80.335 14,0 MENDERES 775.000 234.337 30,2 451.540 58,3 1.860 0,2 87.263 11,3 MENEMEN 694.000 202.374 29,2 160.700 23,2 27.570 4,0 303.356 43,7 ÖDEMİŞ 1.016.000 348.886 34,3 385.690 38,0 10.480 1,0 270.944 26,7 SEFERİHİSAR 386.000 76.917 19,9 192.830 50,0 2.900 0,8 113.353 29,4 SELÇUK 354.112 153.050 43,2 160.110 45,2 3.440 1,0 37.512 10,6 TİRE 891.000 276.078 31,0 239.485 26,9 11.220 1,3 364.217 40,9 TORBALI 565.000 299.425 53,0 178.875 31,7 11.990 2,1 74.710 13,2 URLA 704.000 94.214 13,4 439.890 62,5 4.830 0,7 165.066 23,4 TOPLAM 12.086.112,0 3.411.189,3 28,2 4.905.475,0 40,6 509.730,0 4,2 3.259.717,7 27,0 Kaynak:www.izmirtarim.gov.tr (2011) Tablo III.8.2. incelendiğinde tarımsal işletmelerin % 53,89 ünde bitkisel üretim, % 42,43 unda hayvansal üretim ve % 3,68 sinde de su ürünlerinde üretim yapıldığı görülmektedir. 179
Tablo III.8.2. Ürün Grupları ve Üretim Değerleri Çelikhane ÇED Raporu Ürün Grupları Üretim Değeri Toplam Üretim İçindeki Payı (TL) (%) Tarla Ürünleri 1.047.611.848 16,58 Sebzeler 1.047.037.855 16,57 Meyveler 1.193.934.990 18,89 Süs Bitkileri (Kesme çiçekçilik) 117.319.693 1,86 Bitkisel Üretim Toplamı 3.405.904.386 53,89 Et (Kırmızı Et+Beyaz Et) 1.356.079.753 21,46 Süt (Sığır+Koyun+Keçi) 1.050.906.828 16,63 Yumurta 225.173.840 3,56 Bal+Balmumu 47.944.517 0,76 Yapağı+Kıl 1.459.471 0,02 Hayvansal Üretim Toplamı 2.681.564.408 42,43 Deniz Balıkları 32.925.623 0,52 Diğer Deniz Ürünleri 10.301.826 0,16 İç Su Balıkları 81.975 0,00 Kültür Balıkları 188.987.074 2,99 Su Urünleri Üretimi Toplamı 232.296.498 3,68 Toplam Tarımsal Üretim 6.319.765.292 100 Kaynak:www.izmirtarım.gov.tr (2011) İzmir in % 40,6 ini oluşturan 4.905.475,0 da orman ve fundalık, 3.411.189,3 da alana sahip tarım arazilerinin oranı % 28,2 dir. Bunu % 27 oran ve 3.259.717,7 da alana sahip diğer arazi ve kalan % 4,2 orana sahip 509,730.0 da alan da çayır mera arazisidir. Tarım alanlarının 1.415.830 da tarla tarımı alanı, 963.561 da zeytinlik, 409.460 da sebze tarımı, 274.272 da meyve alanı, 121.577 da bağ alanı, 46.069 da narenciye alanı, 11.590 da kavaklık, 7.128 da süs bitkisi, 42.475 da nadas ve 108.753da tarıma elverişli boş arazilerden oluşmaktadır (Tablo III.8.3. ve Şekil III.8.1.). 1980 yılına kadar tarımsal üretimi kendi kendine yeten ülkemiz bu yıldan sonra kendine yeterli olmayan ülke haline gelmiştir. Hububat üretiminde açık verilmiştir. 180
Şekil III.8.1.Tarım Alanlarının Dağılımı Aliağa İlçesi nde toplam 120.742 da alanda tarım yapılmaktadır. Tarım yapılan alanlarda tahıllar ve diğer bitkisel ürünler, sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Aliağa İlçesi nin tarım alanlarını Tablo III.8.3. de, ve bu ürünlerin üretimlerine ilişkin bilgiler Tablo III.8.4., Tablo III.8.5. ve Tablo III.8.6. da verilmiştir. Alan (da) Tablo III.8.3. Aliağa Tarım Alanları Tarla Alanı Sebze Alan Süs Bitkileri Alanı Bağ Alanı Meyve Alanı Narenciye Alanı Zeytin Alanı Kavaklık Alanı Nadas Alanı Tarıma Elverişli Boş Arazi TOPLAM TARIM ALANI ALİAĞA 57,640.0 2,420.0 22.0 1,230.0 1,300.0 20.0 47,810.0 50.0 2,900.0 7,350.0 120,742.0 Kaynak: Tarım İl Müd. İstatistik (2011) 181
Tablo III.8.4. Tahıllar ve Diğer Bitkisel Ürünler İlçe adı Grup adı Ürün adı Patates-Kuru Baklagiller-Yenilebilir Kök Ve Yumrular Ekilen alan (da) Hasat edilen (da) Çelikhane ÇED Raporu Üretim (ton) Verim (kg/da) Patates (Diğer) 100 100 250 2.500 Bakla (Hayvan Yemi) 2.000 2.000 600 300 Nohut 200 200 30 150 Fasulye (Kuru) 200 200 55 275 Aliağa Saman Ve Ot Tahıllar Tekstilde Kullanılan Ham Bitkiler Yağlı Tohumlar Kaynak: TÜİK 2011 Fig (Yesil Ot) 4.550 4.550 6.825 Yonca (Yeşil Ot) 1.100 1.100 5.500 Korunga (Yeşil Ot) 50 50 85 Mısır (Silajlık) 3.300 3.300 14.650 4.439 Buğday (Durum) 2.825 2.825 970 343 Buğday (Diğer) 17.580 17.580 6.212 353 Mısır (Dane) 1.986 1.986 1.916 965 Çeltik 849 849 913 1.075 Arpa (Diğer) 16.000 16.000 3.816 239 Yulaf (Dane) 60 60 14 233 Pamuk (Kütlü) 4.497 4.497 2.237 497 Pamuk (Lif) 4.497 4.497 828 184 Pamuk Tohumu(Çiğit) 4.497 4.497 1.324 294 Tablo III.8.5. Sebzeler İlçe Adı Grup Adı Ürün Adı Üretim(ton) Karnıbahar 40 Diğer Sebzeler (Başka Lahana (Beyaz) 125 Yerde Sınıflandırılmamış) Marul (Göbekli) 48 Ispanak 84 Soğan (Taze) 50 Kök Ve Yumru Sebzeler Soğan (Kuru) 75 Pırasa 140 Aliağa Kaynak: TÜİK 2011 Meyvesi İçin Yetiştirilen Sebzeler Kereviz (Kök) 30 Domates (Sofralık) 1.600 Hıyar (Sofralık) 240 Biber (Dolmalık) 120 Biber (Sivri) 160 Bamya 32 Patlıcan 255 Kabak (Sakız) 90 Balkabağı 100 Fasulye (Taze) 70 Börülce (Taze) 64 Bakla (Taze) 180 Kavun 200 Karpuz 360 182
Tablo III.8.6. Meyveler İlçe Adı Aliağa Grup Adı Diger Meyveler-Tas Çekirdekliler Ve Yumusak Çekirdekliler Muz-Incir- Avakado-Kivi Turunçgiller Üzüm Üzüm (Diger) Zeytin Ve Diger Sert Kabuklular Kaynak: TÜİK 2011 Ürün Adı Toplu meyveliklerin Alanı (dekar) Üretim(ton) Ağaç başına ortalama verim(kg) Çelikhane ÇED Raporu Meyve veren yaşta ağaç sayısı Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı Elma 0 400 0 12 30 400 (Diğer) Armut 30 180 25 7.200 200 7.400 Ayva 0 52 40 1.300 0 1.300 Şeftali 0 4.450 110 178 40 4.450 (Diğer) Erik 100 189 35 5.400 300 5.700 Kayısı 30 59 35 1.690 0 1.690 İğde 0 5 14 350 0 350 Dut 0 53 25 2.100 150 2.250 Nar 0 128 25 5.100 50 5.150 İncir 5 80 25 3.200 Mandalina (Diğer) Üzüm (Sofralık- Çekirdekli) Üzüm (Sofralık- Çekirdeksiz) Üzüm (Kurutmalık- Çekirdeksiz) Üzüm (Şaraplık) Zeytin (Sofralık) Zeytin (Yağlık) 20 16 20 800 150 180 1.200 150 540 540 1.000 540 340 272 800 340 200 300 1.500 200 3.710 825 25 33.000 44.100 16.146 26 621.000 0 3.200 0 800 0 150 0 540 0 340 0 200 70.000 103.000 35.200 656.200 Badem 5 6 12 500 300 800 Ceviz 20 7 32 220 0 220 Antep 5.000 24.500 Fıstığı 1.000 195 10 19.500 İlçe nin önemli tarım ürünleri fiğ, mısır (slajlık ve dane) pamuk, sebze, zeytin ve çekirdeksiz üzümdür. Proje alanı Sanayi Bölgesinde yer almakta olup, alan içerisinde ve yakın çevresinde tarım arazileri bulunmamaktadır. Tarım arazileri 4 km ileriden başlamakta ve pamuk, buğday, arpa, zeytin ve tütün yetiştirilmektedir. 183
III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları ile İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Olası Etkileri Proje alanı ve yakın çevresinde milli parklar, tabiat parkları, sulak alanlar, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, yaban hayatı koruma alanları, yaban hayatı yetiştirme alanları, kültür varlıkları, tabiat varlıkları, Boğaziçi Kanuna göre koruma altına alınan alanlar, biyogenetik rezerv alanları, biyosfer rezervleri, özel çevre koruma bölgeleri, özel koruma alanları, turizm bölgeleri ve koruma altına alınmış diğer alanlar bulunmamaktadır. Öte yandan proje alanına en yakın Arkeolojik Sit Alanı İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 30.09.1990 gün ve 2253 sayılı kararı ile tescilli Kyme Antik Kenti olup, proje alanı için İzmir II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne görüş sorulmuştur. Buna göre bahse konu kurumun 03.08.2012 tarih ve 2503 sayılı görüşlerinde proje alanının içerisinde yer alacağı 35,36,206,207,212 ve 213 parsellerinin kısmen yada tamamen Kyme Antik Kenti III. Derece Arkeolojik Sit sınırları içerisinde ve İzmir II Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun 10.14.2008 tarihli ve 3810 sayılı kararıyla uygun bulunan Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında sanayi alanında kaldığı belirtilmiştir. Bu kapsamda İzmir İli Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü 35,206,207,212 ve 213. parsellerde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu nun 05.11.1999 tarih ve 658 sayılı ilke kararı gereği ilgili Müze Müdürlüğünce sondaj kazıları gerçekleştirilecek olup, sondaj sonuçları doğrultusunda yürürlükteki Koruma Amaçlı İmar Planı hükümleri doğrultusunda uygulamaya gidilebileceği belirtilmektedir (Ek 8). Ayrıca proje alanı, Kyme Antik Kenti I. Derece Arkeolojik Sit alanı sınırına kuş uçuşu yaklaşık 400 m mesafede yer almaktadır. Proje Alanı güney batısında bulunan III. Derece Sit Alanına mesafesi yaklaşık 200 m., I. Derece Arkeolojik Sit Alanına ise yaklaşık 240 m mesafede yer almakta olup, söz konusu alanlara projeden kaynaklı herhangi bir menfi etki beklenmemektedir. 184
Daha önce Plasgların oturduğu Kyme ye İÖ 1000 li yıllarda Orta ve Kuzey Yunanistan dan gelen ve Eol (Aiol) lehçesi konuşan göçmenler yerleşmiştir. Geçimlerini tarımdan sağlamakla birlikte, zaman zaman denizcilikle de ilgilenen Kyme liler, İÖ 7. yüzyılda Pamfilya kentlerinden Side yi ve Meriç Irmağı nın denize döküldüğü yerdeki Trakya kenti Ainos u (Enez) kurmuşlardır. Edebiyat ve tarih gibi alanlarda birçok ünlü kişinin yetiştirdiği Kyme nin önde gelen adları arasında İÖ 4. yüzyılın büyük tarihçisi Ephoros sayılabilir. Kyme kenti iki tepe üstünde kuruludur. Kuzeydeki Akropoliste Mısır tanrıçası İsis in İon düzeninde bir tapınağı yer almaktadır. Bu tepenin eteklerinde de tiyatro bulunmaktadır. Asıl yerleşme güneyindeki tepedir. Burada Roma dönemine ait bir de agora bulunmaktadır. Bir diğer antik kent ise çalışma alanı sınırları dahilinde, sahaya kuş uçuşu yaklaşık 10,9 km uzaklıkta bulunan Myrina Antik Kenti dir. İzmir-Çanakkale karayolu üzerinde ve Aliağa İlçesi yakınlarında bulunan Myrina kalıntıları yüzyıllar boyunca başka kentlerde yapıtaşı olarak kullanılmak üzere yok edilmiştir. Bu nedenle, günümüzde kentin yerinde, limanlardan kalan bazı parçaların dışında hemen hiçbir şey kalmamıştır. İzmir in 70 km kuzeybatısında Foça yarımadasında, Foça da Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edilen 27.5 km² lik alan yer almaktadır. Alanın karakteristiği ise kıyıda ve adalarda kendine özgü kıyı oluşumu, yöresel bitki örtüsü, nesli tükenmeye yüz tutmuş Akdeniz foku dur. Faaliyet alanına yaklaşık 19 km uzaklıktadır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen yerler dışında herhangi bir koruma alanı bulunmamaktadır. Proje alanı ve etrafındaki Koruma Alanlarının Sınırlarının gösterildiği Ava Açık ve Kapalı alanlar Haritası(ölçeksiz) Şekil III.9.1. de verilmiştir. Proje alanına yaklaşık 9 km mesafede yer alan ve Türkiye nin 27 hektarlık alanı ile sayılı sulak alanlarından bir olan Güzelhisar deltası ve Aliağa Kuş Cenneti yer almaktadır. Aliağa Kuş Cenneti"nde çeşitli mevsimlerde, Türkiye deki toplam 425 kuş türünden 103 kadarı yaşamaktadır. Proje kapsamında gerekli tedbirlerin alınması, alınacak olan kurum görüşlerine uygun hareket edilmesi ve yürürlükteki tüzük, yönetmelik ve mevzuata uyulması ile faaliyetin inşaat ve işletme aşamalarında çevreye menfi bir etkisi beklenmemektedir. 185
Faaliyet Alanı Şekil III.9.1. İzmir Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası 186
III.10. Orman Alanları Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerinin İrdelenmesi ve alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya Mesafesinin Belirtilmesi İzmir İli toplam orman alanı 1.183.070,1 hektardır. İl sınırları içerisinde 282.230,6 ha bozuk orman alanı mevcuttur ve bu alanlar potansiyel ağaçlandırma alanlarıdır. Gerçek alan, bu potansiyel alanlarda yapılacak etüdlerle ortaya çıkabilir. İl dahilindeki genel orman sahası 1.183.070,1hektardır. Bu sahanın 481.079,0 hektarı orman alanı, 702.991,1 hektarı açık alandır. İzmir İli Orman Kadastro ve Mülkiyet durumu Tablo III.10.1. de belirtilmiştir. Tablo III.10.1. İzmir İli Orman Varlığı http://izmirobm.ogm.gov.tr/ Koru ormanının yaklaşık olarak tamamı, ibreli ağaçlardan oluşmaktadır. Ancak bozuk vasıflı olanların % 71'ini yapraklı türlerin oluşturduğu meşe ağırlıklı ormanlar meydana getirmektedir. İbreli ormanları kızılçam, karaçam ve az miktarda fıstık çamı oluşturur. Devlet mülkiyetinde bulunan fıstık çamı sahası yok denecek kadar azdır. Genel olarak fıstık çamı ormanları özel şahısların mülkiyetinde bulunmaktadır. Özellikle Bergama İlçesi nin Kozak Yöresinde çam fıstığı üretiminden geçimini sağlayan küçümsenmeyecek miktarda nüfus bulunmaktadır. İzmir İli dahilinde kalan ormanlardan her yıl, mevcut planlara bağlı olarak endüstriyel odun ve yakacak odun asli ürünü ile reçine, defne yaprağı, kekik gibi tali orman ürünleri üretimi yapılır. Aliağa İlçesi nin güney ve güneydoğusu ormanlık, kuzeyi ise zeytinliktir. Tipik Akdeniz ikliminin etkisi altında olmasına rağmen, yıllardır aşırı otlatma, yangın ve tarla açma gibi nedenlerle ormanlık alanlar yok edilmiştir. Ardınç, pırnal, sakız, akçakesme, katırtırnağı gibi maki türü bitkiler bu ormanlık alanları kaplamıştır. Sadece Bozköy yakınlarında 10.000 dönümlük bir kızılçam ormanlığı vardır. Samurlu ve Güzelhisar köyleri arasında da bir kızılçam ormanlığı oluşturulmaktadır. Helvacı'da belediyenin katkılarıyla bir hatıra ormanı oluşturma çalışmaları devam etmektedir. Bu ormanlar henüz oluşum halindedir. 187
Proje alanının yakın çevresinde orman alanları yer almakta olup, İzmir İli nin orman varlığını gösterir harita Şekil III.10.1. de verilmiştir.24.02.2012 tarihli Orman İnceleme Değerlendirme (Ek 8) formunda belirtildiği üzere proje alanı 6831 sayılı Orman Kanunun 18. Maddesindeki; Yangın görmüşorman alanı, gençleştirmeye ayrılmış veya ağaçlandırılan sahalarla, baraj havzalarında kalmadığı belirtilmiştir. Yine İnceleme Değerlendirme Formunda belirtildiği üzere proje alanı orman alanına 40 m mesafede yer almaktadır. Faaliyet Şekil III.10.1. İzmir İli Orman Varlığı Haritası (Kaynak: www.ogm.gov.tr) Proje alanının orman yangınları açısından hassasiyet derecesi bulunmamaktadır. Söz konusu projenin, orman alanlarına muhtemel olumsuz etkisi bulunmamakta olup, ilgili kurum ve kuruluş görüşleri dahilinde gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Proje kapsamında sahada tüm makine, ekipman ve teçhizat yangın ve tehlike önleyici nitelikte seçilecektir. Yangın çıkmasına karşı gerekli bütün önlemler alınacak ve yangın söndürme araçlarını kullanma eğitimi olan kişilerin işin her bölümünde, her vardiyada bulunması sağlanacaktır. Yangın söndürme araçlarının yangına mümkün olan en kısa zamanda müdahale edebilmesini sağlamak için tesis müdürü uygun haberleşmeyi kuracak ve idame ettirecektir. İnşaat ve işletme aşamasında İzmir Valiliği, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ve acil durumlarla ilgili diğer kurumlarla koordineli hareket edilecektir. Öte yandan Tesiste senaryolu, ihbarlı veya ihbarsız olmak üzere yangın ve diğer acil durum eğitim ve tatbikatları gerçekleştirilecektir. Faaliyet alanında meydana gelecek bir yangına karşı HABAŞ Tesisleri için hazırlanan Yangın ve Acil Durum Planı Ek 13 de detaylı olarak verilmiştir. 188
III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Etki Alanı İçerisinde Toprak, Hava ve Su v.b. Kirlilik Analizlerinin Yapılarak Değerlendirilmesi Aliağa ve çevresi İzmir İli nin ve Türkiye nin en önemli sanayi bölgelerinden biri konumundadır. Proje alanıimar planlarında sanayi alanı olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında yapılması planlanan faaliyetten inşaat ve işletme aşamalarında; Sıvı Atıklar, Katı Atıklar, Emisyon, Gürültü ve Titreşim, gibi etkiler beklenmekte olup, bunlar daha çok çalışan personelden, iş makinelerinden ve işletme sırasında alan üzerinde yer alacak ekipmanlardan kaynaklanacaktır. Faaliyet sırasında sıvı atık, katı atık, emisyon, titreşim ve gürültüden meydana gelebilecek etkiler Bölüm IV. te detaylı olarak verilmiş olup, çevresel açıdan olumsuz etki beklenmemektedir. *Su İçin Mevcut Kirlilik Yükünün Tespiti; Atıksuyun Arıtıldıktan Sonraki Verileceği Alıcı ortamda Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ), Askıda Katı Madde (AKM), Çökebilir Katı Madde, ph, Sıcaklık, Çözünmüş Oksijen, Yağ ve Gres, Biyolojik Oksijen İhtiyacı Ölçümlerinin Yapılması Yeraltı suyu kirlenmesinin en belirgin nedeni kentsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan çevre ortamına verilmesidir. Katı, sıvı ve gaz atıklar çevreye verildikten sonra iklim durumuna, toprağın yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı suyuna taşınır. Yeraltı suyunun kirlenmesinin diğer önemli nedenlerinden biri de aşırı çekimdir. Tarım ilaçları da son yıllarda kirletici etmen olarak büyük önem kazanmıştır. Diğer yeraltı suyu kirlenme nedenleri arasında, trafik nedeniyle kirlenme (egzoz gazlarındaki zararlı bileşenlerin yağmur suları ile taşınımı, buzda kaymayı önlemek üzere tuz dökülmesi vb.), kazalar sonucu kirlenme sayılabilir. Özellikle deniz kıyısı bölgelerde aşırı çekim tatlı su basıncının düşmesine ve deniz suyunun kara içerisinde ilerlemesine neden olmaktadır. İzmir ili sınırları içerisinde bulunan ve içme suyu kaynağı olarak kullanılan yeraltı sularından Sağlık Grup Başkanlıkları tarafından düzenli olarak numune alınarak içme suyu analizleri yapılmaktadır. 189
