Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi

Transkript

1 SINIF ÖRETMEN ADAYLARININ LSANS ETMLERNN ÖZEL ALAN YETERLKLERN KAZANDIRMASINA YÖNELK GÖRÜLER * THE OPINIONS OF PROSPECTIVE ELEMENTARY SCHOOL TEACHERS REGARDING THEIR UNDERGRADUATE EDUCATION EFFECTIVENESS IN TERMS OF COVERING THEIR OWN FIELD Öz lker KÖSTERELOLU** Fatih DEMR*** Safa ÖZGÜRLER*** Mücahit AYRA*** Hamdi KARAMAN*** Yavuz CANSIZ*** Bu aratırmanın amacı sınıf öretmeni adaylarının hizmet öncesi lisans eitimlerinin sınıf öretmenlii özel alan yeterliklerini kazandırma düzeyini belirlemektir. Aratırma genel tarama türünde betimsel bir çalımadır. Aratırmanın evrenini, eitim-öretim yılında Amasya Üniversitesi Eitim Fakültesi nden mezun olan sınıf öretmeni adayları (n=165) oluturmaktadır. Aratırma evren üzerinde yürütülmü olup 142 öretmen adayı aratırmaya gönüllü olarak katılım salamıtır. Aratırmada veri toplama aracı olarak Milli Eitim Bakanlıı tarafından yayınlanan Sınıf Öretmenlii Özel Alan Yeterlikleri anketi kullanılmıtır. Aratırmada tüm özel alan yeterliklerine ilikin öretmen adaylarının görülerinin aritmetik ortalaması =3,43 olup oldukça etkili düzeyde olduu saptanmıtır. Ayrıca ankette yer alan 35 madde incelendiinde öretmen adayları, lisans örenimlerinin beklenen yeterliklerin kazanılmasında 12 maddede orta düzeyde etkili, 23 maddede ise oldukça etkili seçeneinde yıılma göstermektedir. Çalımanın sonuçları göstermitir ki öretmenlerin hizmet öncesi eitimleri öretim kariyerlerinde gerekli olan yeterliliklerinin kazanılmasında etkilidir. Anahtar Kelimeler: Öretmen Adayları, Özel Alan Yeterlikleri, Eitimin Etkililii. Abstract The purpose of this study is to determine at what level classroom teaching special qualifications with pre-service education of classroom teacher candidates gained. This study is a kind of descriptive research. The population of study includes prospective teachers (n = 165) who graduated from Department of Classroom Teaching, College of Education, Amasya University in academic year. Research was conducted on the entire population and 143 of them participated in the study on a voluntary basis. The questionnaire -which is named "Special Area Qualifications of Classroom Teaching and created by the Ministry of National Education- was used to collect data for this study. The arithmetic average level of prospective teachers in the study is found as 3.43 (x = 3.43) to be quite effective on the proficiency of all the special area. The 35 items of questionnaire has been also examined and the participants accumulated that their undergraduate education matches up with the expected qualification in 12 items on moderately effective level and in 23 items on highly effective level. The findings of this study show that pre-service education of teachers is effective to acquire for their proficiency in their teaching career. Keywords: Prospective Teachers, Special Area Proficiency, The Effectiveness of Education. Bu aratırma Marmara Üniversitesi nde tarihleri arasında düzenlenen 8. Ulusal Eitim Yönetim Kongresi nde sözlü bildiri olarak sunulmutur. ** Yrd. Do. Dr.,Amasya Üniversitesi, Eitim Fakültesi. *** Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sınıf Öretmenlii Yüksek Lisans Örencisi

2 Giri Bir meslek olarak öretmenlik; eitim sisteminin beklenen hedeflere ulaabilmesinde önemli bir etkiye sahiptir. Öretmenin eitim sistemi içindeki etkisini gösterebilmesi, kendisinden beklenen niteliklere uygun yetimesi hiç kukusuz öretmenin belli yeterliklere sahip olmasını gerektirmektedir. Sahip olduu yeterlikler ile birlikte öretmen; örenci baarısını etkileyen örenci, yönetici, eitim uzmanı, eitim teknolojileri, fiziki ve mali kaynaklar gibi etkenlerin arasında en önemli unsur olarak görülmektedir (Demirta, Cömert ve Özer, 2011: 98). Öretmenlerin sahip olması beklenen yeterlikler tüm dünyada olduu gibi ülkemizde de sürekli tartıılan ve üzerinde çalıılan bir konudur. Yeterlik kavramını Üstüner, Demirta, Cömert ve Özer (2009:2) i görenin