2015-2016 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ADSIZ SEDAT SEZGİN ORTAOKULU OBEZİTE VE BESLENME KONULU BİLGİLENDİRME ÇALIŞMASI
İLKÖĞRETİM ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA OBEZİTE VE BESLENME
Obezite vücut ağırlığının ve vücuttaki yağ kitlesinin artmasıdır. Çocukların büyük kısmında gelişen obezitenin nedeni enerji alım fazlalığıdır. Son yapılan çalışmalara göre her 10 çocuktan 2 sinde obezite görülmektedir.
ÇOCUKLARDA OBEZİTE NEDENLERİ Modern yaşam tarzı, özellikle hareket azlığı ve abur-cubur beslenme alınan kaloriyi artırırken harcanan kaloriyi azaltmaktadır.
ÇOCUKLUK ÇAĞINDA GÖRÜLEN OBEZİTE NEDENLERİ FAZLA KALORİ ALINMASI Süt, yoğurt,ayran gibi kalsiyumdan zengin gıdalar yerine gazlı-kalorili içeceklerin (kola,soda,meyve suyu) içilmesi Tok tutan, yavaş sindirilen ve barsak hareketlerini kolaylaştıran lifli gıdaların (baklagiller,sebze,meyve) az tüketilmesi
Bol şekerli ve yağlı yiyecekleri (cips,patates kızartması,gofret,çikolata,şekerleme) aşırı tüketme Fast-food tarzındaki hazır gıdalarla beslenmenin artması (pizza,hamburger,ekmek arası) Düzenli beslenmeyip,düzensiz aburcubur beslenme
Öğün atlayıp,diğer öğünlerde aşırı miktarda yemek yeme TV de kalorili yiyecek ve gazlı-şekerli içecek tüketiminin reklamlarla özendirilmesi
AKTİVİTENİN AZALTILMASI Okula servisle gidip-gelme Merdiven yerine asansör-yürüyen merdiven kullanımı Dışarıda oyun yerine evde TV, bilgisayar başında vakit geçirme(bu sırada abur-cubur tüketimi)
Sürekli sınavlar,dersaneler,ev ödevleri nedeniyle çocukların spora zaman ayıramamaları, stresle daha çok gıda tüketilmesi Beden eğitimi derslerinin yetersiz olması Kentlerde yeşil alan ve oyun alanlarının eksikliği Şehir güvenliği ve trafik korkusu nedeniyle çocukların evde daha uzun süre kalmaları
Obezitenin benlik saygısı, okul başarısı, sosyal ilişki kurma üzerine de olumsuz etkileri vardır. Hatta ileride iyi evlilik yapma ve iyi iş bulabilme olanakları üzerine bile olumsuz etkileri olduğu bilinmektedir.
OBEZİTEYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ Çocukluk çağında yüksek kalorili gıdalardan kaçınmalıyız Şekerli ve gazlı içecekler yerine su,ayran,süt tercih etmeliyiz.
OBEZİTEYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ Çocuklara sebze yemekleri, baklagiller ve salata yeme alışkanlığı kazandırılmalı Düzenli öğünler halinde yemek yeme alışkanlığı edinilmeli (3 ana 3 ara), öğün atlanmamalı (özellikle kahvaltı) Yemekler yavaş ve iyice çiğnenerek yenmeli, gelişigüzel atıştırmalardan kaçınılmalı
Bol su içilmeli OBEZİTEYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ Servis yapıldıktan sonra servis kabı sofradan kaldırılmalı Yemek bitince sofradan kalkılmalı Hazır besinlerden uzak durulmalı
OBEZİTEYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ Çocukların okul kantinlerinden beslenmesi önlenmeli, mümkünse kantinlerde satılanlar denetlenmeli Asansör yerine merdiven kullanılmalı Yakın mesafelere yürüyerek gitmeli
OBEZİTEYİ ÖNLEMEYE YÖNELİK YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen süre kısıtlanmalı Her fırsatta ve hafta sonları spor yapmalı Beden eğitimi dersleri özendirilmeli ve artırılmalı
BESİN ÖĞELERİ Proteinler Karbonhidratlar Yağlar Vitaminler Mineraller Su
PROTEİNLER Büyüme ve gelişmemiz için gereklidir.hücre yapımında rol oynar.
Yeterinde protein almazsak ne olur? Büyüme ve gelişme yavaşlar, Kolay hasta oluruz, Hastalıklar daha uzun sürer, Saç, deri, tırnak gibi dokularımızın sağlığı bozulur, Organlarımızın çalışması aksar.
Süt, yoğurt,et, yumurta gibi hayvansal kaynaklı proteinler, daha kolaylıkla vücut proteinlerine dönüşebilir. Büyüme ve gelişme için yeterli miktarda tüketilmeleri gerekmektedir. Hayvansal kaynaklı proteinlerin, gereğinden fazla tüketilmesi doğru değildir.
