Türkiye Sermaye Piyasasının Gelişimi ve Küresel Tehditler Mart 2011 Doğuş Üniversitesi
İçindekiler 1 Sermaye Piyasası Kurumları 2 Türkiye Sermaye Piyasası 3 Hisse Senedi Yatırımcı Profili 4 Küresel Gelişmeler, Beklentiler 5 Türkiye de Gündem 6 2
Sermaye Piyasası Kurumları Sermaye Piyasası Kurulu TSPAKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası İstanbul Altın Borsası Banka & Aracı Kurumlar Halka Açık Şirketler Kote Şirketler Derecelendirme Şirketleri Portföy Yön. Şirketleri Takasbank Merkezi Kayıt Kuruluşu 3
Kısaca TSPAKB Nisan 2001 de faaliyete geçmiştir. Özdüzenleyici bir meslek kuruluşudur. Birliğin halen 103 ü aracı kurum, 1 i vadeli işlemler aracılık şirketi ve 40 ı banka olmak üzere toplam 144 üyesi vardır. Fonksiyonları: Üye faaliyetlerini düzenlemek-denetlemek, Piyasada çalışanlara lisans vermek ve sicillerini takip etmek, Eğitim vermek, Araştırmalar yapmak, Yurtdışı kuruluşlarla işbirliği yapmak. 4
Aracı Kuruluşlar YATIRIMCILAR GİRİŞİMCİLER Sermaye Piyasası Yatırımlar Orta - Uzun Vadeli Fonlar Getiri Hisse Senedi Bono-Tahvil ARACI KURULUŞLAR 4
Aracı Kuruluşların Faaliyetleri 1 Alım Satıma Aracılık 2 1 Repo-Ters Repo İşlemleri 3 4 5 Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Halka Arza Aracılık Portföy Yönetimi 6 Yatırım Danışmanlığı 7 Kredili Men. Kıy., Açığa Satış ve Men. Kıy. Ödünç Alma ve Verme İşlemleri 6
TÜRKİYE SERMAYE PİYASASI 4
İMKB-100 Endeksi ve İşlem Hacmi 8
Piyasa Değeri İMKB Piyasa Değeri (Myr. $) 308 290 236 281 163 164 120 98 69 69 47 34 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011/02 Kaynak: İMKB Piyasa Değeri Sıralaması (2010) Filipinler Varşova Kolombiya Tel Aviv Osaka Tayland Oslo Børs İMKB Şili S. Arab. Endonezya Malezya Meksika Singapur Tayvan JSE MICEX OMX Nordic G. Kore İspanya İsviçre Şenzhen Deutsche Avustralya Brezilya Hindistan Bombay TSX H. Kong Şanghay Euronext Londra Tokyo Nasdaq OMX NYSE Kaynak: İMKB, WFE 308 0 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,613 3,828 3,889 13,394 İMKB nin piyasa değeri, 2007 yılının ardından 2010 yılında kendi rekorunu kırmıştır. 2010 sonunda İMKB, piyasa değeri açısından dünyada 28. sırada yer almıştır. 9
Menkul Kıymet Sayısı İMKB'de İşlem Gören Menkul Kıymet Sayısı Varant 26 Borsa Yatırım Fonu Şirket 22 12 12 6 8 9 10 2 338 342 315 316 319 317 310 315 304 297 288 285 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010/02 Kaynak: İMKB İşlem Gören menkul Kıymet Sayısı (2010) MICEX Philippines Amman Athens Luxemb. Swiss Istanbul Tehran Brazil JSE Indonesia Mexico Thailand Warsaw Tel Aviv Deutsche OMX Nordic Singapore Taiwan Shanghai Malaysia Euronext Shenzhen Osaka H. Kong NSE India S. Korea Australia Tokyo NYSE Nasdaq OMX London Spain TSX Bombay Kaynak: İMKB, WFE 338 0 500 1,000 1,500 2,000 2,500 3,000 3,345 3,741 5,034 Halka Arz Seferberliği nin katkısıyla, 2010 yılında toplam 25 şirket İMKB de işlem görmeye başlamıştır. 2010 yılında İMKB, işlem gören şirket sayısı sıralamasında dünyada 29. sırada yer almıştır. 10
