Elementary Education Online, 6(3), 468-479, 2007. lköretim Online, 6(3), 469-479, 2007. [Online]: htt://ilkogretim-online.org.tr Comarison of the Social Self Efficacy Results of 9-13 Age Grous Individuals Who Do Sorts And Don t Do (Bursa Samle) Füsun Öztürk 1 enay Koaran ahin 2 ABSTRACT. The urose of this research is to comare the social self-efficacy results, according to many variables, among the grous that consist of students between the ages of 9 to 13 who do individual sorts, team sorts or don t do any sorts at all in Bursa. 143 students that go to sorts schools of different sorts clubs and 82 students that don t do any sorts in the age grou of 9-13 volunteered to this research. Number of students doing individual sorts (athletics, badminton, table-tennis) are 72 and the number of students that do team sorts (basketball, volleyball) are 71. Data collection was erformed by using the ersonal information form designed by the researchers and Social Self-Efficacy Exectation Inventory for the age grou of 9-13 designed by Bilgin (1997). The collected data were analyzed by the SPSS 13.0 statistical analysis software. In conclusion, in our study, the Social Self-Efficacy Exectation results of subjects that do team sorts and don t do any sorts were found to be significantly different and among the grou that do team sorts, the Social Self-Efficacy Exectation results of the females were found to be higher than the results of the males. Also as a strong negative relationshi was determined between age and Social Self-Efficacy Exectation results of the subjects that don t do sorts, a strong ositive relationshi was determined between the training age and Social Self-Efficacy Exectation results that do sorts. Key Words: Social Self-Efficacy Exectation, Team Sorts, Individual Sorts SUMMARY Purose and significance: The urose of contemorary education is to raise individuals who are hysically strong and healthy and socially adotive. It will be beneficial at every stage of life to give the chance to acquire an active life style which will enable a healthy and hay living. Nowadays, the culture of sorts is seen as an indication of develoing and modernization. It is obvious that such a change of understanding can only be accomlished by a systematic and well lanned education strategy. Primary and high school students between the ages of 6 to 14 should be able to acquire such resonsibilities and skills as cooerating with each other, self control, time management, self confidence, work lanning, atience, enjoying the task and being able to exress oneself (TMOK 2004). Physical education courses at schools and sorts activities are one of the favorite activities for the children as they unconsciously develo these skills. Also they aear to be the only activities which give students the oortunity to imrove hysical and sychological health by enabling them to do hysical activities in the modern monotone life style. Social Efficacy exectation requires students to use some abilities and skills such as efforts in daily relationshi, being able to attend in a social grou or activity, sincerely acting, giving and asking for hel to others. Being a successful individual at social life gives them the oortunity to become a successful communicator in daily life as well. Besides, develoing social skills enables eole to reach at their aims eventually, evaluate the oortunities and adot emotionally to different 1 Prof. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Beden Eitimi ve Sor Bölümü, fkuter@uludag.edu.tr 2 Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Beden Eitimi ve Sor Bölümü, skoaran@yahoo.com
environments. There are many Turkish and foreign researches indicating that doing sorts imroves the social efficacy exectation results. The aim of this research is to comare the social efficacy exectation results of the student grous between the ages of 9 to 13 who does team sorts or individual sorts and who does not do any sorts at all deending on many variables. Methods : 143 students attending to different sorts clubs or sorts schools in Bursa and 82 students who doesn t do any sorts at all, both arty being between the ages of 9 to 13, volunteered to take art in this research. The number of students who does individual sorts such as Athletics, Badminton, Table-tennis is 72 and the number