Kavram Haritası ve Kavram Haritalı Bakım Planı Hazırlanmasına İlişkin Öğrenci Görüşleri *

Kavram Haritası ve Kavram Haritalı Bakım Planı Hazırlanmasına İlişkin Öğrenci Görüşleri * Selma ATAY **, Ükke KARABACAK*** ÖZET Amaç: Bu çalışmada öğrencilerin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmada, çalışma grubunu Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik bölümü birinci ve ikinci sınıfında öğrenimine devam eden daha önce kavram haritasını kullanmamış 99 öğrenci oluşturdu. Araştırmaya katılmayı kabul eden 40 öğrenci ile araştırma tamamlandı. Öğrencilere önce kavram haritası ve kavram haritası ile bakım planı hazırlanması eğitimi verildi. Öğrenciler yedi haftalık klinik uygulama süresince her hafta bakım verdikleri hasta/bireye ilişkin kavram haritalı bakım planı teslim ettiler. Öğrencilere araştırmacı tarafından her bakım planına ilişkin geribildirim verildi. Klinik uygulamanın sonunda araştırmacı tarafından literatür doğrultusunda hazırlanan ve uzman görüşü alınarak son hali verilen görüşme formu ile öğrencilerin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşleri belirlendi. Verilerin değerlendirilmesinde betimsel analiz kullanıldı. Bulgular: Öğrencilerinin hazırladıkları kavram haritalı bakım planlarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi amacı ile yapılan görüşmeler sonucunda verilen cevaplar; sütun formatındaki bakım planına ilişkin görüşleri, kavram haritası stratejisine ilişkin görüşleri kavram haritalı bakım planının yararları ve diğer derslerde kavram haritası kullanılmasına ilişkin görüşleri olmak üzere dört temada toplandı. Sonuç: Öğrencilerin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşleri zevkli, öğrenmede kalıcılık sağlaması ve neden sonuç ilişkisi kurmalarında kolaylık sağlaması yönünde olmuştur. Kavram haritası stratejisi eleştirel düşünme yeteneğini geliştirmede ve öğrenmede kalıcılık sağlamada yardımcı olduğu için hemşirelik eğitiminde kullanılması önerilebilir. Anahtar Kelimeler: kavram haritası, öğrenci görüşü ABSTRACT Student Views on Preparing Concept Map Care Plans Objectives: This study aims to examine the views of students on concept mapping and on preparing concept map care plans. *14th International Nursing Research Conference de poster olarak sunulmuştur) **Öğr. GörÇanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu ***Yrd. Doç.Dr., Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

46 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Methods: The targeted sample for the study consisted of 99 freshman and sophomore students of the Çanakkale Onsekiz Mart University School of Health Sceinces, Nursing Department, who had no prior experience of using concept maps. 40 of the students eventually have agreed to participate in the study. The students first received training on concept maps on preparing concept map care plans. During the 7-week long clinical application process, the students handed in a concept map care plans each week for the patient/individual they provided care for. They then received feedback from the researcher about the care plans they prepared. At the end of the clinical application process, the views of the students on concept mapping and preparing concept map care plans were collected, using a questionnaire designed by the researcher in line with the suggestions in the literature and reviewed by an expert. Descriptive analysis was used in evaluating the data. Results or Findings: The answers received in the meetings designed to evaluate the views of the students on the concept map care plans they prepared were summarized under Students' opinions on concept map strategy; the positive opinions proposed by students on concept map strategy are; Students' opinions on concept map care plans; Students' opinions on the reasons of the desire to use concept maps in other courses four main