İÇİNDEKİLER Önsöz 7-8 İçindekiler 9-14 Kısaltmalar 15-18 Giriş 19-23 BİRİNCİ BÖLÜM TANIM, İLKELER, MUKAYESELİ HUKUK, TARİHİ GELİŞİM 1. TANIM 25 I. Sanık Kavramı 25 1. Kavram,Terim 25 2. Sanıklık Statüsünün Edinilmesi 27 a) Genel Olarak 27 b) Şartları 28 aa) Şüphe 28 bb) İsnat 30 c) Sanıklığın Başlama Anı 31 aa) Şüphelinin Kimliğinin Baştan Belli Olması Halinde Durum 32 bb) Araştırmanın Başında Şüphelinin Bilinmiyor Olması Halinde Durum 35 cc) İhbar ve Şikâyette Durum 36 d) Sanıklık Statüsünün Edinilme Şekli 38 aa) Sübjektif Teori 39 bb) Objektif Teori 40 cc) Karma Teori 41 dd) Teorilerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz 42 e) Sanıklık Statüsünü Edindirmeye Yetkili Organ 43 II. Şüpheli Kavramı 44 1. Kavram, Terim 44 2. Şüphelinin Hukuki Statüsü 45 a) Genel Olarak 45
b) Tanıklığa İlişkin Esaslara Tâbi Olduğu Görüşü 46 c) Sanık ve Tanık Dışında Ayrı Bir Şüpheli Kategorisinin Bulunduğu Görüşü 51 d) Görüşümüz 57 3. Kolluğun Olaya İlk Müdahalesi ve Şüpheli 59 III. Sorgu, İfade Alma Kavramları 62 1. Sorgu Kavramı 62 2. İfade Alma Kavramı 65 IV. Kolluk Kavramı ve Sanık Sorgusundaki Önemi 65 1. Kolluk Kavramı 65 2. Kolluğun Sanık Sorgusundaki Önemi 66 2. SORGUYA HÂKİM İLKELER 67 I. Genel Olarak 67 II. İlkeler.68 1. Hukuk Devleti İlkesi 68 2. İnsan Haysiyetinin Dokunulmazlığı İlkesi 70 3. İşkence ve Gayri İnsani Muamele Yasağı 74 4. Kendini ve Yakınlarını İthama Zorlanamama İlkesi 75 5. Dürüst İşlem İlkesi 76 6. Meramını Anlatabilme İlkesi 77 7. Masumluk Karinesi 80 8. Özel Hayatın Gizliliği İlkesi 80 III. İlkelerin Ceza Muhakemesinin Amacı İle Bağdaştırılması Sorunu 81 3. MUKAYESELİ HUKUK 82 I. Genel Olarak 82 II. Hazırlık Soruşturmasının Kanunda Düzenlenişi Bakımından 83 III. Teknik Anlamda Sanık Sorgusu ile Ön Bilgi Edinme Faaliyetinin Ayırımı Bakımından 85 IV. Sanığın Sorgudaki Haklan Bakımından 87 1. Susma Hakkı 87 2. Müdafiden Yararlanma Hakkı 88 3. Sanığın Kendi Sorgusunda Hazır Bulunmaya Zorlanamama Hakkı 88 V. Hakları Konusunda Sanığın Aydınlatılması Bakımından 89 10
VI. Yasak Sorgu Yöntemleri Bakımından 91 VII. Değerlendirme, Yasağı Bakımından 94 4. TARİHİ GELİŞİM 95 İKİNCİ BÖLÜM SANIĞIN SORGUSU 1. SORGUNUN FONKSİYONU, AMACI VE SANIĞIN SORGUDAKİ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 99 I. Sorgunun Fonksiyonu, Amacı 99 II. Sanığın Sorgudaki Hak ve Yükümlülükleri 101 2. İFADE HÜRRİYETİ VE SINIRLARI 102 I. Susma Hakkı 102 1. Kapsamı 102 2. Sınırları 105 a) Bazı Tedbirlere Katlanma Yükümü 105 b) Kimliği Konusunda Konuşma Mecburiyeti 106 3. Susma Çeşitleri 109 a) Tam Susma 109 b) Geçici Susma 110 c) Kısmi Susma 110 4. Sanığın Susmasının Sonuçları 110 a) Suçluluğa Karine Olması Bakımından Susmanın Etkisi 110 aa) Tam Susma Bakımından 110 bb) Geçici Susma Bakımından 111 cc) Kısmi Susma Bakımından 111 b) Ceza Miktarının Tayininde Susmanın Etkisi... 113 c) Susmanın Sanığın Savunması Bakımından Diğer Sonuçları 113 II. Gerçeği Söyleme Yükümü-Yalan Konuşma Hakkı... 114 3. SORGUNUN ŞEKLİ 116 I. Sözlü Sorgu 116 1. Kimlik Tespiti 116 2. Esasa İlişkin Sorgu 118 a) Sorgunun Başlangıcında Sanığa Bildirilmesi Gereken Hususlar 118 aa) İthamın Bildirilmesi 118 11