of students who does team sorts such as Basketball, Volleyball is 71. The aim of this research is to comare the Social Self Efficacy levels of the students who does sorts and who doesn t do any sorts at all deending on many variables. The data is collected through the ersonal information forms and Social efficacy exectation inventory designed by Bilgin (1994). This inventory has 27 questions and each question is graded series of 3 statements.in the inventory, as the amount of the grades increase, the social efficacy exectation level increases as well or the vice versa. The collected data was analyzed by the SPSS 13.0 statistic analysis software. Whether the distribution shows a normal range is evaluated by Shairo Wilk test. The homogeneity of the grous is also tested. In the rocess of comaring the in grou difference of the data that does not show a normal roortion er grou, the Wilcoxon test is used, while the Mann Whitney s U test is used to observe the difference between two grous. Furthermore, Kruskal Wallis test is used for evaluating the differences deending on variables between more that two grous.level of significance was considered as =0.05 Results: As a result of the research it was concluded that the self efficacy exectation levels of the subjects that do team sorts and do not do any sorts were found to be significantly different. Furthermore, the level of the self efficacy of the females that do team sorts were found to differ significantly from the level of males in the same grou. (<0.01) Besides, While a high difference is stated between the ages and the social Efficacy exectations of the subjects who do not do any sorts at all, A high level of ositive relation was observed between the training age and social efficacy exectations of the students who do sorts. Discussion and conclusions: It can be concluded from this research that sorts make ositive contributions to eole to socialize, to exress oneself more clearly, to be more efficient socially and to build stronger social relationshis. For this reason, it would bring about quiet favorable effects if all younger students were encouraged by their arents and teachers to lay sorts. Furthermore, The arents or teachers shouldn t consider the differences between genders and kind of sorts in no way, All uils and young eole should equally be given the oortunity to take art in sorts activities at all the time. 470
Sor Yaan ve Yamayan 9-13 Ya Grubu Bireylerin Sosyal Yetkinlik Beklentisi Puanlarının Karılatırılması (Bursa Örnei) Füsun Öztürk 3 enay Koaran ahin 4 ÖZ. Bu aratırmaya Bursa ilindeki çeitli sor kulülerinin sor okullarına devam eden 9-13 ya grubundaki 143 örenci ve aynı ya grubunda sor yamayan 82 örenci gönüllü olarak katılmıtır. Bireysel sor çalımalarına katılanlar (atletizm, badminton, masa tenisi) 72, takım soruna katılanlar (basketbol voleybol) 71 kiidir. Aratırmada sor yamayanlar, takım soru ve bireysel sor yaanların sosyal yetkinlik beklentisi (SYB) uanlarının çeitli deikenlere göre karılatırılması amaçlanmıtır. Veriler kiisel bilgi formu ve Sosyal Yetkinlik Beklentisi ölçei ile tolanmıtır. Elde edilen veriler SPSS 13.0 istatistik rogramında, Wilcoxon iaret testi, Kruskall Wallis, Mann-Whitney U, Pearson Korelasyon Katsayısı ile deerlendirilmitir. Sonuç olarak çalımamızda takım soru yaan ve sor yamayan örencilerin SYB uanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunurken, takım soru yaan grutaki bayan örencilerin SYB uanı erkek örencilere göre daha yüksek bulunmutur. Ayrıca sor yamayan denklerin yaları ile SYB uanları arasında yüksek düzeyde negatif bir iliki belirlenirken, sor yaan örencilerin antrenman yaı ile SYB uanları arasında yüksek düzeyde ozitif bir iliki satanmıtır. Anahtar Sözcükler: Sosyal yetkinlik beklentisi, bireysel sor, takım soru. GR Günümüzde sor kültürü, insanın geliim ve çadalamasının bir göstergesi olarak görülmektedir. Böyle bir deiimin ancak düzenli ve lanlı bir eitim stratejisi ile gerçekleebilecei de açıktır. 