ATOM F TEST -. Tomso atom modelie göre, atom küre fleklidedir. Atomda (+) ve ( ) yükler rastgele da lm flt r. Ayr ca yörüge kavram yoktur.. Temel âldeki atomlar dört yolla uyar labilir. ) S cakl klar art r larak. ) Fotolarla bombard ma edilerek. ) Elektrolar bombard ma edilerek. 4) H zlad r lm fl baflka bir atomla çarp flt r larak.. Grafi e bak ld da bir atomu iyolaflma eerjisi ev tur. tae iyolaflma elektrou serbest ale getirmek içi yai iyolaflt rmak içi zlad - 6... 4...... r lm fl elektrolar eerjisi e az, taba durumu E e.... 9 ev olmal d r. 9 ev ve buda daa büyük eerjili elektrolar üç elektrou iyolaflt r labilir. 4. Alt farkl fl ma olabilmesi içi atomlar 4 seviyesie kadar ç kar la- bilmelidir. Atomlar 8,5eV fotolarla uyar ld da 5 seviyesie uyar l r. Bu durumda 9,4 8,5 6,6 4,5 iyolaflma düzeyi 5 4 alt da fazla,4 fl ma gerçekleflir. I. yarg yal flt r. temel al Atomlar 8,5 ev elektrolarla 5 e uyar labilir. Fakat olmak zoruda de ildir. Çükü elektrolar atomlar 4 seviyesie uyar p kala eerjileriyle d flar ç kabilir. Atomlar eerjilerii bölebilir, fakat foto bölemez. II. yarg do rudur. Atomlar 7,eV elektrolarla 4 seviyesie uyar labilir. Bu durumda alt tae fl ma gerçekleflir. III. yarg do rudur. 5. Atomu yap s aç klamak içi çok de iflik modeller ortaya at lm flt r. Bularda baz lar, Tomso atom modeli, Ruterford atom modeli, Bor atom modelidir. Compto olay ; fl yap s aç klamak içi ortaya at lm flt r. Ifl taecikli yap da oldu uu gösterir. 6. Bor atom modelie göre, 7. Aç sal mometum, L π fleklidedir. tam say oldu uda, yar çap, eerji, aç sal mometum kuatumludur (kesikli).,4 8,84 6,67 4,86 Eerji, E E Ι. Yar çap, r a o iyolaflma temel al 4 Elektrolar c va buar içeriside geçirildi ide c va atomlar a çarparak eerjilerii bir k sm olara aktar r. D flar ç ka elektrolar eerjisi atomu; seviyesie uyar rsa, E, 4,86 5,4 ev seviyesie uyar rsa, E, 6,67,5 ev seviyesie uyar rsa, E, 8,84,6 ev ki atomu seviyesie uyar rsa, E 4,.(4,86),48 ev Elektro etkileflmeye girmez ise kedi eerjisi, ev ile d flar ç kabilir. 579
8. Hidroje atomu eerjisi,6 ev ola fotolarla bombard ma edildi- ide atomlar 5 seviyesie uyar l r. Bu atomlar sald fotou eerjisi e küçük ise atom i 5 de s 4 e imifltir. Bu durumda aç sal mometumdaki de iflim, E büyük eerjili foto yay mlamas 5 te, seviyesie ola geçiflte gözleir. Bu durumda aç sal mo- i s metumdaki de iflim, Aç sal mometumlardaki de iflimleri ora da, 9. Atomu eerji seviyelerie bak ld da,6 ev eerjili fl - ma yapabilmesi içi elektrou 4 te seviyesie geçmesi gerekir. Buu içi atom 4 seviyesie uyar lmal d r. Atom eerjisi,9 ev ola fotola veya eerjisi,,9 ev E <, ev ola elektrola uyar l rsa,6 ev eerjili fl ma gözleebilir.. Δ L i s π π 5 π π 4 π ΔL π ΔL 4 4 π,6.6,75,, Δ L i s 5 4 π π π π π eerji (ev) 4 iyolaflma elektro... 5... 