Her şey kayıt altında olsa? Yenilenebilir Enerjiye Dayalı Elektrik Enerjisinin Sertifikasyonu. 7 Kasım 2012, İstanbul

Her şey kayıt altında olsa? Yenilenebilir Enerjiye Dayalı Elektrik Enerjisinin Sertifikasyonu 7 Kasım 2012, İstanbul

Gündem Ne? Sertifikasyondan kastımız nedir? Neden? Neden Türkiye de sertifikasyona ihtiyaç var? Nasıl? Dünyada Nasıl uygulanmaktadır? Değerlendirme ve Öneri

Sertifikasyondan kasıt: Yenilenebilir enerjiye dayalı elektriğin üretildiği ve tüketildiği anda kayda alınmasını sağlayan yapı Sertifikalar üretilen ve tüketilen elektrik enerjisinin yenilenebilir enerji kaynağı ile üretilmiş olduğuna ve düşük karbon emisyonuna sahip olduğuna ilişkin kesin kanıt sunmaktadır. Türkiye deki mevcut durumda verilen sertifikalar temelde yenilenebilir enerjiye dayalı elektrik üretimi yapan tesisi sertifikalandırdığından bu ihtiyaçları karşılamamakta olup kastedilen sertifikasyon YEK Belgelerinden çok farklıdır. Yenilenebilir Enerjiye Dayalı Elektrik Enerjisi için Sertifikasyon Yenilenebilir Enerji Sertifikalarında, tesiste üretilen enerji sertifikalandırılmakta, sertifikalar kayıt altına alınmakta ve tüketildiği anda kayıtlardan düşülmek suretiyle takip edilebilmekte ve tüketiciye sunulan enerji asıl kaynağına dair ispat özelliği taşıyabilmektedir. Yenilenebilir Enerji Kaynak (YEK) Belgesi YEK Belgesi üretim yapan tesisi belgelendirmekte ve burada üretilen elektrik enerjisinin emisyon ticaretinden ve yenilenebilir enerji destekleme mekanizmalarından istifade edebilmesine dayanak sağlamaktadır. 4

Sertifikasyondan kasıt: Yenilenebilir enerjiye dayalı elektriğin üretildiği ve tüketildiği anda kayda alınmasını sağlayan yapı Üretici: AAA RES Elektrik Üretim A.Ş. Serbest tüketici: ZZZ A.Ş. AAA RES Elektrik Üretim A.Ş. Tarafından üretilen enerji miktarı tesis sayacından geçtiği an itibariyle veritabanında kayda alınır: Sertifika oluşur 5 Üretilen enerji havuza (şebekeye) verilir AAA RES Elektrik Üretim A.Ş. İle arasında ikili anlaşma olan ZZZ A.Ş. İkili anlaşmaya esas miktardaki elektriği tükettiği (sayaçtan geçtiği an itibariyle) anda tüketilen enerji miktarı veritabanındaki kayıttan düşülür: Sertifika envanterden düşülür (iptal edilir)

Gündem Ne? Sertifikasyondan kastımız nedir? Neden? Neden Türkiye de sertifikasyona ihtiyaç var? Nasıl? Dünyada Nasıl uygulanmaktadır? Değerlendirme ve Öneri 6

Sertifikasyon ihtiyacını bugün az hissediyoruz, yarın daha çok hissedeceğiz (1/2) Piyasa gelişiyor, tüketiciler de. Piyasa gelişme gösterdikçe tüketiciler daha bilinçli ve seçici olmaktadır. Satın aldıkları enerjinin kaynağını ve çevreye olan etkisini de öğrenmek ve bunu kanıtlayan bir mekanizmanın bulunmasını istemektedirler. Yenilenebilir enerjiye dayalı elektriğin bir ürün olarak farklılaşması söz konusu İhracat imkanları genişliyor İklim değişikliği gerçeği, çevresel kaygılar ve sosyal sorumluluk gibi saiklerle tüketiciler özellikle temiz enerjiye dayalı olarak üretilen elektrik enerjisini satın almak isteyebilmektedir. Yenilenebilir enerjiye yönelik ciddi hedefleri olan Avrupa Birliğine ihracat imkanları söz konusu. Burada ve ihracata konu olacak yenilenebilir enerjiye dayalı elektriğe ilişkin ispat mekanizmasını ön plana çıkarmaktadır. 7