Yeraltı suyu kirlenme nedenlerinden bir diğeri ise, evsel atıkların doğrudan toprağa verilmesidir. Kanalizasyon sisteminin olmadığı yerlerde büyük uygulama alanı bulan fosseptik çukurlardan sızan sular yeraltı suyuna taşınabilmektedir. Mikroorganizmalar yeraltı suyuna taşınım sırasında doğal olarak temizlenmeye uğrar. Ancak deterjan gibi parçalanmaya karşı dayanıklı bileşikler yeraltı suyuna ulaşarak içme suyu açısından sorun yaratabilmektedir. İzmir İli sınırları içerisinde Ege Denizine dökülen Gediz, Küçük Menderes ve Bakırçay Nehirleri, akarsu akımlarının düzensiz oluşu, kış ve yaz mevsimleri arasında büyük debi değişikliklerine yol açmakta, bu da potansiyelin çok iyi değerlendirilmemesine neden olmaktadır. Endüstriyel gelişme, yoğun tarım ve havza nüfuslarının hızla artması havzalardaki su kaynaklarına yoğun kirlilik yükleri getirmekte ve su kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. İl sınırları içerisindeki doğal göllerde ağırlıklı olarak organik kirlilik mevcuttur. Aynı zamanda bu gölleri besleyen yeraltı sularının evsel, endüstriyel ve tarımsal kirlilik yükü de göller, göletler ve rezervuarlardaki su kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir (İzmir İli Çevre Durum Raporu). Proje alanının su için mevcut kirlilik yükünü tayin etmek amacıyla atıksuyun arıtıldıktan sonraki verileceği alıcı ortamda deşarj noktasından önceki bir noktadan (Koordinatlar:495619,11 ; 4290453,441) numune alınarak kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ), askıda katı madde (AKM), çökebilir katı madde, ph, sıcaklık, çözünmüş oksijen, yağ ve gres, biyolojik oksijen ihtiyacı ölçümleri İZÇEV Çevre Koruma Hizmetleri İnş. San. ve Tic. A.Ş.tarafından 12.09.2012-25.09.2012 tarihleri arasında yapılmış ve Ek 14 de verilmiştir. *Hava için Mevcut Kirlilik Yükünün Tespiti; Çevre Havasında Partikül Madde (PM10) ve Çöken Toz ile Çöken Tozda Ağır Metal Analizi Ölçümlerinin yapılması Bununla Birlikte Aliağa Eylem Planı Kapsamında Bölgenin Mevcut Hava Kalitesi ve Hassasiyetide Dikkate Alınarak Oluşması Beklenen Ek Yükün Etkileri İrdelenmeli Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 30.07.2009 tarihli 2009-2010 Kış Sezonu Hava Kirliliğinin Kontrolü ve Önlenmesi Genelgesine göre İl ve İlçelerin kirlilik derecelendirilmesi yapılarak İzmir in 1. Derecede kirli iller arasında yer aldığı belirtilmiştir. Bu derecelendirmede, ilin hava kalitesi ölçüm sonuçları yürürlükte olan mevzuatta belirtilen sınır değerleri aşmamakla birlikte, ilin topoğrafik yapısı, atmosferik şartlar, meteorolojik parametreleri, sanayi durumu ve nüfus yoğunluğu dikkate alınarak yapılmıştır. 190
Kirliliğin nedenleri sanayi tesislerinin kentin yerleşim merkezlerinin ortasında kalması, eski tesislerin teknolojilerinin geri olması ve kentin üç tarafının dağlarla çevrili olup, hakim rüzgarları azaltmasıdır. Kirliliğin kaynağı ise, yazın yağışsız geçmesi, kışın yakılan kalitesiz yakıtlardır (İzmir İli Çevre Durum Raporu). Aliağa Nemrut Ağır Sanayi Bölgesinde; sanayi tesisleri önemli emisyon yaratıcı tesislerdir. Ayrıca haddehaneler, gübre, kağıt, kimya fabrikaları ile gemi söküm tesisleri de emisyon kaynağıdırlar. Metal sanayilerin yarattığı kirlilik özellikle metal ve hurda parçalarının açıkta bırakılmasından ve toprak üzerine yayılmasından dolayı oksitlenmeden oluşan toprak kirliliği ve kullanılan yakıt ve bacadan yayılan gaz ve toz emisyonlarının yarattığı hava kirliliğidir (İzmir İli Çevre Durum Raporu). İzmir İli nde yer alan ve İzmir Büyükşehir Belediyesine ait Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonları ndan proje alanına en yakın istasyon olan Çiğli Hava Kalitesi Ölçüm İstasyonu nda 01.08.2012-11.02.2013 tarihleri arasında tespit edilen periyodik hava kalitesi değerleri ile hazırlanan grafik Şekil III.11.1. de verilmiştir. Şekil III.11.1. İzmir Çiğli Hava Kalitesi Değerleri (SO2 ve PM10)http://www.havaizleme.gov.tr 191
Aliağa İlçesi, Bozköy Köyü nde yer alan HABAŞ tesisleri için 06.01.2011 tarihli yazı ile Emisyon İzni almıştır (Ek 15). DURU Çevre Teknolojileri velaboratuvar Hizmetleri Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve tic. Ltd. Şti. tarafından yapılan Partiküler Madde (PM), Çöken Toz ve Azot oksit (NOx) hava kalitesi ön modellemesisonucu belirlenen noktalarda tesisin talebi üzerine, ölçümlerin uygun olarak gerçekleştirilebileceğiyerler hazırlattırılarak numune alma prosedürüne ve numune alma planına uygun olarak gerekliölçümler TESTMER yetkili personeli tarafından yapılmıştır. Tesiste 1 noktadaki Partikül Madde (PM10) Ölçümleri ve analizleri ve çöken tozda ağır metal (Pb,Cd,Tl) analizleri AEM Çevre Laboratuar Analiz Tic. A.Ş. tarafından, 1 noktadaki PartikülMadde (PM10) Ölçümleri ve analizleri EKOLAB Çevre Analiz Sağlık Hizmet veteknolojileri Ltd. Şti. tarafından, NOx (NO 2) analizleri GRADKO International Ltd.tarafından yapılmış ve Ek 16 da de verilen Hava Kalitesi Ölçüm Raporu nda sunulmuştur. İzmir İli, Aliağa İlçesi, Bozköy, Biçerova Mevkii, Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi nde Habaş Sınai ve Tıbbi Gazlar İstihsal Endüstrisi A.Ş. tarafından kurulması planlanan Çelikhane Tesisi nden kaynaklanacak kirletici emisyonların hava kirlenmesine katkı değerlerinin uluslararası kabul görmüş dağılım modellemeleri aracılığı ile hesaplanması amacıyla DURU Çevre Teknolojileri velaboratuvar Hizmetleri Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafındanhava Kalitesi Dağılım Modeli yapılmış olup, Ek 12 de verilmiştir. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında toplam kirlenme değerini (TKD) bulmak amacıyla yukarıda yer alan ve ölçüm sonucu bulunan UVD değerleri ile hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması sonucu elde edilen uzun vadeli hava kirlenmesi katkı değerleri (HKKD) toplanarak 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan UVS değerleri ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan hedef değerler ile kıyaslanmıştır. Tesisin faaliyete geçmesi ile birlikte görülmesi muhtemel partiküler madde (PM), çöken toz ve azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait toplam kirlenme değerleri 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan ve 2014 yılına kadar geçerli olacak geçiş dönemine ait sınır değerlerin altında kalmaktadır. 192
Toplam kirlenme değerlerine ilişkin kıyaslama yapılırken Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi ndeki mevcut durumunda söz konusu yıllarda herhangi bir iyileşme olmayacağı varsayılmıştır. Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi nde yer alan mevcut tesislerinin birçoğunun halen emisyon izninin olmadığı bilinmektedir. Özellikle önümüzdeki bir kaç yıl içerisinde söz konusu tesislerin emisyon izni alması ile Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi nde mevcut hava kalitesinin daha da iyileşeceği düşünülmektedir. Ayrıca 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 5 F) maddesi gereği çelikhaneler için atık gazlardaki sınır değer 25 mg/nm 3 olup, aynı Yönetmeliğin Tablo 2.2. si gereği özellikle partiküler madde (PM) ve çöken toz emisyonları için hava kalitesi değerleri de kademeli olarak azaltılacaktır. Dolayısı ile söz konusu sınır değerler uygulanmaya başladıkça bir çok çelikhanenin bulunduğu Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi ndeki mevcut hava kalitesinde iyileşme olacağı ve yukarıda hesap edilen toplam kirlenme değerlerinin daha iyi olacağı aşikardır. Proje kapsamında 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan sınır değerleri sağlamak amacıyla 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen uygulama ve sınırlamalara uyulacaktır. Sınır değerlerin aşılması halinde yetkili merciler tarafından belirlenen tüm önlemler alınacaktır. Ayrıca, "Aliağa Eylem Planı" kapsamında Valilik ve koordinasyon içinde bulunduğu kurumlar tarafından istenen hususlar yerine getirilecektir. *Toprak İçin Mevcut kirlilik Yükünün Tespiti; Toprakta Verimlilik Analizinin Yapılması (Su ile Doygunluk, Tuz, Ph, Kireç, Fosfor, Potasyum, Organik Madde ve Mikro Elementler (Fe, Zn, Cu, Mg, Mn ve Ca) İkim ve toprak koşullarının tarımsal üretime çok uygun olması, sanayinin yanı sıra tarıma da aynı şekilde önem verilmesine etkili olmuştur. Bu da gerek endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan yapay, organik, kimyasal maddeler gerekse tarım alanlarında kullanılan gübreler nedeniyle akarsulardaki NO 3 ve PO 4 yüklerini artırmaktadır. İzmir İli tarım topraklarında yapılan toprak bünyesi analiz sonuçları Tablo III.11.1. ve Tablo III.11.2. de verilmiştir. 193
Tablo III.11.1. İzmir İli Tarım Topraklarının Bünyesi Çelikhane ÇED Raporu Standardı Anlamı Tar. Alan (ha) Numune Sayısı Numune Metodu 0 30 Saturasyon Kum 1 826 16 0,5 30 50 Saturasyon Tın 208 116 1 861 52,9 50 70 Saturasyon Killi-Tınlı 160 350 1 460 40,8 70 110 Saturasyon Kil 22 544 207 5,7 110+ Saturasyon Ağır Kil 347 4 0,1 (İzmir İli Çevre Durum Raporu) Tablo III.11.2. İzmir İli Tarım Topraklarının Reaksiyonu Standardı Anlamı Kapladığı Alan (ha) Numune Sayısı Tar. Alan Metodu İçindeki 0 4,5 Kuvvetli Asit 2 602 23 0,7 4,5 5,5 Orta Dereceli 28 053 247 7,1 5,5 6,5 Hafif Dereceli 95 627 853 24,3 6,6 7,5 Nötr Dereceli 239 186 2 177 60,8 7,6 8,5 Hafif Alkali 27 715 248 7,1 8,6+ Kuvvetli Alkali - - - (İzmir İli Çevre Durum Raporu) Proje alanının, HABAŞ a ait diğer tesislerle birlikte sanayi içerisinde olması nedeniyle alanın tarımsal özelliği bulunmamaktadır. Söz konusu alana ilişkin İzmir Valiliği, Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nün 17.10.2012 tarih ve 49310 sayılı görüşlerinde (Ek 8) proje alanının 19.12.1994 tarihinde İller Bankası tarafından onaylanan 1/1000 Ölçekli İmar planında sanayi kullanımında olmasından dolayı, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında yerlerden olmadığını belirtmiştir. Proje alanında 26.04.2006 tarih ve 5491 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile yeniden düzenlenen 2872 Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan tüm mevzuat hükümlerine uyulacaktır. 194
BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (Bu Bölümde Faaliyetin Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Tanımlanır; Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari ve Teknik Önlemler Ayrı Ayrı ve Ayrıntılı Bir Şekilde Açıklanır.) IV.1.Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları Proje kapsamında 206, 207, 212, 213 ve 35 nolu parsellerde (180.792 m 2 ), 52.183 m 2 kapalı ve 20.759 m 2 açık alanda Çelikhane yapılması planlanmıştır. Açık ve kapalı alanda bulunacak bütün tesisler radye temel üzerine çelik konstrüksiyon şeklinde yapılacaktır. Bu kapsamda inşaat aşamasında gerçekleştirilecek hafriyat miktarı aşağıda hesap edilmiş olup, inşaat çalışmalarının günde 10 saatlik bir çalışma ile 6 ay içerisinde bitirileceği kabul edilmiştir. Proje alanı üzerindeki nebati toprak tabakası kazınarak kaldırılacak ve inşaat çalışmaları bitiminde biriktirilen nebati toprak tabakası saha düzenleme çalışmalarında değerlendirilecektir. Proje sahasında yürütülecek olan saha hazırlama faaliyetleri, toprak üst katmanının sıyrılması, saha düzenleme ve bazı ünitelerle ilgili temel işleri için gereken kazı işlemlerinden oluşacak olan hafriyat malzemesi öncelikle çelikhane ve fabrika arazisi içinde ihtiyaç olunan yerlerde arazi düzenlemesi amacı ile değerlendirilecek, kalan miktarı isealiağa Belediyesi tarafından onaylanan alanda ve direktifleri doğrultusunda ve İzmir Büyükşehir Belediye görüşünde bildirilen esaslar ve Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde İzmir İli nde bulunan yasal döküm alanlarına gönderilecektir. İnşaat sırasında çıkan kazı fazlası pasa atık veya herhangi bir malzeme orman sayılan alanlara dökülmeyecektir. Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek hafriyat işlemlerinden kaynaklanacak kirletici emisyonlara ait kütlesel debiler ve hava kirlenmesine katkı değerleri aşağıda hesap edilmiştir: 195
2 3 77.888 m x 1 m x 1,2 ton/m Hafriyat Miktarı = 6 ay x 30 gün/ay x 10 saat/gün Hafriyat Miktarı 52 ton/saat İnşaat aşamasında oluşacak hafriyat atıkları, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda bertarafı sağlanacaktır. Bölüm IV.7. de detaylı olarak verilmiş olan, gerçekleştirilecek işlemler sırasında oluşacak toplam toz emisyonu için bulunan değerler Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde (Ek-2 Tablo 2.1 de) verilen tozun kütlesel debisinin (1 kg/sa) üstündedir. Bu nedenle hafriyat çalışmaları sırasında oluşacak toz emisyonunun Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin ve Toplam Kirlenme DeğerleriDURU Mühendislik Ltd. Şti. tarafından hesaplanmış ve Hava Kalitesi Modelleme çalışması yapılmış olup, Ek 12 de verilmiştir. İnşaat aşamasında yürürlükteki hava kalitesini korumaya yönelik yönetmeliklerin hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet alanında inşaat çalışmaları sırasında toz oluşumunu indirgemek amacıyla Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 1 inde verilen tüm önlemler alınacaktır. Bu önlemler; Alandaki yolların düzenli olarak sulanması, Malzeme savrulma yapılmadan boşaltma ve doldurma işlemlerinin yapılması, Kamyonların ve diğer taşıyıcıların üzerlerinin branda ile kapatılması, Depolanan malzemenin nemli tutulmasıdır. Alınacak bu önlemler ile toz miktarı daha da düşürülecek, yukarıda bahsedilen işlemler esnasında geçici olarak belirli zaman aralıklarında gündeme gelen tozlanma önemli bir çevresel etki olarak görülmemektedir. İnşa işlemleri sırasında kamyon, vinç, kepçe gibi iş makineleri kullanılacaktır. İnşaat sırasında gerekli olan malzeme piyasadan temin edilecektir. İnşaat işlemlerinin tamamlanmasından sonra inşaat ile ilgili şantiye vb. birimler ilgili yönetmelikler kapsamında sahadan kaldırılacaktır. 196
IV.2. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler Projenin gerçekleştirileceği alanda dere yatakları ve kurutma kanalları bulunmaktadır. Planlama yapılacak sahadan geçen dere yataklarına ait şerit genişlikler aynen korunacaktır. Ayrıca, derelerin bir kenarında minimum 5.00 m genişliğinde devamlılığı olan servis yolu kullanılmayarak boş bırakılacak ve bu durum imar planlanında işlenecektir. Derelerin yol geçişleri için uygun hidrolik kesitte menfezler yapılacak ve yapılacak menfezlerin minimum ebadı (2,00 m x 2,00 m) olacaktır. İmar planlan hazırlanırken dere yataklarının menba kesiminden mansap kesimine kadar tüm güzergahı boyunca uygun hidrolik kesitlerde "Dere yatağı" olarak işaretlenecek ve imar dışı tutulacaktır. Faaliyet alanı ve çevresinde yer alan akarsular ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yatakları faaliyet sırasında zarar görmemesi, dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıklan, katı ve sıvı atıkların atılmaması, dere yataklarının değiştirilmemesi ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi hususları yerine getirilecektir. Kurulması planlanan Çelikhane Projesi kapsamında kapalı, açık hurda stok sahası, endüstriyel katı atık (cüruf, tufal) geçici depolama sahası üniteleri bulunmaktadır. Bu sahalarda yüzeysel kirliliğin yeraltına sızmasına yönelik Yönetmelik hükümlerine uygun zemin geçirimsizliği sağlanacaktır. Ünitelerin inşası ile birlikte alana yağmur suyu toplama kanalları ve ızgaralar yerleştirilecek, işletme aşamasında tıkanıklığın olmaması için ızgara ağızları sık sık kontrol edilerek temiz tutulacaktır. Yer altı sistemleri ve yer üstü yapıların yağış bertaraf (drenaj) kanalları; Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Dikili Meteoroloji İstasyonu ndan kaydedilen (Ek 11) ve standart zamanlarda gözlenen en yüksek yağış değerleri (yüz yılda bir görülen) esas alınarak planlanacak olup, yüzeysel suların drenajı sağlanacaktır. Bu kapsamda, proje alanında yapılacak tüm taşkın ve drenaj önlemleri için DSİ Genel Müdürlüğü nün (Bölge Müdürlüğü) görüşleri doğrultusunda hareket edilecektir. 197