kendinden beklenen rolleri beklenen nicelik ve nitelikte gerçekletirmesi; bir davranıı yapmak için gerekli bilgi ve beceriyi kazanmı olmak eklinde tanımlamaktadır. Öretmen yeterlikleri, öretmenlerden sahip olması beklenen bilgi, beceri, tutum ve deerler bütünü olarak ifade etmektedirler. Öteden beri öretmenlerin yeterlik sahibi olmaları öngörülen alanlar, konu alanı bilgisi, meslek bilgisi, genel kültür olmak üzere üç balık altında toplanmaktadır (iman, 2009: 68). Bu konu alanında ülkemizde son olarak 2006 yılında Milli Eitim Bakanlıı nın yürüttüü çalımada eitim sistemi içerisine dahil olacak öretmenlerin meslee balarken kazanmı olmalarını bekledii bilgi, beceri ve tutum özelliklerini içeren 6 ana alt yeterlik alanı içerisinde (Kiisel ve mesleki deerler-mesleki geliim, Örenciyi tanıma, Örenme ve öretme süreci, Örenmeyi, geliimi izleme ve deerlendirme, Okul, aile ve toplum ilikileri ve Program ve içerik bilgisi) genel yeterlikler belirlenmitir (MEB, 2006: 3). Belirlenen öretmenlik meslei genel yeterliklerinin ardından her öretmenlik branı bazında 8 yeterlik balıı altında da özel alan yeterlikleri hazırlanarak yürürlüe koyulmutur. Öretmenlerin kendi alanında geliimini salamak için sahip olması gereken bilgi, beceri ve tutumları içeren bran bazındaki özel alan yeterliklerinin her biri için A1, A2, A3 düzeyinde performans göstergeleri belirlenmitir. Bu düzeyler; A1 düzeyi (bilgi ve farkındalık);öretmenin öretim programına ilikin uygulamalarındaki farkındalıı ile öretmenlik mesleine ilikin sahip olduu temel bilgi, beceri ve tutumları gösteren performans göstergelerini içermektedir. A2 düzeyi (Zenginletirme); öretmenin A1 düzeyindeki bilgi ve farkındalıının yanı sıra, öretim sürecindeki uygulamalarında edindii mesleki deneyimlerle programın gereini yerine getirdii, uygulamalarını çeitlendirdii, örenci ilgi ve ihtiyaçlarını dikkate aldıı performans göstergelerinden olumaktadır. A3 düzeyi (Özgünletirme ve ibirlikli çalıma); öretmenin A2 düzeyinde gelitirdii uygulamalarını, öretimin farklı deikenlerini de göz önünde bulundurarak özgün bir ekilde çeitlendirmesini gerektiren performans göstergelerini kapsamaktadır (MEB, 2008: 5). Tablo 1: Yeterlik alanlarına göre sınıf öretmenlii özel alan alt yeterliklerinin daılımı Konu alanı 1.Örenmeöretme ortamı ve geliim 2.zleme ve deerlendirme 3.Bireysel ve mesleki geliim- toplum ile ilikiler 4.Sanat ve estetik 5.Dil becerilerini gelitirme 6.Bilimsel ve teknolojik geliim 7.Bireysel sorumluluklar ve sosyalleme 8.Beden Eitimi ve Güvenlik Yeterlik Performans Göstergeleri Alanları A1 A2 A3 Toplam Toplam Tablo 1 de görüldüü üzere hizmet öncesinde yetien sınıf öretmenlerinin sahip olması beklenen özel alan yeterlikleri 8 konu alanında, 39 alt yeterlik balıı altında 215 performans göstergesi ile ifade edilmektedir. Eitim öretim etkinliklerini yerine getiren, çeitli disiplinlerdeki bilgi ve becerileri anlamlı bir bütün halinde örencilerine kazandırması beklenen öretmenlerin lisans öreniminden itibaren belirtilen tecrübeleri kazanmaları beklenmektedir (Kahyaolu ve Yangın, 2007:83). Bu açıdan öretmenlerin öretmenlik mesleine aktif olarak balamadan hizmet öncesinde eitim fakültelerinde, beklenen yeterlikler dorultusunda yetitirilmesi önem arz etmektedir. Dier bir deile; öretmenlerin yetitirildikleri kurumlarda bu alanlarda gerekli eitimi almaları gerekmektedir. Öretmenlerin nitelikli ve yeterli bir biçimde yetitirilebilmesinde özellikle hizmet öncesi eitimin yerinin önemli bir boyut oluturduu ifade edilebilir. Bu kapsamda öretmen yetitiren kurumların programlarında yer alan dersler ve bu derslerin içeriklerinin güncel olarak beklentiler dorultusunda düzenlenmesine vurgu yapılmaktadır (iman, 2008:, akt; Tagın ve Sönmez, 2013: 83). Ülkemizde özellikle yapılandırmacı örenme anlayıına dayalı gelitirilen programların uygulanmaya konulmasının ardından, hizmet öncesinde yetitirilen öretmenlerin de bakanlıın bekledii yeterliklere sahip olarak yetimesi için fakültelerde ders içeriklerinin güncellenmesi ve özellikle teorik bilginin yanında