aaa) Zamanı 118 bbb) İçeriği 119 bb) Sanığın Haklarının Bildirilmesi 121 aaa) Susma Hakkının Bildirilmesi 122 bbb) Müdafi İle Temas Kurma Hakkının Bildirilmesi 124 b) Esasa İlişkin Sorgunun Yapılışı 126 aa) Sanığın Sorgulanma Ehliyetinin Araştırılması 126 bb) Sanığın Sorgulanması 128 cc) Sanığın Kolluk Tarafından Yapılan İlk Sorgusunda Alınan İfadenin Güvenilirliği Sorunu 132 3. Sorguda Teknik ve Taktik 134 4. Sorgunun Yapılacağı Yer, Sorgunun Zamanı ve Süresi 139 a) Sorgunun Yapılacağı Yer 139 b) Sorgunun Zamanı 140 c) Sorgunun Süresi 141 5. Sorguda Hazır Bulunma Sorunu 142 a) Sanığın Hazır Bulunması ve Zorla Getirme 142 b) Müdafiin Hazır Bulunması Sorunu 143 aa) Hukuki Durum 143 bb) Lehinde ve Aleyhindeki Görüşler 144 6. İkrar 149 a) Tanım 149 b) İkrarın Önemi 150 c) İkrarın ve İkrardan Dönmenin Değerlendirilmesi 150 7. Sorgunun Tutanağa Geçirilmesi 152 a) Sorgunun Tutanağa Geçirilmesinde Klâsik Yöntem 152 aa) Tutanak ve Önemi 152 bb) Tutanağın Şekli ve İçeriği 154 aaa) Tutanağın Şekli 154 bbb) Tutanağın İçeriği 155 cc) Tutanak Hataları ve Bunlara Karşı Çözüm Önerileri 156 aaa) Genel Olarak Tutanak Hataları 156 bbb) Tutanak Hatalarına Karşı Çözüm Önerileri 157 12
b) Ses ve Görüntü Kaydedici Cihazların Sorguda Kullanımı 158 aa) Genel Olarak 158 bb) Ses ve Görüntü Kaydedicilerin Delil Sistemi İçindeki Yeri 159 cc) Ses ve Görüntü Kaydedicilerin Sorguda Kullanılabilirliği 162 II. Yazılı Sorgu (Yazılı İfade Verme) 166 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YASAK SORGU YÖNTEMLERİ 1. YASAK SORGU YÖNTEMLERİNİN ÖNEMİ, SORGU YÖNTEMİ YASAKLARININ FONKSİYONU 169 I. Sanığın İrade Hürriyeti Bakımından Yasak Sorgu Yöntemlerinin Önemi 169 1. Genel Olarak 169 2. Yasak Sorgu Yöntemleri ve Sanık Haklarının Sorguda Sınırlandırılması Sorunu 182 II. Sorgu Yöntemi Yasaklarının Fonksiyonu 184 1. Genel Olarak 184 2. CMUK'nun Kabul Ettiği Sistem 185 2. YASAK SORGU YÖNTEMLERİNİN İNCELENMESİ..187 I. Genel Olarak 187 II. CMUK'nda Sayılan Yasak Sorgu Yöntemleri 189 1. Kötü Davranma 189 2. İşkence 190 3. Zorla İlaç Verme 194 a) Genel Olarak 194 b) Narkoanaliz 197 4. Yorma 198 5. Aldatma 200 a) Kavram 200 b) Aldatmanın Konusu 203 c) Sanığın Sorunları Kavrayış Düzeyi ve Sanıktaki Hatalardan Yararlanma 205 13
d) Kastî Aldatma ve Dikkatsizlik Sonucu Hataya Sevketme 207 e) Telkini Sorular ve Aldatma 208 f) Gizli Ses-Görüntü Kaydı ve Aldatma 208 6. Bedensel Cebir ve Şiddette Bulunma 209 7. Bazı Araçlar Uygulama (Vücuda Yapılan Müdahaleler) 210 a) Genel Olarak 210 b) Poligraf (Yalan Makinası) 210 c) Pallometri 215 8. Kanuna Aykırı Menfaat Vaadinde Bulunma 215 III. CMUK'nda Yer Almayan Yasak Sorgu Yöntemleri... 217 1. Hipnoz 217 2. Tehdit 218 3. Hatırlama- ve İdrak Etme Yeteneğini İhlâl Eden Tedbirlere Başvurma 220 3. YASAK SORGU YÖNTEMLERİNE BAŞVURULMASI VE DELİL DEĞERLENDİRMESİ BAKIMLARINDAN SANIĞIN RIZASININ ETKİSİ 221 I. Genel Olarak 221 II. CMUK'nun Düzenleme Şekli 222 4. SORGULAYANIN HUKUKA AYKIRI DAVRANMASININ SONUÇLARI 222 I. Genel Olarak 222 II. Değerlendirme Yasağı 223 1. Sanığa Haklarının Bildirilmemesi Halinde 223 2. Yasak Sorgu Yöntemlerine Başvurulması Halinde. 226 3. Sorgu Yöntemi Yasaklarının Uzak Etkisi 229 III. Sorgulayanın Cezai Sorumluluğu 233 5. YASAK SORGU YÖNTEMLERİNE BAŞVURULDUĞUNU İSPAT SORUNU VE TEMYİZ. 235 I. Yasak Sorgu Yöntemlerine Başvurulduğunun İspatı...235 II. Temyiz 236 Ekler I. YARGITAY KARARLARI 237 II. ASKERİ YARGITAY KARARLARI 305 SONUÇ 313 YARARLANILAN ESERLER 317 14