themes. Discussion: The views of the students on concept mapping and preparing concept map care plans focused on fun, permanent learning, and facilitating forming causal relationships. Key words: Concept mapping, student views, GİRİŞ Kavram haritaları planlama, öğretim ve değerlendirme aracı olarak okul öncesinden üniversiteye kadar eğitimin her kademesinde kullanılabilen görsel araçlardandır. Kavram haritası bir kavramın alt kavramları ve kavramlar arasındaki ilişkileri hiyerarşik bir şekilde görmeye yardım eden bir şemadır. Bu şema, bir kavram hiyerarşisinde öğrencinin kavramların yerlerini ve birbiriyle ilişkilerini görmesine yardım ederek bilgiyi uzun süreli belleğe göndermede, anlamlı kodlama yapmasını ve bilgiyi geri getirmesini kolaylaştırır. Öğrenciye temel bir çerçeve sağlayarak ayrıntıyı nereye yerleştireceğine yol gösterir öğreneceği yeni kavramın daha önce öğrenmiş olduğu kavramlar arasındaki yerini görmesine, sınırlarını çizmesine rehberlik eder (Senemoğlu 2005). Araştırma sonuçlarına göre kavram haritalarının, akademik performansı olumlu etkilediği, öğrencilerin eleştirel düşünme becerisini artırdığı ve uygulanabilir bir öğretim stratejisi olduğu ortaya konulmuştur (Daley, Shaw, Balistrieri, Glasenapp and Placentine 1999, Wilkes, Cooper, Lewin and Batts 1999, Wheeler and Collins 2003, Senita 2008). Öğrenciler ve eğiticiler kavram haritasını hemşirelik sürecindeki kavramları görsel olarak gösterip bütünleştirmesi bakımından yararlı bir araç olarak görmektedirler (Schuster 2000, Castolina ve Schuster 2002). Daley (1996), çalışmasında kavram haritalarının klinik uygulama ve teorik bilgi arasında bağıntının kurulmasında güçlü bir öğrenme stratejisi olduğunu belirtmektedir. Beitz (1998) ise, kavram haritalarının öğrenilen bilginin düşünceye dönüşmesini kolaylaştırdığını ve anksiyeteyi azalttığını, motivasyonu ve başarıyı artırdığını belirtmiştir. Hemşirelik süreci basamaklarının öğrencilerin eleştirel düşünme becerisini geliştirdiği bilinmektedir (Alfaro-Lefevre 2006, Huckabay 2009). Hemşirelik sürecinin uygulamaya aktarılmasında bakım planları sutun formatında hazırlanmaktadır. Mueller, Johnston ve Bligh (2001), sutun formatlı bakım planlarının öğrencilerin eleştirel düşünme özelliklerini baskıladığını, standart bakım planlarından kopye edildiğini ve bütüncü bakım verilmesini engellediğini belirtmişlerdir. Schuster in (2000), çalışmasında ise, araştırmaya katılan öğrenciler ve eğitimciler kavram haritaları ile hazırlanan bakım planlarının sütun formatıyla hazırlanan bakım planlarına göre anlaşılırlığının yüksek olduğunu belirtmişler ve kavram haritaları ile hazırlanan bakım planlarının sütun formatlı bakım planı yerine

Kavram Haritası ve Kavram Haritalı.. 47 kullanılmasını önermişlerdir. Benzer şekilde Castolina ve Schuster (2002) ise çalışmalarında, kavram haritaları ile hazırlanan bakım planlarının; holistik ve organize hemşirelik bakımı verilmesini sağladığını, öğrencilerin eleştirel düşünme becerisini artırdığını, zamandan kazanç sağladığını ve fazla kağıt israfını engellediğini ayrıca, öğrencilerin hastanın/bireyin problemini anlamasını kolaylaştırdığını, sutun formatında hazırlanan bakım planlarında görülen kitaptan kopyalama olayını ortadan kaldırdığını belirtmişlerdir. Hicks-Moore (2005), kavram haritalarının teori ile uygulama arasındaki boşluğu doldurmak için etkili öğretme ve öğrenme stratejisi olduğunu ve öğrencilerin hemşirelik sürecini öğrenmelerini kolaylaştırdığını belirtmiştir. Kavram haritalarıyla bilgilerin şematize edilmesinin, şifrelenmesinin, görsel şekilde sunulmasının belleği güçlendirdiği belirtilmektedir (All et al 2003). Abel ve Freeze in (2006) çalışmasında, kavram haritalarının kanıta dayalı hemşirelik eğitim stratejisi olduğu belirtilmektedir. Ülkemizde hemşirelikte kavram haritalarının önemine ilişkin yapılmış çalışma sayısı çok azdır. Dicle, Karayurt ve