KARBONHİDRATLAR Vücut çalışması ve günlük hareketlerimizi yapabilmek için gerekli olan enerjinin büyük çoğunluğu karbonhidratlardan sağlanır. Bazı karbonhidratlar basit bir yapıdadır. Bunlar bize tatlı tadı veren karbonhidratlardır. Örneğin çay şekeri bu grupta yer alır.
Günlük yaşamınızda fazla hareketli değilseniz ve spor yapmıyorsanız, şeker içeriği yüksek besinlerden aldığınız enerji harcanamaz. Bu tür yiyecekleri fazla tüketmek Şişmanlığa neden olur.
Şeker ve şekerli besinler diş sağlığının da olumsuz yönde etkiler. Diş çürümelerinin en büyük nedeni bu besinlerin fazla miktarda tüketilmesidir.
Diş Sağlığını Korumak İçin! Şeker ve şeker içeriği yüksek olan besinleri fazla tüketmeyiniz. Günde en az iki kez dişlerinizi fırçalayınız.
Tadı tatlı olmayan diğer karbonhidratlar, nişasta ve posadır. Nişasta yapısındaki karbonhidratlar kana daha yavaş karıştıkları için kan şekerinin daha düzenli olmasını sağlar. Posa sindirim sisteminin sağlıklı çalışması için gereklidir. Ayrıca, posadan zengin besinlerin yeterli miktarda tüketilmesi pek çok hastalığa karşı koruyucu etki göstermektedir.
Yeterli posa alabilmek için; Posadan zengin besinleri her gün tüketiniz Kabuklu yenebilen salatalık, elma, armut gibi sebze ve meyveleri iyice yıkadıktan sonra kabuklu olarak tüketiniz.
YAĞLAR Yağlar, en fazla enerji sağlayan besin öğesidir. Sıvı Yağlar: Zeytin, ay çekirdeği, mısır, fındık ve soya gibi bitkisel besinlerden elde edilmektedir. Katı Yağlar: Margarinler, tereyağıdır. Katı yağların fazla tüketilmesi, kalp ve damar sağlığımız için sakıncalıdır.
Yağda kızartılmış bütün yiyecekler, mayonez, kremalı yiyecekler, yağlı etler, sucuk, salam, sosis, çikolatalar ve çikolatalı yiyeceklerin yağ içeriği fazladır.
Yağ içeriği yüksek besinler fazla tüketilirse ne olur? Gereksiz yere fazladan enerji alınmış olur. Kalp ve damar sağlığı olumsuz yönde etkilenir. Vücudumuzda dolaşan kanın bileşimi bozulur. Özellikle katı yağlar kalp ve damar sağlığımız için sakıncalıdır.
VİTAMİNLER Vitaminler, hastalıklardan korunabilmek ve vücudumuzun düzenli çalışabilmesi için gereklidir. Her besinin bileşiminde farklı vitaminler bulunmaktadır. En çok vitamin sağlayan besinler, taze sebze ve meyvelerdir. Özellikle bu besinlerden sağladığımız
VİTAMİNLER C vitamini ise grip, nezle gibi hastalıklara karşı korur. Ayrıca diş etlerimizin daha sağlıklı olması için de C vitamini gereklidir. A vitamini, büyüme ve gelişme için çok gereklidir ve daha iyi görmemizi sağlar.
Daha çok süt, yoğurt, peynir gibi besinlerde bulunan D vitamini, kemik sağlığımız için gereklidir. Güneş ışınlarından yeterince yaralanırsak besinlerle vücudumuza aldığımız D vitamini, görevlerini daha iyi yapabilir. B grubu vitaminler, kan yapımı, kas ve sinir sisteminin çalışması için gereklidir. Bu vitaminler, bütün besinlerde farklı miktarlarda bulunmaktadır.
Günlük olarak tüketmemiz gereken besinleri yeterli miktarda tüketebilirsek, vücudumuz için gerekli bütün vitaminleri almış oluruz.
MİNERALLER Vücudumuzda en çok bulunan mineral kalsiyumdur. Kemik ve diş sağlığı için gereklidir. Kalsiyum, en çok süt ve sütten yapılan besinlerde bulunur.
Kalsiyumu yetersiz alırsak ne olur? Kemik ve dişleriniz yeterince güçlü olmaz. Kemiklerinizin uzaması yavaşladığı için boyunuz kısa kalır. Kas ve sinir sisteminin çalışması aksar.
Vücudumuzda az miktarda bulunduğu halde çok önemli görevleri olan başka mineraller de vardır. Bunlardan birisi de Demirdir. Demir en çok et, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek, koyu yeşil yapraklı sebzeler gibi besinlerde bulunur. Bu besinlerde bulunan demirin, vücudumuzda daha iyi kullanılabilmesi için C vitamini gereklidir.
Demir yetersizliğinde ne olur? Vücudumuzda kan yapımı bozulur, kansızlık gelişir. Dokularımızda oksijen taşınması aksar. Yorgunluk ve halsizlik hissederiz. Dikkat dağınıklığı nedeniyle öğrenmemiz yavaşlar. Kolay hastalanırız.