Planlama yapılacak sahadan geçen kurutma kanallarının arazide yapılması gereken deplase uygulamalan DSİ Bölge Müdürlüğü görüşlerine uygun olarak tamamlanmadan bu kanallann mevcut yatağına ait şerit genişliğine kesinlikle müdahale edilmeyecektir. Faaliyet kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemlerin faaliyet sahibince alınacaktır. 23.07.2007 tarih ve 25531 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu uyarınca İzmir Büyükşehir Belediyesine bağlanan ilçelerdeki "Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen sulan pazarlamak v.s" gibi faaliyetler anılan Kurumun görevleri arasında bulunmaktadır. Bu nedenle proje alanı ile ilgili İZSU İdaresinden alınan görüş Ek 8 de verilmektedir. IV.3.Yerleşimler (İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler, Alınacak Önlemler ve Mesafeleri) Faaliyet alanının sosyo-ekonomik açıdan etki alanı, işletme aşamasında çalışacak insanlar ve ürün sunumu açısından değerlendirildiğinde, tesise en yakın yerleşimler olan Bozköy Köyü(2,5 km), Horozgediği Köyü (2,6 km), Şehitkemal Köyü (3,5 km), Çakmaklı (3,7 km), Samurlu (3,6 km) Aliağa İlçesi (10 km), İzmir İli (60 km) ve Ege Bölgesi olduğu söylenebilir. Faaliyet alanının etrafındaki yerleşimler ile yakın çevresi Ek 4 de sunulan topoğrafik harita üzerinde (kuş uçuşu) gösterilmiştir. Proje kapsamında tüm atıklar yönetmeliklere uygun olarak bertaraf edilecektir. Hava kalitesi dağılımı (Ek 12) modellemesi ve akustik çalışmaları sonuçlarından da yola çıkarak proje kapsamında faaliyetten dolayı etrafındaki tesislere, meskun mahallere ve yollara menfi bir etki beklenmemekte olup, faaliyetten kaynaklanabilecek zararlar, ilgili kurumlar ile işbirliği içerisinde faaliyet sahibince giderilecektir. Tesiste 26.04.2006 tarih ve 5491 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile yeniden düzenlenen 2872 Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan tüm mevzuat hükümlerine uyulacaktır. 198
IV.4. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) Faaliyetin gerçekleştirileceği İzmir İli nde 2012Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı na göre toplam nüfus 4.005.459kişidir. Aliağa İlçesi nin toplam nüfusu ise 76.598kişidir. İzmir İli nde 1960 yılında 910.496 kişi olan nüfus, 1990 yılında 2.317.829 kişiye, 1997 yılında ise 3.174.413 kişiye, 2000 yılında 3.370.866 kişiye ulaşmıştır (Tablo IV.4.1.ve Şekil IV.4.1.). Tablo IV.4.1.İzmir İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu (DİE; TÜİK,2012) Sayım Yılı Sayım Yılı Nüfusu Sayım Yılı Sayım Yılı Nüfusu 1965 1.063.490 2000 3.370.866 1970 1.234.667 2007 3.739.353 1975 1.427.173 2008 3.795.978 1980 1.673.966 2009 3.868.308 1985 1.976.763 2010 3.606.326 1990 2.317.829 2011 3.965.232 1997 3.174.413 2012 4.005.459 Şekil IV.4.1. İzmir İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu Aliağa İlçesi ne ait nüfus bilgileri Tablo III.7. de verilmiş olup, İlçe nin 1985 yılında 33.272 kişi olan nüfusu, 1990 yılında 22.484 erkek, 19.666 kişi kadın olmak üzere 42.150 kişi, 2000 yılı sayımına göre nüfusu 52.968 kişidir. Aliağa İlçesi nin nüfus yoğunluğu ise 120 kişidir. 2012 yılında Aliağa İlçesi nin nüfusu ise 76.598 e ulaşmıştır. 199
Tablo III.7. Aliağa İlçesi Nüfus Bilgileri (TÜİK, 2012) Çelikhane ÇED Raporu Yıl Toplam İl/ilçe merkezleri Belde/köyler Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın 2007 60.043 30.399 29.644 43.822 22.222 21.600 16.221 8.177 8.044 2008 62.258 31.515 30.743 49.508 25.085 24.423 12.750 6.430 6.320 2009 63.503 32.037 31.466 51.108 25.833 25.275 12.395 6.204 6.191 2010 65.753 33.231 32.522 53.624 27.122 26.502 12.129 6.109 6.020 2011 68.432 34.725 33.707 56.44 28.675 27.765 11.992 6.05 5.942 2012 76.598 40.96 35.638 59.124 30.418 28.706 17.474 10.542 6.932 Proje kapsamında çelikhane projesinin yapılması planlanmakta olup, proje ile sosyal ve altyapı kapsamında bir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir. Ancak personel ihtiyacı, inşaat ve işletme aşamasında malzeme alımı, hizmetler vb. bölgeden temin edileceğinden bölgenin sosyo ekonomik yapısında az da olsa bir canlılık olacaktır. Proje kapsamında inşat aşamasında 75 personelin, işletme aşamasında ise 350 personelin görev alması planlanmaktadır. Proje kapsamında büyük kapsamlı göç hareketi beklenmemektedir. IV.5. Proje Kapsamında Elektrifikasyon Planı Kurulması planlanan Çelikhane Tesisinde; ton üretim başına 420 kwh elektrik kullanılacak olup, elektrik ihtiyacının TEİAŞ tan temin edilmesi planlanmaktadır. Buna göre yıllık elektrik tüketim miktarı aşağıdaki şekilde olacaktır; 4.500.000 ton/yıl * 420 kwh/ton = 1.890.000 MWh/yıl Tesise ait Elektrifikasyon Planı Ek 17 de verilmiştir. 200
IV.6. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (Burada Gerekli İzinler Alınmalı ve İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir) Projenin tüm aşamalarında personelin ihtiyacı olan içme ve kullanma suyu İnsani Tüketim Amaçlı Sular HakkındaYönetmelik te belirtilen niteliklere uygun olara temin edilecektir. Bu kapsamda personelin içme ve/veya kullanma suyunun yer altı suyundan karşılanması halinde söz konusu su için Yönetmelik Ek-1 (a), (b) de belirtilen mikrobiyolojik ve kimyasal değerleri sağlanacak, yine Yönetmelikte belirtilen sıklıkta düzenli olarak analizlerinin yaptırılarak, analiz raporları işletmede muhafaza edilecek ve ilgili kurumlara bildirilecektir. İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında görev alacak personelin içme suyu piyasadan satın alınacak olup, damacanalar ile inşaat yerine getirilecek, kullanma suyu ise yeraltı suyundan karşılanacaktır. Faaliyetin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı yaklaşık 75 kişidir. Kişi başına gerekli su miktarı 200 lt/gün alınırsa, Çalışacak işçi sayısı : 75 kişi Kullanılacak su miktarı : 200 lt/kişi-gün = 0,15 m³/kişi-gün Toplam su ihtiyacı :0,2 m³/kişi-gün x 75 kişi = 15 m 3 /gün, olarak hesaplanmıştır. Kullanılan suyun tamamının atık su olarak geri döneceği kabul edilirse, alanda oluşacak toplam evsel atık su miktarının da 15 m 3 /gün olduğu görülür. Tipik bir arıtılmamış evsel nitelikli atık su içerisinde bulunan kirleticiler ve ortalama konsantrasyonları ile proje alanında oluşacak atıksu içerisindeki kirletici yükleri Tablo IV.6.1.'de verilmektedir. Tablo IV.6.1. Evsel Atık Su Karakteristik Değerleri ve Oluşacak Atıksu Kirlilik Yükleri Parametre Birim Konsantrasyon Atıksu Miktarı Kirlilik Yükü (kg/gün) (mg/lt) (m³/gün) ph 6-9 15 - AKM 200 15 3 BOİ5 200 15 3 KOİ 500 15 7,5 Toplam Azot 40 15 0,6 Toplam Fosfor 10 15 0,15 Kaynak: Benefield, L. And Randall,C., 1980 201
İnşaat işlemlerinde beton yapımında ve betonların sulanmasında kullanılan suyun tamamının atık su olarak dönmeden kullanılacağı düşünülmektedir. Projenin inşaat aşamasında görev alacak personelin içme ve kullanma suyu kullanımı sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksu için şantiye alanı içerisinde paket tip arıtma tesisi inşa edilecektir. Atıksu arıtma ünitesi projeleri için 2013/4sayılı Atıksu Arıtma Tesisi Proje Onayı Genelgesi gereğince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan proje onayı alınacaktır. Projenin inşaat aşamasında evsel nitelikli atıksular kurulacak arıtma tesisinde arıtılarak 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği standartlarını sağladıktan sonra İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün uygun görüşü doğrultusunda Hayıtlı Deresine deşarj edilecektir. Bu kapsamda İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. İşletme Aşaması: Mevcut Su Kullanımı Mevcut HABAŞ tesislerinde yüzeysel su kullanılmamaktadır. Yeraltı su kaynaklarının mevcut kullanımı Tablo IV.6.2. debelirtilmektedir. Yeraltı suyu kullanma belgeleri Ek 10 da verilmektedir. 202
Tablo IV.6.2.Habaş Tesisleri Mevcut Su Kullanımı SU HAZIRLAMA TESİSİ (Kum filtrekeri ve Reçine Tankları) Su Temin Yeri Alınan Su Miktarı (m³/gün) Oluşan Atık Su Miktarı (m³/gün) Suyun Servis Edildiği Tesisler Tesislerin Su Kullanım Miktarları (m³/gün) Sirkülasyon Miktarı (m³/gün) Buharlaşma Miktarı (m³/gün) Deşarj Miktarı (m³/gün) Açıklama ÇELİKHANE 1530 4500 1080 450 Y = 495580 X =4287637 Kuyu 2955 190 HADDEHANE 1-2 GAZ URETIM TESİS TESISI EVSEL NİTEliKLİKULANIM 605 (250 m³/gün oksijen tesisinden alınmaktadır) 1750 420 435 Y = 495601 X = 4287921 430 750 180-200 - - 200 Haddehane 1-2 açık devre sus sistemine 250 m³/gün blöf verilmektedir. Kuyu 2475 140 DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALI 2040 6000 1440 - Haddehane 3 açık devre su sistemine 600m³/gün blöf verilmektedir HADDEHANE 3 295 (600 m³/gün santralden alınmaktadır) 1750 420 475 Y= 495479 X = 4288310 203
Planlanan Su Kullanımı Personel Su Kullanımı ve Atıksu Bertarafı Projenin işletme aşamasında görev alacak personelin içme suyu piyasadan satın alınacak olup, damacanalar ile tesise getirilecektir. Projenin işletme aşamasında günde 3 vardiya üzerinden 24 saat çalışılması planlanmaktadır. Tesis işletmeye alındıktan sonra 350 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Kişi başına içme ve kullanma amaçlı 200 lt/gün su tüketimi kabul edildiğinde günde ortalama: Çalışacak işçi sayısı : 350 kişi Kullanılacak su miktarı : 200 lt/kişi-gün = 0,20 m³/kişi-gün Toplam su ihtiyacı : 0,20 m³/kişi-gün x 350 kişi = 70 m 3 /gün, evsel nitelikli atık su oluşumu söz konusudur. Söz konusu evsel nitelikli atık sudaki kirlilik yükleri Tablo IV.6.2. de verilmiştir. Tablo IV.6.3. Evsel Atık Sularda Kirleticiler, Ortalama Konsantrasyonları ve Oluşacak Atıksuyun Kirlilik Yükü Parametre Birim Konsantrasyon Atıksu Miktarı (m³/gün) Konsantrasyon (kg/gün) (mg/lt) AKM 200 70 14 BOİ5 200 70 14 KOİ 500 70 35 Toplam Azot 40 70 2,8 Toplam Fosfor 10 70 0,7 Projenin işletme aşamasında görev alacak personelin içme ve kullanma suyu kullanımı sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksu için şantiye alanı içerisinde arıtma tesisi inşa edilecektir. Atıksu arıtma ünitesi projeleri için 2013/4sayılı Atıksu Arıtma Tesisi Proje Onayı Genelgesi gereğince Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan proje onayı alınacaktır. 204
Çelikhane haddehanesi tesisinden kaynaklanan evsel nitelikli atık suların arıtılması için 350 kişilik Yerüstü Tipi Biyolojik Atıksu Arıtma Ünitesinin kullanılmasına karar verilmiştir. Proje kapsamında kurulacak olan arıtma sisteminin teknik özellikleri ve tasarım esasları ve iş akım şeması Ek 21 de verilmektedir. Evsel nitelikli atıksu arıtma tesisinde arıtılan sular, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1 de (Tablo IV.6.4.) belirtilen sınır değerleri sağlayacaktır. Arıtma tesisinin kuru olduğu bölgede belediyeye ait herhangi bir kanalizasyon veya toplama kanalı bulunmamaktadır. Arıtma tesisinden çıkacak olan arıtılmış su Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği şartlarına uygun olarak araziden geçen Hayıtlı deresine deşarj edilecektir. Tablo IV.6.4.Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1: Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 5-60 Kg/Gün Arasında, Nüfus =84-1000) PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK BİYOKİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (mg/l) 50 45 (BOİ5) KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) (mg/l) 180 120 ASKIDA KATI MADDE (AKM) (mg/l) 70 45 ph - 6-9 6-9 Atıksu arıtma tesisi bünyesinde oluşacak olan arıtma çamurunun analizleri akredite firma tarafından yapılarak Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Ek 2 kapsamında analiz sonucuna göre ilgili sınıfta depolanarak, çıkan analiz sonucuna göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı tesislerde bertaraf edilecektir. 205
Kullanma Suyu ve Atıksu Bertarafı Kurulması planlanan tesiste yeraltısuyu kaynaklarından temin edilecek su miktarı Tablo IV.6.5. te verilmekte olup, 2455 m 3 /gün olacaktır. Bu amaçla açılacak kuyuların debileri Tablo IV.6.6. da ve kullanma belgeleri Ek 10 da verilmektedir. Tablo IV.6.5. Proje Kapsamında Yeraltısuyu Kaynaklarından Temin Edilecek Su Miktarı Suyun Kullanım Yeri Günlük su ihtiyacı (m³/gün) Su Temin Yeri Proseste Kullanılacak Soğutma Suyu 2175 m 3 /gün Yeraltı Suyu Su Hazırlama Ünitesi 160 m 3 /gün Yeraltı Suyu Evsel Kullanım (temizlik,vb) 70 m 3 /gün Yeraltı Suyu Tesis İçi Yollar 50 m 3 /gün Yeraltı Suyu TOPLAM 2455 m 3 /gün Yeraltı Suyu Tablo IV.6.6.Proje Kapsamında Kullanılacak Kuyulara İlişkin Bilgiler Günlük Çekilecek Su Miktarı Kuyu No m 3 /gün 6210 720 6211 720 6426 720 3519 360 TOPLAM KUYU KAPASİTESİ 2520 m 3 /gün Su Hazırlama Ünitesi Ters Yıkamasında Kullanılacak Su Miktarları Kuyulardan temin edilen ham sular içeriğindeki sertlik ve AKM miktarından dolayı, sistem içerisinde kullanılması gereken kalitede olmamaktadır. Bu nedenle temin edilen ham su, soğutma sistemine uygun standartlara getirilmesi amacıyla yumuşatma ve AKM giderimi işlemlerine tabi tutulmaktadır. Bu işlemlerin gerçekleştirildiği üniteler ise Su Hazırlama Ünitesi olarak tabir edilmektedir. Kurulması planlanan çelikhanede tesis edilecek su hazırlama ünitesinde; kuyudan temin edilen ham suda AKM giderimi amacıyla kum filtreleri; sertlik giderimi amacıyla reçine tankları yer alacaktır. Su hazırlama ünitesinde AKM ve Klorür giderimi yapılarak istenen kaliteye getirilen proses suları ise ocak ekipmanları, eşanjör ve kapalı boru sistemlerinin soğutulması amacıyla kapalı devre su sirkülasyon sistemine servis edilecektir. Sisteme servis edilecek su miktarı, kuleden buharlaşan ve deşarj edilen suların toplamı kadar olacaktır. 206
Su hazırlama ünitesinde bulunan kum filtreleri ve reçine tanklarının belirli periyotlarla ters yıkanarak temizlenmesi gereklidir. Bu amaçla kum filtre ve reçine tanklarının ters yıkamada kullanılacak toplam su miktarı 160 m 3 /gün olacaktır. Su hazırlama ünitesine ait akış diyagramı Şekil IV.6.1.deverilmektedir. SU HAZIRLAMA ÜNİTESİ PROSES SUYU Kum Filtresi Reçine Tankı KUYU Şekil IV.6.1. Su Hazırlama Ünitesi Akış Diyagramı KAPALI DEVRE SOĞUTMA KULESİ Ters yıkama kaynaklı atıksular bir havuzda toplanarak üretim sırasında oluşan kızgın curufun hem soğutulması hem de emisyon oluşumunun önlenmesi amacıyla bir pompa vasıtasıyla curuf nemlendirme sistemine iletilecektir. 700-800 o C sıcaklıktaki cürufun üzerine püskürtülen ters yıkama suları buharlaşacağından bakiye atıksu oluşumu söz konusu değildir. Proseste Kullanılacak Su Miktarları Çelikhane tesislerinde makine ve ekipmanların soğutulması, ayrıca üretilen ürünün yüzey temizlemesi ve soğutulması amacıyla soğutma suyu kullanılmaktadır. Bu sular, su hazırlama ünitesinde istenilen kaliteye getirildikten sonra sirkülasyon sistemlerinin kule havuzlarında toplanmakta ve buradan soğutma sistemine iletilerek sistem içerisinde sirküle etmektedir. Çevrimi tamamlanan sular ise yeniden soğutma kulesi havuzlarında toplanarak sirkülasyonun sürekliliği sağlanmaktadır. Proje kapsamında proses gereği endüstriyel nitelikli atıksu oluşumu söz konusu değildir. Tesiste soğutma amaçlı kullanılacak suların, kapalı ve açık devre soğutma sistemi olmak üzere iki şekilde kullanılması planlanmaktadır. 1-Kapalı Devre Soğutma Suları 207