3 uygulama becerilerinin de gelimesinin salanmasını önemli kılmaktadır. Öretmen yeterlikleri konusunda yapılan çalımaların, öretmen yetitirme politikaların belirlenmesinde, öretmen yetitiren yükseköretim kurumlarının hizmet öncesi öretmen yetitirme programlarında, öretmenlerin hizmet içi eitiminde, öretmenlerin seçiminde, öretmenlerin ii baarımlarının, performanslarının deerlendirilmesinde, öretmenlerin kendilerini tanıma ve kariyer geliimleri gibi çok geni alanlarda kullanılması düünülmektedir (MEB, 2008: iii). Bu çerçevede öretmen yeterliklerinin deerlendirilmesi, öretmenlerin mesleki geliimlerinin ve yenilenen programların öngördüü yeterliklerin gelitirilmesi için bir ön koul nitelii taımakla birlikte, bakanlık tarafından hazırlanan yeterliklerin gelitirilmesi için yeterliklerin mevcut durumu ile ilgili çalımalara yer verilmesi bir ihtiyaç olarak görülmektedir (TED, 2009: 18). Literatürde yapılan aratırmalar incelendiinde çounlukla çalımaların öretmenlerin ve öretmen adaylarının belirtilen yeterlikler kapsamında öz-yeterlik algıları balıı altında kendilerini ne derece yeterli buldukları konusunda younlatıı izlenmektedir. Bu aratırmada öretmen adaylarının kendilerini ne düzeyde yeterli algıladıklarından ziyade, öretmen adaylarının hizmet öncesi lisans örenimleri sürecinde almı oldukları eitimin beklenen yeterlikleri gelitirmede ne düzeyde etkili olduu üzerine odaklanılmıtır. Bu bakı açısı ile bu aratırma kapsamında sınıf öretmeni adaylarının Milli Eitim Bakanlıı nın belirledii özel alan yeterliklerinin kazandırılmasında lisans eitiminin ne derecede etkili olduu konusunda görülerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Aratırmadan elde edilen bulguların sınıf öretmenlii meslei özel alan yeterlikleri kapsamında öretmen adaylarının yeterliklerinin belirlenmesi ve elde edilen sonuçların salayacaı geribildirimler vasıtasıyla öretmen yetitiren yükseköretim kurumlarının hizmet öncesi öretmen yetitirme programlarının gelimesine katkı salaması beklenmektedir. Aratırmanın amacına balı olarak; Milli Eitim Bakanlıı nca belirlenmi olan sınıf öretmenlii özel alan yeterliklerinin kazanılmasında öretmen adaylarının lisans eitimlerinin etkililik düzeyine ilikin görüleri nedir? sorusuna yanıt aranmıtır. Yöntem Aratırma Modeli: Aratırma tarama modelinde olup öretmen adaylarının görülerini belirlemek açısından betimsel bir çalımadır. Tarama modelinde 670 var olan durum ya da gerçeklik olduu gibi aratırılıp açıklanır. Aratırmacının örneklem üzerinde herhangi bir müdahalesi yoktur ve var olan özellikler, koullar, ilikiler, eilimler olduu gibi raporlatırılır (imek, 2012: 92). Çalıma Grubu: Aratırma 2013 yılında Amasya Üniversitesi Eitim Fakültesi Sınıf Öretmenlii bölümünden mezun olan 165 öretmen adayı içerisinden aratırmaya gönüllü katılım salayan 142 öretmen adayı ile yürütülmütür. Tablo 2: Aratırma grubunda yer alan örencilere ilikin bilgiler f % Cinsiyet Örenim Türü Kadın 99,70 Erkek 43,30 1.Öretim 79,55 2.Öretim 63,45 Toplam Tablo 2 incelendiinde aratırmaya katılan öretmen adaylarının %70 inin kadın ve %30 unun erkek, %55 inin birinci öretim ve %45 inin ikinci öretimde örenim görmektedirler. Veri Toplama Araçları ve Analizi Bu aratırmada verilerin toplanmasında; öretmen adaylarının demografik bilgilerini yansıtan kiisel bilgi formu ve sınıf öretmenlii adayları özel alan yeterlik anketi olmak üzere iki farklı veri toplama aracı kullanılmıtır. I. Kiisel bilgi formu: Aratırmada kiisel bilgi formunda cinsiyet, örenim ekli, lisans eitimi akademik baarı ortalaması ve derslere karı devam devamsızlık algı düzeyi olmak üzere 4 soru yer almaktadır. II. Özel alan yeterlik anketi: Sınıf öretmen adaylarının lisans eitimlerinin etkililiin belirlenmesinde MEB tarafından yayınlanan sınıf öretmenlii özel alan yeterlikleri kılavuzunda bulunan 8 boyut ve 39 alt yeterlik alanını ifade eden maddeler incelenmitir. Yapılan incelemenin ardından Atatürkçülük konularını ifade eden dört madde birletirilerek ankete bir madde olarak yansıtılmıtır. Sonuç olarak özel alan yeterlik anketi 35 maddeden olumaktadır. Anketin uygulanmasından sonra hesaplanmı vecronbach alfa() güvenilirlik analizi katsayısının()=0,93 olduu tespit edilmitir. Verilerin Analizi Aratırmada elde edilen verilerin madde düzeyinde aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanarak yorumlanmıtır. Ankette yer alan