4......... taba eerji durumu. Balmer H β çizgisi, elektrou 4. eerji düzeyide. eerji düzeyie geçiflide gözleir. Bua göre, idroje atomlar 4 ve üzerideki eerji düzeylerie uyar lmas gerekir. Atomlar :,8eV eerjili elektrolar 4. eerji düzeyie uyarabilir.,ev eerjili fotolar uyaramaz.,6ev eerjili fotolar 5. eerji düzeyie uyar r.. Fotolar e k sa dalga boylusu eerjisi e büyük olad r. Bu ise P geçiflie 9,... 5 karfl l k gelir. Bu 8,... 4 R durumda atom 4 seviyesie uyar lm flt r. R M P L 7,6... geçiflii yapamaz. 5,... N S. 4. Lyma Balmer Hidroje atomu spektrumuda, e ola geçifller Lyma, ye ola geçifller Balmer, e ola geçifller Pasce, 4 e ola geçifller Bracket, 5 e ola geçifller Pfud, geçiflleri olarak adlad r l r. eerji (ev)... temel al... 6... 5... 4 Bracket... Pasce...... foto fiekil-i fiekil-ii,5,,5, iyolaflma düzeyi... 5... 4... fiekil -I e bak ld da fotou eerjisi atomu I. eerji seviyeside büyük, II. eerji seviyeside ise küçüktür. Bu durumda foto atomu uyaramaz. Ayr ca fotou eerjisi atomu iyolaflma eerjiside küçük oldu uda atomu iyolaflt ramaz. fiekil - II de elektrou eerjisi atomu eerji seviyeleride. eerji seviyeside büyük, te ise küçüktür. Bu durumda elektro atomu veya seviyesie uyarabilir.,... taba eerji durumu... Atomu eerji düzeylerie bakt m zda bir elektrou iyolaflt rabilmek içi gerekli eerji e az,5 ev olmal - d r. Üç elektro koparabilmek (iyolaflt rmak) içi gerekli ola miimum eerji, E mi.(,5) 4,5 ev 58
ATOM F TEST -. Frack- Hertz deeyi ile atomlar eerji seviyelerii belirli de erlerde yai kesikli oldu u gözlemifltir. 5. 4 seviyeside bulua bir elektro s seviyesie idi- ide aç sal mometumuda meydaa gele de iflme, ΔL L i L s π 4. π s. π 4- s s. R. f p c R. f p c 5 6 5 4 5. 6 7 4 Bor atom modelie göre,. yörügedeki elektrou eerjisi, E E Ι. dir. Bua göre elektrou, 4 seviyeside eerjisi, seviyeside eerjisi,. Temel alde 4. eerji düzeyie uyar la idroje atomuda: dalga boyu artar. Ι. yarg yal flt r. mometumu azal r. ΙΙ. yarg do rudur. artar. ΙΙΙ. yarg yal flt r. 4. Sezyum buar içerisie 8 ev luk eerji ile gire elektrolar e fazla atomu uyarabilmeleri içi atomlar e düflük eerji seviyesi ola seviyesie uyarmalar gerekir. eerji seviyesie uyar lacak maksimum atom say s, E 8,8 6,6 ev E 8.(,8) 5,4 ev E 8.(,8),86 ev E 4 8 4.(,8),48 ev E 5 8 5.(,8), ev 5 taedir. sabit P sabit T sabit ba t s a göre, elektrou de Broglie ba t s a göre, elektrou çizgisel ba t s a göre, elektrou periyodu,67,,8 Eerji iyolaflma taba düzey 4 Bu eerjiler ora ise, 6. Aç sal mometum L. π L π Δ L ( ). π ( ). ( 4 π π L. 4 π π L π buluur. L 4 π 7.. e E k. ba t s a göre, elektrou kietik k r eerjisi artar. Ι. yarg do rudur.. e E. ba t s a göre, elektrou potasiyel eerjisi p k r azal r. ΙΙ. yarg yal flt r. L. π ba t s a göre, elektrou aç sal mometumu azal r. ΙΙΙ. yarg yal flt r. 4... 4......... 58