Kapalı devre soğutma suları, hidrolik, elektronik ve ocak elemanları ve eşanjörlerin soğutulması amacıyla kullanılacaktır. Su hazırlama ünitesinden temin edilen su; eşanjör soğutma kulesine alınarak, buradan ocak ekipmanların soğutulması; eşanjör ve diğer kapalı devre sistemlerin soğutulması amacıyla kapalı devre sirkülasyon sistemine verilecektir. Sistem içerisinde Isınan su soğutma kulelerinde soğutularak sisteme yeniden verilecek, dolayısıyla atıksu deşarjı gerçekleşmeyecektir. Kapalı devre su soğutma sisteminde sirküle eden suyun dış ortam ile teması ve etkileşimi olmayacağı için yağ ve katı maddeler ile kirlenmeyecektir. Bu nedenle kapalı devre su sirkülasyonunda yağ ve katı maddenin sistemden uzaklaştırılmasına yönelik bir çalışma yapılmasına gerek yoktur. 2-Açık Devre Soğutma Suları Açık devre soğutma suları slab / blum soğutma için kullanılacaktır. Bu sular, kapalı devre soğutma sistemi eşanjör kule havuzundan temin edilerek açık devre soğutma kulesine alınmaktadır. Buradan slab veya blum yüzeyinin temizlenmesi ve ürünün soğutulması amacıyla açık devre soğutma sistemine (slab/blum döküm makinesine) verilecektir. Açık devre soğutma sisteminde sirküle eden sular ısınacak ve katı madde ve yağ ile kirlenecektir. ısınan ve bünyesinde tufal bulunan su, esas çöktürme ve yağ almanın gerçekleştiği çelikhane açık devre siklon havuzuna geçecektir. siklon havuzunda kaba tufal ve yağdan arındırılmış olan su çelikhane açık devre çökeltim havuzuna transfer edilecektir. çökeltme havuzunda dinlenen ve yağı ayrıştırılan proses suyu ise pompalar vasıtasıyla kum filtrelerinden geçtikten sonra, yeniden açık devre soğutma kulesine alınarak sirkülasyon tamamlanacaktır. verilmektedir. Kapalı ve açık devre soğutma suları sirkülasyon diyagramı Şekil IV.6.2. de 208
SU HAZIRLAMA ÜNİTESİ PROSES SUYU KAPALI DEVRE SOĞUTMA Makine Soğutma Eşanjör AÇIK DEVRE SOĞUTMA KULESİ SLAB / BLUM DÖKÜM MAKİNESİ Isınan Çelikhane soğutma Suları SİKLON (Çöktürme ve yağ tutma) AÇIK DEVRE HAVUZU Birincil arıtma - Çöktürme - Yağ sıyırma ve çöktürme işlemi Kum Filtres Soğutma Kulesi Havuzu atıksuları; sirkülasyon sisteminde kullanılan kum filtresini ters yıkayarak çökeltim gönderilecektir. Böylelikle kum filtreleri ters yıkama için YAS kullanılmayacaktır. ÇÖKELTİM HAVUZU İkincil arıtma - Çöktürme - Yağ sıyırma ve çöktürme işlemi Nemlendirme: 1. Açık Hurda Sahası 2. Hurda eleme ünitesi 3. Curuf Nemlendirme Sistemi Şekil IV.6.2. Kapalı ve Açık Devre Soğutma Suları Sirkülasyon Diyagramı 209
Arıtma Sistemi Hakkında Bilgi Açık devre sirkülasyon sisteminde ise slab/bloom soğutulması amacıyla kullanılan sular zamanla ısınmaktadır. Isınan soğutma suları, siklon çukuruna geçer ve burada büyük tufal partikülleri çöktürülür. Aynı zamanda siklon çukurunda suya karışmış olan yağ su yüzeyinden alınarak ayrıştırılır. Buradan siklon pompaları suyu çökeltme havuzlarına aktarır. Çökeltme havuzlarında siklonda çöktürülememiş olan tufal partiküllerinin çökmesi sağlanır. Suyun içinde kalan daha küçük tufal partikülleri ise çökeltme havuzları sonrasında bulunan kum filtrelerinden geçirilirerek tutulur. İçerdiği tüm tufalden arındırılan su ise soğutma kulelerinde soğutululur. Soğutulan sular kulelerin altında toplanarak sirkülasyon sistemine yeniden gönderilmektedir. Üretilen slab/bloom un soğutması amacıyla açık devre soğutma sisteminde sirküle eden suların kalitesi zaman içerisinde bozulur. Bu nedenle sistemden blöf yapılması ve yüksek kaliteli su beslemesine ihtiyaç duyulur. Açık devre su sirkülasyon sisteminden blöf edilen atıksular kum filtrelerini ters yıkayarak çelikhane tesisine ait atıksu arıtma tesisine (ikinci çökeltim havuzuna) verilmektedir. Kum Filtrelerinin ters yıkama suları ile açık çelikhane açık devre çökeltim havuzundan deşarj edilmesi gereken sular ise toplanarak, bir kısmı açık hurda sahasında ve hurda eleme ünitesinde tozumanın önlenmesi amacıyla basınçlı pulverize su püskürtme sistemine verilecek, bir kısmı ise sıcak cürufun nemlendirilerek soğutulması amacıyla kullanılacaktır. Dolayısıyla alıcı ortama atıksu deşarj yapılmayacaktır. Çelikhane atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra nemlendirme işleminde kullanılacak atıksu karakterizasyonu, atıksu oluşumuna neden olan sektör türüne göre Su Kirliliği Yönetmeliği Tablo:15.1.a ya uygun olacaktır. Atıksu deşarjının yapılmasının planlanması durumunda ise 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete, 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete ve 25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerekli izinler alınacaktır. 210
Proseste Kullanılacak Su Miktarları Sisteme ilave edilecek soğutma suyunun yeraltı suyundan temin edilmesi planlanmaktadır. Soğutma suyunun kullanım amaçlarına göre miktarları Tablo IV.6.7. de verilmektedir. Tablo IV.6.7. Soğutma Suyunun Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları Buharlaşma Saatlik su Sirkülasyon Soğutma ve Rüzgar Blöf ihtiyacı Debisi Kuleleri/Devreleri Kayıpları m³/sa (buh + blöf) m³/sa m³/sa m³/sa Günlük su ihtiyacı m³/gün EAO Soğutma Kulesi 2981 29,81 7,44 37,25 894 EAO Trafo, PO Trafo, PO Soğutma Suları 897 8,97 2,24 11,21 269,04 EAO + PO TOPLAM 3878 38,8 9,68 48,46 1163 Slab Makine Suyu Soğutma Kulesi Slab Eşanjör Soğutma Kulesi Slab Açık Devre Soğutma Kulesi {2} 1226 12,26-12,26 294,24 933 9,33-9,33 224 1046 10,46 10,1 20,56 493,44 SLAB TOPLAM 3205 32,05 10,1 42,15 1011,68 Bloom Eşanjör Soğutma Kulesi Bloom Makine Suyu Soğutma Kulesi Bloom Açık Devre Soğutma Kulesi {1} 946 9,46-9,46 227,04 533 5,33-5,33 128 466 4,66 8,2 12,86 308,64 BLUM TOPLAM 1945 19,45 8,2 27,65 663,68 Ocaktan çıkan sıvı çelikten elde edilecek ürün ya slab ya da blum olacaktır, aynı anda hem slab, hem de blum üretimi gerçekleştirilememektedir. Bu nedenle; 4.500.000 ton/yıl üretim kapasitesinde soğutma suları, ya elektrik ark ocağı ve pota ocağı ile birlikte slab üretim prosesinde;ya da elektrik ark ocağı ve pota ocağı ile birlikte blum üretim prosesinde kullanılacaktır. 211
Sirkülasyon sisteminde devirdaim edebilecek maksimum su miktarı slab veya blum üretimlerine göre aşağıda belirtilmektedir; Sirkülasyon miktarı (slab üretimi) = (EAO + P.O.) + SLAB Sirkülasyon miktarı (slab üretimi) = 3878 m 3 /saat + 3205 m 3 /saat Sirkülasyon miktarı (slab üretimi) = 7083 m 3 /saat olacaktır. Sirkülasyon miktarı (blum üretimi) = (EAO + P.O.) + BLUM Sirkülasyon miktarı (blum üretimi) = 3878 m 3 /saat + 1945 m 3 /saat Sirkülasyon miktarı (blum üretimi) = 5823 m 3 /saat olacaktır. Yapılan hesaplamalardan anlaşılacağı üzere; slab üretimi sırasında sistemde sirküle edecek su miktarı; blum üretimindeki sirkülasyon miktarına göre daha yüksek olacaktır. Sirkülasyon suyu miktarına bağlı olarak slab üretiminde sisteme ilave edilecek su miktarı, blum üretimine kıyasla daha yüksek olacaktır. Yani maksimum su tüketimi slab üretimi sırasında gerçekleşecektir. Bu nedenle sisteme ilave edilmesi gereken su ihtiyacı hesaplanırken, slab üretiminde kullanılacak su miktarları esas alınacaktır. Buharlaşma ve kaçaklardan ötürü, sistemde sirküle eden toplam soğutma suyu miktarının% 1 i oranında su kaybı gerçekleşecektir. Bu kapsamda sistemden buharlaşma ve kaçak yoluyla eksilen su miktarı aşağıda hesap edilmiştir: Buharlaşma ve Kaçak Su Miktarı (max) = 7083 m 3 /saat x 0,01 = 70,83 m 3 /saat (1699,92 m 3 /gün) Soğutma sisteminde sirküle eden sularda kullanılan kum filtrelerinin ters yıkama suları ile açık çelikhane açık devre çökeltim havuzundan deşarj edilmesi gereken su miktarlarının aşağıdaki şekilde olması öngörülmektedir: Sistemden Deşarj Edilecek Su Miktarı (max) = 9,68 + 10,1 m 3 /saat =19,78 m 3 /saat (474,72 m 3 /gün) Bu durumda, sisteme ilave edilecek toplam soğutma suyu miktarı, buharlaşma ve kaçak su miktarı ile sistemden deşarj edilecek su miktarına eşittir. Sisteme ilave edilecek toplam soğutma suyu miktarı =70,83 m 3 /saat+19,78 m 3 /saat Sisteme ilave edilecek toplam soğutma suyu miktarı=90,61 m 3 /saat (2174,64 m 3 /gün) olacaktır. 212
Yukarıda detaylarıyla açıklanan soğutma suyu kullanım miktarları Tablo IV.6.8. de özet olarak verilmektedir. Tablo IV.6.8. Proseste Kullanılacak Soğutma Suyu Miktarları Sirkülasyon Buharlaşma ve Deşarj Saatlik su ihtiyacı Debisi Rüzgar Kayıpları m³/sa (buhar + deşarj) m³/sa m³/sa Günlük su ihtiyacı m³ 7083 70,83 19,78 90,61 2175 Su Temin Yeri Yeraltı Suyu Bu atıksular yapılacak çökeltim havuzunda toplanarak, bir kısmı açık hurda sahası ve hurda eleme ünitesinde tozumanın önlenmesi amacıyla basınçlı pulverize su püskürtme sistemine verilecek, bir kısmı ise sıcak curufun nemlendirilerek soğutulması amacıyla kullanılacaktır. Dolayısıyla alıcı ortama atıksu deşarj yapılmayacaktır. Atıksu deşarjının yapılmasının planlanması durumunda ise 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete, 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete ve 25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerekli izinler alınacaktır. Emisyon Önleyici Tedbir Olarak Nemlendirme İşleminde Kullanılacak Su Miktarları Üretim faaliyeti sırasında açık hurda sahasındaki hurdaların kamyona yüklenmesi ve kapalı hurda holüne taşınması ile hurda eleme faaliyeti sırasında oluşacak toz emisyonunun önlenmesi amacıyla nemlendirme yapılacaktır. Nemlendirmede kullanılacak su, çelikhane açık devre soğutma sisteminden atılan sudan temin edilecektir. Aynı zamanda taşıma sırasında yollarda oluşacak toz emisyonu nemlendirme ile önlenecektir. Nemlendirme amacıyla bir itfaiye aracı kullanılacak ve tesis içi yollarda sürekli dolaşarak yolları nemlendirecektir. Nemlendirme işleminde kullanılacak su miktarları Tablo IV.6.9. da belirtilmektedir. 213
Tablo IV.6.9.Nemlendirme İşleminde Kullanılacak Su Miktarları Nemlendirme Amaçlı Nemlendirme Günlük Su Su Kullanım Yeri Sistemi İhtiyacı (m³) Su Temin Yeri Açık Hurda Sahası Basınçlı Pulverize Su 85 m Püskürtme Sistemi Çelikhane Açık Devre Soğutma /gün Sistemi Deşarj Suları Hurda Eleme Basınçlı Pulverize Su 50 m Püskürtme Sistemi Çelikhane Açık Devre Soğutma /gün Sistemi Deşarj Suları Cüruf Nemlendirme Su Hazırlama Ünitesi Atıksuları Basınçlı Pulverize Su 500 m Püskürtme Sistemi /gün Çelikhane Açık Devre Soğutma Sistemi Deşarj Suları Tesis İçi Yollar Gezici Araç ile (itfaiye vb) 50 m 3 /gün Yeraltı Suyu Tesis alanına düşen yağmur sularını uzaklaştırmak amacıyla tesis içerisine ve çevresine drenaj kanalı yapılacaktır. Drenaj kanalında toplanan sular Hayıtlı Deresi ne bağlantı yapılarak verilecektir. Yüzeysel suların drenajı ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ve DSİ Bölge Müdürlüğü ile koordineli çalışılacaktır. Proje kapsamında sızıntı sularının yer altı ve yerüstü sularına karışmasına engel olunacaktır. Tesisin inşaat ve işletme aşamasında 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında 21.11.2008 tarih ve 27061 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, 22.10.2009 tarih ve 27384 sayılı Resmi Gazete ile 12.11.2010 tarih ve 27757 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Denetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacak ve 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete, 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete ve 25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerekli izinler alınacaktır. 214
IV.7. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri, Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne Miktarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak Emisyonlar ve Alınacak Önlemler İnşaat Aşaması İnşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin çalışması için yakıt gereklidir. Ancak iş makinelerinden kaynaklanan emisyonun proje mahallinde oluşturduğu kirliliğin, günde 10 saat çalışılacağı ve iş makinelerinin sürekli çalışmayacağı göz önüne alındığında, mevcut hava kalitesi olumsuz yönde etkilemeyeceği düşünülmektedir. Nitekim bir iş makinesinin saatte 4 litre motorin harcadığı varsayılır, alan içerisinde saatte 76 litre motorin kullanılacağı kabul edilirse, saatte tüketilecek motorin miktarı: (0,84 kg/lt x 76 lt/sa) = 63,84 kg/sa olarak bulunur. Araçlardan çıkacak kirletici miktarları şu şekildedir: Karbonmonoksit : 63,84 x 9,7 kg/ton / 1000 = 0,619 kg/saat Kükürt oksitler : 63,84 x 6,5 kg/ton / 1000 = 0,415 kg/saat 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliği Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen emisyon miktarları sınır değerlerinin altında olduğundan hava kirlenmesine katkı değerleri ve toplam kirlenme değerlerinin hesaplanmasına gerek olmadığı sonucuna varılmıştır. Araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilerek, mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan 04.04.2009 tarih 27190 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek hafriyat işlemlerinden kaynaklanacak kirletici emisyonlara ait kütlesel debiler ve hava kirlenmesine katkı değerleri aşağıda hesap edilmiştir: 2 3 77.888 m x 1 m x 1,2 ton/m Hafriyat Miktarı = 6 ay x 30 gün/ay x 10 saat/gün Hafriyat Miktarı 52 ton/saat Proje kapsamında DURU Mühendislik Ltd. Şti. tarafından Hava Kalitesi Modelleme çalışması yapılmış olup, Ek 12 de verilmiştir. 215
Faaliyet kapsamında inşaat işlemi gerçekleştirilecek alanlarda; temel yerinin açılması, hafriyat malzemesinin kamyonlara yüklenmesi, taşınması, boşaltılması ve depolanması sırasında toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Ancak alınacak önlemler toz oluşumu en az düzeyde tutulacaktır. Bu çalışmalar sırasında oluşacak toz emisyon debisinin hesaplanabilmesi için 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 d.2.1. ve d.2.2. maddeleri dikkate alınarak Tablo IV.7.1. deki emisyon faktörleri kabul edilmiştir. Faaliyet alanında inşaat çalışmaları sırasında toz oluşumunu indirgemek amacıyla Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü YönetmeliğiEk 1 de verilen tüm önlemler alınacaktır. Tablo IV.7.1.Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılan Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri Kontrolsüz Kontrollü Patlatma 0,08 kg/ton Sökme 0,025 kg/ton 0,0125 kg/ton Yükleme 0,01 kg/ton 0,005 kg/ton Nakliye (Gidiş-Dönüş Toplam Mesafesi) 0,7 kg/km/araç 0,35 kg/km/araç Boşaltma 0,01 kg/ton 0,005 kg/ton Depolama 5,8 kg/ha/gün 2,9 kg/ha/gün Birincil Kırıcı 0,243 kg/ton 0,0243 kg/ton İkincil Kırıcı 0,585 kg/ton 0,0585 kg/ton Üçüncül Kırıcı 0,585 kg/ton 0,0585 kg/ton Çalışmaları sırasında çıkan yaklaşık toz emisyonunun saatlik kütlesel debisi, aşağıdaki çalışma esasları ve emisyon faktörleri göz önünde bulundurularak; Kirletici Emisyonu Kütlesel Debileri a. Hafriyat Malzemesinin Yerinden Çıkarılması Aşaması Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 52 ton/saat x 0,025 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 1,3 kg/saat Toz Emisyonu (Kontrollü) = 52 ton/saat x 0,0125 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrollü) = 0,65 kg/saat b. Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Aşaması Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 52 ton/saat x 0,01 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 0,52 kg/saat Toz Emisyonu (Kontrollü) = 52 ton/saat x 0,005 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrollü) = 0,26 kg/saat 216
c. Hafriyat Malzemesinin Taşınması Aşaması Toz Emisyonu (Kontrolsüz)= 52 ton/saat x 0,7 kg/km/araç x 0,5 km x 2 16 ton/araç Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 2,28 kg/saat Toz Emisyonu (Kontrollü)= 52 ton/saat x 0,35 kg/km/araç x 0,5 km x 2 16 ton/araç Toz Emisyonu (Kontrollü) = 1,14 kg/saat d. Hafriyat Malzemesinin Boşaltılması Aşaması Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 52 ton/saat x 0,01 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 0,52 kg/saat Toz Emisyonu (Kontrollü) = 52 ton/saat x 0,005 kg/ton Toz Emisyonu (Kontrollü) = 0,26 kg/saat e. Hafriyat Malzemesinin Depolanması Aşaması Toz Emisyonu (Kontrolsüz)= 5,8 kg/gha/gün x 2 ha 24 saat/gün Toz Emisyonu (Kontrolsüz) = 0,48 kg/saat Toz Emisyonu (Kontrollü)= 2,9 kg/gha/gün x 2 ha 24 saat/gün Toz Emisyonu (Kontrollü) = 0,24 kg/saat İnşaat aşamasında kaynaklanacak kirletici emisyonların toplam kütlesel debileri Tablo IV.7.2. deverilmiştir. 217