Hisse Senedi İşlem Hacmi İMKB Hisse Senedi İşlem Hacmi (Milyar $) 426 301 316 261 230 182 202 148 80 71 100 93 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010/02 Kaynak: İMKB Dünya Hisse Senedi İşlem Hacmi (2010) Atina Viyana Şili Varşova Tel Aviv Endonezya Malezya Meksika Osaka S. Arab. Tayland Bombay Oslo Børs Singapur JSE MICEX İMKB OMX Nordic İsviçre Hindistan Brezilya Tayvan Avustralya İspanya TSX H. Kong G. Kore Deutsche Euronext Londra Şenzhen Tokyo Şanghay Nasdaq OMX NYSE Kaynak: İMKB, WFE 426 0 1,000 2,000 3,000 4,000 4,496 12,659 17,796 Hisse senedi işlem hacmi 2010 yılında %35 artarak 426 milyar $ a çıkmıştır. 2010 yılında İMKB hisse senedi işlem hacmi sıralamasında dünyada 19. sırada yer almıştır. 11
Türev Ürünler VOB İşlem Hacmi 2 2 12 7 İşlem Hacmi (Myr. $) Kontrat Sayısı (Mn. Adet) 93 25 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011/02 Kaynak: VOB 54 163 79 218 64 288 49 11 Türev Borsalar Sıralaması (2009-Milyon Kontrat) Varşova MICEX-Rusya Tokyo Borsası Tokyo EB NCDEX- Hind. Montreal Bor. İtalya Tür. Bor. Meksika Tür. Bor. ROFEX-Arjantin Singapur Tel Aviv VOB Avustralya Tokyo Fin. Bor. MEFF-İspanya Hong Kong Londra Metal Bor. Tayvan Tür. Bor. Boston Ops. Bor. Osaka JSE Zhengzhou EB-Çin ICE MCX-Hindistan Dalian EB-Çin Şanghay Tür. Bor. RTS-Rusya Nasdaq OMX NSE-Hindistan BM&F Bovespa Chicago Ops. Bor. NYSE Euronext CME Eurex Kore Borsası Kaynak: FIA, VOB 79 0 200 400 600 800 1,000 2005 yılında kurulan VOB çok hızlı gelişmiştir. 2009 yılında VOB, işlem gören kontrat sayısı açısından dünyada 24. sırada yer almıştır. 1,730 2,590 2,647 3,103 12
Kesin Alım-Satım ve Repo Kesin Alım-Satım İşlem Hacmi (Milyar $) Repo-Ters Repo İşlem Hacmi (Milyar $) 1,521 4,556 71 1,450 Aracı Kurum Banka 768 147 439 89 276 230 620 40 20 350 210 235 1,017 180 837 786 110 676 906 106 800 852 797 802 87 97 88 699 714 765 207 20 188 3,318 418 2,900 1,632 360 1,272 969 272 697 Aracı Kurum Banka 2,167 464 1,310 343 1,703 967 2,853 527 2,326 3,302 634 2,668 4,000 762 3,239 875 3,804 3,638 677 2,961 3,816 667 3,149 755 116 639 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010/02 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010/02 Kaynak: İMKB Kaynak: İMKB Banka ve aracı kurumlar kesin alım-satım ve repo işlemi yapabilmektedir. 2010 yılında, 852 milyar $ lık kesin alım-satım, 4 milyar $ a yakın repo işlemi yapılmıştır. 13
HİSSE SENEDİ YATIRIMCI PROFİLİ 14
Tasarrufların Dağılımı Yurtiçi Tasarrufların Dağılımı (Milyar $) 499 27 97 349 316 18 87 23 53 51 72 67 402 20 36 66 503 26 83 70 582 28 106 78 370 Yatırım Fonları Hisse Senedi SGMK Mevduat Yurtiçi Yerleşiklerin Yatırım Tercihleri 9% 6% 7% 6% 6% 6% 4% 7% 7% 7% 7% 7% 13% 16% 14% 11% 10% 18% 78% 71% 72% 76% 77% 67% Yatırım Fonları Hisse Senedi SGMK Mevduat 289 280 325 175 206 2005 2006 2007 2008 2009 2010/09 Kaynak: DPT 2005 2006 2007 2008 2009 2010/09 Kaynak: DPT Yurtiçi tasarrufların ağırlığı mevduattadır. Yurtiçi yerleşikler, yatırımlarının %7 sini hisse senedine ayırmaktadır. 15
Hisse Senedi Yatırımcısı Hisse Senedi Hesap Sayısı (Milyon Adet) Piyasa Değeri Dağılımı (Milyar $) Yerli Portföy Yabancı Portföy Halka Kapalı Kısım 290 27 70 236 27 308 36 71 282 35 62 1.37 1.27 1.20 1.11 1.07 1.01 1.02 1.04 1.10 1.12 1.22 1.19 98 13 16 163 164 18 19 34 35 193 120 13 27 56 152 200 184 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011/02 110 110 70 79 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011/02 Kaynak: MKK Kaynak: MKK, Takasbank 2005 yılından sonra artan hisse senedi hesap sayısı 2011 de gerilemiştir. 2010 sonu itibariyle yerli yatırımcılar, yabancı yatırımcıların yarısı kadar portföye sahiptir. 16