Sertifikasyon ihtiyacını bugün az hissediyoruz, yarın daha çok hissedeceğiz (2/2) Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2008/72/EC sayılı direktifinde tüketicilerin satın aldıkları yenilenebilir enerjiye ilişkin olarak şeffaf bir şekilde bilgilendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Yenilenebilir enerji pazarımız hızla artan yenilenebilir enerjiye dayalı kurulu kapasitesi ve elektrik enerjisi üretimi ile önemli bir büyüme kaydetmektedir. An itibariyle çok şiddetli hissedilmemekle beraber, olgunlaşan diğer piyasalarda olduğu gibi orta vadede sertifikasyon ihtiyacı ön plana çıkacaktır. Piyasanın olgunluğu arttıkça giderek bilinçlenen tüketici ve yeni ticaret alternatiflerinin ortaya çıkması YEK Belgeleri haricinde bir ispat mekanizmasını zorunlu kılmaktadır. 8

Avrupa Birliği (1/3) European Energy Certificate System (EECS) Avrupa Birliği genelinde kullanılan sertifikasyon sistemi European Energy Certificate System (EECS) adı altında, belli standartlara tabi olmak kaydıyla ülkeler tarafından ayrı ayrı geliştirilen bir sistemdir. EECS, Birlik çapında bir merkezi sistem olmayıp sadece ortak prensipler doğrultusunda işleyen ve diğer ülkelerde geçerliliği olan bir sertifikasyon sistemini ifade etmektedir. Sertifikasyon Kurumları Birliği- Association of Issuing Bodies (AIB) EECS yi uygulayan ülkelerin ortak kurallara uyması ve aynı standartları taşıması, Sertifikasyon Kurumları Birliği (AIB) tarafından garanti altına alınmaktadır. AIB, her bir ülkede sertifika sağlayıcı olan kurumun İlkeler ve Çalışma Kuralları (Principles and Rules of Operation PRO) olarak bilinen kurallar çerçevesinde işlemesini temin etmektedir. 10

Avrupa Birliği (2/3) Sertifikalar, Üretimin hangi yenilenebilir enerji kaynağı ile yapıldığı, Üretim tarihi Üretim tesisinin adı, lokasyonu, kapasitesi, kurulum tarihi Hangi teşvik mekanizmalarından yararlanıldığı ID numarası gibi bilgileri veritabanı kayıtlarında taşırlar. Renewable Energy Certificates (RECs) Yapının kurulması da katılım da gönüllülük esasına dayalı Sertifika vermeye yetkili kurum özel sektör girişimi ile yetkilendirilmiştir Guarentee of Origin (GO) Yenilenebilir Enerji Direktifi (2009/28/EC) uyarınca sertifikasyon yapısının kurulması zorunlu ancak katılım gönüllü Sertifika vermeye yetkili kurum devlet tarafından yetkilendirilmiştir Sertifikaların fiyatları serbest piyasada arz ve talep dengesine göre oluşmaktadır. Sertifikasyona ilişkin gereken yasal altyapıda sıkıntı olan ülkelerde RECs (Yenilenebilir Enerji Sertifikaları) kaynak Garantisi Belgeleri ile aynı amaca hizmet etmekte ve rahatlıkla kullanılmaktadır. 11

Avrupa Birliği (3/3) Sistem İşletmecisi Avrupa Birliğinde 18 ülke AIB ye üyedir. Bu 18 üyeyi temsil eden birimlerin 8 i iletim sistem işletmecisi, 6 sı düzenleme kurumu iken 4 ü de özel şirket olarak görev yapmaktadır. Düzenleyici Kurum Diğerleri (STK vs.) Üye olmaya aday 12