Tablo IV.7.2. İnşaat Aşamasında Kirletici Emisyonu Kütlesel Debileri Çelikhane ÇED Raporu Aşama Kütlesel Debi Kontrolsüz Kontrollü Hafriyat Malzemesinin Yerinden Çıkarılması Aşaması 1,30 kg/saat 0,65 kg/saat Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Aşaması 0,52 kg/saat 0,26 kg/saat Hafriyat Malzemesinin Taşınması Aşaması 2,28 kg/saat 1,14 kg/saat Hafriyat Malzemesinin Boşaltılması Aşaması 0,52 kg/saat 0,26 kg/saat Hafriyat Malzemesinin Depolanması Aşaması 0,48 kg/saat 0,24 kg/saat Toplam 5,10 kg/saat 2,55 kg/saat Proje kapsamında inşaat aşaması için DURU Mühendislik Ltd. Şti. tarafından yapılan Ek 12 de verilenhava Kalitesi Dağılım Modellemesi çalışması kapsamında aşağıdaki senaryolar için hava kirlenmesine katkı değerleri hesap edilmiştir: Senaryo 1: Kontrolsüz Şartlar Senaryo 2: Kontrollü Şartlar Yukarıda bahsi geçen senaryolar kapsamında hava kalitesi dağılım modellemesi çalışmasına dahil edilen kirletici emisyonların kütlesel debileri Tablo IV.7.3. ve Tablo IV.7.4. ayrı ayrı gösterilmiştir. Tablo IV.7.3. Senaryo 1:Kontrolsüz Şartlar Aşama Hafriyat Malzemesinin Yerinden Çıkarılması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Aşaması Hafriyat Malzemesinin Taşınması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Boşaltılması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Depolanması Aşaması Toplam Kütlesel Debi 1,30 kg/saat 0,52 kg/saat 2,28 kg/saat 0,52 kg/saat 0,48 kg/saat 5,10 kg/saat Tablo IV.7.4. Senaryo 2:Kontrollü Şartlar Parametre Hafriyat Malzemesinin Yerinden Çıkarılması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Kamyonlara Yüklenmesi Aşaması Hafriyat Malzemesinin Taşınması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Boşaltılması Aşaması Hafriyat Malzemesinin Depolanması Aşaması Toplam Kütlesel Debi 0,65 kg/saat 0,26 kg/saat 1,14 kg/saat 0,26 kg/saat 0,24 kg/saat 2,55 kg/saat 218
İNŞAAT AŞAMASINDA HAVA KİRLENMESİNE KATKI DEĞERLERİ Tesisten kaynaklanması muhtemel kirletici emisyonlara ilişkin hava kirlenmesi katkı değerleri Tablo IV.7.4. te verilmiştir. Tablo IV.7.4.İnşaat Aşamasında Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Şartlar Parametre Günlük Yıllık Partiküler Madde Kontrolsüz Şartlar (PM) 38,97 µg/m 3 9,74 µg/m 3 Çöken Toz 51,96 mg/m 2 /gün 10,44 mg/m 2 /gün Partiküler Madde Kontrollü Şartlar (PM) 19,48 µg/m 3 4,87 µg/m 3 Çöken Toz 25,98 mg/m 2 /gün 5,22 mg/m 2 /gün Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Sınır Değerlerine Göre Değerlendirme Partiküler Madde (PM) Emisyonları İnşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait KVD değeri (38,97 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (100 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İnşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait UVD değeri (9,74 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (60 µg/m 3 ) sağlamaktadır (Şekil IV.7.1.). İnşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait KVD değeri (19,48 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (100 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İnşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait UVD değeri (4,87 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (60 µg/m 3 ) sağlamaktadır (Şekil IV.7.1.). 219
Çöken Toz Emisyonları İnşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait KVD değeri (51,96 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (390 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır. İnşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait UVD değeri (10,44 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (210 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır (Şekil IV.7.1.). İnşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait KVD değeri (25,98 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (390 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır. İnşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait UVD değeri (5,22 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (210 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır (Şekil IV.7.1.). 220
Çelikhane ÇED Raporu Kontrolsüz Şartlarda Yıllık Partiküler Madde (PM) Emisyonu Dağılımı (UVD) Kontrolsüz Şartlarda Yıllık Çöken Toz Emisyonu Emisyonu Dağılımı (UVD) Şekil IV.7.1. Kontrolsüz Şartlarda Partiküler Madde (PM)ve Çöken Toz Emisyonu Dağılımı 221
Çelikhane ÇED Raporu Kontrollü Şartlarda Yıllık Partiküler Madde (PM) Emisyonu Dağılımı (UVD) Kontrollü Şartlarda Yıllık Çöken Toz Emisyonu Emisyonu Dağılımı (UVD) Şekil IV.7.2. Kontrollü Şartlarda Partiküler Madde (PM) ve Çöken Toz Emisyonu Dağılımı 222
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Sınır Değerlerine Göre Değerlendirme Partiküler Madde (PM) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında günlük partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 50 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 35 defadan fazla aşılamaz. İnşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak günlük partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (38,97 µg/m 3 /saatlik değer) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 40 µg/m 3 olup inşaat aşamasında kontrolsüz şartlarda tesisten kaynaklanacak yıllık partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (9,74 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında günlük partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 50 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 35 defadan fazla aşılamaz. İnşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak günlük partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (19,48 µg/m 3 ) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 40 µg/m 3 olup inşaat aşamasında kontrollü şartlarda tesisten kaynaklanacak yıllık partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (4,87 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 223
Oluşacak hafriyat malzemesinin tamamı proje inşaatında temel dolgularında dolgu malzemesi olarak ve peyzaj çalışmaları sırasında kullanılacaktır. Proje alanında değerlendirilemeyen hafriyat atıkları ise Aliağa Belediyesi tarafından onaylanan alanda ve direktifleri doğrultusunda bertaraf edilecektir. Proje alanında oluşacak hafriyat atığı malzemelerin bertarafında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Yapılaşmada ise hazır beton ve çelik kullanılacağından buna bağlı bir tozuma oluşmayacağı düşünülmektedir. Proje kapsamında 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ile 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete ve 14.04.2010 tarih ve 27552 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tesiste oluşacak toz emisyonunu indirgemek için Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü YönetmeliğiEk-1 de verilen tüm önlemler alınacaktır. Bu önlemler; - Alandaki yollar düzenli olarak sulanması, - Malzeme savrulma yapılmadan boşaltma ve doldurma işlemleri yapılması, - Kamyonların ve diğer taşıyıcıların üzerleri branda ile kapatılması, - Depolanan malzeme nemli tutulmasıdır. 224
İşletme Aşaması Tesiste Kullanıacak Yakıt Tesiste yakıt olarak doğal gaz ve elektrik enerjisi kullanılacaktır. Tesiste yıllık doğal gaz tüketimi 31.500.000 Nm 3 olacaktır. Doğal gaz ihtiyacı bölgedeki mevcut BOTAŞ gaz dağıtım sisteminden karşılanacaktır. Tesiste kulanılacak elektrik enerjisi, TEİAŞ trafo merkezinden karşılanacaktır. Kullanım miktarı ton üretim başına yaklaşık 420 Kwh olacaktır. Isıl Güç Tesiste kullanılacak doğalgaz miktarı 31.500.000 Nm 3 /yıl dır. 3 Nm kcal kj 3 Yaklaşık Tüketim ( ) x Yaklaşık Isıl Değer ( ) x 4,18 ( ) yıl Nm kcal Isıl Güç = 300 gün/yıl x 86.400 sn/gün Isıl Güç = 3 3 31.500.000 Nm /yıl x 8.250 kcal/nm x 4,18 kj/kcal 365 gün/yıl x 86.400 sn/gün Isıl Güç = 34.446 kj/sn Isıl Güç = 34 MW Emisyon Kaynakları Tesiste yer alacak emisyon kaynakları şunlardır: Elektrik Ark Ocağı Pota Ocağı Tesisten kaynaklanacak gaz ve toz emisyonları bir toz toplama ünitesi vasıtası ile toplanacak ve jet pulse torbalı filtrelerden oluşan bir arıtma sisteminden geçirildikten sonra atmosfere verilecektir. Tesisin yapılması planlanan arıtma sistemlerine ilişkin bilgiler Bölüm I.2. de verilmiştir. 225
Atık Gaz Debileri Teknolojinin satın alınacağı tedarikçi firmadan temin edilen dizayn parametreleri kapsamında tesis bünyesinde 4.100.000 m 3 /saat kapasiteli tek bir toz toplama ünitesi, bu üniteye bağlı ve her biri 2.586.000 Nm 3 /saat atık gaz debisine sahip iki adet baca kullanılacaktır. Emisyonların Kütlesel Debilerinin Hesabında Dikkat Edilen Hususlar Kurulması planlanan çelikhane tesisinin üretim kapasitesi 4.500.000 ton/yıl olacaktır. Üretim esnasında kullanılacak ana hammadde hurda olup, miktarı 5.169.096 ton/yıl dır. İşletme aşamasında üretim için 328.500 ton kireç, 7.650 ton Ferro Silis, 34.650 ton Ferro Siliko Mangan, 72.000 ton kömür ve 5.534 ton elektrot kullanılacaktır. Söz konusu ÇED Raporu nda oluşacak tufal, cüruf ve baca tozu miktarları, kullanılacak enerji miktarı gibi tüm parametreler ton/üretim miktarı üzerinden hesaplanmaktadır. Projenin işletme aşamasından gerçekleştirilecek üretim sonucu oluşacak emisyonların hesabında Best Available Techniques Reference Document on the Production of Iron and Steel 5 ve EMEP/CORINAIR Emission Inventory Guidebook 6 adlı eserlerden faydalanılmıştır. Söz konusu eserlerde elektrik ark ocağı teknolojisi ile çelik üretimi sonucu oluşacak emisyonların miktarları 1 ton çelik üretimine bağlı olarak verilmiştir. Tesis için emisyon kütlesel debilerinin hesabında kullanılan 4.500.000 ton/yıl lık üretim kapasitesi maksimum kapasitedir. Emisyon Kütlesel Debileri Tesisten kaynaklanması muhtemel kirletici emisyonların kütlesel debileri Ek 12 de verilen Hava Kalitesi Modelleme Çalışması nda emisyon faktörleri doğrultusunda hesap edilmiş olup (Tablo IV.7.5.), bu kapsamda aşağıdaki formül kullanılmıştır: gr ton Emisyon Faktörü ( ) x Üretim ( ) kg ton yıl Kütlesel Debi ( ) = saat gün saat gr Yıllık Çalışma ( ) x Günlük Çalışma ( ) x 1.000 yıl gün kg kg Kütlesel Debi ( ) = saat gr Emisyon Faktörü ( ) x 4.500.000 ton/yıl ton 365 gün/yıl x 24 saat/gün x 1.000 gr/kg 226
Tablo IV.7.5. Emisyonların Kütlesel Debileri Çelikhane ÇED Raporu Parametre Emisyon Faktörü Kütlesel Debi Partiküler Madde (PM) 50 gr/ton çelik 25,6849 kg/saat Kükürt dioksit (SO2) 350 gr/ton çelik 179,7945 kg/saat Azot oksit (NOx) 200 gr/ton çelik 102,7397 kg/saat Uçucu Organik Bileşik (VOC) 175 gr/ton çelik 89,8973 kg/saat Metan (CH4) 10 gr/ton çelik 5,1370 kg/saat Karbon monoksit (CO) 10.000 gr/ton çelik 5.136,9863 kg/saat Karbon dioksit (CO2) 50.000 gr/ton çelik 25.684,9315 kg/saat Arsenik (As) 0,002 gr/ton çelik 0,0010 kg/saat Kadmiyum (Cd) 0,004 gr/ton çelik 0,0021 kg/saat Krom (Cr) 0,03 gr/ton çelik 0,0154 kg/saat Bakır (Cu) 0,03 gr/ton çelik 0,0154 kg/saat Civa (Hg) 0,0002 gr/ton çelik 0,0001 kg/saat Nikel (Ni) 0,004 gr/ton çelik 0,0021 kg/saat Kurşun (Pb ) 1 gr/ton çelik 0,5137 kg/saat Selenyum (Se) 0,05 gr/ton çelik 0,0257 kg/saat Çinko (Zn) 11 gr/ton çelik 5,6507 kg/saat Dioksin ve Furanlar 1,8x10-6 gr/ton çelik 9,2466x10-7 kg/saat PCB 0,02325 gr/ton çelik 0,0119 kg/saat Benzopiren 0,017 gr/ton çelik 0,0087 kg/saat Benzen 2,285 gr/ton çelik 1,1738 kg/saat PAH 0,03725 gr/ton çelik 0,0191 kg/saat Klorbenzen 0,02 gr/ton çelik 0,0103 kg/saat Toplam Organik Bileşik (TOC) 73 gr/ton çelik 37,5000 kg/saat Hidrojen florür (HF) 2,35 gr/ton çelik 1,2072 kg/saat Hidrojen klorür (HCl) 5,2 gr/ton çelik 2,6712 kg/saat Emisyonların Hacimsel Debileri Tesisten kaynaklanan kirletici emisyonların konsantrasyonları hesap edilmiş olup bu kapsamda aşağıdaki formül kullanılmıştır. Toz toplama ünitesine bağlı iki adet baca olacağından dolayı tesisten kaynaklanması muhtemel kirletici emisyonların kütlesel debileri ikiye bölünmüştür. kg mg mg saat kg Konsantrasyon ( ) = 3 3 Nm Nm Atık Gaz Debisi ( ) saat mg Konsantrasyon ( ) = Nm 6 Kütlesel Debi ( ) x 10 ( ) kg Kütlesel Debi ( saat 2 x 2.586.000 Nm /saat 3 3 6 ) x 10 mg/kg 227
Tablo IV.7.6 Emisyon Konsantrasyonları Emisyon Yönetmelik teki Parametre Sınır Değer Açıklama Konsantrasyonu Yeri Partiküler Madde (PM) 5 mg/nm 3 25 mg/nm 3 Ek 5 (F/2) Uygun. Kükürt dioksit (SO2) 35 mg/nm 3 - - Elektrik Azot oksit (NOx) 20 mg/nm 3 - - ark Uçucu Organik Bileşik 17 mg/nm 3 - - ocakları (VOC) için sınır Metan (CH4) 1 mg/nm 3 - - değer Karbon monoksit (CO) 993 mg/nm 3 - - bulunma Karbon dioksit (CO2) 4.966 mg/nm 3 - - maktadır. Arsenik (As) 0,0002 mg/nm 3 1 mg/nm 3 Tablo 1.3. Uygun (5 gr/saat ve üzeri) 0,20 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (1 gr/saat ve üzeri) Kadmiyum (Cd) 0,0004 mg/nm 3 20 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (0,1 kg/saat ve üzeri) 0,20 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (1 gr/saat ve üzeri) Krom (Cr) 0,0030 mg/nm 3 5 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (25 gr/saat ve üzeri) Bakır (Cu) 0,0030 mg/nm 3 75 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (3 kg/saat ve üzeri) 5 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (25 gr/saat ve üzeri) Civa (Hg) 0,00002 mg/nm 3 20 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (0,1 kg/saat ve üzeri) 0,20 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (1 gr/saat ve üzeri) Nikel (Ni) 0,0004 mg/nm 3 20 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (0,1 kg/saat ve üzeri) 1 mg/nm 3 Tablo 7.3.1. Uygun (5 gr/saat ve üzeri) Kurşun (Pb) 0,0993 mg/nm 3 20 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (0,1 kg/saat ve üzeri) 1 mg/nm 3 Tablo 7.1.1. Uygun (5 gr/saat ve üzeri) Selenyum (Se) 0,0050 mg/nm 3 1 mg/nm 3 (5 gr/saat ve üzeri) Tablo 7.1.1. Uygun Çinko (Zn) 1 mg/nm 3 50 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun (1 kg/saat ve üzeri) Dioksin ve Furanlar 0,1 ng/nm 3 0,1 ng/nm 3 Ek 1 (j) Uygun PCB 0,0023 mg/nm 3 0,01 ng/nm 3 Ek 1 (j) Uygun Benzopiren 0,0017 mg/nm 3 0,1 mg/nm 3 Tablo 1.3. Uygun (0,5 gr/saat ve üzeri) Tablo 7.3.2. Benzen 0,2270 mg/nm 3 5 mg/nm 3 Tablo 7.3.1. Uygun (25 gr/saat ve üzeri) PAH 0,0037 mg/nm 3 0,1 mg/nm 3 Tablo 7.3.2. Uygun (0,5 gr/saat ve üzeri) Klorbenzen 0,0020 mg/nm 3 100 mg/nm 3 (2 kg/saat ve Tablo 7.2.2. Uygun üzeri) Toplam Organik 7 mg/nm 3 50 mg/nm 3 Tablo 1.1. Uygun Bileşik (TOC) (1 kg/saat ve üzeri) Hidrojen florür (HF) 0,2334 mg/nm 3 - - - Hidrojen klorür (HCl) 1 mg/nm 3 - - - 228
Tablo IV.7.6. dan da anlaşılacağı üzere tesis emisyon faktörleri ile faaliyet gösterdiği kabul edildiği takdirde dioksin ve furan emisyonları açısından konsantrasyon değerlerini hemen hemen sağlamaktadır. Ancak işletme devreye alındığında uygulanacak aktif karbon enjeksiyon sistemi ve dioksin furan oluşumunun önlenmesi amacıyla tüm mevcut en iyi tekniklerin uygulanması ile bu değer önemli oranda azalacaktır. Bu kapsamda dioksin ve furan emisyonları açısından 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 1 inde yer alan sınır değerlere uyulacaktır. Ayrıca IPPC Best Available Techniques Reference Document on the Production of Iron and Steel 1 adlı referans kaynakta dioksin ve furan emisyonları azaltmak maksadıyla ocak içerisinde oksijen brulörleri ve gazı bacaya vermeden önce yakma (post-combustion) yapılarak minimize edilebildiği belirtilmekte olup bu amaçla fırın içerisindeki karbonmonoksiti (CO) ve hidrokarbonları yakmak için yakma sistemi (post combustion) geliştirildiğinden bahsedilmektedir. Bu kapsamda tesis bünyesinde hem ocak içi oksijen brulörü yer alacak hem de gaz emisyonları bacaya verilmeden önce yakılarak karbon monoksit (CO) ve dioksin/furan emisyonları azaltılacaktır. Yukarıdaki tedbirlere ilave olarak Stockholm Sözleşmesi gereği dioksin ve furan emisyonlarını azaltmak amacıyla bacadaki sınır değerlerin sağlanamaması durumunda toz toplama ünitesinin kapasitesi artırılacaktır. Tablo IV.7 den deanlaşılacağı üzere tesisin emisyon faktörleri ile faaliyet gösterdiği kabul edildiği takdirde partiküler madde (PM) emisyonu konsantrasyonu 5 mg/nm 3 olmaktadır. Bu değer 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 5 inin F) maddesinin 2. bendi gereği elektrik ark ocaklarından kaynaklanan atık gazlar içerisindeki toz emisyonu için 01.01.2012 tarihinden itibaren geçerli olan 25 mg/nm 3 lük sınır değerin altındadır. Ancak en kötü senaryo kabulü ile tesisin 25 mg/nm 3 lük sınır değer ile çalışacağı kabul edilerek partiküler madde (PM) emisyonunun kütlesel debisi yeniden hesap edilmiştir. Bu kapsamda aşağıdaki formül kullanılmıştır. Kütlesel Debi ( ) saat Partiküler Madde (PM) = 3 mg Nm Sınır Değer ( ) x Atık Gaz Debisi ( ) kg 3 = Nm saat 6 Partiküler Madde (PM) = 64,65 kg/saat 10 mg/kg 3 3 25 mg/nm x 2.586.000 Nm /saat 6 10 mg/kg 1 European Commission, December 2001, Integrated Pollution Prevention and Control (IPPC) Best Available Techniques Reference Document on the Production of Iron and Steel 229