İstan ın (2006) hemşirelik öğrencilerinin klinik kavram haritası kullanımının değerlendirilmesi ve görüşlerinin incelenmesine yönelik çalışmalarında, öğrenciler kavram haritasının öğrenmelerinde etkili olduğunu belirtmişlerdir. Dicle ve arkadaşları kavram haritası stratejisinin hemşirelik müfredatında, hasta bakımında kuram ile uygulamanın entegrasyonunda, temel kavramları ilişkilendirmede, bir eğitim stratejisi olarak kullanılabileceğini belirtmişlerdir. Diğer bir çalışmada ise, öğrenciler kavram haritası ile bakım planı hazırlamanın klasik yöntemle bakım planı hazırlamaya göre daha zevkli ve öğretici olduğunu belirtmişlerdir ( Uslu, Korkmaz, Başdaş, Avcı ve Bayat 2009). Bu çalışmada öğrencilerin kavram haritası stratejisi ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amaçlandı. YÖNTEM Bu çalışma öğrencilerin kavram haritası stratejisi ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacıyla nitel yöntemler kullanılarak yapılmış tanımlayıcı bir çalışmadır. Çalışmanın kapsamını Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik bölümü 2008-2009 bahar donemi eğitim- öğretim yılı birinci ve ikinci sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Bu dönemde I. Ve II sınıfta olan toplam 97 öğrenciden araştırmaya katılmayı kabul eden 40 öğrenci ile yüz yüze görüşme yöntemi ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veriler toplanmıştır. Araştırmanın başlangıcında öğrencilere kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin eğitim verildi. Kavram haritası hazırlamaya ilişkin eğitim süresinin, bireylerin eğitim düzeyine göre farklılık gösterdiği bilinmektedir. Çalışma gruubunu oluşturan öğrencilerin kavram haritası hazırlanmasına ilişkin eğitimleri, Kaya ve Ebenezer in (2003) çalışmasında belirttiği gibi 3-4 saat ve birbirini takip eden üç farklı oturumda verildi. Bir yarıyıl boyunca öğrencilerden klinik uygulamada bu şekilde bakım planları hazırlamaları istendi. Verilerin toplanmasında bireysel görüşme yapıldı. Öğrencilerin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacı ile bireysel görüşme yöntemi ve yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile toplam 30 dakika süren görüşme gerçekleştirildi. Verilerin analizinde betimsel analizden yararlanıldı. Araştırmadaki betimsel analiz süreci şu şekilde gerçekleştirildi; Görüşmelerde elde edilen veriler sorulara göre, araştırmacı tarafından hazırlanan formlara ayrı ayrı biçimde hiçbir değişiklik yapılmadan aynen aktarıldı. Daha sonra tüm bu kayıtlar tek tek okunarak değerlendirildi, değerlendirme işlemlerinde alanda bir uzmandan yardım alındı. Araştırma verileri orijinal şekliyle uzmana verildi ve uzman kayıttaki verilerin görüşme formundaki veriler ile aynı ve tutarlı olup olmadığını inceledi. Kayıtların hangi temalar altında toplanacağı, düzenleneceği ve sunulacağını belirlemek üzere araştırmacı tüm veriyi inceledi ve temaları oluşturdu. Bu temalardan yararlanılarak bir Kodlama Anahtarı kayıt formu oluşturuldu.

48 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Araştırmacı ve alandan bir uzman, birbirinden bağımsız olarak araştırma kapsamındaki verilerin yazılı olduğu formların tümünü okuyarak, kodlama anahtarında her sorunun yanıtını içeren uygun temayı kodladı. BULGULAR ve TARTIŞMA Öğrencilerinin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen bulgular aşağıdaki gibi tablolaştırılarak ifade edildi. Araştırmada elde edilen bulgular görüşme formunda yer alan sorulara verilen yanıtlar temel alınarak sunulmuştur. Görüşmelerden aktarılan ifadelerde, parantez içinde verilen rakamlar; öğrencilerin kimliklerinin gizliliğinin korunması amacıyla isimleri kullanılmamış, her öğrenci numaralandırılarak kodlanmıştır. Tablo 1. Öğrencilerin Sütun Formatındaki Bakım Planına İlişkin Görüşleri (n=12) Öğrenci Görüşleri Ezbere dayanması Sıkıcı olması Hemşirelik tanılarının nedenleri arasında ilişki kurulmaması