8. Atom umaras ola bir atomu. yörügesideki elektrou,. aç sal mometumu, L π 4, 5,,8 iyolaflma eerjisi, Çizgisel mometumu, E Eiy P sabit,,6 4,6, α ΔE α β ΔE β γ ΔE γ,, temel al temel al temel al fiekil-i fiekil-ii fiekil-iii 9. fleklidedir. Elektro de 4 e ç kar l rsa L artar, E ve P azal r.,4 8,84 6,67 4,86 eerji (ev) iyolaflma s r...... 4...... α, β, γ geçiflleride sal a fotolar eerjileri, ΔE E ilk E so s ras ile, ΔE α,,6,7 ev ΔE β 4,6,,5 ev ΔE,,,9 ev γ Eerji ile dalga boyu aras daki iliflki, ΔE c oldu uda, ΔE α <ΔE β <ΔE γ ise α > β > γ temel al... fiekle bak ld da atom 4 seviyeside seviyesie geçifl yaparke salaca fotou eerjisi, ΔE 8,84 6,67,7 ev C va atomuda bu fl may gözleyebilmek içi atomu 4 seviyesie uyarmak gerekir. Bu seviyei eerjisi 8,84 ev oldu ua göre, eerjisi 8,84 ev ola fotolar ve eerjisi,,4 < E 8,84 ev ola elektrolarla atom uyar ld da bu geçifl gözleir.. Sezyum atomuu eerji seviyeleri,8 ev,, ev tur. Eerjisi,5 ev ola elektrolar bu atomu gaz içerisi- iyolaflma,87, de geçirilirse d flar ç - ka elektrolar eerjisi,,8 E,5,8, ev taba düzeyi E,5,, ev Hiçbir atomla etkileflme olmazsa (esek çarp flma),,5 ev eerji ile ç kar.. Fotolarla uyar lma gözleebilmesi içi fotou eerjisi atomu eerji seviyeleride birie eflit olmal d r. Bu durumda L fotou atomu uyar r, K uyaramaz. Elektrou eerjisi I. uyar lma eerjiside büyük oldu uda atomu uyar r.. Eerjisi ev ola foto ve elektro atomu uyaramad - da I. uyar lma eerjisi ev de büyüktür. Atom eerjisi 4,5 ev ola foto ile uyar ld da eerji seviyeleride biri 4,5 ev tur. yolaflma eerjisi içi kesi birfley söyleemez. 4. Atomu fotolarla uyar - labilmesi içi fotou eerjisii, atomu,6 iyolaflma eerji seviyeleride birie eflit olmas gerekir. Bu durumda foto,76,9,... 4...... so rulur, d flar ç kamaz. D flar ç ka elektrou eerjisii,5 ev temel durum olmas içi içeri gire elektrou eerjisi, E, +,5,5 ev E,9 +,5,59 ev E,76 +,5,6 ev de erleride biri olmal d r. 58
ATOM F. Dalga boyu 4 Å ola fotolar eerjisi, E c foto 4 4, ev tur. eerji (ev) iyolaflma,,4 temel al TEST - 4. Bor atom modeli so yörügeside tek elektro bulua H, He +, Li + gibi atomlar spektrumuu aç klamada baflar l d r. Çok elektrolu atomlar spektrumuu ve bu spektrumlar çizgilerii paklakl farkl olmas aç klayamaz. fiekile bak ld da X atomu iyolaflma eerjisi E I ev tur. Bu durumda atomda söküle elektrolar kietik eerjisi, E elektro E foto E Ι,, ev olur.. Bor atom modelie göre, aç sal mometum kuatumludur (kesikli) ve alabilece i de erler tam say olmak üzere, L π dir. ise L π ise L π ise L π...... L'i alabilece i e küçük de er, 4π olamaz.. Hidroje atomu spektrumuda Balmer serisii e büyük eerjili geçifli i, seviyeside s seviyesie ola geçifltir. Bu geçifli dalga boyu, E Ι c ( s ) i R ( ) R 4 4 R fleklide olur. Lyma π dir. Balmer