4 671 maddelerin hepsinin be seçenei bulunmaktadır. Maddelerin analiz bulguları sunulurken aritmetik ortalamaları arası olanlar hiç etkili deil, arası olanlar biraz etkili, arası olanlar orta düzeyde etkili, arası olanlar oldukça etkili, arası olanlar tamamen etkili olarak ifadelendirilmitir. Bulgular ve Yorum Bu bölümde, aratırma sorununun çözümlenmesi amacı ile öretmen adaylarının görülerinin istatistiksel çözümlemeleri yapılarak elde edilen bulgulara ve bulguların yorumlanmasına yer verilmitir. Tablo 3: Aratırmaya Katılan Öretmen Adaylarına yönelik betimsel bulgular Lisans akademik baarı ortalaması Derslere yönelimi devam f % , , ,1 Toplam Devamsızlık hakkımı 20 0,14 sonuna kadar kullanırım Çounu kullanırım 41 0,29 Yarıya yakınını 48 0,34 kullanırım Çok azını kullanırım 33 0,23 Toplam Öretmen adaylarının lisans not ortalamaları incelendiinde aralıında düük düzeyde olan öretmen adaylarının %25, aralıında bulunan orta düzeyde olanların %74 ve aralıında yüksek düzeyde olanların ise %1 olduu görülmektedir. Ayrıca öretmen adaylarının derslere devamının beklenen yeterliklerin gelimesinde önemli bir deiken olduu düünülmektedir. Örencilerden devamsızlık haklarını sonuna kadar kullanmayı tercih eden öretmen adaylarının oranı %14, çounu kullanırım düüncesinde olanların oranı %29, yarıya yakınını kullanırım diyenlerin oranının %34 ve çok az kullananların oranının %23 olduu saptanmıtır. Çizelge 1. Öretmen adaylarının lisans eitimlerinin özel alan yeterliklerini gelitirmeye etkisine ilikin algıları ss Örenme ortamı ve geliim yeterlik alanı Geliim ve örenme ile ilgili kavramları ve ilkeleri uygulayabilme becerisini kazandırmamda; Örencilere geliim dönemlerine uygun rehberlik yapabilme becerisini kazandırmamda; Örencilerin üstün yeteneklilik, örenme güçlüü, örenme stilleri gibi bireysel farklılıklarını dikkate alarak duruma uygun örenme ortamları hazırlamamda; Örenme ve öretme süreçlerini zenginletirmek için araç ve gereçlerden yararlanmamda; Örenim sürecindeki uygulamalarında eletirel düünme, yaratıcı düünme gibi düünme becerilerini benimsememde; 3,24,81 3,19,80 4,02,78 3,64,80 3,61,83 Örencilere problem çözme becerilerini gelitirebilme becerisini kazandırmamda; Örencilerin akıl yürütme becerilerini gelitirebilme becerisini kazandırmamda; Örenme öretme ortamında özel gereksinimli ve özel gereksinime ihtiyaç duyan örencileri dikkate alan uygulamalar yapmamda, zleme ve deerlendirme yeterlik alanı 3,45,83 3,41,73 4,13,83 Örencilerin örenim sürecinde geliim düzeylerini 3,64,82 izleyebilme becerisini kazandırmamda; Öretim sürecinde uygulanan ölçme aracında elde 3,51,90 edilen verileri deerlendirebilmemde; Bireysel mesleki geliim yeterlik alanı Mesleki geliimimi salayabilme becerisini 3,40,82 kazanmamda; Mesleki etik deerler oluturabilmemde; 3,73,94 Eitim-öretim sürecinde eitim paydaları ve 3,69,86 toplumun dier üyeleri ile birlikte çalıabilme bilinci kazanmamda; Biliim teknolojilerinden mesleki geliim ve iletiim 3,43,82 için yararlanabilmemde; Sanat ve estetik yeterlik alanı Güzel sanatlar ile ilgili genel bilgilere sahip 2,76,94 olabilmemde; Sanatsal etkinlikleri, örenme sürecinde 2,75,94 kullanabilmemde; Örenme ve öretme ortamlarını düzenlerken estetik 3,14,96 bakı açısını dikkate almamda; Dil becerilerini gelitirme yeterlik alanı Örencilerin Türkçeyi doru, güzel ve etkili 3,67,95 kullanabilme becerilerini gelitirebilmede; Örencilerin okuma ve yazma becerilerini 3,85,75 gelitirebilmede; Türkçe nin doru ve etkili kullanımı ve iletiim 3,66,87 açısından model olmamda; Bilimsel ve teknoojik geliim yeterlik alanı Örencilerin