Teori ile uygulama arasında bağ kurdurmaması Hazırlanmasının kolay olması * Bu soru sadece daha önceden bakım planı hazırlayan hemşirelik II. Sınıf öğrencilerine sorulmuştur. Öğrencilerin sutun formatındaki bakım planlarına ilişkin görüşleri değerlendirildiğinde; ezbere dayanması, sıkıcı olması, hemşirelik tanılarının nedenleri arasında ilişki kurdurmaması ve teori ile uygulama arasında bağ kurdurmaması şeklinde olmuştur (Tablo 1). Öğrencilerin 1. soruya verdiklere cevaplardan 3 öğrencinin görüşü şöyledir: Sutun formatlı bakım planını hazırlarken düşünmeden ezbere yazılıyormuşum gibi geliyor (Ö-1) Sıkıcı oluyor, çok fazla tekrar olduğunu düşünüyorum (Ö-4) sutun formatındaki bakım planı başlangıçta çok anlamsız geldi ezbere dayalı olduğunu düşündüm ki öylede oldu. Bir müddet sonra yazdığım şeyleri unuttum ve hiçbir şey bilmediğimi fark ettim (Ö-10) Bazı öğrencilerde sutun formatındaki bakım planının daha kolay olduğunu belirtmişlerdir. Örneğin; sutun formatı kolay olduğu için bence daha iyiydi (Ö15) Mueller ve ark (2001) çalışmalarında, sutun formatlı bakım planlarının öğrencilerin eleştirel düşünme özelliklerini baskıladığını, standart bakım planlarından kopye edildiğini ve bütüncü bakım verilmesini engellediğini belirtmişlerdir. Sutun formatında hazırlanan bakım planlarının dezavantajları, genellikle bakım planı kitaplarından kopyalanıyor olması, öğrenciler için hazırlama sürecinin eğitimciler içinse değerlendirme sürecinin çok zaman alması ve eleştirel düşünmeye katkı sağlamaması şeklinde belirtilmektedir (İgnatavicius 2004). Bu sonuçlar araştırmamız sonuçlarını destekler niteliktedir.

Kavram Haritası ve Kavram Haritalı.. 49 Tablo 2. Öğrencilerin Kavram Haritası Stratejisine İlişkin Görüşleri (n=40) Öğrenci Görüşleri Öğrenilenlerin akılda kalıcılığını artırma Ezbere öğrenmeyi engelleme Eğlenceli Öğretici Yaratıcılığı artırıyor Derinlemesine düşünme sağlama Olumsuz Görüşler Çok zaman alması Görüşmelerde öğrencilerin kavram haritası stratejisi hakkındaki görüşleri incelendiğinde olumlu görüş olarak öğrenilenlerin akılda kalıcılığını artırma, ezbere öğrenmeyi engelleme, eğlenceli, öğretici, yaratıcılığı artırması ve derinlemesine düşünme sağlaması olarak sıralanmıştır. Olumsuz görüş olarak ise hazırlanmasının çok zaman aldığı belirtilmiştir (Tablo 2). Konuyla ilgili 3, 18, 24, 39., öğrenci görüşleri aşağıdaki gibidir. Kavram haritalarını kendimiz yarattığımız için bilgilerin akılda kalıcılığı oldukça yüksek (Ö- 3) Bence ezbere öğrenmemizi önlüyor (Ö-18) Eğlenerek, sıkılmadan öğrenmemizi sağlıyor (Ö-24) Bence hayal gücüne verdiği destek ile yapılan tüm çizim ve yazıların eğlenceli bir şekilde görselliğe dökülmesi öğrenmeyi kolaylaştırıyor ve akılda kalıcığı artırıyor (Ö- 39), Diyetisyen öğrenciler ile yapılan bir çalışmada, öğrencilerin ve eğitimcilerin görüşü, kavram haritalarının eleştirel düşünme ve problem çözmelerini geliştirdiği şeklinde olmuştur (Molaison, Taylor, Erickson ve Connel 2009). Santhanam, Leach ve Dawson (1998) fen bilimleri öğrencileriyle yaptıkları çalışmada öğrencilerin % 32.5 i, kavram haritası stratejisinin derinlemesine düşünme sağladığını belirtmişlerdir. Torre ve ark. nın (2007) tıp fakültesi öğrencileri ile yaptıkları çalışmada, öğrenciler kavram haritalarının fikirlerini organize etmelerine ve düşünme süreçlerini geliştirmelerine yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Aynı çalışmada öğrencilerin çoğunluğu kavram haritalarının öğrenmelerine yardımcı olduğunu, zevk alarak hazırladıklarını belirtmişlerdir. Ülkemizde ise Şahin (2001) tarafından yapılan Öğretmen adaylarının kavram haritası yapma ve uygulama hakkındaki görüşleri isimli çalışmada katılımcılar, kavram haritalarının öğrenciye en yararlı yönünün kavramları organize olarak görmelerini sağlamak ve ikinci sırada ise; kavramlar arası ilişkileri kurmalarını sağlamak şeklinde belirtmişlerdir.