Hindistan (1/2) Yenilenebilir Enerji Elektrik Enerjisi Yenilenebilir Enerji Sertifikası Dağıtım Şirketleri Dağıtım Şirketleri Yükümlülüğü Olan Şirketler Gönüllü Piyasalar Diğer mekanizmalara benzer şekilde, Hindistan da da şebekeye verilen her 1 MW lık enerji için 1 adet yenilenebilir enerji sertifikası oluşturulmaktadır. Üretilen elektrik enerjisi dağıtım şirketlerine satılırken, ilgili REC ler de dağıtım şirketi veya diğer tüzel kişilere satılabilmektedir. 2003 Elektrik Kanunu nda belirtildiği üzere Elektrik Düzenleme Komisyonu (State Electricity Regulatory Commisions), dağıtım şirketlerinin toplam enerji ihtiyaçlarının belli bir yüzdesini yenilenebilir enerji kaynaklarından kullanmasına dair hedef belirlemiştir. Yenilenebilir enerji sertifikasyonları, Renewable Purchase Obligation olarak bilinen bu hedefleri karşılamakta önemli rol oynamaktadır. Yenilenebilir Enerji Sertifikasının Düzenlenmesi Mülkiyet (Transferi / Ticareti) Sertifikanın İtfası 13 Yenilenebilir kaynaktan üretilen her 1 MW elektrik için ilgili üreticiye 1 sertifika düzenlenir. Sertifika, sistemi düzenleyen kayıt merkezi tarafından oluşturulur. Kayıt merkezi aynı zamanda sertifikanın transferi aşamasında da takibini sürdürmektedir. Tipik bir sertifika, o sertifikaya özel kimlik numarası, üretim tesisinin yeri ve ismi, üretilen elektriğin kaynağı, üretim tarihi ve geçerlilik süresi gibi bilgileri barındırmaktadır. Yenilenebilir enerji sertifikaları ömrü süresince herhangi bir tarafta bulunabilmektedir. Bu taraf, sistem çerçevesince kabul gören üretici, trader, yükümlülüğü bulunan bir kurum veya herhangi bir alıcı olabilmektedir. Sertifika, ilgili elektrik enerjisi tüketildiğinde iptal olmaktadır. İptali gerçekleştirilen sertifikanın transferi veya ticareti yapılamaz.

Hindistan (2/2) Yenilenebilir Enerji Üreticisi Şebekeye Gelen Elektrik REC in 4 5 düzenlenmesi Yük Tevzi Merkezi 1 1 Şebekeden Çıkan Elektrik REC Satın Alım Anlaşması / Ticareti 1 2 Enerji REC düzenlemesi Hesaplaması için başvuru 3 Enerji Hesaplamasının Teyidi Bölgesel Elektrik Düzenleme Kurumu Dağıtım Şirketleri REC Kayıt Merkezi 7 Erişimi olan Kullanıcılar Ticaret Platformu Diğer Üreticiler (Captive Generators) 6 Uyumluluk Raporlaması Çeyrek Yıllık Raporlama REC in İptali İzleme Kurulu Diğer Yükümlü Kullanıcılar Bölgesel Yük Tevzi Merkezi ile İzleme Kurulu ve REC Kayıt Merkezi nin REC mekanizmasının işlemesinde önemli rolü bulunmaktadır. Görev ve sorumlulukların iyi bir şekilde tanımlanması sistemin geleceği için önem teşkil etmektedir. Elektrik Üretimi ve Şebekeye Verilmesi Sertifika Düzenlenmesi için İstek Yapılması Elektrik Üretiminin Teyit Edilmesi Sertifikanın Oluşturulması ve Düzenlenmesi Yenilenebilir Enerji Sertifikasının Satılması Sertifikanın Sonlandırılması Uyumluluk Raporlaması Yenilenebilir kaynağa dayalı üretilen enerji şebekeye verilerek gerçek zamanlı olarak tüketilir. Şebekeye verilen elektrik miktarının sayımı ve enerjinin kaydı Bölgesel Yük Tevzi Merkezi tarafından yapılır. 14 Yenilenebilir enerji üreticisi, Yenilenebilir Enerji Sertifikası Kayıt Merkezine (REC Registry) şebekeye verilen enerji ve Bölgesel Yük Tevzi Merkezi nin onayladığı miktar kadar sertifika düzenlemesi için talepte bulunur. Yük Tevzi Merkezi kayıtlı yenilenebilir enerji projelerine ilişkin bilgileri aylık olarak Kayıt Merkezi ile paylaşır. Raporlara göre Kayıt Merkezi uygun sayıdaki sertifikayı oluşturur ve ilgili yenilenebilir enerji üreticisi adına düzenler. Düzenlenen sertifika ikili anlaşma ya da toplayıcı (aggregator) yoluyla herhangi bir alıcıya satılır. Yükümlülüğü olan tüzel kişiler piyasadan ya da direkt olarak üreticiden aldıkları sertifikaları yükümlülük oranlarını karşılaması amacıyla sonlandırmak için Kayıt Merkezine başvurur. Kayıt Merkezi düzenlenen ve iptali için geri aldığı sertifikaların kaydını düzenli şekilde sürdürür. Kayıt Merkezi, bölgesel bazlı ve yükümlülüğü olan tüzel kişi bazlı olarak yenilenebilir enerji sertifikası hareketlerini raporlayarak bölgesel düzeydeki İzleme Kurulu na iletir. İzleme Kurulu, rapordaki bilgiler ışığında Bölgesel Elektrik Düzenleme Kurumu na yükümlülüklerin özetine ilişkin 3 aylık raporlama yapar.