s i 4 5. Fotolarla atomu uyarabilmek içi fotou eerjisii atomu eerji seviyeleride birie iyolaflma,9 eflit olmas gerekir. Fotou ve elektrou,...,4... eerjisi iyolaflma eerjiside büyük ise elektro iyolafl r. 4,5 ev temel durum... eerjili fotolar atomu iyolaflt r r. Fakat bu eerjili elektrolar atomu em iyolaflt rabilir em de uyarabilirler. Çarp flma esek de ilse tüm eerjisii taba durumudaki elektroa aktarmayabilir. Bu durumda iyolaflma yerie uyarma gerçekleflir. Eerjisi,5 ev ola elektrolar acak bu atomu uyarabilir. 6. Bor atom modelie göre, elektrolar atom etraf da kararl yörügelerde dola rlar. Bir üst yörügede alt yörügeye geçerke fl ma yaparlar. Aç sal mometum π i tam katlar fleklide kesiklidir. 7. Bor atom modelie göre,. yörügedeki atomu aç - sal mometumu, L π dir. Ayr ca aç sal mometum ile çizgisel mometum aras da, r P.r L P.r. iliflkisi vard r. π π P.( π ) 4. π de eri yerie yaz l rsa çizgisel mometum, P 4 kg m s 58
8.... 5. Aç sal mometum de iflimi; Lyma da 4 fl ma Balmer de fl ma gerçekleflir. 4 α β Δ L ^s i. π γ Lyma buluur. H α H β H α... 4 Balmer ^. 5 π s & π s......... 4,... 4,5... 4 6,... 4,7..., β... 5,... α γ,4...,... 4,6... temel al temel al temel al......... fiekil-i fiekil-ii fiekil-iii Geçifllerde sal a eerjileri, ΔE α,7,4, ev ΔE β,5,, ev ΔE 5, 4,6,6 ev γ oldu u görülür. ΔE.f oldu uda ΔE α ΔE β > ΔE γ f α f β > f γ 9.,5 eerji (ev) α β γ θ iyolaflma α β γ Balmer β α α Bracket Pasca...5...4....... Bor atom modelie göre yar çap, r ro Hidroje atomu içi, dir. Taba durumuda al r. dir. r r o.,5å r o Li + iyouda,, r r o. kici eerji düzeyide tür. Yar çap ise, Lyma... Bir geçiflte sal a fotou dalga boyu ile eerjisi aras daki iliflki, r,5 (),59Å ΔE c d r. maksimum ise ΔE miimumdur. Spektrum çizgilerie bak ld da 5 te 4 e ola geçiflte eerji e küçük, ise e büyüktür.. Gaz atomlar,. uyar lma düzeyii eerjisie ve buu üstüdeki eerjilere saip bütü elektrolar uyarabilir. Gaz atomlar, eerjisi gaz atomlar eerji düzeyleride birii eerjisie uya fotolar uyarabilir.. Bor atom modelie göre, bir atomdaki elektrou eerjisi, E E Ι fleklidedir. Hidroje atomuda, ve dir. Bu durumda eerjisi, E EI. E Li + iyouda,, tür. Eerjisi, E E E Ι. I 584
4. Fotolar eerjileri 6 ev oldu ua göre atom 4 seviyesie uyar l r. Sal acak fotolar frekas eerjileri ile do ru orat l d r. Eerjisi e büyük ola foto, 4 te e ola geçiflte gözleir. Bu fotou frekas ΔE max f 7 6 4 f iyolaflma f taba durum 4 (6 ) f... ❶ Eerjisi e küçük ola foto 4 te e ola geçiflte gözleir. Bu fotou frekas da, (ΔE) mi f 6 4 f f... ❷ Deklem ❶ ve ❷ taraf tarafa orala rsa, f f 6 8 buluur. f f 5. E R. oldu uda, R E, 6 ev E, 6 ev, 6 E4 4 6 E4 85, ev 6. Lazer fl, yükleri emisyou ile elde edile tek rekli, tek dalga boylu, ay fazl dalgalarda oluflur. Nem, yo- uluk gibi atmosfer olaylar da etkileirler. 585