Toz toplama ünitesine bağlı iki adet baca olacağından dolayı tesisten kaynaklanması muhtemel kirletici emisyonların kütlesel debisi iki ile çarpılmıştır. Partiküler Madde (PM) = 2 x 64,65 kg/saat Partiküler Madde (PM) = 129,30 kg/saat Acil Durumlar Toz toplama ünitesinde yer alacak jet pulse torbalı filtrelerde gerekli görüldüğü takdirde fazladan kompartman eklenecektir. Herhangi bir arıza meydana gelmesi durumunda arızalı kompartman devreden çıkarılarak diğer kompartmanlar vasıtasıyla toz ve yanma gazlarının tutulmasına devam edilecektir. Sonuç olarak tesis, filtreler devre dışı iken kesinlikle çalıştırılmayacaktır. Acil durumlara ilişkin Toz Tutma Ünitesi Acil Durum Planı Ek 13 te verilmektedir. Sürekli Ölçüm Cihazları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 3 ünün d) bendinin 3. fıkrası gereği bir tesisten, aşağıdaki tabloda verilen maddelerin herhangi birisi karşısında belirtilen miktarın üzerinde emisyon yayılıyorsa, bu sınırları aşan maddeler, yazıcılı ölçüm aletleri ile sürekli olarak ölçülmeli veya otomatik bilgisayar sistemi ile kontrol edilmeli, ölçüm sonuçları kaydedilmeli, tesisten kaynaklanan kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel debi de sürekli ölçülmeli ve ölçüm değerleri en az 5 yıl muhafaza edilmelidir. Öngörülen durumda tesis bacası için karbon monooksit (CO) emisyonları kütlesel debileri Tablo IV.7.7. de verilen sınır değerleri aşacaktır. Dolayısı ile bu emisyon kaynağı sürekli yazıcılı bir ölçüm cihazı ile donatılacak ve değerler sürekli izlenecektir. 230
Tablo IV.7.7.Gaz Emisyonlarının Sürekli Ölçümü İçin Sınır Değerler Parametre Sınır Değer (kg/saat) Tesisten Kaynaklanması Muhtemel Emisyon Miktarları (kg/saat) Kükürt dioksit 60 179,7945 kg/saat Klor 1 - Organik Bileşikler (Karbon olarak 10 - verilmiştir.) Azot oksit (NO olarak verilmiştir.) 20 102,7397 kg/saat İnorganik Gaz Biçimindeki Klorür 2 - Bileşikleri (C1 - olarak verilmiştir.) Hidrojen sülfür 1 - İnorganik Gaz Biçiminde Florür 2 - Bileşikleri (F - olarak verilmiştir.) Karbon monoksit (Yakma Tesisleri İçin) 5 - Karbon monoksit (Diğer Tesisler İçin) 50 5.136,9863 kg/saat 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda ısıl kapasitesi 100 GJ/saat (27.778 kw) ve üstünde olan katı yakıt ve fuel-oil ile çalışan yakma sistemleri ile 15 kg/saat ve üstünde toz emisyon yayan (bu emisyona yanıcı partiküller de dahildir) tesisler toz emisyonu konsantrasyonunu sürekli ölçen yazıcılı bir ölçüm cihazı ile donatılmalıdır. Ayrıca tesisten kaynaklanan kütlesel debinin belirlenebilmesi için hacimsel debinin de sürekli ölçülmesi gereklidir. Bu kapsamda tesis bacası, toz emisyonunu sürekli ölçüp kaydeden bir ölçüm cihazı ile donatılacak ve hacimsel debileri de sürekli ölçülecektir. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 3 ünün d) bendinin 4. fıkrası doğrultusunda tesis bacasının ısıl gücü 10 MW ın üstünde olduğundan dolayı bu bacanın yanma kontrolü için yazıcılı bir baca gazı analiz cihazı (CO 2 veya O 2) ile donatılmasına gerek bulunmaktadır. Faaliyet sahibi toz (partiküler madde), karbon monoksit (CO) ve azot oksit (NO x) emisyonları için tesis bacasını sürekli yazıcılı bir ölçüm cihazı ile donatacak ve gaz ve toz emisyonlarına ait değerleri sürekli izleyecektir. Değerler her ay periyodik olarak İzmir İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne rapor edilecektir. Ayrıca faaliyet sahibi emisyonların ölçüm yerleri, ölçüm programı, değerlendirme ve rapor, emisyonların sürekli izlenmesi konusunda 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 3 ünde yer alan hükümlere riayet etmeyi kabul ve taahhüt eder. 231
Tesisin Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 i Kapsamında Değerlendirilmesi Açıkta Depolanan Yığma Malzemeler 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inin c) bendi gereği açıkta herhangi bir hammadde ve yardımcı madde depolanmamaya çalışılacaktır. Bu kapsamda hammadde olarak kullanılacak hurdalar mümkün olduğunca kapalı hurda stok sahasında depolanacaktır. Bilindiği üzere, entegre çelik üretim tesisleri de dahil olmak üzere; dünyada çelik üretimi gerçekleştiren bütün çelikhane tesislerinde üretimin devamlılığı ve kalitesi ancak hurda stoklarının yeterli miktarda olması durumunda sağlanabilmektedir. Bu amaçla hammadde olarak kullanılan hurdalar uygun miktar ve kalitede ve geniş alanlarda stok olarak tutulmaktadır. Bu durum ise hurdaların tamamının kapalı alanda depolanmasına imkan vermemektedir. Avrupada, Amerikada ve ülkemizde hammaddesi hurda olan veya cevherle çalışan bütün çelikhane tesisleri, Gemi Söküm Tesisleri, hurdaların toplanarak limandan gemilere yüklendiği tesisler, Aliağa Makine Kimya Endüstrisi gibi hurda toplayan kurumların tamamının açık alanda hurda depoladığı görülmektedir. Kurulması planlanan çelikhane tesisinde iki şekilde hurda depolaması yapılacaktır. Bunlardan ilki, hurdanın ekonomik kriz, ekonomik nedenlerle kısa vadede yüksek miktarda hurda temin edilmesi, hurda holünde ve işletme içinde meydana gelebilecek bakım / arıza ve acil durum hallerinde sadece depolamanın yapılacağı açık hurda depolama sahasıdır. Açık hurda sahasında hurdalar stabil şekilde tutulacak ve hurdayla ilgili hiçbir işlem gerçekleştirilmeyecektir. Bu alanda yalnızca acil durum; ekonomik nedenlerle kısa vadede yüksek miktarda hurda temin edilmesi ve ekonomik kriz koşullarında hurda stoklaması yapılacaktır. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1.c maddesine uygun olarak açık hurda sahasında alınacak tedbirler şu şekilde olacaktır: o Açık hurda sahasının çevresi beton duvarla çevrilerek havuz şeklinde inşaa edilecektir. o Hurda sahasının zemini betonlanarak zemin geçirimsizliği tabakasının %10 nemde muhafaza edilmesi amacıyla etrafına belirli aralıklarla kule şeklinde basınçlı pulverize su püskürtme sistemleri tesis edilecektir. Bu sistem ile depolanan hurdaların üzerine basınçlı su püskürtülerek hurdaların sürekli nemli tutulması sağlanacaktır. Suyun basınçlandırılarak püskürtülmesi sayesinde püskürtülen su ince su zerrecikleri halini alarak daha geniş alanların nemlendirilmesi sağlanacaktır. Böylelikle hem en az su kullanımı gerçekleşecek, hem de atıksu oluşumu önlenmiş olacaktır. 232
o Hurdaların kapalı hurda sahasına taşınmak üzere kamyonlara yüklenmesi esnasında savurma yapmadan doldurma yapılacaktır. Bu esnada basınçlı pulverize su püskürtme sistemi de eş zamanlı olarak aktif durumda olacağından toz emisyonunun oluşması önlenecektir. o Yağmurlu günlerde açık hurda sahasından süzülen suların toplanması amacıyla sahanın etrafına kuşaklama kanalı yapılacaktır. Açık hurda sahasından süzülen sular bu kanallar vasıtasıyla toplanarak geçirimsizliği beton ile sağlanmış bir havuzda tutulacaktır. Toplanan sular pompa ile yeniden açık hurda sahasına basılacak ve suların sürekli sirkülasyonu sağlanacaktır. o Kurulması planlanan çelikhane tesisinin sahası, betonla ve sacla çevrilerek kapatılacaktır. o Hurdaların açık alanda depolanmasıyla İlgili tüm mevzuat hükümlerine uygun şekilde alınacak bütün tedbirlere ilave olarak; Türkiyede ve Dünyada planlanan çelikhane tesisimize emsal teşkil eden tüm tesislerde hali hazırda uygulanan ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak uygulanabilir hale gelen tüm emisyon önleyici tedbirler alınacaktır. İkinci olarak; hurdanın açık hurda sahasından alınarak elleçlenmesi, hazırlanması, kompozisyonuna göre tasnif edilmesi ve sepete doldurulması işlemlerinin gerçekleştirileceği kapalı hurda depolama sahası yer alacaktır. İlgili yönetmelik hükümlerine uygun olarak açıkta hurdaların stabil halde depolanacak ve herhangi bir işlemde bulunulmayacak olup, şikayet olması halinde veya teknik nedenlerden dolayı açıkta hurda sahası kapatılabilecektir. Yardımcı madde olarak kullanılacak kireç kapalı silolarda, ferro-mangan (Fe-Mn), ferro siliko mangan (Fe-Si-Mn) ve ferro silis (Fe-Si) ise üstü kapalı ambarlarda depolanacaktır. Söz konusu yardımcı maddelerin boşaltma işlemleri de kapalı mekanlar içerisinde gerçekleştirilecek olup toz emisyonlarını giderici tedbirler alınacaktır Toz Yapıcı Yanma ve Üretim Artıklarının Taşınması ve Depolanması 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inin d) bendi kapsamında tesiste oluşacak toz yapıcı yanma ve üretim atıkları (cüruf, tufal vb.) taşınması ve depolanmasında aşağıdaki hususlara uyulacaktır. Toz yapan yanma ve üretim artıklarının (cüruf, tufal vb.) taşınmasında taşınan malzemenin tozumayı önleyecek derecede nemli olmaması halinde kapalı taşıma sistemleri kullanılacaktır. Toz yapan yanma ve üretim artıklarının (cüruf, tufal, vb.) taşınmasında taşınan malzemenin tozumayı önleyecek derecede nemli olmaması halinde kapalı taşıma sistemleri kullanılacaktır. Bunların depolanmasında aşağıdaki tedbirler alınacaktır. 233
o Üretim sırasında oluşacak tufal atıkları, zemin geçirimsizliği beton ile sağlanmış alanda depolanacaktır. o Tufal geçici depolama alanının yan duvarları ve zemini betonlanarak zemin geçirimsizliği sağlanacaktır. o Geçici depolama alanında depolanan tufalin üst tabakasının %10 nemde muhafaza edilmesi amacıyla alanın çevresine nemlendirme sistemleri tesis edilecektir. o Tufal geçici depolama alanının etrafına kuşaklama kanalı yapılacaktır. Alandan süzülen sular bu kanallar vasıtasıyla toplanarak geçirimsizliği beton ile sağlanmış bir havuzda tutulacaktır. Toplanan sular pompa ile yeniden tufal geçici depolama alanına basılacak ve suların sürekli sirkülasyonu sağlanacaktır. o Tufal nemli şekilde kamyonlara yüklenecek ve taşıma sırasında emisyon oluşumunun önlenmesi için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. o Üretim sırasında oluşacak curuf atıkları, zemin geçirimsizliği beton ile sağlanmış alanda günlük depolanacaktır. Curuf geçici depolama alanının zemini betonlanarak havuz şeklinde inşaa edilecektir. o Curuf geçici depolama alanının yan duvarları ve zemini betonlanarak zemin geçirimsizliği sağlanacaktır. o Geçici depolama alanında depolanan curufun hem soğutulması hem de üst tabakasının nemli muhafaza edilmesi amacıyla alanın çevresine nemlendirme sistemleri tesis edilecektir. Curufa püskürtülen sular anında buharlaşacağından dolayı her hangi bir su oluşumu mümkün görülmemektedir. o Curuf geçici depolama alanının etrafına ilgili yönetmeliklere uygun olarak kuşaklama kanalı yapılacaktır. Bu kapsamda refrakter tuğla 17.06.2011 tarih ve 27967 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği hükümlerince geçici çalışma iznine sahip veya lisanslı atık bertaraf tesislerine gönderilecektir. Üretim tozu olarak adlandırılan baca tozu ise tehlikeli atık niteliğinde olup kapalı mekanlar içerisinde peletleme işlemine tabi tutulduktan sonra lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilecektir. Baca tozu söz konusu geri kazanım tesislerine gönderilinceye kadar en az 6 aylık depolama kapasitesine sahip geçici depolama alanlarına kapalı ortamda aktarılacak olup nakil işlemleri 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı tehlikeli atık taşıma ve toplama araçları ile gerçekleştirilecektir. Baca tozu kesinlikle açıkta depolanmayacaktır. Tesis İçi Yolların Durumu 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inin e) bendi gereği tesis içi yollar bitümlü kaplama malzemeleri, beton veya benzeri malzemelerle kaplanacak, düzenli olarak süpürme makineleri ile temizlenecek veya toz bağlayan maddelerle muameleye tabi tutulacaktır. 234
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 6. maddesi gereği Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi ndeki yolların iyileştirilmesine yönelik olarak İzmir Valiliği nce hazırlanacak eylem planlarına uyulacaktır. Filtrelerin Boşaltılması 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inin f) bendi gereği toz biçimindeki emisyonu tutan filtrelerin boşaltılmasında toz emisyonunu önlemek için toz, kapalı sistemle boşaltılacak veya boşaltma sırasında nemlendirilecektir. Tehlikeli atık niteliğindeki atık filtre torbaları kapalı mekanlar içerisinde geçici olarak depolanacak olup 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı tehlikeli atık taşıma ve toplama araçları ile lisanslı geri kazanım ve bertaraf tesislerine gönderilecektir. Atık filtre torbaları kesinlikle açıkta depolanmayacaktır. Atık Gazlardaki Özel Toz Emisyonları, Gaz ve Buhar Emisyonları, Kanser Yapıcı Maddeler ve Aşırı Derecede Tehlikeli Maddeler Tesiste gerçekleştirilen üretimin sonucu olarak bazı özel toz emisyonları, gaz ve buhar emisyonları, kanser yapıcı maddeler ve aşırı derecede tehlikeli maddeler oluşabilmektedir. Tesisten kaynaklanması muhtemel söz konusu emisyonların kütlesel debileri ve emisyon konsatrasyonları önceki bölümlerde değerlendirilmiş ve 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan limit değerler ile karşılaştırılmıştır. 235
İşletme Aşamasında Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Tesisten kaynaklanması muhtemel kirletici emisyonlara ilişkin hava kirlenmesi katkı değerleri Tablo IV.7.8. de verilmiştir. Tablo IV.7.8. İşletme AşamasındaHava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Partiküler Madde (PM) 33,61 µg/m 3 7,87 µg/m 3 2,73 µg/m 3 0,46 µg/m 3 0,34 µg/m 3 Çöken Toz 43,92 14,91 6,57 0,85 0,66 mg/m 2 /gün mg/m 2 /gün mg/m 2 /gün mg/m 2 /gün mg/m 2 /gün Azot dioksit (NO2) 36,43 µg/m 3 9,73 µg/m 3 3,24 µg/m 3 0,75 µg/m 3 0,27 µg/m 3 Kükürt dioksit (SO2) 63,75 µg/m 3 17,03 µg/m 3 5,68 µg/m 3 1,31 µg/m 3 0,47 µg/m 3 Karbon monoksit (CO) 1.821,29 µg/m 3 486,47 µg/m 3 162,16 µg/m 3 37,46 µg/m 3 13,37 µg/m 3 Uçucu Organik Bileşik (VOC) 31,87 µg/m 3 8,51 µg/m 3 2,84 µg/m 3 0,66 µg/m 3 0,23 µg/m 3 Kurşun (Pb) 0,182 µg/m 3 0,049 µg/m 3 0,016 µg/m 3 0,004 µg/m 3 0,001 µg/m 3 Tesise ait hava kirlenmesine katkı değerleri, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 0.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan geçiş döneminde geçerli olacak sınır degerler ile hedef değerlere göre değerlendirilmiştir. Tesiste Olabilecek Kırma, Eleme, Sınıflandırma, Doldurma ve Boşaltma İşlemlerinin Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 i Kapsamında Değerlendirilmesi 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inin b) bendinin 2. fıkrası gereği çapı 5 mm ve daha büyük tane boyutlu maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme işlemlerinin sabit tesislerde ve kapalı alanlarda gerçekleştirilmesi durumunda buradan (Kamyonların malzeme boşalttığı ilk kırma ünitesi hariç) çıkan gazlarla atılan toz emisyonları aşağıda verilen sınır değerleri sağlayacaktır. Aynı ünitede çok sayıda baca varsa, bacaların atık gazlarının kütlesel debileri toplanarak değerlendirilecektir. Toz emisyonları sınır değerleri; 1,5 kg/saat veya altındaki emisyon debileri için 200 mg/nm 3, 1,5 kg/saat 2,5 kg/saat arası emisyon debileri için 150 mg/nm 3, 2,5 kg/saat veya üzerindeki emisyon debileri için 100 mg/nm 3 tür. 236