Türkiye İçin Önerilen Yaklaşım Yenilenebilir enerji pazarımız hızla artan yenilenebilir enerjiye dayalı kurulu kapasitesi ve elektrik enerjisi üretimi ile önemli bir büyüme kaydetmektedir. Piyasanın olgunluğu arttıkça giderek bilinçlenen tüketici ve yeni ticaret alternatiflerinin ortaya çıkması YEK Belgeleri haricinde bir ispat mekanizmasını zorunlu kılmaktadır. Özellikle Avrupa Birliği ile ticaret imkanları ve tüketicinin satın aldığı elektrik enerjisinin yenilenebilir olduğuna dair bir ispata daha fazla ihtiyaç duyması ile sertifikasyon mekanizmasının eksikliği hissedilmeye başlamıştır. An itibariyle çok şiddetli hissedilmemekle beraber, olgunlaşan diğer piyasalarda olduğu gibi kısa zamanda sertifikasyon ihtiyacı ön plana çıkacaktır. Türkiye nin sertifikasyon sistemi kurmak için şimdi harekete geçmesi, ihtiyacın daha fazla hissedileceği dönemde hazır olmasını sağlayacaktır. Türkiye nin, Avrupa Birliği ndeki sertifikasyon sistemini düzenleyen AIB nin çerçevesini çizdiği sistemi benimsemesinin, özellikle Avrupa Birliği ile ticaret imkanları açısından uygun olacağı düşünülmektedir. 16

Sertifikasyon için AIB Üyeliği ve Standart Prosedürler Süreç Sertifikasyon Kurumları Birliği ne (AIB) üye olarak akredite bir sistem altyapısı kurulması önerilmektedir. AIB ye üyelik süreci standart bir süreç olup aşağıdaki gibidir: tüm ülkeler için aynıdır. 5 aşamalı bu süreç 1. Aşama Sertifika düzenleyici Kurumun Tayin Edilmesi - Gerekli görülmesi durumunda Düzenleyici Kurumu desteklemesi için üçüncü taraflar da tayin edilebilir. 2. Aşama Kayıtlara İlişkin Yazılımın Seçilmesi, Uygulanması ve Test Edilmesi 3. Aşama Piyasanın İşleyişine İlişkin Ana Protokolün Hazırlanması 4. Aşama AIB Onayının Alınması 5. Aşama Sertifika Düzenlenme sine Başlanması 17

Sertifikasyon için AIB Üyeliği ve Standart Prosedürler Finansal Hususlar Maliyetler AIB Üyelik Ücreti Sistem Kurulum Maliyeti İşletim Giderleri Üyelik ücreti, sabit ücret ve faaliyetlere bağlı ücretlerden oluşmaktadır. Bu ücretlerin hesabında, üye olunan sertifikasyon programı sayısı ve bir önceki sene düzenlenen sertifikasyon miktarı önem taşımaktadır. Sertifikasyon sisteminin üzerinde işleyeceği elektronik sistemin yazılım ve donanım itibariyle kurulmasını kapsamaktadır. Sertifikasyon sistemini işletecek organizasyonun personel giderleri, genel masrafları ve yazılımın bakım masraflarını kapsamaktadır. 18 (*) Verilen işyükü rakamları AIB üyesi ülkelerdeki sertifikasyon kurumları ile görüşülerek alınmış olup ülkenin durumuna göre değişiklik göstermektedir.