ATOM F TEST - 4. Ruterford atom modeli, atomu çekirdek ve elektrolarda olufltu uu ögörür. Yörüge kavram olmad da fl ma ve spektrum olaylar da yoktur.. yörügeye ç kt da ba lama eerjisi, E E o. () () E o E 9. Hidroje atomu spektrumuda Lyma seriside e az iki fl ma gözledi ie göre atom e az seviyesie uyar lm flt r. β α Lyma 6. Bor atom modelie görre, i seviyeside s seviyesie elektro geçti ide fl ma yapar. Bu fl mada sal - a fotou dalga boyu,. Aç sal mometum E Ι c ( s i ) L π dir. L yi % art rmak içi, de eri iki kat art r lmal - d r. Bu ise atom taba durumuda ike, bir üst eerji seviyesi ye ç karmakla mümkü.4 8.84 6.67 4,86 Atom, eerjisi 4,86 ev ola fotolarla bombard ma edildi ide seviyesie ç kar ve aç sal mometum iki kat artar. iyolaflma temel al 4 fleklidedir. Geçifllerde dalga boyu () e büyük ise eerji e küçüktür. Bu ise, i ve s olmas ile sa la r. R E Ι c,6 olmak üzere, c R ( ) R 4. Atomu, eerjisi 8 ev ola fotola uyar lamaz. 5 ev ola Eerji (ev) elektrou eerjisi 4,8 ev 9,... 5 te büyük oldu uda uyar l r. 8,... 4 6,7... 7 ev eerjili elektrolarla atom bombard ma edilirse 4,8... seviyesie uyar l r. Bu seviyede, temel al... te te de e olmak üzere üç fl ma yapabilir. 7. Eerjisi,75 ev ola fotolar idroje atomuu 4 seviyesie uyar r. Bu seviyedeki bir atomda ise, toplam yay mlaabilecek foto say s, N.( ) 4.(4 ) 6 5. Bor atom modelie göre,. yörügedeki elektrou ba lama eerjisi, E E o. dir. + L i içi ve. yörügede oldu uda () E E o () 9E o E 8. Spektruma bakt m zda α geçiflideki eerji de eri, ΔE.f E i E s 6,6. 4.f (,,8).,6. 9 6,6. 4.f f,. 4 s olarak buluur. 586
9.. P sabit Çizgisel mometumlar ora, çekirdek r r 4 5 P sabit P sabit Bor atom modelie göre. yörügedeki elektrou yar - çap, r a o Temel aldeki atomu yar çap ; r a o () 4. Uyar lma eerji düzeyideki elektro 5. yörügede buluur. 5 ise yar çap, r a o (5) Yar çaptaki de iflme, Δr r r 5a o 4a o fleklidedir. a o 5a o a o Hidroje atomu içi oldu uda, Δr 4a o buluur..,6,6,75,, eerji (ev) α β γ iyolaflma Lyma taba eerji durumu 4 Eerjisi,75 ev ola fotolarla idroje atomu uyar l rsa elektrolar 4 seviyesie ç kar. Burada, 4 te Lyma γ 4 te Balmer H β te Lyma β te Balmer H α de Lyma α geçifli yapar. H α H β Balmer.Yap la fl ma frekas ; L α de e geçifltir. L β te e geçifltir. R f. f p s i R R f. e o 4 R 8R f. e o 9 R f 4 7 f 8R 9. Elektro 4. yörügede. yörügeye geçti ie, III. eerji seviyeside I. eerji seviyesie geçmifl Bu durumda yay mlaa fotou eerjisi, ΔE E E 4,4 8,4 4 ev olur. Dalga boyu da, ΔE c 4 4 olarak buluur. 4 Å 4 587