6-14 yaı kasayan ilköretim çaında çocua, sorumluluk alma, ibirlii yaarak çalıma, kendini yönetme, zamanı iyi kullanma, kendine güvenme, lanlı çalıma, sabırlı olma, yatıı iten zevk alma kendini ifade edebilme gibi beceri ve alıkanlıkların kazandırılması gerekmektedir (T.M.O.K, 2004). Beden Eitimi ve Sor etkinlikleri bu amaca ulamada çocukların tercih edecekleri bir alandır. Ayrıca modern-monoton yaam içerisinde hareket etme olanaı bularak beden ve ruh salıını birlikte gelitirebilecekleri tek alan olarak kabul edilebilir. Bireyin, belli bir erformansı göstermek için gerekli etkinlikleri organize edi baarılı olarak yama kaasitesine ilikin kendi yargısına sosyal yetkinlik (öz yeterlik) denir (Senemolu, 1989). Sosyal yetkinlik, kiiler arası ilikilerde bireysel beceriye balı olarak gösterilen erformans hakkında bireyin kendilik beklentisi olarak da tanımlanırken, sosyal yetkinlik aynı zamanda insan davranıının önemli güdüleyicilerinden biri olarak çocuk ve ergenin ruh salıında önemli bir yere sahitir (Akkök, 1999). Sosyal yetkinlik beklentisi, bireyin kendisini sosyal ilikilerinde baarılı olarak deerlendirmesine yardım etmede de önemli bir faktördür (Bilgin, 1997). Öz yeterlilik kavramı ilk kez Bandura tarafından sosyal bilisel kuram çerçevesinde kullanılmıtır. Öz yeterlilik bilgi ve beceriden çok daha fazlasını kasayarak, bireyin kendi kaasitesini etkin olarak kullanabilmesini de içermektedir (Bandura, 1977). Bandura nın sosyal yetkinlik beklentisi teorisine göre; davranı, bilisel, fizyolojik faktörler ve çevresel etkenlerin birbirleriyle etkileimi sonucu ortaya çıkan bir süreçtir. Bu teori sikolojinin birçok alanına uyarlanmıtır. Sosyal yetkinlik beklentisi Sor Psikolojisinde sorun çok önemli bir yeri olan erformansla ilikili olarak kendine güven gibi aratırma konularıyla da ele alınmıtır (Gill, 1986; Claran, 2003). Eitim sürecinde sosyal yetkinlik geliimi, sosyal beceriler ile birlikte düünülmektedir. Sosyal becerilerin gelimesi aynı zamanda sosyal yetkinlik olarak düünülen gelimelerdir. Bunlar 3 Prof. Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Beden Eitimi ve Sor Bölümü, fkuter@uludag.edu.tr 4 Dr. Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Beden Eitimi ve Sor Bölümü, skoaran@yahoo.com 471
kendini ifade etme-kendine güven, arkadalarca kabul görme, aile fertleri ve dier önemli bireylerce kabul görme, sosyal baımsızlık, sosyal çevre tarafından desteklenme olarak özetlenebilir (Akkök, 1999). Sokrates, Aristo, Quitillian, Comenius, John Locke, John Dewey gibi deiik çaların düünürleri bedensel geliim ve oyunun bireyin sosyalleme eitimi için temel kavramlar olduklarını ileri sürmülerdir (Özbaydar, 1983). Oyun alanları çocukların sosyallemesi için en iyi ortamlardır. Çünkü oyun, çocuk için oldukça ciddi ve amaçlı bir uraıdır (Öztürk, 1998). Sortif oyunlar içinde çocuk kendi bedenini tanır, yeteneklerinin farkına varır. Baarabilecei ve baaramayacaı hareketleri, emniyetli bir ortamda örenerek gereksiz tehlikelerden uzak duracak deneyimler elde eder. Bunun dıında kendi yaındaki çocuklarla bir arada, aylama ve yardımlamayı örenir, sorumluluk alma ve düzenli çalıma alıkanlıı edinir (Öztürk, 1998; Çamlıyer ve Çamlıyer 1997; Pherson ve ark., 1989). Gru oyunlarında ve takım sorlarında mensu olduu grubun çıkarlarını kendi çıkarlarından önde tutarak hareket etmeyi örenir. Böylece çocukta ait olma ve fedakârlık duyguları gelierek, ekiir. Oyun içerisinde kendi haklarını koruma, bakalarına saygı, atılganlık, ibirlii ve aylama, kurallara uyma, doru-yanlı ayrımını yaarak doruyu kabullenme, grubun çıkarlarını koruma ve kollama, tolumun kültürünü örenme gibi sosyal deerler edinen çocuklar her geçen zaman diliminde biraz daha sosyalleirler (Hazar, 1996). Literatürde fiziksel egzersiz ve sosyal yetkinlik beklentisi ilikisi ile ilgili yaılmı aratırmaların bir çounda düzenli egzersiz rogramlarına devam eden ergenlerin sosyal yetkinlik beklentilerinin arttıı, öz saygılarının olumlu yönde gelitii, sorumluluk alma ve verilen görevleri yerine getirmede daha baarılı oldukları vurgulanmaktadır (Fontane, 1996; Guavin ve Sence, 1996; Mc Auley ve ark., 1997). Kim ve M.C Auley (1992), egzersiz çalımalarının öz yeterlilie etkisini inceledikleri çalımalarında; bayan katılımcıların rogram sonunda hedeflenen yetkinlik derecesine ulama baarısını gösterdikleri ve egzersizle sosyal yetkinlik arsasında anlamlı iliki olduunu belirlemilerdir. Hoffstetter ve arkadaları (1990), farklı ya grularında sora balayan bireyler üzerinde yatıkları çalımalarında; (ilköretim 6-14 ya, orta öretim 15-18 ya ve yüksek öretim ve yetikin) düzenli olarak yaılan egzersizle, sosyal örenme ve sor faaliyetlerinin sosyal yetkinlik beklentisi ile aralarında