bilimsel ve teknolojik kavramları doru 3,39,78 ve etkin kullanabilmelerini salayabilmemde; Örencilere bilimin geliimi hakkında genel bilgileri 3,24,88 kazandırmamda; Bireysel sorumluluk ve sosyalleme yeterlik alanı Örencilerin kendini ve yakın çevresini ( ailesini, 3,82,94 arkadalarını, okulunu) tanımalarını salayabilmemde; Örencilerin demokratik davranma ve sorumluluk 3,83,88 bilincini kazanmalarını salayabilmemde; Örencilerle etkili iletiim kurabilme becerileri gelitirmemde; 3,77,87 Çizelge 1. Öretmen adaylarının lisans eitimlerinin özel alan yeterliklerini gelitirmeye etkisine ilikin algıları Örencinin içinde yaadıı doal çevreyi tanımalarını ve gözlem becerisini gelitirebilmelerini salamamda; Örencide doal afetlere ve etkilerine karı anlayı gelitirmemde; Örencide doayı sevme ve koruma bilinci oluturabilmemde; Örencide zaman(geçmi, imdi ve gelecek) kavramı ve deiim bilinci gelitirebilmemde; Beden eitimi ve güvenlik yeterlik alanı Örencilerin ritim ve müzik eliinde jimnastik ve dans hareketlerini gelitirmelerine rehberlik yapabilmemde; Örencilere ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili temel bilgiler ve motor becerilerini kazandırmamda; Örencilere ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili etkinlik ve oyunlar düzenlememde; Örencilere doru ve dengeli beslenme alıkanlıı kazandırabilmemde; Spor sakatlanmalarında ilk yardım kurallarını uygulayabilme becerisini kazandırmamda; ss 3,63,88 3,16 1,01 3,47 1,07 3,47,85 2,64 1,18 2,68 1,10 2,66 1,15 3,52 1,07 3,41 1,15

5 Atatürkçülük konularına ilikin yeterlik alanı Atatürk ün çada düünce ve görülerini örenme 3,56 1,02 sürecindeki uygulamalara yansıtabilme ve içselletirmelerini salayabilmemde; Toplam 3,43,90 Çizelge 1 de sınıf öretmeni adaylarının lisans eitimlerinin sınıf öretmenlii özel alan yeterliklerini gelitirmedeki etkililiine ilikin görülerinin ortalamaları incelendiinde tüm maddelerin ortalamasının =3.43 olduu tespit edilmitir. Örencilerinin algılarının oldukça etkili düzeyde olduu saptanmıtır. Anketteki 35 madde incelendiinde, lisans örenimlerinin beklenen yeterliklerin kazanılmasında 12 maddede orta düzeyde etkili, 23 maddede ise oldukça etkili seçeneinde yıılma gösterdii görülmektedir. Bu bulguya dayanarak öretmen adaylarının lisans örenimlerinin sınıf öretmenlii özel alan yeterlik alanına ilikin beklenen yeterliklerin gelimesinde etkili olduu söylenebilir. Aratırmadan elde edilen bu bulgu literatürde Çaycı (2011), Tagın ve Sönmez (2013), Kahramanolu ve Ay (2013), Köstereliolu ve Akın Köstereliolu (2008) nun aratırmalarından elde edilen bulgularla paralellik göstermektedir. Çaycı nın aratırmasında sınıf öretmenlii eitimi lisans programındaki alan eitimi derslerinin, sınıf öretmeni adaylarının öretmen yeterlikleri üzerindeki etkisini belirlemeyi amaçladıı aratırmada, sınıf öretmenlii eitimi lisans programındaki alan eitimi derslerinin alınarak baarıyla tamamlanmasının, öretmen adaylarının öretmen yeterlik algılarını yükselttii sonucuna ulaılmıtır (Çaycı, 2011: 9-10). Tagın ve Sönmez in (2013: 88) yürüttükleri aratırmada ise sınıf öretmeni adaylarının öretmenlik meslei genel yeterliklerinden öretme ve örenme süreci, örenmeyi, geliimi izleme ve deerlendirme yeterliklerine ilikin görülerinin genellikle olumlu yönde olduu tespit edilmitir. Köstereliolu ve Akın Köstereliolu nun (2008: 273) stajyer öretmenlerin mesleki yeterliklerini kazanma düzeylerine ilikin algılarını inceledikleri aratırmada stajyer öretmenler genel olarak meslee karı kendilerini büyük ölçüde yeterli görmektedirler. Kahramanolu ve Ay (2013: 295) sınıf öretmeni adaylarının yeterlik algılarının genel olarak yeterli düzeyinde olduu belirtilen aratırma sonuçları bu aratırmada belirtilen yeterlik maddelerine ilikin sınıf öretmeni adaylarının görülerinin oldukça etkili seçeneinde yıılma gösterdii aratırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Öretmen adaylarının görüleri incelendiinde lisans eitimlerinin en fazla etkili olduklarını düündükleri özel alan