50 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Tablo 3. Öğrencilerin Kavram Haritalı Bakım Planlarının Yararlarına İlişkin Görüşleri (n=40) Öğrenci Görüşleri Hastayı/bireyi bütüncü görmeyi sağlaması Çapraz bağların kavramlar arasında ilişkilerin kurulmasını sağlaması Neden sonuç ilişkisini kurulmasını sağlaması Yaratıcı olmayı gerektirmesi Şekilsel olması incelenen kavramların akılda kalıcılığını artırması Bakım planını eğlenceli hale getirmesi Tablo 3 de Öğrencilerin kavram haritalı bakım planlarının yararlarına ilişkin görüşleri verildi. Öğrenciler yararlarını, hastayı/bireyi bütüncü görmeyi sağlıyor, çapraz bağlar kavramlar arasında ilişkilerin kurulmasını sağlıyor, neden sonuç ilişkisinin kurulmasını sağlıyor ve bakım planlarında şekil kullanılması incelenen kavramların akılda kalıcılığını artırıyor şeklinde belirttiler. Konuyla ilgili 2, 3, 13, 20, 29. öğrenci görüşleri aşağıdaki gibidir. Kavram haritalarıyla karmaşık hasta verileri basit hale geldi (Ö-2) Sınırları yok, gerek topladığımız verilere gerekse saptadığımız sorunlara istediğimiz şekli verip bir bütün oluştururuz (Ö-3) Bir bulgunun yada hemşirelik tanısının diğer bir tanıyı etkilediğini görmek bağıntı kurmamı sağlıyor (Ö-13) Aktif olmayı gerektiriyor (Ö-20) Neden sonuç ilişkisini çok iyi tanımlıyor (Ö-29) Öğrencilerin, kavram haritalı bakım planları neden sonuç ilişkisi kurmamızı sağlıyor, kendimi özgür hissediyorum, yaratıcı olmayı gerektiriyor ifadeleri eleştirel düşünmenin temel özelliklerinden olan neden sonuç ilişkisi kurabilme, zekâmız, bilgimiz, belleğimiz ve bilişsel becerilerimizin aktif olarak kullanılması gerekliliği ile örtüşmesi bakımından önemli bir bulgudur. Pek çok yazar hemşirelik öğrencileri için, kavram haritasının anlamlı ve etkin öğrenme metodu olduğunu belirtmektedir (İrvine 1995, Daley 1996, Daley et al 1999, Pickens 2007). Kavram haritalı bakım planlarının, öğrencilerin hasta bakımının farklı yönlerini anlamalarını ve ilişkileri kurmalarını sağladığı belirtilmektedir. Daley ve ark. (1999) çalışmasında, öğrenciler kavram haritalarının hastaya ilişkin pek çok şeyi öğrenmede yararlı olduğunu, müfredatta daha erken öğretilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Aynı zamanda hazırlanmasının çok zaman aldığını da vurgulamışlardır. Castellino ve Schuster (2002), sutun formatında hazırlanan bakım planları ile kavram haritalı bakım planlarının öğrencilerin problem çözme ve eleştirel düşünme eğilimlerine etkisine baktıkları çalışmada öğrenciler bir dönem boyunca kavram haritalı bakım planı hazırlamışlar ve dönemin sonunda öğrenciler ve eğitimciler kavram haritalarının hasta problemlerine bütüncül bakılmasını sağladığını, bakımın organize edilmesinde etkili bir strateji olduğunu ve eleştirel düşünme becerisini artığını belirtmişlerdir.