4. Elektrou buludu u I. yörügei yar çap r ise, yörüge yar çap r a o. d r. II. yörüge ise yörüge yar çap, r a o. I. yörügesii çevresi, Ç πr πa o II. yörügesii çevresi, Ç πr çevreleri ora, π o a Ç πa. o Ç πa o. 4πr 9πr 4 9 5. Bor atom modelie göre. yörügede döe elektrou aç sal mometumu ile çizgisel mometumu aras daki iliflki, P.r L mvr π P.r π kulla rsak, fleklidedir. P 6π de erii 6π r π r m 6. Eerji, dalga boyu ile ters orat l oldu uda ve Lyma serii olufltura fotolar eerjileri Balmer serisiikide daa büyük oldu uda Lyma serisii olufltura fotolar dalga boyu küçüktür. I. yarg do rudur. E Çizgisel mometum P ba t s da da buluabilir. Lyma serisii olufltura fotolar eerjileri Balmer c serisiikide daa büyük oldu uda, çizgisel mometumlar da daa büyük II. yarg do rudur. Her zama Lyma serisideki spektrum çizgilerii say - s, Balmer serisiidekilerde fazlad r. III. yarg yal flt r. 588
ATOM F TEST - 5. Bir yörügedeki elektrou kietik eerjisi mutlak de erce potasiyel eerjii yar s d r. E k Ep dir.. 5 4 r a. oldu uda, bir elektro çekirdekte uzaklaflt kça Bor yar çap azal r.. Toplam eerji, E R. dir. E ba lama E toplam oldu uda elektro çekirdekte uzaklaflt kça ba lama eerjisi azal r. a, ϑ, P vektörel oldu u içi yö de ifltikçe vektör de iflir. Aç sal mometum vektörel bir büyüklüktür. Elektro çekirdek çevreside dola rke aç sal mometumu yöü sürekli de iflir, bua ba l olarak aç sal mometumda sürekli de iflir. α β Lyma γ R. Hα Hβ Balmer Hγ 4 Atom, 5 seviyesie uyar lm fl ise geçifl say s iki yolla buluabilir. I. yol : 5 te 4,,, 4 geçifl 4 te,, geçifl te, geçifl de geçifl olmal d r. Bu durumda toplam geçifl yapt görülür. II. yol : Formül ile yap la bu geçifl say s,.( ) N 5.(5 ) olarak buluur. Balmer serisii alfa (H α ) geçiflii gözleebilmesi içi elektrou seviyeside seviyesie imesi gerekir. Elektrou; seviyeside toplam eerjisi, E R,6,6 ev seviyeside toplam eerjisi, 4. eerji (ev) iyolaflma,6,6,75,, 5 4 E R,5 ev 4 seviyeside toplam eerjisi, E 4 R,85 ev 4 atomlar uyar laca elektrolar eerjisi E 4 E,85 (,6),75 ev de eride küçük, E E,5 (,6), ev de erie eflit veya büyük olmal d r., taba durum,6 ev eerji so ura idroje atomlar 5. eerji düzeyie uyar l r. Lyma seriside ; 5 4 çizgi gözleir. Balmer seriside ; 5 çizgi gözleir. Pasce seriside ; 5 çizgi gözleir. 589
5. K, L, M geçiflleride sal a eerjiler aras daki iliflki, E K 6,6,4 ev eerji (ev) iyolaflma s r E 8,9 4,8 4, ev L K E 6,6 6,6 ev 8,9 M E M > E L > E K d r. 6,6 L 4,8 c Eerji oldu uda, dalga boylar aras daki iliflki, temel âl K > L > M Ayr ca de Broglie ipotezie göre mometum, P olduğuda, PM > PL > PK 6. yörügeside yörügesie geçiflte atomu sald - i s fotou eerjisi, Δ E c EI ( ) dir. fotou mometumu, s i P P M 5 4 8. Atom ilk 5 eerji seviyeside so seviyesie idi ide aç sal mometum kadar azald da, aradaki π fark olmal d r. So seviye, π ΔL L L so ilk ΔL.. so ilk π π. 5. so so π π π E ilk,6 ev E so, ev Bu durumda atom ilk 5 seviyeside so seviyesie imifltir. Yay la fotou eerjisi, ΔEE ilk E so,6,,86 ev fl ma (foto) ilk 5 so 7. P olduğuda geçişi mometumu, P.cE. Ι ( ) s P E Ι.