Çapı 5 milimetre ve daha büyük tane boyutlu maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme işlemleri; sabit tesislerde ve açık alanlarda gerçekleştirilecek olursa 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 2 sinin g) bendinde belirtilen esaslara göre işletme sahası içinde hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı aylık ortalama değer olarak 450 mg/m 2 /gün değerini aşmayacaktır. Oluşan toz emisyonunun, yukarıda yer alan sınır değerleri sağlaması esas olup bu amaçla, basınçlı pülverize su veya kimyasal toz bastırma sistemleri kurulması gibi gerekli tedbirler alınacak ve üretim süresince alınan tedbirlerin sürekliliği sağlanacaktır. Toz emisyonu su kullanılarak önlenecek olursa toz kaynağı olan ünitenin faaliyete geçmesi ile birlikte su püskürtme sistemi de eş zamanlı olarak devreye girecek ve üretim süresince çalıştırılacaktır. Kimyasal toz bastırma sistemi kullanılacak olursa bu maddeler insan ve çevre sağlığına toksik etki göstermeyecektir. Tane boyutu 1 mm veya daha fazla ve 5 mm den daha az olan olan maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma, öğütme işlemlerinin yapıldığı tesislerden kaynaklanan toz emisyonunun önlenmesi; kimyasal toz bastırma sistemi veya basınçlı pülverize su kullanılması ile de gerçekleştirilebilecektir. Bu durumda hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak toz kaynağından 3 m uzaklıkta toz konsantrasyonu saatlik ortalama değeri (PM 10) en fazla 3 mg/nm 3 değerini aşmayacaktır. Ayrıca 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 2 sinin g) bendinde belirtilen esaslara göre işletme sahası içinde hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı aylık ortalama değer olarak 450 mg/m 2 /gün değerini aşmayacaktır. Bu maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma, öğütme işlemlerinin kapalı alanlarda gerçekleştirilmesi durumunda baca ile atılan toz emisyonları 75 mg/nm 3 sınır değerini geçmeyecektir. Üretim süresince alınan tedbirlerin sürekliliği sağlanacak ve toz emisyonu su kullanılarak önlenecek ise toz kaynağı olan ünitenin faaliyete geçmesi ile birlikte su püskürtme sistemi de eş zamanlı olarak devreye girecek ve üretim süresince çalıştırılacaktır. Kimyasal toz bastırma sisteminde kullanılacak olursa bu maddeler insan ve çevre sağlığına toksik etki göstermeyecektir. 237
Çapı 1 milimetre den küçük tane boyutlu maddelerle üretim yapan (doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma, öğütme işlemleri) makineler, atmosfere kontrolsüz (kaçak) emisyon yayılımını engelleyecek şekilde kapalı mekanlarda çalıştırılacaktır. Bu tesislerden kaynaklanan tozlar toplanıp toz ayırma sisteminden geçirilecektir. Bu tesislerden baca ile atılan toz emisyonu 75 mg/nm 3 sınır değerini geçmeyecektir. Bu boyutta toz emisyonu yayan maddelerin şayet üst yüzeydeki nem oranı en az % 10 olacak şekilde tesis donatılmamışsa, çapı 1 milimetre den küçük öğütülmüş ve tozlu maddelerin taşınması kapalı sistemlerle yapılacak ve kapalı alanlarda depolanacaktır. Boşaltma ve paketleme tesislerinde toz emisyonlarına karşı tedbir alınacaktır. Tesisin Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 5 i Kapsamında Yer Alıyor İse Burada Belirtilen Hususlar İle İlgili Açıklamaların ve Değerlendirmelerin Yapılması 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 5 inin F) maddesinin 2. bendi gereği tesiste aşağıda belirtilen esaslara uyulacaktır. Bütün işletme şartlarında (doldurma, boşaltma, karıştırma ve kükürt alma işlemleri ve benzeri) atık gazlar toplanacak ve bir toz ayırma tesisine gönderilecektir. Atık gazların toz emisyonu 25 mg/nm 3 sınır değerini aşmayacaktır. Karbon monoksit (CO) emisyonu değerlendirilecek, yakılacak veya % 90 ve üzerinde bir yanma verimi ile yakılamıyorsa 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 üne göre atmosfere atılacaktır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 inde verilen ilgili esaslara uyulacaktır. Demir çelik ve/veya demirdışı vb. hurda malzeme mümkün olduğunca kapalı hurda sahalarında depolanacak olup toz emisyonlarına karşı gereken tedbirler (Toz Toplama Ünitesi) alınacaktır. Bu kapsamda 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 1 ve Ek 2 sinde partiküler madde (PM) ve çöken toz için verilen sınır değerler sağlanacaktır. Çelik üreten tesisler ile ilgili teknoloji ve toz emisyonların azaltılmasıyla ilgili çalışmalarda yayımlanan ilgili Türk Standartlarına ve mevcut en iyi tekniklere uyulacaktır. 238
Tesisin Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 ü Kapsamında Değerlendirilmesi 1- Baca Yüksekliği Tesiste bulunacak bacaların yükseklikleri 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 ünün 3.1. bendi kapsamında partiküler madde (PM), hidrojen klorür (HCl), hidrojen florür (HF), karbon monooksit (CO), kükürt dioksit (SO 2), azot dioksit (NO 2), arsenik (As), kadmiyum (Cd), bakır (Cu), civa (Hg), nikel (Ni), kurşun (Pb), çinko (Zn), benzopiren ve toplam organik bileşik (TOC) parametreleri göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Her bir bacanın; Çapı 7,2 m Bu bacadan bırakılacak atık gazın sıcaklığı 80 C Nemsiz durumdaki atık baca gazının normal şartlardaki hacimsel debisi 2.586.000 Nm 3 /saat Her bir bacadan atmosfere verilecek kirletici emisyonların kütlesel debileri; Partiküler madde (PM) için 64,65 kg/saat Hidrojen florür (HF) için 0,6036 kg/saat Hidrojen klorür (HCl) için 1,3356 kg/saat Karbon monooksit (CO) için 2.568,4932 kg/saat Kükürt dioksit (SO 2) için 89,8973 kg/saat Azot oksit (NO x) için 51,3699 kg/saat Arsenik (As) için 0,0005 kg/saat Kadmiyum (Cd) için 0,0010 kg/saat Bakır (Cu) için 0,0077 kg/saat Civa (Hg) için 0,0001 kg/saat Nikel (Ni) için 0,0010 kg/saat Kurşun (Pb) için 0,2568 kg/saat Çinko (Zn) için 2,8253 kg/saat Benzopiren için 0,0044 kg/saat Toplam Organik Bileşik (TOC) için 44.9487 kg/saat tir. 239
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında baca yüksekliğinin belirlenmesinde kullanılan faktörler Ek 12 de verilen Modelleme Raporu nda verilmiştir. Baca yüksekliğinin hesaplanmasında en büyük Q/S değerine sahip olması sebebiyle parttiküler madde (PM) emisyonu dikkate alınmıştır.03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yer alan abak kullanılarak baca yüksekliği 30 m olarak bulunmuştur (Ek 12). Abak kullanılarak belirlenen baca yüksekliği (H ) 30 m dir. 10H (300 m) yarıçapındaki engebeli arazinin tesis zemininden ortalama yüksekliği veya imar planına göre tespit edilmiş azami bina yüksekliklerinin 10H yarıçapındaki bölge içindeki tesis zeminine göre yükseklik ortalaması 10 (J ) m kabul edilmiştir. J /H (10/30) 0,3 olarak hesap edilmiş olup aşağıdaki şekil yardımı ile J/J değeri 1 olarak bulunmuştur. Buradan J değeri 10 olarak hesap edilmiştir. Bu durumda düzeltilmiş baca yükseliği; H = H + J = 30 m + 10 = 40 m olarak bulunur. Çelikhane binasının yerden yüksekliği 40 m olacaktır. Bu kapsamda bölgenin kirlilik yükü ve en yüksek binanın yerden yüksekliği dikkate alınarak baca yüksekliği 55 m olarak seçilmiştir. Sonuç olarak faaliyet sahibi 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 ünün b) bendinde yer alan hususlara riayet edecektir. 2- Baca Gazı Hızları kullanılmıştır. Atık gazın bacadan çıkış hızı hesap edilmiş olup bu kapsamda aşağıdaki formüller 3 Gerçek Baca Gazı Debisi (m /saat) Baca Gazı Hızı = Baca Kesit Alanı (m 2 ) x 3.600 sn/saat 2 2 π x Baca Çapı Baca Kesit Alanı (m )= 4 2 2 π x (7,2 m) Baca Kesit Alanı (m ) = 4 Baca Kesit Alanı = 40,72 m 2 3 2.000.000 m /saat Baca Gazı Hızı = 40,72 m 2 x 3.600 sn/saat Baca Gazı Hızı = 14 m/sn 240
Dolayısı ile 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 ünün a) bendinde yer alan şartlar sağlanmıştır. Tesisin Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 2 si Kapsamında Değerlendirilmesi Tesisten kaynaklanacak emisyonlar aşağıdaki tabloda verilmiş olup 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 2 sinde verilen sınır değerler ile karşılaştırılmıştır (Tablo IV.7.9.). Tablo IV.7.9.Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler ve Emiyonların Kütlesel Debileri Emisyonlar Kütlesel Debi Normal İşletme Şartlarında ve Haftalık İş Günlerindeki İşletme Saatleri İçin Kütlesel Debiler Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden Toz 129,30 kg/saat 10 kg/saat 1 kg/saat Kurşun (Pb) 0,5137 kg/saat 0,5 kg/saat 0,05 kg/saat Kadmiyum (Cd) 0,0021 kg/saat 0,01 kg/saat 0,001 kg/saat Talyum (Tl) - 0,01 kg/saat 0,001 kg/saat Klor (Cl) - 20 kg/saat 2 kg/saat Hidrojen klorür (HCl )ve Gaz Halde İnorganik Klorür 2,6712 kg/saat 20 kg/saat 2 kg/saat Bileşikleri Hidrojen florür (HF) ve Gaz Halde İnorganik Florür 1,2072 kg/saat 2 kg/saat 0,2 kg/saat Bileşikleri Hidrojen sülfür (H2S) - 4 kg/saat 0,4 kg/saat Karbon monoksit (CO) 5.136,9863 500 kg/saat 50 kg/saat kg/saat Kükürt dioksit (SO2) 179,7945 kg/saat 60 kg/saat 6 kg/saat Azot dioksit [NOx (NO2 Cinsinden)] 102,7397 kg/saat 40 kg/saat 4 kg/saat Toplam Uçucu Organik Bileşikler 89,8973 kg/saat 30 kg/saat 3 kg/saat Tablo IV.7.9. dan da görülebileceği üzere partiküler madde (PM), azot dioksit (NO 2), kükürt dioksit (SO 2), karbon monoksit (CO), toplam uçucu organik bileşik (TOC) ve kurşun (Pb) emisyonu için hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesap edilmesi dolayısı ile bir hava kalitesi dağılım modelleme çalışmasının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda yukarıda bahsi geçen tüm kirletici emisyonlar için hava kalitesi dağılım modelleme çalışması gerçekleştirilmiş ve hava kirlenmesine katkı değerleri hesap edilmiştir. 241
Tesiste Oluşabilecek Hesaplanan Emisyon Miktarlarının (kg/saat) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 2 sinde Belirtilen Sınır Değerleri Aşmışsa Modelleme Yapılması Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Çalışmasında Kullanılan Yöntem Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması ile tesisten kaynaklanacak kirletici emisyonların etki alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin neden olacağı muhtemel yer seviyesi konsantrasyonları incelenmiştir. Yayılım hesapları ISC3 (Industrial Source Complex) modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 4 üne göre tespit edilmiş baca yüksekliklerinin 50 (elli) katı yarı çapa sahip alan tesis etki alanıdır. En yüksek baca yükseliği 55 m olup bu doğrultuda tesis etki alanı 2.750 m lik yarıçapa sahip bir alan olmalıdır. Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması için daha da emniyetli tarafta kalınarak 9 km x 9 km lik bir alıcı ortam tanımlanmıştır. Bu alan 250 m x 250 m boyutlarında alıcı ortam elemanlarına ayrılmıştır. Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması ile kirletici emisyonlar için her bir alıcı ortam elemanının köşe noktalarında oluşan yer seviyesi konsantrasyonları (YSK), bir yıllık modelleme süresi için saatlik, 8 saatlik, günlük, aylık ve yıllık olarak hesaplanmıştır. Modelleme çalışmasına ait detaylı bilgi Ek 12 de yer alan Hava Kalitesi Modelleme Çalışması nda yer almaktadır. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Çalışmasında Kullanılan Alıcı Ortam Sistemi Bu çalışma için alıcı ortam olarak tanımlanan dörtgen alan, tesis merkezde yer almak üzere seçilmiştir. Ağ sistemi, Doğu-Batı ve Kuzey-Güney yönünde bir alan içerisinde 250 m x 250 m lik 1.369 adet alıcı ortam noktasını kapsamaktadır. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Çalışmasında Kullanılan Meteorolojik Veri Seti Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışmasında Aliağa Meteoroloji İstasyonu na ait 2011 yılı saatlik sıcaklık, saatlik rüzgar hızı ve yönü, Dikili Meteoroloji İstasyonu na ait saatlik bulut kapalılık ve bulut taban yüksekliği ile İzmir Meteoroloji İstasyonu na ait 2011 yılı sabah ve öğle karışma yüksekliği verileri kullanılmıştır. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Çalışmasında Kullanılan Kaynak Parametreleri ISC3 modelinde partiküler madde (PM) için değişik parçacık çaplarına sahip sınıflar belirlenmiş, bunlara ait değişik terminal hız ve yerden yansıma katsayıları kullanılarak hesaplamalar gerçekleştirilmiştir. Aşağıdaki tabloda tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ilişkin olarak model girdisi olarak kullanılan veri seti özetlenmiştir. 242
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Sınır Değerlerine Göre Değerlendirme Partiküler Madde (PM) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait KVD değeri (1,83 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (100 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak partiküler madde (PM) emisyonlarına ait UVD değeri (0,43 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan partiküler madde (PM) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (60 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Çöken Toz Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait KVD değeri (5,72 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (390 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak çöken toz emisyonlarına ait UVD değeri (0,85 mg/m 2 /gün), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan çöken toz emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (210 mg/m 2 /gün) sağlamaktadır. Azot dioksit (NO 2) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait KVD değeri (2,20 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan azot dioksit (NO 2) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (300 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait UVD değeri (0,34 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan azot dioksit (NO 2) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (60 µg/m 3 ) sağlamaktadır. 243
Kükürt dioksit (SO 2) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kükürt dioksit (SO 2) emisyonlarına ait saatlik değer (45,50 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan kükürt dioksit (SO 2) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm saatlik değerleri (900 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kükürt dioksit (SO 2) emisyonlarına ait KVD değeri (3,86 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan kükürt dioksit (SO 2) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (250 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kükürt dioksit (SO 2) emisyonlarına ait UVD değeri (0,60 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan kükürt dioksit (SO 2) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (150 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Karbon monoksit (CO) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak karbon monoksit (CO) emisyonlarına ait KVD değeri (110,19 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan karbon monoksit (CO) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (10.000 µg/m 3 ) sağlamaktadır. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak karbon monoksit (CO) emisyonlarına ait UVD değeri (17,09 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan karbon monoksit (CO) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (10.000 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Uçucu Organik Bileşik (VOC) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak uçucu organik bileşik (VOC) emisyonlarına ait saatlik değer (22,75 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan uçucu organik bileşik (VOC) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm saatlik değerleri (280 µg/m 3 ) sağlamaktadır. 244
İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak uçucu organik bileşik (VOC) emisyonlarına ait KVD değeri (1,93 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan uçucu organik bileşik (VOC) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm KVS değerlerini (70 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Kurşun (Pb) Emisyonları İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kurşun (Pb) emisyonlarına ait UVD değeri (0,002 µg/m 3 ), 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan kurşun (Pb) emisyonları için 2014 yılına kadar geçerli olacak tüm UVS değerlerini (1 µg/m 3 ) sağlamaktadır. Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Sınır Değerlerine Göre Değerlendirme Partiküler Madde (PM) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında günlük partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 50 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 35 defadan fazla aşılamaz. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak günlük partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (1,83 µg/m 3 ) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 40 µg/m 3 olup inşaat aşamasında tesisten kaynaklanacak yıllık partiküler madde (PM) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (0,43 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. Azot dioksit (NO 2) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında saatlik azot dioksit (NO 2) emisyonları için 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 200 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 18 defadan fazla aşılamaz. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak saatlik azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (26,00 µg/m 3 ) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 245
06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık azot dioksit (NO 2) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 40 µg/m 3 olup işletme aşamasında tesisten kaynaklanacak yıllık azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (0,34 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. Kükürt dioksit (SO 2) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında saatlik partiküler madde (PM) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 350 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 24 defadan fazla aşılamaz. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak saatlik azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (45,50 µg/m 3 ) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında günlük kükürt dioksit (SO 2) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak sınır değer 125 µg/m 3 olup söz konusu sınır değer bir yılda 3 defadan fazla aşılamaz. İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak günlük kükürt dioksit (SO 2) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değerlerinden de (3,86 µg/m 3 ) anlaşılacağı üzere etki alanında söz konusu sınır değer bir yılda hiç aşılmamakta olup Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık kükürt dioksit (SO 2) emisyonları için 01.01.2014 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 20 µg/m 3 olup işletme aşamasında tesisten kaynaklanacak yıllık kükürt dioksit (SO 2) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (0,60 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. Karbon monoksit (CO) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında 8 saatlik karbon monoksit (CO) emisyonları için 01.01.2017 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 10.000 µg/m 3 olup işletme aşamasında tesisten kaynaklanacak 8 saatlik karbon monoksit (CO) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (303,24 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. 246
Kurşun (Pb) Emisyonları 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında yıllık kurşun (Pb) emisyonları için 01.01.2019 tarihinden itibaren geçerli olacak hedef değer 0,5 µg/m 3 olup işletme aşamasında tesisten kaynaklanacak yıllık kurşun (Pb) emisyonlarına ait hava kirlenmesine katkı değeri (0,002 µg/m 3 ) söz konusu sınır değerden düşüktür. Dolayısı ile Yönetmelik şartları sağlanmaktadır. Kümülatif Değerlendirme Etki alanı içerisinde birden fazla tesis yer alması ve böyle bir durumda kümülatif değerlendirmenin yapılabilmesi için iki farklı yöntem bulunmaktadır. Bunlardan ilki etki alanında yer alan tüm tesislere ait noktasal ve alansal emisyon kaynaklarına ait bilgilerin temin edilerek kümülatif bir hava kalitesi dağılım modellemesi çalışmasının yapılmasıdır. Diğeri ise özellikle etki alanındaki tüm tesislere ait emisyon kaynaklarına ait bilgilerin temin edilmesinde güçlük çekilmesi durumunda mevcut hava kalitesinin ölçülerek toplam kirlenme değerinin hesap edilmesidir. Toplam kirlenme değerinin hesap edilmesine ilişkin esaslar 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer almaktadır. Hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması kapsamında seçilen etki alanının Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi içerisinde kalması, etki alanında çok fazla sayıda emisyon kaynağının yer alması ve bir çok tesise ait emisyon kaynaklarına ilişkin bilgilerin temin edilemeyecek olması sebebiyle 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde usul ve esasları tanımlanan toplam kirlenme değerine göre kümülatif değerlendirme yapılmıştır. AEM Çevre Laboratuarı Analiz Tic. A.Ş. tarafından 10.05.2011-07.08.2011 tarihleri arasında partiküler madde (PM), Ekolab Çevre Analiz Sağlık Hizmet ve ve Teknolojileri Ltd. Şti. tarafından 17.06.2011-17.09.2011 tarihleri arasında partiküler madde (PM), AEM Çevre Laboratuarı Analiz Tic. A.Ş. tarafından 09.05.2011-09.08.2011 ve 14.06.2011-14.09.02011 tarihleri arasında çöken toz, Gradko International Ltd. Şti. tarafından 09.05.2011-09.08.2011 ve 14.06.2011-14.09.2011 tarihleri arasında azot dioksit (NO 2) ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Söz konusu ölçüm sonuçları Tablo IV.7.10. da özetlenmiştir. 247
Tablo IV.7.10.Ölçüm Sonuçları Çelikhane ÇED Raporu Parametre KVD UVD Partiküler Madde 63,41 µg/m 3 58,40 µg/m 3 Çöken Toz 1. Dönem 2. Dönem 3. Dönem Tüm Dönemler 1. Nokta 201,31 mg/m 2 /gün 180,07 mg/m 2 /gün 196,63 mg/m 2 /gün 192,67mg/m 2 /gün 2. Nokta 106,97 mg/m 2 /gün 95,02 mg/m 2 /gün 89,82 mg/m 2 /gün 97,27 mg/m 2 /gün 3. Nokta 120,94 mg/m 2 /gün 119,81 mg/m 2 /gün 110,80 mg/m 2 /gün 117,18 mg/m 2 /gün 4. Nokta 137,07 mg/m 2 /gün 154,84 mg/m 2 /gün 150,85 mg/m 2 /gün 147,59 mg/m 2 /gün Azot dioksit (NO2) 125,79 µg/m 3 31,30 µg/m 3 Not: En yüksek ölçüm sonucu değerleri kalın karekter ile gösterilmiştir. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında toplam kirlenme değerini (TKD) bulmak amacıyla yukarıda yer alan ve ölçüm sonucu bulunan UVD değerleri ile hava kalitesi dağılım modellemesi çalışması sonucu elde edilen uzun vadeli hava kirlenmesi katkı değerleri (HKKD) toplanarak 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan UVS değerleri ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan hedef değerler ile kıyaslanmıştır (Tablo IV.7.11.). TKD = HKKD + UVD Tablo IV.7.11.İşletme AşamasındaToplam Kirlenme Değerleri UVS (2014 e Hedef Değer Parametre UVD HKKD TKD kadar) (2019 dan itibaren) Partiküler Madde (PM) 58,40 µg/m 3 0,43 µg/m 3 58,83 µg/m 3 60 µg/m 3 40 µg/m 3 192,67 0,85 193,52 Çöken Toz mg/m 2 /gün mg/m 2 /gün mg/m 2 210 mg/m /gün 2 /gün - Azot dioksit (NO2) 31,30 µg/m 3 0,34 µg/m 3 31,64 µg/m 3 60 µg/m 3 40 µg/m 3 Tesisin faaliyete geçmesi ile birlikte görülmesi muhtemel partiküler made (PM), çöken toz ve azot dioksit (NO 2) emisyonlarına ait toplam kirlenme değerleri 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan ve 2014 yılına kadar geçerli olacak geçiş dönemine ait sınır değerlerin altında kalmaktadır. Toplam kirlenme değerlerine ilişkin kıyaslama yapılırken Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi ndeki mevcut durumunda söz konusu yıllarda herhangi bir iyileşme olmayacağı varsayılmıştır. Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi nde yer alan mevcut tesislerinin bir çoğunun halen emisyon izninin olmadığı bilinmektedir. Özellikle önümüzdeki bir kaç yıl içerisinde söz konusu tesislerin emisyon izni alması ile Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi nde mevcut hava kalitesinin daha da iyileşeceği düşünülmektedir. 248
Ayrıca 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin Ek 5 F) maddesi gereği çelikhaneler için atık gazlardaki sınır değer 01.01.2012 tarihinden itibaren 50 mg/nm 3 ten 25 mg/nm 3 e düşmüş olup, aynı Yönetmeliğin Tablo 2.2. si gereği özellikle partiküler madde (PM) ve çöken toz emisyonları için hava kalitesi değerleri de kademeli olarak azaltılacaktır. Dolayısı ile söz konusu sınır değerler uygulanmaya başladıkça bir çok çelikhanenin bulunduğu Aliağa Nemrut Sanayi Bölgesi ndeki mevcut hava kalitesinde iyileşme olacağı ve yukarıda hesap edilen toplam kirlenme değerlerinin daha iyi olacağı aşikardır. Meteorolojik Açıdan Kötü Durum Meteorolojik açıdan kötü durumda tesisten kaynaklanacak kirletici emisyonlara ait hava kirlenmesine katkı değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Meteorolojik açıdan kötü durum senaryosu oluşturulurken normal meteorolojik koşullar altında en yüksek konsantrasyonların görüldüğü tarihte rüzgar hızının 0,1 m/sn olduğu, 24 saaat boyunca F kararlılık durumunun görüldüğü ve karışma yüksekliğinin de 100 m olduğu ve bu durumun 7 gün boyunca sürekli devam ettiği kabul edilmiştir (Tablo IV.7.12.). Tablo IV.7.12.Meteorolojik Açıdan Kötü Durumda Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Partiküler Madde (PM) 45,84 µg/m 3 12,24 µg/m 3 4,08 µg/m 3 Çöken Toz 151,92 mg/m 2 /gün 23,28 mg/m 2 /gün 8,97 mg/m 2 /gün Azot dioksit (NO2) 38,61 µg/m 3 12,14 µg/m 3 4,05 µg/m 3 Kükürt dioksit (SO2) 67,57 µg/m 3 21,25 µg/m 3 7,08 µg/m 3 Karbon monoksit (CO) 1.930,45 µg/m 3 607,17 µg/m 3 202,39 µg/m 3 Uçucu Organik Bileşik (VOC) 33,78 µg/m 3 10,63 µg/m 3 3,54 µg/m 3 Kurşun (Pb) 0,193 µg/m 3 0,061 µg/m 3 0,020 µg/m 3 Meteorolojik açıdan kötü durumda faaliyet sahibi, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan sınır değerleri sağlamak amacıyla 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 6. maddesindeki önlemleri alacağını taahhüt eder. Ayrıca çevre mevzuatları uyarınca getirilecek diğer tüm önlemlere de faaliyet sahibi riayet edecektir. En Yakın Yerleşim Yerlerinde Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri İşletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kirletici emisyonlara ait en yakın yerleşim yerlerinde görülmesi muhtemel hava kirlenmesine katkı değerleri aşağıdaki tablolarda verilmiştir: 249
Tablo IV.7.13.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Partiküler Madde (PM) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 7,82 µg/m 3 3,08 µg/m 3 1,15 µg/m 3 0,47 µg/m 3 0,33 µg/m 3 Şehitkemal 7,27 µg/m 3 3,01 µg/m 3 1,03 µg/m 3 0,33 µg/m 3 0,20 µg/m 3 Samurlu 10,22 µg/m 3 2,94 µg/m 3 1,15 µg/m 3 0,12 µg/m 3 0,10 µg/m 3 Horozgediği 8,32 µg/m 3 1,95 µg/m 3 0,84 µg/m 3 0,17 µg/m 3 0,13 µg/m 3 Çakmaklı 6,99 µg/m 3 1,88 µg/m 3 0,65 µg/m 3 0,06 µg/m 3 0,04 µg/m 3 TabloIV.7.14.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Çöken Toz Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 15,84 mg/m 2 /gün 6,99 mg/m 2 /gün 2,65 mg/m 2 /gün 0,75 mg/m 2 /gün 0,51 mg/m 2 /gün Şehitkemal 13,20 mg/m 2 /gün 4,26 mg/m 2 /gün 1,57 mg/m 2 /gün 0,42 mg/m 2 /gün 0,26 mg/m 2 /gün Samurlu 11,04 mg/m 2 /gün 2,73 mg/m 2 /gün 1,02 mg/m 2 /gün 0,09 mg/m 2 /gün 0,09 mg/m 2 /gün Horozgediği 21,36 mg/m 2 /gün 3,90 mg/m 2 /gün 2,05 mg/m 2 /gün 0,35 mg/m 2 /gün 0,23 mg/m 2 /gün Çakmaklı 6,24 mg/m 2 /gün 1,65 mg/m 2 /gün 0,65 mg/m 2 /gün 0,06 mg/m 2 /gün 0,04 mg/m 2 /gün Tablo IV.7.15.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Azot Dioksit (NO2) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 7,77 µg/m 3 2,72 µg/m 3 0,98 µg/m 3 0,51 µg/m 3 0,26 µg/m 3 Şehitkemal 6,37 µg/m 3 2,51 µg/m 3 0,94 µg/m 3 0,30 µg/m 3 0,16 µg/m 3 Samurlu 13,25 µg/m 3 3,14 µg/m 3 1,05 µg/m 3 0,30 µg/m 3 0,08 µg/m 3 Horozgediği 7,40 µg/m 3 2,41 µg/m 3 0,81 µg/m 3 0,18 µg/m 3 0,10 µg/m 3 Çakmaklı 9,28 µg/m 3 1,88 µg/m 3 0,75 µg/m 3 0,09 µg/m 3 0,04 µg/m 3 Tablo IV.7.16.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Kükürt Dioksit (SO2) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 13,60 µg/m 3 4,76 µg/m 3 1,72 µg/m 3 0,90 µg/m 3 0,46 µg/m 3 Şehitkemal 11,15 µg/m 3 4,39 µg/m 3 1,64 µg/m 3 0,53 µg/m 3 0,28 µg/m 3 Samurlu 23,19 µg/m 3 5,49 µg/m 3 1,83 µg/m 3 0,52 µg/m 3 0,14 µg/m 3 Horozgediği 12,94 µg/m 3 4,21 µg/m 3 1,41 µg/m 3 0,32 µg/m 3 0,18 µg/m 3 Çakmaklı 16,24 µg/m 3 3,28 µg/m 3 1,31 µg/m 3 0,16 µg/m 3 0,06 µg/m 3 Tablo IV.7.17.İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Karbon Monoksit (CO) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 388,51 µg/m 3 136,13 µg/m 3 49,00 µg/m 3 25,61 µg/m 3 13,06 µg/m 3 Şehitkemal 318,66 µg/m 3 125,38 µg/m 3 46,84 µg/m 3 15,13 µg/m 3 8,06 µg/m 3 Samurlu 662,70 µg/m 3 156,97 µg/m 3 52,32 µg/m 3 14,76 µg/m 3 4,03 µg/m 3 Horozgediği 369,85 µg/m 3 120,35 µg/m 3 40,32 µg/m 3 9,17 µg/m 3 5,12 µg/m 3 Çakmaklı 463,91 µg/m 3 93,78 µg/m 3 37,56 µg/m 3 4,49 µg/m 3 1,77 µg/m 3 Tablo IV.7.18. İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Uçucu Organik Bileşik (VOC) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 6,80 µg/m 3 2,38 µg/m 3 0,86 µg/m 3 0,45 µg/m 3 0,23 µg/m 3 Şehitkemal 5,58 µg/m 3 2,19 µg/m 3 0,82 µg/m 3 0,26 µg/m 3 0,14 µg/m 3 Samurlu 11,60 µg/m 3 2,75 µg/m 3 0,92 µg/m 3 0,26 µg/m 3 0,07 µg/m 3 Horozgediği 6,47 µg/m 3 2,11 µg/m 3 0,71 µg/m 3 0,16 µg/m 3 0,09 µg/m 3 Çakmaklı 8,12 µg/m 3 1,64 µg/m 3 0,66 µg/m 3 0,08 µg/m 3 0,03 µg/m 3 Tablo IV.7.19. İşletme Aşamasında En Yakın Yerleşim Yerlerinde Kurşun (Pb) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri Parametre Saatlik 8 Saatlik Günlük Aylık Yıllık Bozköy 0,0388 µg/m 3 0,0136 µg/m 3 0,0049 µg/m 3 0,0026 µg/m 3 0,0013 µg/m 3 Şehitkemal 0,0319 µg/m 3 0,0125 µg/m 3 0,0047 µg/m 3 0,0015 µg/m 3 0,0008 µg/m 3 Samurlu 0,0663 µg/m 3 0,0157 µg/m 3 0,0052 µg/m 3 0,0015 µg/m 3 0,0004 µg/m 3 Horozgediği 0,0370 µg/m 3 0,0120 µg/m 3 0,0040 µg/m 3 0,0009 µg/m 3 0,0005 µg/m 3 Çakmaklı 0,0464 µg/m 3 0,0094 µg/m 3 0,0038 µg/m 3 0,0005 µg/m 3 0,0002 µg/m 3 250
Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere işletme aşamasında kirletici emisyonlardan en fazla etkilenecek yerleşim yeri Bozköy dür. Yine de işletme aşamasında tesisten kaynaklanacak kirletici emisyonlara ait en yakın yerleşim yerlerinde görülmesi muhtemel tüm hava kirlenmesine katkı değerleri 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik te yer alan sınır değerlerin üzerine çıkmamaktadır. Ayrıca proje kapsamında 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ile 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete ve 14.04.2010 tarih ve 27552 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Bunun yanında 21.11.2008 tarih ve 27061 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, 22.10.2009 tarih ve 27384 sayılı Resmi Gazete ile 12.11.2010 tarih ve 27757 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Denetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacak ve 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete, 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete ve 25.04.2010 tarih ve 27562 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda gerekli izinler alınacaktır. 251
IV.8. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının Gösterilmesi, Gaz ve Toz Tutma Yöntemlerinin Açıklanması Çelikhane Projesi kapsamında işletme aşamasına ait emisyon kaynakları (E.K.) Şekil IV.8.1. de iş akış şeması üzerinde numaralandırılarak gösterilmektedir. Şekil IV.8.1. Proses Akım Şemasında Emisyon Kaynaklarının Gösterimi Oluşabilecek emisyonlar için alınan emisyon önleyici tedbirler ise Tablo IV.8.1. de yer almaktadır. Ayrıca Bölüm IV.7. de arıtma sistemlerine ilişkin bilgiler verilmiştir. Tesisin inşaat ve işletme aşamalarına ait Duru Çevre Teknolojileri ve Laboratuvar Hizmetleri Müh. Müş. İnş. Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Ek 12 de verilmektedir. Ayrıca: projenin inşaat. aşamasında ve işletme faaliyete geçtikten sonra, 03.07.2009 tarihli ve 27277 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) ve 16.06.2012 tarihli ve 28325 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik te belirtilen tüm hükümlere uyulacaktır. 252