Sertifikasyon için AIB Üyeliği ve Standart Prosedürler Finansal Hususlar Gelirler AIB, üye ülkelere, katılımcılardan nasıl bir ücret alması gerektiği konusunda tam bir serbesti sağlamıştır. Ülkeler kendi ihtiyaç ve şartlarına uygun ücret toplama yapısını kurmaktadırlar. Yıllık ve Aylık Hesap İşletim Ücreti İlk Kayıt Ücreti Sertifika Başına Komisyon Ticari İşlem Başına Komisyon Katılımcılardan yıllık sabit bir hesap işletim ücreti ve artı olarak aylık hesap ücretleri alınmaktadır. Katılımcılar üretim tesislerini kayıt ettirirken üretim tesisi başına bir ücret ödemektedirler. Kayıt ettirilen her bir sertifika başına 0,001 /MWh komisyon alınarak, AIB ye sertifika başına yapılan 0,01 /MWh ödeme doğrudan katılımcıya yansıtılmış olmaktadır. Sertifikaların her el değiştirmesinde transfer ücreti alınması planlanmaktadır. 19

Sertifikasyon için AIB Üyeliği ve Standart Prosedürler Maliyetler -AIB ye Üyelik Ücreti Sabit Ücret Yıl içinde düzenlenen sertifikasyon sayısına göre (sınır 1,5 milyon sertifika) üyenin küçük ya da büyük çapta üye olduğu belirlenir. Küçük üyeler (<1,5 milyon sertifika) sabit masraf olarak ilk sertifikasyon programı için 5.000, ek sertifikasyon programları için de her bir program başına 1.000 ödemektedirler. Büyük üyeler (>1,5 milyon sertifika) ise ilk sertifikasyon programı için 20.000, ek sertifikasyon programları için ise her bir program başına 5.000 ödemektedirler. Faaliyete Bağlı Ücret Düzenlenen her sertifika için 0,01 faaliyet ücreti alınmaktadır. Büyük üyeler ilk 1,5 milyon sertifika için ücrete tabi tutulmamaktadırlar. Faaliyet ücreti küçük üyeler için 35.000, büyük üyeler için ise 20.000 olarak sınırlandırılmıştır. 20 Örnek aidat: Türkiye 2011 yılında AIB üyesi olsaydı sertifikasyon üyelik ücreti olarak 11 milyon MWh in* üzerinde yenilenebilir enerjiye dayalı elektrik enerjisi üretimi ile (> 11 milyon sertifika) büyük üyeler arasında yer alacak ve tek program uygulayacağı için 20.000 sabit+20.000 ** faaliyete bağlı olmak üzere yıllık 40.000 düzeyinde ücret ödeyecekti. (*) 2010 yılı sonu itibariyle yenilenebilir enerjiye dayalı (Rüzgar, nehir tipi hidroelektrik, jeotermal ve atık olarak üretilen elektrik enerjisi miktarı olup sayıya barajlı hidroelektrik santrallerden yenilenebilir kapsamına girenler dahil edilmemiştir. (**) Büyük üyeler için tayin edilmiş olan 20.000 lik üst limit uyarınca, hesaplanan değer daha yüksek olmakla beraber 20.000 alınmıştır.

Deloitte, faaliyet alanı bir çok endüstriyi kapsayan özel ve kamu sektörü müşterilerine denetim, vergi, danışmanlık ve kurumsal finansman hizmetleri sunmaktadır. Küresel bağlantılı 150 den fazla ülkedeki üye firması ile Deloitte, nerede faaliyet gösterirse göstersin, başarılarına katkıda bulunmak için müşterilerine birinci sınıf kapasitesini ve derin yerel deneyimini sunar. Deloitte un 182.000 inden fazla uzmanı, mükemmelliğin standardı olmayı kendilerini adamıştır. Deloitte uzmanları; ortak kültürün sağladığı birlik, pazar ve müşterilere sağlanan katma değer, birbirlerine olan bağlılık ve kültürel çeşitliliğin gücü ile tek bir bütündür. Uzmanlar, sürekli öğrenim, mücadele isteyen deneyimler ve zengin kariyer olanakları sunan bu çevrede çalışır. Deloitte uzmanları kurumsal sorumluluğu güçlendirmeye, kamu güvenini oluşturmaya ve toplumlarında pozitif bir etki yaratmaya kendilerini adamışlardır. Deloitte; bir veya birden fazla, ayrı ve bağımsız birer yasal varlık olan, İngiltere mevzuatına gore kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firma ağına atfedilmektedir. Deloitte Touche Tohmatsu Limited ve üye firmalarının yasal yapısının detaylı açıklaması için lütfen www.deloitte.com/about adresine bakınız.