Bu nedenle her öğünde sebze ve meyve grubundan bir besini mutlaka tüketmek için özen göstermelisiniz.
Yemek sırasında çay, kahve, kola gibi içeceklerin ve çikolatalı yiyeceklerin tüketilmesi, vücudunuzun demirden yararlanmasını azaltır. Eğer çok isteniyorsa ara sıra bu tür yiyecek ve içecekler, yemekten 1-1.5 saat önce veya sonra az miktarda tüketilebilir.
SU Vücudumuzun düzenli olarak çalışabilmesi için 2-2.5 litre su gereklidir.
BESİNLERİMİZİ GRUPLARA AYIRALIM
. Bunlar; 1- Süt Grubu 2- Et-Yumurta-Kurubaklagil Grubu 3- Taze Sebze ve Meyve Grubu 4- Ekmek ve Tahıl Grubu
ÖĞÜNLERİMİZ Her besin grubundan günlük olarak tüketmemiz gereken toplam miktarları 3 ana, 3 ara öğüne dağıtırsanız dengeli ve yeterli beslenmiş olursunuz. Sabah kahvaltısı, öğle ve akşam yemekleri ana öğünlerdir. Sabah ve öğle arasındaki ara öğün kuşluk adını alır. Öğle ve akşam yemeği arasındaki ara öğün ise ikindidir.
1- SÜT GRUBU Bu grupta bulunan besinler: - Süt, yoğurt - Peynirler (beyaz peynir, kaşar, çökelek gibi) - Ayran - Sütlü Tatlılar (Sütlaç, muhallebi, dondurma gibi) Sağladığı Önemli Besin Öğeleri Kalsiyum, protein, D vitamini, bazı B grubu vitaminler
2- ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU Bu grupta bulunan besinler: -Kırmızı etler (dana,kuzu vb.) -Beyaz etler (tavuk, hindi, balık) -Yumurta -Kuru baklagiller (mercimek, kuru fasulye, nohut) -Et ürünleri (salam, sosis, sucuk, pastırma)
3- SEBZE VE MEYVE GRUBU Bu grupta bulunana besinler: Domates, havuç, salatalık, taze fasulye, patlıcan, yeşil biber, pırasa, karnabahar, lahana, ıspanak, kereviz, patates, maydanoz, dereotu, marul gibi besinler. Bütün taze meyveler: Elma, portakal, mandalina, çilek, armut, karpuz, kiraz, dut, şeftali, üzüm, muz, incir gibi besinler.
Sağladığı Önemli Besin Öğeleri : Vitaminler (özellikle C ve A vitaminleri), mineraller, posa. Günlük Tüketilmesi Önerilen Toplam Miktar Günde Porsiyon yemeğe çalışınız.
4- EKMEK VE TAHILLAR Bu grupta bulunan besinler: Buğday, çavdar, yulaf ve mısırdan yapılmış ekmekler, bazlama, makarna, şehriye, bulgur, irmik, un, pirinç, yufka gibi besinler. Sağladığı Önemli Besin Ögeleri: Karbonhidrat, bazı B grubu vitaminler, mineraller, posa.
SABAH KAHVALTISI Bütün gece süren açlıktan sonra günün en önemli öğünü sabah kahvaltısıdır. Sabahları kendinizi daha iyi hissetmenizi ve daha iyi öğrenmenizi sağlar. Kahvaltı etmeden okula gelen çocukların daha az başarılı oldukları görülmüştür. Bu nedenle kahvaltı etmeden evden çıkmamaya özen göstermelisiniz.
GÜVENLİ BESİN NEDİR?
Güvenli besin, temiz, bozulmamış ve içinde sağlığa zararlı maddeler bulunmayan besinlerdir. Açıkta satılan besinler hem temiz değildir hem de uygun koşullarda bulunmadıkları için bozulmuş olabilirler.
Açıkta satılan yiyeceklerden satın alınmaması, Sebze ve meyveleri çok iyi yıkamadan yenmemesi, Besin satın alırken son kullanma tarihlerine dikkat edilmesi, Kolay bozulacak besinlerin buzdolabında saklanması gerekmektedir.
Ayrıca besinlerin, sağlığı bozucu hale gelmemesi için yemek yerken kullanılan tabak, çatal, kaşık ve bardağın temiz olması çok önemlidir. Yemeğe oturmadan önce ve yemekten sonra ellerinizi yıkamaya da özen göstermelisiniz.
Aşağıdaki resimde hijyenik açıdan yanlış olan 6 şeyi bulunuz. SÜT
1- Buzdolabı kapağı açık 2- Okul çantası tezgahın üzerinde 3- Çöp kovası çok dolu ve ağzı açık 4- Süt açıkta 5- Kedi tezgah üzerinde 6- İçi toprak dolu olan çiçek saksısı tezgah üzerinde duruyor.
SAĞLIKLI YARINLAR
HAZIRLAYANLAR Ümmühan KORKMAZ Beden Eğitimi Öğretmeni Kadriye KEKEÇ Rehber Öğretmeni