KÜRESEL GELİŞMELER, BEKLENTİLER 17
Büyüme Gelişmekte Olan Ülkelerin GSYH'ya Katkıları Trn. $ 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kaynak: IMF 80% 80% 78% 76% 74% 72% 69% 69% 66% 65% 64% 63% 62% 61% 2002 Gelişmiş Gelişmekte Olan 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010T 2011T 2012T 2013T 2014T 2015T GSYH Büyüme Beklentisi % 10 8 6 4 2 0-2 2002-4 Kaynak: IMF 2003 2004 2005 2006 2007 Dünya Gelişmiş Gelişmekte Olan 2008 2009 2010T 2011T 2012T 2013T 2014T 2015T 2002 yılında gelişmekte olan ülkeler global GSYH nın %20 sini üretirken, 2015 yılında %39 unu üretecektir. Son on yılda gelişmekte olan ülkelerin ortalama GSYH büyümeleri gelişmiş ülkelerin dört katıdır. 18
2050 Yılında Türkiye 19
Makroekonomik İstikrar Yıllık Enflasyon % 10 Dünya Gelişmiş Gelişmekte Olan Kamu Borcu/GSYH (%) % 110 8 100 90 6 4 80 70 60 Gelişmiş Gelişmekte Olan 2 50 40 0 30 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010T 2011T 2012T 2013T 2014T 2015T 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010T 2011T 2012T 2013T 2014T 2015T Kaynak: IMF Kaynak: IMF Gelişmekte olan ülkelerde enflasyon yavaşlayarak gelişmiş ülkelere yaklaşıyor. Gelişmiş ülkelerde kamu borcunun milli gelire oranının artacağı, gelişmekte olan ülkelerde ise azalacağı tahmin ediliyor. 20
Piyasa ve Faiz Göstergeleri MCSI Endeksleri (01.01.2007 tarihi 100 baz puanlı) 160 Dünya Gelişmiş Gelişmekte Olan 140 120 Faiz Oranları (2010-%) 5.05 5.81 7.59 100 80 2.96 60 40 0.05 0.13 0.50 1.00 01.2007 04.2007 07.2007 10.2007 01.2008 04.2008 07.2008 10.2008 01.2009 04.2009 07.2009 10.2009 01.2010 04.2010 07.2010 10.2010 Japan US UK Euro Area World Asia EEMEA LatAm Kaynak: MSCI Kaynak: Nomura 2007 başına kıyasla, gelişmekte olan ülkelerde piyasalar %20 daha yüksek, gelişmiş ülkelerde ise %20 daha düşük seviyededir. Yüksek enflasyon ve riske bağlı olarak gelişmekte olan ülkelerde faizler daha yüksektir. Sermaye girişlerinin sürmesi beklenmektedir. 21
Gelişmekte Olan Piyasalarda Riskler Yüksek sermaye akımları Para biriminde değerlenme Rekabet gücünde azalma Cari dengede bozulma Canlı iç taleple enflasyon riski Kur şoklarına hassasiyet 22
Küresel Finansal Mimari Finansal Krizle İlgili Uluslararası Kurumların Yürüttüğü Çalışmalar Sorumlu Kurum Çalışma A lanı Finansal İstikrar Kurulu Ücretlendirme Politikaları, Sistemik Öneme Sahip Finans Kuruluşları, Ülke Değerlendirmeleri Uluslararası Para Fonu Erken Uyarı Mekanizmaları Uluslararası Menkul Kıymet Düzenleyicileri Örgütü Ulusal Otoriteler Arasındaki İşbirliği, Tezgahüstü Türev Piyasası, Serbest Fonlar, Kredi Derecelendirme Kuruluşları, Menkul Kıymet Düzenlemeleri Uluslararası Ödemeler Bankası Basel III, Uluslarası Finansal Kurumların Denetimi, Kurumsal Yönetim, Sınır Ötesi Tasfiye Süreçleri Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Bilanço Dışı Varlıkların Muhasebeleştirilmesi, Kamuyu Aydınlatma, Gerçeğe Uygun Değer Ölçümü Kaynak: FSB, IOSCO, IMF, BIS, IASB 23
TÜRKİYE DE GÜNDEM 24
Türkiye de Gündem İstanbul Finans Merkezi Halka Arz Seferberliği Yatırımcı Eğitimi 25
Teşekkürler!