yeterliklerinin; örenme öretme ortamında özel gereksinimli ve özel gereksinime ihtiyaç duyan örencileri dikkate alan uygulamalar yapma 672 ( =4,13), örencilerin üstün yeteneklilik, örenme güçlüü, örenme stilleri gibi bireysel farklılıklarını dikkate alarak duruma uygun örenme ortamları hazırlama ( =4,02), örencilerin demokratik davranma ve sorumluluk bilincini kazanmalarını salayabilme ( =3,83), örencilerin kendini ve yakın çevresini ( ailesini, arkadalarını, okulunu) tanımalarını salayabilme ( =3,82), örencilerin okuma ve yazma becerilerini gelitirebilme ( =3,85), örencilerle etkili iletiim kurabilme becerileri gelitirme ( =3,77) ve mesleki etik deerler oluturabilme ( =3,73) olduu belirtilmektedir. Bu bulguların yanı sıra öretmen adaylarının algılarının; örencilerin ritim ve müzik eliinde jimnastik ve dans hareketlerini gelitirmelerine rehberlik yapabilme ( =2,64), örencilere ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili etkinlik ve oyunlar düzenleme ( =2,66), örencilere ferdi sporlar ve takım sporları ile ilgili temel bilgiler ve motor becerilerini kazandırma ( =2,68),sanatsal etkinlikleri örenme sürecinde kullanabilme ( =2,75), güzel sanatlar ile ilgili genel bilgilere sahip olabilme ( =2,76) geliim ve örenme ile ilgili kavramları ve ilkeleri uygulayabilme becerisini kazandırma ( =3,24), örencilere geliim dönemlerine uygun rehberlik yapabilme becerisini kazandırma ( =3,19) yeterlik alanlarında orta düzeyde etkili olduu görülmektedir. Hacıömerolu ve ahin sınıf öretmeni adaylarının uygulama öretmenlerinin özel alan yeterlik algılarına ilikin görülerinin özel alan yeterlikleri boyutların tümünde tamamen yeterli olarak algıladıkları görülmekle birlikte sanat ve estetik ve beden eitimi ve güvenlik konularındaki algılarının yeterli olduu belirtilmektedir. Bu yeterlik alt boyutlarında ortalamalarının dümesi yürütülen aratırma sonuçları ile benzerlik göstermektedir (Hacıömerolu ve ahin, 2011: 481). Demiral, Baydar ve Gönen öretmen adaylarının sınıf öretmenlii özel alan yeterliklerine ilikin; örenme ortamı ve geliim, sanat ve estetik ile beden eitimi ve güvenlik boyutlarında yer alan yeterlikleri daha az kazanıldıı ifade edilmektedir. Aratırmacılar sınıf öretmenlerinin tüm özel alan yeterliklerini az veya çok kazandıklarını, sınıf öretmenlerinin fazlasıyla kazandırdıı herhangi bir boyutun bulunmadıını belirtmektedirler. Aratırmada elde edilen dier bir bulgunun öretmen adaylarının akademik baarılarının arttıkça öretmenlik meslek bilgisiyle ilgili yeterliklere sahip olma oranının arttıı yönündedir. Bu bulgu ile yürütülen aratırmaya katılan öretmen adaylarının %74 ünün lisans örenimi not ortalamalarının aralıında ve orta düzeyde olması belirtilen bulguyla

6 benzerlik göstermektedir (Demiral, Baydar ve Gönen, 2010: 4). Aratırmadan elde edilen bulguların Kahramanolu ve Ay ın aratırmalarından elde ettii ve sınıf öretmeni adaylarının özel alan yeterlik algısı ortalamalarında akademik baarılarına göre anlamlı bir fark olduu bulgusu bu aratırmadan elde edilen bulguları destekledii görülmektedir. Aratırmacılar bu farkın akademik baarısı orta ve yüksek olan öretmen adaylarının lehine olduunu ve öretmen adaylarının akademik ortalamalarının arttıkça öretmenlik mesleiyle ilgi yeterliklerinin de kazanıldıını ifade etmektedirler (Kahramanolu ve Ay, 2013: 296). Seferolu nun aratırmasında MEB in öretmenlerde aradıkları yeterliklere öretmen adaylarının ne ölçüde sahip olduklarını belirlemeyi amaçladıı aratırma bulgularına göre örenciler kendilerini yeterliklerin önemli bir kısmında orta ve iyi derecede deerlendirmektedirler. Aratırmacı bu bulguları kendilerine verilen eitim açısından olumlu bir gösterge olarak deerlendirmektedir (Seferolu, 2004: 139). ahin ve Kartal bu konuda; genel kültür derslerinin fazla önemli olmadıı ve meslek geliimine yönelik derslerin aırlıının arttırılması görüüne dikkat çekmekle birlikte son sınıfta sadece uygulamaya dönük derslerin olması önerilmektedir (ahin ve Kartal, 2013: 172). Kazu ve Erolu