( ) c De erleri yerie yaz p oralarsak, EI ( ) P c ( ) ( 4 ) 6 P E I ( ) 4 c () ( ) 4 Lyma s i i... 5... 4 Bracket... Pasce... Balmer... Atom 5 seviyesie uyar l rsa, 5 seviyeside ye 4 seviyeside ye seviyeside ye üç tae geçifl gözleir. seviyesie ola geçifller, Balmer serisi oldu uda bu seride geçifl vard r. 9. De Broglie ipotezie göre elektroa efllik ede dalgalar dalga boyu, P...❶ dir. mv Bor atom modelie göre aç sal mometum, mvr π mv πr Bu de er deklem ❶ de yerie yaz l rsa, yerie yaz l rsa, π.(a o ) πa o. içi πa o 4 içi πa o 4 4 II. yol: de Broglie dalga boyu, sabit. πr πr Bu eflitlikte, r a o eflitli ide ile do ru orat l d r. ise 4 4 59
. Temel al içi dir. içi Ba lama eerjisi, E Periyodu, Aç sal z, π w T Elektroa efllik ede de Broglie dalga boyu, içi Ba lama eerjisi, E b Periyodu, R Eb R R dir. T sabit πa o πao R R b T sabit 7T T sabit T Bu eerjileri oralarsak, c c 4 8 9. Aç sal mometumdaki de iflme, ΔL L s L i s π i. π dir. ΔL π ise, π s. π i. π s i Bu bize ilk durumla so durum aras daki fark oldu uu gösterir. Bu durumda atomu, seviyeside seviyesie, 4 seviyeside seviyesie, 5 seviyeside seviyesie,. imifl olabilece ii gösterir.. Hidroje atomu spektrumuda Balmer seriside iki fl ma gözledi ie göre atom 4 seviyesie uyar lm flt r. Lyma Balmer... 4......... Aç sal z, w Elektroa efllik ede de Broglie dalga boyu, π 7T a π o. X atomu 8,4 ev eerjili elektrolarla bombard ma edildi- ide, 4 seviyesie uyar l r. Bu seviyede yayaca fotou e büyük dalga boyuda, eerji e küçüktür. Bu durum, 4 seviyeside seviyesi ola geçifltir, c E E4 4 8 4 ev E küçük dalga boyuda, eerji e büyüktür. Bu ise, 4 seviyeside seviyesie ola geçifltir. Dalga boyu, c E E4 8 8 ev 4. Toplam eerji, E R. E, 6 ev., 6 ev 9 5, ev Ι. yarg do rudur. Kietik eerji, Ek + E Ek 5, ev ΙΙ. yarg do rudur. Potasiyel eerji, Ep E E E.(, 5), ev ΙΙΙ. yarg do rudur. 59
5. Ortamda ayr la elektrolar eerji de erleri, E, 4, 7, ev E,.( 4, ), ev E,,,8 ev E 4, ev (Esek çarpışma) dört de erde biri olabilir. 6. düzeyide aç sal mometum, L. π. π π 4 düzeyide aç sal mometum, L. π 4 π Aç sal mometumdaki de iflim, Δ L Ls Li 4 π π π kadar artar. 59
ATOM F TEST - 6. Bor atom modelie göre, atom umaras ola bir atomu. yörügesii yar çap, r a o dir. Hidroje içi,, r a o a o 4. Temel aldeki idroje atomu uyar larak aç sal mometumu kadar art r ld da elektro. eerji düzeyi- π de. eerji düzeyie ç kar. r a o ba t s a göre, L i + içi,, r a o 4 a o yar çaplar ora, ao r ao r a o r 4 a 4 o r ao 9ao 9r I. yarg do rudur. P sabit P sabit ba t s a göre,. Aç sal mometumdaki artma, P P sabit ΔL L s L i π s. π i. π s s Taba durumuda yörüge yar çap r a o. i a o. () a o s durumuda yörüge yar çap, r a o. ( s ) yörügedeki de iflme, a o. () 4a o II. yarg yal flt r. T T sabit T sabit sabit III. yarg do rudur. ba t s a göre, 7 T Δr r r 4a o a o a o a o Bor yar çap oldu uda de iflim üç kat olarak gözleir.. + düzeyi düzeyi Atom eerji düzeyide + eerji düzeyie ç kar l rsa periyodu, (T sabit ) artar. Eerjisi, ( o azal r. E ) Aç sal mometumu ( artar. π ) 5. Δ L Lso Lilk.. π π π Elektrou çizgisel z büyüklü ü, V sabit V sabit V sabit V V V V olur. 59