ozitif yönde bir iliki olduunu ortaya koymulardır. Ryan ve Dzewaltowski (2002), tarafından 6. ve 7. sınıf örencilerine uygulanan farklı titeki fiziksel aktivitelerin sosyal yetkinlik beklentisine olan etkisinin incelendii çalımada; fiziksel aktivitenin örencilerin kendilerine olan güvenini arttırdıı, kendilerine çevre edinmelerinde, engellerin üstesinden gelebildikleri ve giriken oldukları belirlenmitir. Yine Allison ve arkadaları (1999), 9-11 yaları arasındaki örencilerin, farklı tite yaılan fiziksel aktivitelere katılmalarını, dier okullarla olan aktivitesel ilikilerini, örencilerin engellerin farkında olma ve aabilme becerilerini, okul dıındaki faaliyetleri ile sosyal yetkinlik beklentileri arasındaki ilikiyi inceledikleri çalımalarında; fiziksel aktiviteye katılım ile sosyal yetkinlik beklentisi arasında anlamlı iliki olduunu vurgulamılardır. Strauss ve arkadaları (2001), 10-16 yaları arasında 92 örenci üzerinde yatıkları çalımada, örencilerin durumluluk kaygı, sosyal yetkinlik, sosyal destek, sosyal yaı ve zamanı deerlendirmeye yönelik görülerini aldıkları çalımalarında; sedanter (hareketsiz) yaantının çocuk ve yetikin yaamına olumsuz yönde etki ettiini, fiziksel aktivite yaan bireylerin sosyal yetkinlik beklentilerinin ve sosyal statülerinin ozitif yönde etkilendiini belirlemilerdir. Reynolds ve arkadaları (1990), ise düzenli fiziksel aktivitenin, yaam kalitesini, dier sikolojik deikenleri olumlu yönde etkilediini belirterek, egzersizin sosyal yetkinlik beklentisi, stres ve sosyal etkenler üzerinde olumlu etkisi olduunu vurgulamılardır. Bu aratırmanın amacı ise Bursa ilinde 9-13 ya grubunda bireysel sor ve takım soru yaan örenciler ile sor yamayan örencilerin çeitli deikenlere göre SYB uanlarının karılatırılmasıdır. Mevcut literatürde SYB nin sora katılım, sor türü ve cinsiyete göre incelenmesi ile ilgili aratırmalar bulunmaktadır. Bu aratırmada ise ayrıca sor yaan örencilerin SYB uanlarının, sor türü (bireysel, takım), sor yama süresi (antrenman yaı), yarımacı sorcu olma (lisans belgesine sahi olma) ve lisans düzeyi (okul, kulü) açısından da deerlendirilecek olmasının alandaki literatüre katkı salayacaı düünülmektedir. Aratırma sonucunda sosyal yetkinlik beklentisi uanlarının sor yaan örenciler lehine farklılık göstermesi beklenmektedir. Sor yaan örenciler açısından ise sor yama süresi ve lisans düzeyine göre anlamlı bir farklılık tesit edilmesi beklenmektedir. 472
YÖNTEM Katılımcılar Bu aratırmaya Bursa ilindeki çeitli sor kulülerinin sor okullarına devam eden 59 bayan 84 erkek tolam 143 örenci ve aynı ya grubunda sor yamayan 40 bayan 42 erkek tolam 82 örenci gönüllü olarak katılmıtır. Bireysel sor çalımalarına (atletizm, badminton, masa tenisi) 28 bayan 44 erkek tolamda 72 örenci katılırken, takım sor çalımalarına (basketbol, voleybol) 31 bayan ve 40 erkek tolamda 71 örenci katılmıtır. Tolam örenci sayısı 225 olarak tesit edilmitir. Kız örencilerin ya ortalamaları; 11.6 ± 1.4, aırlık ortalamaları; 41.7 ± 9.1, boy ortalamaları; 149.8 ± 12.3 iken, erkek örencilerin ya ortalamaları; 11.7 ± 1.7, aırlık ortalamaları; 40.1 ± 9.8, boy ortalamaları ise 148.8 ± 13.1 olarak belirlenmitir. Sor yamayan örenciler, sor yaan örencilerin devam ettikleri çeitli okullardan tesadüfü örneklem yöntemi ile seçilmitir. Sor yaan örencilerin branlarına göre daılımı tablo-1 de gösterilmitir. Tablo-1. Sor yaan örenciler branlara göre daılımı. Bayan Erkek Tolam Tenis 13 19 32 Bireysel Sor Masa tenisi 2 7 9 Badminton 5 10 15 Atletizm 8 8 16 Takım Soru Basketbol Voleybol - 31 40 40 31 Tolam 59 84 143 Sor yaan örencilerin sor okullarına devam etme süreleri (antrenman yaları) bireysel sorlarda 41 örenci (% 56.96) 1 yıl, 19 örenci (% 26.38) 2 yıl, 12 örenci (% 16.66) 3 yıl ve takım sorlarında 45 örenci (% 63.38) 1yıl, 15 örenci (% 21.12) 2 yıl, 11 örenci (% 15.50) 3 yıl olarak belirlenmitir. Veri Tolama Araçları Veriler kiisel bilgi formu ve SYB ölçei ile tolanmıtır. Aratırmacılar tarafından hazırlanmı olan kiisel bilgi formu, örencilerin fiziksel özelliklerini, ailevi bilgilerini ve okul bilgilerini kasayacak 13 sorudan olumaktadır. Bu form daha sonra SYB ölçeinin üst tarafına ilave edilerek örencilere tek sayfa halinde sunulmutur. Bilgin (1997), tarafından 9-13 ya için gelitirilen SYB Ölçeinde, uanlar yükseldikçe SYB artmakta, uanlar dütükçe de SYB azalmaktadır. SYB Ölçei (SYBÖ) 27 maddelik bir ölçek olu, üçlü derecelendirme türüne göre her zaman (3 uan), bazen (2 uan), hiçbir zaman (1 uan) seçenekleriyle yanıtlanan bir ölçektir. Ölçekle ilgili yaılan geçerlik çalımalarında; Rosenberg Benlik Saygısı Ölçei ile yaılan benzer ölçekler geçerliinde 0.28 bir iliki bulunmutur. Örencilerden tolanan verilerle madde-tolam uan korelasyonları hesalanmı ve tolam uan ile 0.001 düzeyinde anlamlı iliki (0.46 ve üstü) gösteren 27 madde geçerli kabul edilmitir. 