OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Okulöncesi eğitim çevresini merak eden, öğrenmeye ve düşünmeye güdülenmiş çocuğun bu özelliklerini yönetme, teşvik etme ve geliştirme gibi çok önemli bir görevi üstlenmiştir.
Okulöncesi eğitim kurumlarında, çocukların bu yöndeki gelişimlerini desteklemek amacı ile, onların araştırabilecekleri, meraklarını giderebilecekleri, çeşitli fikirler öne sürerek tahminde bulunabilecekleri,neden-sonuç ilişkisini görebilecekleri fırsatlar verilmeli ve eğitim programları bu doğrultuda hazırlanmalıdır.
Okuma yazmaya hazırlık çalışmalarının, okulöncesi dönemdeki çocukların eğitiminde, diğer etkinliklerin yanı sıra onların algılayabilmelerini, dikkatlerini toplayabilmelerini, hatırlayabilmelerini, akıl yürütme, problem çözme, el-göz koordinasyonu ve kalem tutma becerilerini geliştirebilmelerini, eşleştirme,ilişki kurma, sıralama, gruplama gibi bilişsel fonksiyonlarını kullanabilmelerini kolaylaştırmayı sağlayan resimli alıştırmaları içermektedir.
Okuma yazmaya hazırlık çalışmaları, çocukların yetişkinlerle bir arada bulunup fikir alışverişi yapmalarını, bağımsız, atak, meraklı ve kendi becerilerine güvenmelerini amaçlamaktadır. Okulöncesi dönemdeki çocuklar, ilk okuma yazma deneyimlerini ev ortamında edinmektedirler. Çocukların okuma yazma deneyimlerinin şekillenmesinde ebeveynlerin ve kardeşlerin önemli rolleri vardır.
Çocuklar, okuma yazmadaki ilk deneyimlerini onlarla kurduğu etkileşimlerle kazanmaktadırlar. Çocuğun çevresinde yer alan resimli kitaplar çocuğun merakını uyandırarak ebeveynleri veya kardeşleri ile etkileşime geçmesine yardım etmektedir. Ebeveynler, çocuğa resimli kitapları okurken, çocuk sayfalar üzerindeki sembollerle konuşma arasındaki ilişkileri anlamaya başlar.
Okunan resimli kitaplar, çocuğun konuşma dili ile yazı dili arasındaki farklılıkları ayırt etmesine ve anlamasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, çocuğun çevresinde yer alan zengin uyarıcılar, onun okuma yazmaya karşı isteğinin artmasını sağlamaktadır.
Okuma yazma becerilerinin gelişmesi için, çocukların dilsel becerileri, görsel ve işitsel algı, motor becerileri, sayı bilgisi, verilen yönergeleri izleyebilme ve anlayabilme gibi becerilerin gelişmesi gerekmektedir. Bu becerilerin gelişmesine yönelik okulöncesi eğitim programlarında şu tür etkinlikler hazırlanabilir:
Dil Becerisi: Okumaya hazırlık için en önemli beceridir. Çocuklar okuma yazmaya başlamadan önce dinlemeyi ve konuşmayı öğrenmektedirler.ifade edici dili geliştirmek için, çocuğun diğer çocuklarla iletişime geçebileceği, kendi duygu ve düşüncelerini ifade edebileceği, deneyimlerini ve izlenimlerini paylaşabileceği uygun ortamlar hazırlanmalıdır.
Örneğin, hikaye okuma, tamamlama, yeni bir hikaye oluşturmaya teşvik, şiir okuma ve dinleme, açık hava oyunları, inceleme gezileri, dramatik oyunlar, fen ve doğa çalışmaları, kitap resimlerinin veya kendi yaptıkları hikaye resimlerinin yorumlanması gibi etkinlikler, çocuklarda ifade edici dilin gelişmesini sağlamaktadır.