Kavram Haritası ve Kavram Haritalı.. 51 Pickens (2007) çalışmasında, kavram haritası oluşturmanın bilginin nasıl organize edileceği, ilişkilerin nasıl görselleştirileceği, bağıntıların nasıl oluşturulacağı, kavramların nasıl analiz edileceği ve çıktıların nasıl değerlendirileceğine yön vererek öğrencilerin hasta bakımı hakkında nasıl düşüneceğine ilişkin bir model sağladığını belirtmiştir. Aynı çalışmada öğrenciler ilişkileri araştırmak ve incelemek için onlardan beklenen eleştirel düşünme becerisinin gelişmesinde kavram haritalarının yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Bir öğrenci kopyalamak yerine beynimi kullanıyorum şeklinde belirtmiştir. Dicle ve ark. nın (2006) çalışma sonuçlarında, elde edilen veriler öğrencilerin klinik kavram haritası kullanımından genel olarak memnun oldukları ve yararlı buldukları şeklinde yorumlanmıştır. Öğrenci ifadelerinde ise; üzerinde çok düşündüm beni öğrenmeye itti, bilgiyi uygulamaya daha iyi aktarmamı sağladı, hastalığın etiyolojisi ve fizyopatolojisinin kavram haritası içinde yer alması bana olumlu katkı sağladı şeklinde belirtmişlerdir. Diğer bir çalışmada ise, öğrenciler kavram haritası ile çalışmanın klasik bakım planı ile çalışmaktan daha zevkli ve öğretici olduğunu belirtmişlerdir (Uslu ve ark 2009). Baugh ve Mellot (1998), klinik kavram haritasının eleştirel düşünmeyi geliştirdiğini, ve öğrencilerin karmaşık hasta verilerini organize etmelerini ve karmaşık ilişkileri anlamalarını kolaylaştırdığını ve hastaya bütüncü bakım verilmesine teşvik ettiğini belirtmişlerdir. Aynı çalışmada dahiliye ve cerrahi hemşireliği uygulamasında kompleks vakaların yönetiminde kavram haritası kullanan öğrencilerin % 73.0 ü çok etkili, % 27 si etkili olduğunu belirtmiştir. Öğrenciler; Beni gerçekten düşündürdü, ilişkileri görmeme yardımcı oldu, patafizyolojileri görmemi sağladı, klinik deneyimlerimi artırdı ifadelerini kullanmışlardır. Torre ve ark. (2007), tıp öğrencileri ile yaptıkları çalışmada kavram haritalarının fikirlerini ve düşünme süreçlerini organize etmede öğrencilere yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Bazı öğrenciler kavram haritalarının eleştirel ve derinlemesine düşünmeyi kolaylaştırdığını belirtirlerken, bazıları da, kavram haritalarının düşünme süreçlerini geliştirerek yaratıcılıklarını artırdığını belirtmişlerdir. Bhusnurmath ve Bhusnurmath un (2002) çalışmasında, öğrenciler kavram haritalarının; düşünme süreçlerini ortaya koyarak ve klinik problem çözme becerisini göstermesi gereken durumlarda daha iyi performans göstermelerine yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Görüldüğü üzere konu ile ilgili alan yazısı incelendiğinde ve çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlar dikkate alındığında kavram haritası ile yapılan bakım planlarının sütun formatında hazırlanan bakım planlarına göre öğrenci açısından daha yararlı olduğu sonucuna varılabilir. Tablo 4. Diğer Derslerde Kavram Haritası Kullanım İsteğinin Nedenlerine İlişkin Öğrenci Görüşleri (n=40) Öğrenci Görüşleri Kavramlar arası bağıntı kurulmasını kolaylaştırması Öğrenmeyi zevkli hale getirmesi Şekilsel olmasının öğrenmede kalıcılık sağlaması Ezbere öğrenmeyi engellemesi

52 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010 Tablo 4 de diğer derslerde kavram haritası kullanım isteğinin nedenlerine ilişkin öğrenci görüşleri verildi. Öğrencilerden diğer derslerde kavram haritası stratejisi kullanılmasına ilişkin olumsuz görüş belirten olmadı. Olumlu görüş olarak kavram haritalarının kavramlar arası bağıntı kurulmasını kolaylaştırdığı, öğrenmeyi zevkli hale getirdiği ve şekilsel olmasının öğrenmede kalıcılık sağladığı belirtildi. Eğitimi tek düzelikten kurtarıyor (Ö-12) Tabiî ki de kullanılmalı görsel olması anlatılanların akılda kalıcılığını artırıyor (Ö- 17) Ezberden uzak öğrenmeye katkı sağladığı için diğer derslerde de kullanılmalı (Ö- 34) Karmaşık görünen konuların kavram haritasıyla anlatımı sağlanırsa öğrencinin