27 madde ile hesalanan alfa deeri 0.83 olarak bulunmutur. Güvenirlik çalımasında testi yarılama yöntemiyle 0.82, testin tekrarı yönteminde ise 0.69 luk deerler bulunmutur bu sonuçlar, ölçein SYB ölçebilecek nitelikte olduunun göstermektedir (Bilgin 1997). statistiksel Deerlendirmeler Elde edilen veriler SPSS 13.0 istatistik rogramında deerlendirilirken, verinin normal daılım gösteri göstermedii Shairo Wilk testi ile incelenmitir. Gruların homojenlii test edilmitir. Normal daılım göstermeyen verilerin; gru içi farklılıklarının karılatırılmasında 473
Wilcoxon testi, iki gru arasındaki farklılıkları incelemek amacıyla Mann-Whitney U testi, ikiden fazla grular arasındaki farklılıı deikenlere göre incelemek için Kruskal Wallis, deikenler arasındaki ilikileri incelemek amacıyla Pearson Korelasyon Katsayısı testi kullanılmıtır. statistiksel karılatırmalarda anlam seviyesi <0.05 olarak alınmıtır. BULGULAR Çalımada elde edilen bulgular aaıdaki tablolarda özetlenmitir. Tablo 2 de bayanların ve erkeklerin SYB uanlarının, yaılan karılatırılmasında; SYB uanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıtır. Tablo-2. Örencilerin cinsiyetlerine göre SYB uanlarının Mann-Whitney -U Testi ile karılatırılması. Sosyal Yetkinlik Beklentisi Puanı Bayan Erkek n n 99 63.4 ± 8.9 126 62.5 ± 8.5 0.288 Tablo 3 de bireysel sor, takım soru ve sor yamayan bayan ve erkek örencilerin SYB uanlarının, yaılan karılatırılmasında; takım soru yaan grutaki bayan örencilerin SYB uanı erkek örencilere göre daha yüksektir (<0.05). Tablo-3. Örencilerin cinsiyet ve sor branının niteliine göre SYB uanlarının Mann- Whitney -U Testi ile karılatırılması. Bayan Erkek n n Bireysel Sor 28 63.9 ± 9.7 44 63.9 ± 8.4 0.881 Takım Soru 31 66.9 ± 6.2 40 61.9 ± 8.1 0.012 Sor Yamayan 40 60.4 ± 9.2 42 61.5 ± 8.8 0.463 Tablo 4 de örencilerin bireysel sor yaan, takım soru yaan ve sor yamayanların SYB uanlarının, yaılan karılatırılmasında; istatistiksel olarak bir farklılık bulunmutur (<0.05). Bu farkın takım soru yaan örencilerin lehine yüksek olduu belirlenmitir (<0.01). Tablo-4. Örencilerin sor branının niteliine göre SYB uanlarının Kruskal Wallis Testi ile karılatırılması ve Wilcoxon Testi ile ikili karılatırılması. 1) Bireysel Sor (n= 72) 2) Takım Soru (n= 71) 3) Sor Yamayan (n= 82) Sosyal Yetkinlik Beklentisi Puanı 63.9 ± 8.9 64.1 ± 7.7 60.9 ± 9 0.033 kili Karılatırma 1-2 0.904 1-3 0.069 2-3 0.009 Tablo 5 de örencilerin lisans belgesine sahi olma durumlarına göre SYB uanlarının karılatırılmasında; lisans belgesine sahi olduunu belirten örencilerin SYB uanı lisans belgesine sahi olmadıını belirten örencilere göre daha yüksektir (<0.001). 474
Tablo-5. Örencilerin lisans belgesine sahi olma durumlarına göre SYB uanlarının Mann- Whitney -U Testi ile karılatırılması. 1) Evet (n= 95) 2) Hayır (n= 120) Sosyal Yetkinlik Beklentisi Puanı 65.2 ± 8.7 61.3 ± 8.3 0.000 10 örenci lisans belgesine sahi olma durumu ile ilgili soruyu cevalamamıtır. Tablo 6 da lisans belgesine sahi olma durumlarına göre SYB uanlarının karılatırılmasında; takım soru yaan örencilerde lisans belgesine sahi olanların SYB uanı lisans belgesine sahi olmayanlara göre daha yüksektir (<0.05). Tablo-6. Sor yaan örencilerin lisans belgesine sahi olma durumlarına göre SYB uanlarının Mann-Whitney -U Testi ile karılatırılması Evet Bireysel Sor (n= 53) 65.05 ± 9.2 Takım Soru (n= 42) 66 ± 7.9 Hayır (n= 11) 62.3 ± 6.02 (n= 27) 63.5 ± 7.1 0.236 0.031 Tablo 7 de örencilerin sahi oldukları lisans düzeylerine göre SYB uanlarının karılatırılmasında; bireysel sor yaanlarda okul lisansına sahi olanların SYB uanları kulü lisansına sahi olanlardan daha yüksektir (<0.01). Tablo-7. Sor yaan örencilerin lisans düzeylerine göre SYB uanlarının Kruskal Wallis Testi ile karılatırılması ve Wilcoxon Testi ile ikili karılatırılması. Bireysel Sor Takım Soru 1) Okul 2) Kulü 3) Okul-Kulü (n= 10) 70.2 ± 8.2 (n= 4) 66 ± 10.2 (n= 20) 61 ± 8.3 (n= 27) 64.2 ± 7.6 (n=23) 65.5 ± 8.16 (n=11) 69.1 ± 6.6 0.232 kili Karılatırma 0.017 1-2 1-3 2-3 0.006 0.155 0.072 Tablo 8 de örencilerin antrenman yalarına göre SYB uanlarının karılatırılmasında; bireysel sor yaanlarda; 3 yıllık antrenman yaına sahi olanların SYB uanları 1 yıllık ve 2 yıllık antrenman yaına sahi olanlardan daha yüksek olduu bulunmutur. Takım sorlarında ise anlamlı bir farklılık görülmemitir ( <0.01). 475