Görsel algı: Küçük detayların fark edilmesi ile ilgili beceriler okuma yazma ile ilgili etkinliklere temel oluşturmaktadır. Okulöncesi eğitim programlarında yer alan nesne, resim arasındaki benzerlik veya farklılıkları bulma, geometrik şekillerin ya da resimlerin eşleştirilmesi, renk, şekil, zemin ilişkisini ayırt etme gibi etkinlikler görsel ayırt etmeye yöneliktir.
Bu etkinlikler çocukların harf-kelime analizi yapmalarını sağlayarak; kelime biçimlerini tanıma ve analiz etme becerilerinin gelişimini desteklemektedir. Aynı zamanda kelimeler ve cümlelerin birbirine bağlanmasına yardımcı olmaktadır. Çizme, boyama, resim yapma ve yaptığı resimlerdeki olayları ve konumları anlatma gibi etkinlikler ise, görsel motor algısını geliştirmeye yöneliktir.
Bu tür etkinlikler, çocukların dil deneyimlerini kazanma, yer-yön tayin etme, el-göz koordinasyonu kurma gibi, okuma yazma için gerekli olan becerilerin gelişimini sağlamaktadır. okulöncesi dönemde okuma gelişimi sürecinde, görsel ayrımlaştırma becerisine sahip olan bir çocuk kitaplara, işaretlere ve başlıklara ilgi gösterir; nesneler arasındaki farklılıkları algılar, ana-ara renkleri tanır, konum ve yön (aşağıyukarı, sağ-sol, üst-alt) belirlemelerini yapar, okurken duyacağı görsel yönleri (soldan sağa, önden arkaya) bilir, sembolik formları ayırt edebilir.
Çocukların televizyon, bilgisayar karşısında veya dijital oyun aletlerinin başında uzun zamanlar geçirmelerini engelleyebilirsiniz. Televizyon programlarını izlemeleri, bilgisayar ve dijital oyunu oynamaları elbette kaldırılmamalı, kesinlikle yasaklanmamalıdır.
Bu beceriler, onun harfleri öğrenebileceği ve kelimeleri algılayabileceği düzeye getirmeye yardımcı olacaktır.aynı şekilde, işitsel ayrımlaştırma becerisine sahip olan bir çocuk, harf ve kelimelerin söylenişlerini kavrar, kelimelerin başlangıç ve bitişlerindeki ses farklılıklarını ayırt eder, kelimelerin söylenişlerine ilişkin oyunlardan hoşlanır, kendisine okunan şiir ve hikayeleri dinlemekten zevk duyarlar.
Ancak, tüm günü bu tür etkinliklerle geçirmelerine engel olunmalıdır. Yoğun olarak televizyon, bilgisayar ve dijital oyunlarla vakit geçiren çocuklar hem hayal güçlerini kısırlaştırmış, kelime haznelerini geliştirememiş, hem de zihinsel kapasitelerini ve bedensel gelişimlerini yeterince ilerletememiş olacaklardır.
Çocukluk ve gençlik çağlarında oyun ve sportif aktiviteler bedensel olduğu kadar zihinsel gelişim içinde önemlidir. Bunun için aileler günün uygun saatlerinde çocuklarını arkadaşlarıyla spor yapmaya, oyun oynamaya yönlendirmelidirler.
Anne babaların okuma yazması ile iyi bir model sergilemeleri, zengin çocuk kütüphanesinin olması, kâğıt, kalem, defter, boya gibi okuma yazma materyallerinin bulundurulması ve onların kullanılmasına çocukların teşvik edilmesi okuma yazma becerilerinin desteklenmesi için önemlidir.
Kaynaklar http://www.ilkokumaetkinlikleri.com/ilkokuma/ilk_okumayazmaya_baslama_ve_ilerleme_2.html cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/.../okumayazmaya hazirlik.pdf www.pegema.net/dosya/dokuman/425.pdf HAZIRLAYAN: SENA GEREDELİ LİLA SINIF ÖĞRETMENİ