nun yürüttükleri dier bir aratırmada öretmen adaylarının derslerin örenci merkezli yürütülmesi, görsellik kazandırılması, çada yaklaımlar temelinde farklı yöntem ve tekniklerin kullanılması ve öretim elemanlarının etkili öretmenlik nitelikleri taıması gereklilii beklentisi içinde olduklarını ortaya koymulardır. Öretmen adaylarının aratırmalarda ortaya koyulan beklentilerinin karılanmasının yetien öretmen adaylarının yeterliklerini arttıracaı düünülmektedir (Kazu ve Erolu, 2013: 503). Literatürde özel alan yeterlikleri konusunda gerçekletirilen aratırmaların (Gökçe, 2013; Cokun, Özer ve Tiryaki, 2010; Cokun, Gelen ve Öztürk, 2009; Akta ve Walter, 2005; Çapri ve Çelikkaleli, 2008; Karacaolu, 2008; Kahyaolu ve Yangın, 2007) genelde farklı branlarda yetien öretmen adaylarının öretmenlik mesleine ilikin yeterlik algıları üzerinde younlamaktadır. Bu aratırmalarda da öretmenlerin öretmenlik mesleini yerine getirmede kendilerinden beklenen yeterliklere yönelik algılarının olumlu olduuna ilikin bulgular elde edilmitir. Arslan ve Özpınar yeni ilköretim programlarının öretmenlerde bulunmasını istedii yeterliklerle eitim fakültelerinde öretmen adaylarına kazandırılması amaçlanan mesleki yeterliklerin uyuup uyumadıını 673 belirlemek amacıyla yürüttükleri aratırmada eitim fakültelerinde öretmen adaylarına kazandırılması amaçlanan mesleki yeterlik ve nitelikler arasında bir uyum olduu ve öretmen adaylarının MEB in arzuladıı nitelik ve becerilerin çounluuna sahip olacak ekilde yetitii bulgularına eriilmitir (Arslan ve Özpınar, 2008: 60). Sonuç ve Öneriler Bu çalımada Milli Eitim Bakanlıı nın yetien sınıf öretmenlerinin sahip olmasını bekledii sınıf öretmenlii özel alan yeterliklerinin gelimesinde öretmen adaylarının lisans eitimlerinin ne düzeyde etkili olduunun belirlenmesi amaçlanmıtır. Bu kapsamda beklenen yeterlikleri ifade eden 35 madde öretmen adaylarına sunularak aldıkları eitimi deerlendirmeleri istenmitir. Elde edilen bulgulara göre sınıf öretmeni adayları lisans eitimlerinin beklenen yeterliklerin kazanılmasında =3.43 ortalama ile oldukça etkili düzeyde olduu, 35 maddeye bakıldıında, lisans örenimlerinin beklenen yeterliklerin kazanılmasında 12 maddede orta düzeyde etkili, 23 maddede ise oldukça etkili seçeneinde yıılma gösterdii saptanmıtır. Öretmen adayları madde bazında lisans eitimlerinin en fazla örenme öretme ortamında özel gereksinimli ve özel gereksinime ihtiyaç duyan örencileri dikkate alan uygulamalar yapma ( =4,13) ve en az örencilerin ritim ve müzik eliinde jimnastik ve dans hareketlerini gelitirmelerine rehberlik yapabilme ( =2,64) maddelerinde etkili olduunu düünmektedirler. Eitim sistemi içerisinde öretmen yetitirme uygulamalarına dönüt veren bu bulgulara dayanarak programda yürütülen derslerden beklenen etkinin gerçeklemesinde, belirtilen yeterliklerin kazanılmasında, dersleri yürüten öretim elemanları kullandıkları öretme yöntemlerini gözden geçirebilirler. Bu bakı açısı ile yapılacak deerlendirmelerin eitim sürecinin daha etkili ve verimli ilemesini destekleyecek ve nitelikli öretmenlerin yetimesine katkı salayacaktır. Yürütülen aratırmaya balı olarak u öneriler gelitirilmitir. *Eitim fakültelerinde örenim gören örencilere branları bazında MEB in beklentilerini ifade eden özel alan yeterlikleri hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. *Lisans programındaki dersleri yürüten öretim elemanlarının dersin hedeflerine uygun yeterliklerin gelimesinde sorumluluk taımalıdır. *Öretmenlerin hizmet öncesinde belli aralıklarla beklenen özel alan yeterlikleri balamında