Tablo-8. Sor yaan örencilerin antrenman yalarına göre SYB Kruskal Wallis Testi ile karılatırılması ve Wilcoxon Testi ile ikili karılatırılması. 1 yıl 2 yıl 3 yıl kili Karılatırma Bireysel Sor (n=41) 62.7 ± 7.7 Takım Soru (n= 45) 63.2 ± 7.6 (n= 19) 61.4 ± 9.3 (n=15) 63.6 ± 8.3 (n= 12) 72.1± 7.9 (n= 11) 68.8± 6.2 0.001 1-2 1-3 2-3 0.080 0.756 0.001 0.001 Tablo 9 da sor yamayan örencilerin ya düzeyleri ile SYB uanları arasında farklı yönde yüksek düzeyde negatif bir iliki (r= -0.345, <0.01) bulunurken, sor yaan örencilerde bir iliki görülmemitir. Tablo-9. Örencilerin yaları ile SYB uanlarının ilikisi. r Ya Sor Yamayan r= -0.345 SYBP <0.01 Sor yaan SYBP r= -0.073 Tablo 10 da sor yaan örencilerin antrenman yaları ile SYB uanları arasında aynı yönde yüksek düzeyde ozitif bir iliki (r= 270, <0.01) olduu bulunmutur. Tablo-10. Sor yaan örencilerin antrenman yaları ile SYB uanlarının ilikisi r Sor yaan SYBP Antrenman yaı r= 270 <0.01. TARTIMA, SONUÇ VE ÖNERLER Bu aratırmaya Bursa ilindeki çeitli sor kulülerinin sor okullarına devam eden 59 bayan 84 erkek tolam 143 örenci ve aynı ya grubunda sor yamayan 40 bayan 42 erkek tolam 82 örenci gönüllü olarak katılmıtır. Bireysel sor çalımalarına (atletizm, badminton, masa tenisi) 28 bayan 44 erkek tolamda 72 örenci katılırken, takım sor çalımalarına (basketbol, voleybol) 31 bayan ve 40 erkek tolamda 71 örenci katılmıtır. Örencilerin sosyal yetkinlik beklenti uanları cinsiyetlere göre karılatırıldıında bayanlar ve erkekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tesit edilmemitir. Bireysel sor yaan, takım soru yaan ve sor yamayan bayan ve erkek örencilerin SYB uanlarının, karılatırılmasında ise takım soru yaan grutaki bayan örencilerin SYB uanlarının erkek örencilere göre daha yüksek olduu bulunmutur. Öztürk ve arkadaları (2005), Bursa ilinde aynı ya gurubundaki raket sorcularının sosyal yetkinlik beklentisi uanlarının karılatırdıkları çalımalarında benzer sonucu tesit ederken, Story ve arkadaları ise (2001), fiziksel aktivite, vücut yaısına göre 476
davranılar ve cinsiyet ilikisini inceledikleri çalımalarında SYB uanlarında cinsiyetler arası farklılıın olmadıını belirtmilerdir. Yine Öztürk ve arkadalarının (2005), yaz sor çalımalarına katılan 9-13 ya grubu bireylerle çeitli branları içeren uygulama çalımalarında; hem ön test hem de son test SYB uanlarında cinsiyetlere göre bir farklılık bulunmamıtır. Yaılan dier iki ayrı aratırmada ise; çocuk ve ergenlerin fiziksel aktivite seçimlerinde sosyal ve kültürel faktörlerin etken olduu, aynı aktiviteyi seçerek uygulayan çocuk ve ergenlerin sosyo ekonomik düzeyleri, cinsiyet ve SYB uanları arasında iliki olmadıı belirtilmitir (Anderson ve Wold, 1992; Faucette ve ark, 1995). Çalımada örencilerin farklı tite yatıkları sor branlarının SYB uanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmutur. Bu farkın takım soru yaan örencilerin lehine olduu belirlenmitir. Yetkinlik beklenti geliimine etki eden özellikler ele alındıında; erformans baarısı, gözleyerek örenme, sözel ikna ve duygusal uyarılmılıktır (Gill, 1986; Bandura ve Shunck, 1981). Çalımada elde edilen bu sonucun, takım sorlarında erformans baarılarının bir gru olarak gerçekletirilebilir olduu, daha fazla gözleyerek örenme fırsatları, sorumlulukların aylaılması nedeniyle de duygusal uyarılmılıı salayabilmesi ve antrenör gözetiminde takım arkadaları ile yatıı ibirlii ile, sözel ikna deneyimlerinin zenginlemesi sonucu ortaya çıktıı düünülebilir. Çalımada örencilerin lisans belgesine sahi olma durumlarına göre SYB uanlarının karılatırılmasında; lisans belgesine sahi takım soru yaan örencilerin SYB uanları lisans belgesine sahi olmayanlara göre daha yüksek bulunmutur. Sorda yarımalara katılma ancak sorcu lisansı çıkartılarak mümkün olmaktadır. Lisanslı sorcuların müsabakalara katılabilecek düzeyde olmaları bir anlamda sor yaan dier arkadalarına göre daha baarılı oldukları