6. Elektro çekirdek çevreside dola rke saip oldu u de Broglie dalga boyuu tam katlar, elektrou çizdi i çemberi çevresie eflittir. Yar çap, temel alde,, r a o, r 9a o yörügesii çevresi, πr πa o. yörügesii çevresi, πr π9a o. iki eflitlik orala rsa, πao π9a ı o 9. Balmer serisi görüür fl lar bölgesidir. Balmer serisi so ; ilk,4... geçifllerie karfl l k gelir. Bu durumda so ola M ve N çizgileri görüür bölgeye karfl l k gelir.,6,6,75,, eerji (ev) M iyolaflma s r N temel al Pasce Balmer Lyma 5 4 7. Aç sal mometum, L π dir. birimi J.s dir. L i birimi de J.s dir. J N.m oldu uda L i di er bir birimi ise, J.s N.m.s N yi aç k olarak yaz l rsa N kg.m s kg. m s 8. Bir atom seviyeye uyar lm fl ise yay lamas mutemel foto say s, oldu uda aç sal mometum, olarak da yaz labilir. N.( ) Lyma eflitli i ile buluur. yörügede geçifl varsa, N.( ) 6 ( ).( + ) yörügede ise 6 geçifl varsa,...... 4.......... i seviyeside s seviyesie geçiflte, yay mlaa fotou dalga boyu, Δ E c EI ( ) s dir. i Balmer serisii seri bafl geçiflte i, s dir. Bu durumda, c 6c EI( ) 5EI Lyma serisii seri sou geçiflte i, s dir. Bu durumda, c 4c EI( ) EI ve taraf tarafa orala rsa, 6. c 5 9 EΙ 4. c 5 EΙ. Bor atom modelie göre,. yörügede döe elektro yörüge yar çap ile aç sal mometumu aras daki iliflki, mvr π r π. mv r π. π ise, r 6 ise, r N.( ) 6 ise, r ( 4).( + ) 4 ve taraf tarafa orala rsa 4 4 ise, r 5 ise, r 5 6 r ora 4 olamaz. 594
. Bor atom modelie göre,. yörügedeki elektrou aç - sal mometumu, 5. ilk L π P.r π P. a o π P. πa o içi, P 4 içi, P Mometumlar ora,. P πa o P. πa o 4 4 buluur. II. yol: P sbt. eflitli ide, P sbt. P sbt. eflitlikleri taraf tarafa orala rsa, 4 P 4 P. C va buar da d flar ç - ka elektrolar eerjisi iyolaflma,6 ev oldu ua göre c va,4... buar içerisie gire elektrolar 8,84... 4 6,7... eerjisi, E 4,86 +,6 6, ev 4,86... temel al E 6,67 +,6 7,8 ev... E 8,84 +,6 ev C va buar sald fotolar eerjisi ise, 4,86; 6,67; 8,84 veya bular farklar olabilir. 4. Bor atom modelie göre,. yörügedeki atomu aç - sal mometumu ile çizgisel mometumu aras daki iliflki, P.r L P.r. π P. a o. π P πa o. π.a o.. π.a o.4 6. Hidroje atomu spektrumuda; Lyma serisii seri bafl geçiflide yay mlaa fotou frekas, f. EI.( ) s i f. EI.( ) E f... ❶ I 4 Seri sou geçiflte yay mlaa fotou frekas, f. EI.( ) s i f. EI.( ) E f... ❷ I Deklem ❶ ve ❷ taraf tarafa orala rsa,? ΔL π ΔL π π. π π π 4 f f seri bafl ilk so EΙ 4 EΙ 4 seri sou so. ] g 4.] 4 g Ifl ma Say s 6 4 595
596