7 biçimlendirme ve yetitirmeye dönük deerlendirmelerle yetitirilmesine önem verilmelidir. KAYNAKÇA AKTA, Iıl ve James WALTER (2005). Öretmen Adaylarının Mesleki Yeterlilik Duygusu, Spormetre Beden Eitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, C.3, S.3, s ARSLAN, Selahattin ve lknur ÖZPINAR (2008). Öretmen Nitelikleri: lköretim Programlarının Beklentileri ve Eitim Fakültelerinin Kazandırdıkları, Necatibey Eitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eitimi Dergisi (EFMED), C.2, S.1, s ÇAPR, Burhan ve Öner ÇELKKALEL (2008). Öretmen Adaylarının Öretmenlie likin Tutum ve Mesleki Yeterlik nançlarının Cinsiyet, Program ve Fakültelerine Göre ncelenmesi, nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, C.9, S.15, s ÇAYCI, Barı (2011). Sınıf Öretmenlii Lisans Programındaki Alan Eitimi Derslerinin Öretmen Yeterlii Üzerindeki Etkisinin ncelenmesi, Mersin Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, C.7, S.2, s COKUN, Eyyup; Bayram ÖZER ve Esra N. TRYAK (2010). Türkçe Öretmenlii Adaylarının Özel Alan Yeterlik Algılarının Deerlendirilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eitim Fakültesi Dergisi, S. 27, s COKUN, Eyyup; smail GELEN ve Emine P. ÖZTÜRK (2009). Türkçe Öretmeni Adaylarının Öretimi Planlama, Uygulama ve Deerlendirme Yeterlik Algıları, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 6, S. 12, s DEMRAL, Hilmi; Fatih BAYDAR ve smail GÖNEN (2010). Sınıf Öretmenlii Özel Alan Yeterlikleri Hakkında Öretmen Adaylarının Görüleri, 9. Ulusal Sınıf Öretmenlii Eitimi Sempozyumu Mayıs Elazı Fırat Üniversitesi. Bildiriler Kitabı. DEMRTA, Hasan; Melike CÖMERT ve Niyazi ÖZER (2011). Öretmen Adaylarının Öz yeterlik nançları ve Öretmenlik Mesleine likin Tutumları, Eitim ve Bilim, C. 36, S. 159, s GÖKÇE, Erten. (2003). lköretim Öretmenlerinin Yeterlikleri. Eitimde Yansımalar-VII. Çada Eitim Sisteminde Öretmen Yetitirme Ulusal Sempozyumu. Cumhuriyet Üniversitesi Kültür Merkezi Sivas. Öretmen Hüseyin Hüsnü Tekıık Eitim ve Aratırma Gelitirme Vakfı Yayınları:8, HACIÖMEROLU, Güney ve Çavu AHN (2011). Sınıf Öretmeni Adaylarının Uygulama Öretmenleri Hakkındaki Özel Alan Yeterlikleri Algısı, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 15, S. 8, s KAHRAMANOLU, Recep ve Yusuf AY (2013). Sınıf Öretmeni Adaylarının Özel Alan Yeterlik Algılarının Çeitli Deikenler Açısından Analizi, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eitim Dergisi, C. 2, S. 2, s KAHYAOLU, Mustafa ve Selami YANGIN (2007). lköretim Öretmen Adaylarının Mesleki Öz yeterliklerine likin Görüleri, Kastamonu Eitim Fakültesi Dergisi, C. 15, S.1, s KARACAOLU, Ömer C. (2008). Öretmenlerin Yeterlilik Algıları, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, s KAZU,. Yaar ve Mehmet EROLU (2013). Öretmen Eitiminde Niteliin Artırılmasına Yönelik Nitel Bir Çalıma, International Online Journal of Educational Sciences, C. 5, S. 2, s KÖSTERELOLU, lker ve Meltem A. KÖSTERELOLU (2008). Stajyer Öretmenlerin Mesleki Yeterliklerini Kazanma Düzeylerine likin Algıları, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, C. 10, S. 2, s MEB (2006). Öretmenlik Meslei Genel Yeterlikleri, Ankara: Milli Eitim Basımevi. MEB (2008). Öretmenlik Meslei Genel ve Özel Alan Yeterlikleri, Ankara: Milli Eitim Basımevi. SEFEROLU, Süleyman S. (2004). Öretmen Adaylarının Öretmen Yeterlikleri Açısından Kendilerini Deerlendirmeleri, Hacettepe Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, S. 26, s AHN, Çavu ve Osman Y. KARTAL (2013). Sınıf Öretmeni Adaylarının Sınıf Öretmeni Yetitirme Programı Hakkındaki Görüleri, Uak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 1, s MEK, Ali. (2013). Aratırma Modelleri, Ali, MEK (Ed.). Sosyal Bilimlerde Aratırma Yöntemleri. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 2653, s MAN, Mehmet (2009). Öretmen Yeterlilikleri: Modern Bir Söylem ve Retorik, nönü Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 3, s TAGIN, Adnan ve Selami SÖNMEZ (2013). Öretmenlik Meslei Genel Yeterliklerinin Sınıf Öretmenleri ve Sınıf Öretmeni Adaylarının Görülerine Göre Deerlendirilmesi, Middle Eastern & African Journel of Educational Research, S. 3, s TÜRK ETM DERNE (TED) (2009). Öretmen Yeterlikleri Özet Raporu, Ankara: Adım Okan Matbaacılık. ÜSTÜNER, Mehmet; Hasan DEMRTA, Melike CÖMERT ve Niyazi ÖZER (2009). Ortaöretim Öretmenlerinin Öz-Yeterlik Algıları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 17, s