anlamına gelmektedir. Bu nedenle lisans belgesine sahi örencilerin kendilerini dierlerine göre daha yetkin gördükleri, baarılı olduklarının daha fazla farkında oldukları söylenebilir. Özellikle takım sorlarında baarısızlık yaandıı durumlarda sorumluluun takım arkadaları arasında daılması da benzer sonucun takım sorları lehine çıkmasını saladıı düünülebilir. Çalımada örencilerden okul lisansına sahi bireysel sor yaanların SYB uanları kulü lisansına sahi olanlara göre daha yüksek bulunmutur. Yine Öztürk ve arkadalarının (2005), 9-13 ya grubu raket sorcuları (tenis, masa tenisi, ve badminton) ile yatıkları çalımalarında, SYB uanlarının benzer biçimde okul lisansı lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık gösterdii satanmıtır. Okullar arası müsabakalarda okul lisansı, kulüler arası müsabakalarda ise kulü lisansı geçerlidir. Kulü müsabakaları genelde teknik ve taktik açıdan daha baarılı ve birbirine yakın yetenekte çok sayıda sorcunun yer aldıı karılamalar eklinde geçmektedir. Bu nedenle örencilerin baarısızlık deneyimi yaama olasılıı daha yüksek, antrenör ve kulü yönetiminin beklentileri ise daha fazladır. Oysa okullar arası müsabakalarda katılım esastır. Okul takımlarında yer alan örenciler okul içerisinde ayrıcalıklı ve oülerdir. Bu durumun okul lisansına sahi örencilerin SYB uanlarına yansımı olduu düünülebilir. Örencilerin antrenman yaları ile SYB uanları ilikisine bakıldıında; sor yaanların antrenman yaı ile SYB uanları arasında yüksek düzeyde ozitif bir iliki bulunmutur. Ayrıca bireysel sor yaanlarda; 3 yıllık antrenman yaına sahi olanların SYB uanları 1 yıllık ve 2 yıllık antrenman yaına sahi olanlardan daha yüksek olduu bulunmutur. Takım sorlarında ise anlamlı bir farklılık görülmemitir. Öztürk ve arkadalarının (2005) 9-13 ya grubu raket sorcuları ile yatıkları aratırmada da benzer sonuçlara ulaılmıtır. Sor çalımaları çocuk ve gençlerin isteyerek katıldıkları ve gönüllü olarak devam ettikleri etkinliklerdir. Baardıına inananlar çalımalarını zevk alarak sürdürmekte, yetersizlik hisseden ve baarabilecei inancı taımayanlar ise bırakmaktadır. Sor çalımalarının baında yeni becerilerle tanıan örenciler becerileri gelitikçe daha az hata yamakta ve kendilerine olan güvenleri artmaktadır. Özellikle bireysel sorlarda bireysel geliime balı olarak birey oyuna devam edebilmektedirler ve takım sorlarında olduu gibi takımda yer alma ya da takımda kalabilme kaygısı yaamadıından SYB uanlarının olumlu yönde daha yüksek çıktıı düünülebilir. Aratırmada elde edilen dier bir sonuç da sor yaan örencilerin yaları ile SYB uanları arasında anlamlı bir iliki yokken, sor yamayan örencilerin yaları ile SYB uanları arasında yüksek düzeyde negatif bir iliki bulunmutur. Performans baarıları veya gerçek baarı deneyimleri, SYB üzerinde belirleyici ve balayıcı bir etkiye sahitir ve bireyin erformansta baarılı olabilmesi için sorda birçok taktik kullanılmaktadır. Özelilikle de küçük yata sora balayanlar için sordaki karmaık hareketlere basamaklama yaılarak erformans baarıları oluturulabilir (Zülkadirolu, 2002). 477
Okul yıllarında örencilerin duygusal geliimiyle ilgili önemli gelimelerden biri, çocukların kendilerini daha çok yetenek ve yeterlilik gibi içsel kavramlar ile tanımlamaları, dieri ise kendi görü ve yeteneklerini bakaları ile karılatırmalarıdır (Yavuzer, 2001). Sor çalımaları örencilere böyle bir ortam salar. Sor yamayan örenciler bu tür bir olanaa sahi olmadıkları için yaları ile SYB uanları arasında negatif yönde bir iliki bulunmu olabilir. Ancak bu noktada daha çok sayıda örenciyi kasayan çalımalar yaılmasında yarar görülmektedir. Bu çalıma sözü edilen ekilde Bursa ili örneinde lanlanmı olan takım sorları ve bireysel sorlar yaanlarla hiç sor yamamı örencilerin SYB uanlarının sonuçlarını yansıtmaktadır. Buna göre yaılacak sor etkinliklerinde cinsiyet farklılıı gözetmeksizin özellikle çocuk ve gençlerin sor etkinliklerine katılma olanaklarının salanması, okullarda beden eitimi dersleri ve sor etkinliklerinin bu anlamda bir fırsat olarak deerlendirilmesi ve amacına uygun bir ekilde yürütülmesi önerilmektedir. KAYNAKÇA Akkök, F. (1999). lköretimde Sosyal Becerilerin Gelitirilmesi Öretmen El Kitabı, (2.Baskı). stanbul: Özgür Yayınları. Allison, K. R.; Dwyer J.J.; Makin, S. (1999). Self-Efficacy and Particiation in Vigorous Physical Activity by Highscholl Students, Healt Education & Behavior 1: 26. Anderson, N. & Wold, B. (1992). Parental And Peer Influence On Leisure Tıme Physical Activity in Young Adolescents, Researche Quarterly For Exercise And Sorts, 63( 4), 341-348. Bandura, A. (1977). Self-Efficacy, Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change. Physical Review. USA, 84 (2): 191-215. Bandura, A. & Sunck D. H. (1981). Cultivating Cometence, Self-Efficacy and Instrınsic Interest Through Proximal Self- Evaluating, J. Personality and Social Psychology, 41, 586-598. Bilgin, M. (1997). Gru Rehberliinin Sosyal Yetkinlik Beklentisi Üzerindeki Etkisine Yönelik Deneysel Bir Çalıma. Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 5, 47. Claran, S. R. (2003). The Effectiveness of Personal Trainning on Coaching Attitudes Towords Physical Activity, J. Sorts Science and Medicine, 2, 10-14. Çamlıyer, H. & Çamlıyer, H. (1997). Eitim Bütünlüü çinde Çocuk Hareket Eitimi ve Oyun. (1. Baskı). zmir: Can Ofset. Faucette, N.; Sallis, J.; MC Kenzie, T.; Alcaraz, Kolody B.; Nugent, P. (1995). Comarison of Fourth Grade Students Out of School Physical Activity Level Anchoices by Gender Project Sark. J. of Health Education. 26 (2), 82-89. Fontane, P. E. (1996). Exercise, Fitness And Feeling Well. American Behavioral Scientest. 39, 288-305. Gill, D. L. (1986). Psychological Dynamics of Sorts. Chamaign. Illonois; Human Kinetics, Publishers. Guavin, L. & Sence, J. C. (1996). Physical Activity and Psychological Well - Being Knowledge Base, Current Issues and Caveats. Nutritions Reviews. 549, 53-63. Hazar, M. (1996). Beden Eitimi ve Sorda Oyunla Eitim, (2.Baskı). Ankara: Tutibay Ltd. ti. 478
Hoffstetter, C. R.; Hovell, M. F.; Sallis, J. F. (1990). Social Learning Correlates of Exercise Self- Efficacy; Early Exeriences With Physical Activity, Social Science And Medicine, 31, 1169-1176. Kim, P. & M. C Auley, Edward. (1992). Goal Setting, Self-Efficacy and Exercise Behavior, J. of Sort & Exercise Psychology, 14, (4):352. M. C Auley, E.; Milhalko, S.L.; Bane S.M. (1997). Exercise and Self-Esteem ın Middle Age Adults; Multidimensional Relationshi And Physical Fitness And Self-Efficacy nfluences. J.of Behavioral Medicine, 20, 67-83. Özbaydar, S. (1983). nsan Davranılarının Sınırları ve Sor Psikolojisi. (1.Baskı). stanbul: Altın Kitalar Yayınevi, Serbest Matbaası. Öztürk, F. (1998). Tolumsal Boyutlarıyla Sor. Ankara: Baırgan Yayımevi, Sor Kitabevi. Öztürk, F.; Koaran..; Özkaya, G.; Doan, A. (2005). Bursa li 9-13 Ya Grubu Raket Sorcularının Sosyal Yetkinlik Beklentisi Puanlarının Karılatırılması, 2.Raket Sorları Semozyumu, Kocaeli. Öztürk, F.; Koaran..; Özkaya, G.; Efe, M. (2005). Yaz Sor Çalımalarının 9-13 Ya Grubu Bireylerin Sosyal Yetkinlik Beklentisine Etkisi. Gazi Beden Eitim ve Sor Bilimleri Dergisi 10 (2):25-32. Pherson, B.; Curtis, J.; Loy J W. (1989). The Social Significance of Sorts. Human Kinetics Publishers, Chamaign: II, P.204. Reynolds, K. D.; Killen, J. D.; Bryson S. W.; Maron, D. J.; Taylor J. B.; Maccoloy, N.; Farguhar, J. W. (1990). Psycosocial Predictors of Physical Activity in Adolescents. Previous Medicine. 19(5), 541-551. Ryan, J. G. & Dzewaltowski, D. (2002). Comaring The Reationshis Between Different Tyes of Self Efficcey And Phsical Actitivity n Youth. Healt Eeducatoıns And Behavoir, 29(4), 491. Senemolu, N. (1989). Geliim Örenme ve Öretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Özen Matbaası. Story, M.; Stevens, J, Evans, M. C.; Juhaer, C. E.; Gittelsohn, J.; Going, S. B.; Clay, T. E.; Murray, D. M. (2001). Weight Loss Attems And Attitudes Toward Body Size, Eating And Physical Activity In American Indian Chldren: Reletionshi to Weight Status And Gender. Obesity Research. 9, 356-363. Strauss, R. S.; Rodzilsky, D.; Burack, G.; Colin, M. (2001). Psychological Correlates of Physical Activity Healty Childeren. Archives Of Pediatrics And Adolescent Medicine, 155(8), 897-902. Türkiye Milli Olimiyat Komitesi (2004). Sor Kültürü ve Olimik Eitim Kılavuz Kitabı. stanbul: Türkiye Milli Olimiyat Komitesi Yayınevi. Yavuzer, H. (2001). Okul Çaı Çocuu, (7.Baskı). stanbul: Remzi Kitaevi, 16-49. Zülkadirolu, Z. (2002). 11-13 Ya Grubu Bireylerde Temel Cimnastik Çalımalarının, Sosyal Yetkinlik Beklentisi Üzerine Etkisi. Yayınlanmamı Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana: Salık Bilimleri Enstitüsü. 479