konulardan çekinmesi, korkması engellenir (Ö-39) Bence bulmaca çözer gibi eğlenceli olduğu için diğer derslerde de kullanılmalı (Ö-40) Santhanam, Leach ve Dawson (1998) fen bilimleri öğrencilerinde yaptıkları çalışmada öğrencilerin % 50 si kavram haritalarının kavramlar arasında ilişki kurmalarında kolaylık sağladığını belirtmişlerdir. Yine aynı çalışmada öğrencilerin % 51 i gelecekte kavram haritası stratejisinin kullanılmasını istediğini belirttiği çalışma sonuçları araştırma sonuçlarımızı destekler niteliktedir. Çalışma sonuçlarına göre; öğrencilerin kavram haritası ve kavram haritalı bakım planı hazırlanmasına ilişkin görüşleri; hastayı/bireyi bütüncü görmeyi sağlaması, çapraz bağların kavramlar arasında ilişkilerin kurulmasını sağlaması, neden sonuç ilişkisini kurulmasını sağlaması, yaratıcı olmayı gerektirmesi, şekilsel olması incelenen kavramların akılda kalıcılığını artırması, bakım planını eğlenceli hale getirmesi şeklinde sıralandığı ve olumlu olduğu söylenebilir. KAYNAKLAR Abel WM, Freeze M. (2006). Evaluation of concept mapping in an associate degree nursing program, J Nurs Educ. sep: 45(9): 365-70. Baugh N, Mellott KG. (1998). Clinical concept mapping as preparetion for student nurses clinical experinces. Journal of Nursing Education, 37(6): 253-256. Castellino AR, Schuster P. (2002). Evaluation of outcomes in nursing studens using clinical concept map care plans, Nurse Educator, 27 (4): 149-150. Daley B. (1996). Concept maps: Linking nursing theory to clinical practice. The Journal of Continuing Educationin Nursing, 27(1): 17-27. Daley BJ, Shaw CR, Balistrieri T, Glasenapp I, Placentine L. (1999). Concept maps: A strategy to teach and evaluate critical thinking. Journal of Nursing Education, 38, 42-47. Dicle A, Karayurt Ö, İstan PM. (2006). Hemşirelik öğrencilerinin klinik kavram haritası kullanımının değerlendirilmesi ve görüşlerinin incelenmesi. ZSYOD, 2(2): 40-5. Hicks-Moore SL. (2005). Clinical concept maps in nursing education: An effective way to link theory and practice. Nurse Education in Practice, 5(6): 348-352. Irvine LMC. (1995). Can concept mapping be used to promote meaningful learning in nurse education?. Journal of Advanced Nursing. 21:1175-1179 İgnatavicius DD. (2004). From Tradational care plans to innovative concept maps. Annual Review of Nursing Education, 2, 205-216.

Kavram Haritası ve Kavram Haritalı.. 53 Müller A, Johnston M, Bligh D. (2002). joining mind mapping and care planning to enhance student critical thinking and achieve holistic nursing care. Nursing Diagnosis, 13 (1): 24-27. Molaison EF, Taylor K, Erickson D, Connell CL. (2009). The use and perceptions of concept mapping as a learning tool by dietetic ınternship students and preceptors. Journal of Allied Health, 38(3): 97-103. Pickens CL. (2007). Concept Mapping: Methods to İmprove Critical Thinking. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Wayne State University. Santhanam B, Leach C, Dawson C. (1998). Concept Mapping: How should it be introduced, and is there a long term benefit?. Higher Education, 35, 317 328. Schuster PM. (2000). Concept mapping: reducing clinical care plan paperwork and increasing Learning. Nurse Educator, 25(2), March/April. Senemoğlu N. (2005). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, 12. baskı, Ağustos Şahin F. (2001). Öğretmen adaylarının kavram haritası yapma ve uygulama hakkındaki görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10: 12-25. Torre DM, Daley B, Schweıtzer TS, Sıddartha S, Petkova J, Zıebert M. (2007). A qualitative evaluation of medical student learning with concept maps. Medical Teacher, 29(9): 949-955. Uslu N, Korkmaz Z, Başdaş Ö, Avcı Ö, Bayat M. (2009). Klinik Uygulamada Kavram Haritasının Kullanımı: Tip 1 Diabetes Mellitus. 12. Ulusal Hemşirelik Kongresi, 20-24 Ekim, Sivas. İletişim adresi: Selma Atay, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Tel: 0286 2171001, E-mail: selmabekta@yahoo.com