SORU 1. Arz-talep grafiğini çizerek; a) Arz ve talepteki değişmenin fiyatı nasıl etkilediğini yazınız. b) Arz ve talebin hangi faktörlerden ve nasıl etkilendiğini yazınız. c) Arz ve talep ile istihdam arasında nasıl bir ilişki vardır, açıklayınız. SORU 2. Karar verme sürecinde etkili olan olası durumları tanımlayarak; a) Girişimci olsaydınız karar ortamının nasıl olmasını arzu ederdiniz, niçin? b) Yatırım yapabileceğiniz iki ayrı ülke sözkonusu olup, bu ülkelerin birindeki yatırım ortamının belirsiz diğerinde ise riskli olduğu bilinmektedir. Diğer koşulların aynı olması halinde hangi ülkede yatırım yapmayı düşünürsünüz, niçin? SORU 3. Bir girişimci bakır hediyelik eşya üretim tesisi kurmayı hedefleyerek bir talep araştırması yaptırır. Yapılan talep araştırmasına ilişkin veriler aşağıdaki gibidir. Yıllar Talep(ad) 2005 120000 2006 135000 2007 130000 2008 150000 2009 130000 2010 150000 2011 165000 2012 170000 2013 190000 2014 200000 a) Regresyon denklemini belirleyiniz, tahmini değerleri hesaplayınız ve grafiği çiziniz. b) Korelasyon katsayısını belirleyiniz. c) İşletme kapasitesinin 2018 yılı talebini karşılaması için kapasitenin ne olması gerektiğini belirleyiniz, güvenilirliğini tartışınız. SORU 4. Bir girişimci nominal faizin (reel getiri oranı) % 10, enflasyonun % 12 olarak uygulandığı koşullarda bir bankadan 5 yıllığına 600000 TL kredi kullanmıştır. a) Girişimcinin vade sonunda ödemesi gereken toplam borcunu hesaplayınız. b) Girişimcinin vade sonunda ödediği borcunun bugünkü değerinin hesaplayınız. c) Girişimci borcunu 5 yıl boyunca eşit taksitlerle ödeseydi yıllık taksit tutarı ne olurdu? d) Enflasyonun olmadığı koşullarda girişimcinin vade sonunda ödeyeceği borç toplamı ne olurdu? e) Enflasyonun olmadığı koşullarda girişimci borcunu 5 yıl boyunca eşit taksitlerle ödeseydi yıllık taksit tutarı ne olurdu? SORU 5. Bir girişimci yılsonları itibariyle birinci yıl 200000 TL, ikinci yıl 150000 TL, üçüncü yıl 300000 TL, dördüncü yıl 350000 TL ve beşinci yıl 400000 TL harcayarak bir tesis kurmayı planlamıştır. Sermaye maliyeti (kredi faizi) % 12 dir. Nakit akım şemasını çizerek yatırımın gelecek ve bugünkü değerini hesaplayınız.
CEVAP ANAHTARI SORU 1. Arz-talep grafiğini çizerek; a) Arz ve talepteki değişmenin fiyatı nasıl etkilediğini yazınız. b) Arz ve talebin hangi faktörlerden ve nasıl etkilendiğini yazınız. c) Arz ve talep ile istihdam arasında nasıl bir ilişki vardır, açıklayınız. Arz talep dengesi a) Arz artarsa (yani bir maldan pazara çokça üretilirse ) fiyatı düşer talep artarsa, yani malı satın almak isteyenler çoğalırsa fiyat artar. Arz ve talep dengeliyse fiyat da dengede olur. Yani ürünü alan sayısı ile satışa sürülen ürün sayısı bir dengedeyse fiyat değişmez. Bu çıkarımlar diğer etkenlerin normal olduğu varsayılarak ifade edilebilir. b) Talep reklam, gösteri, konuşma ve tanıtımla artırılabilir. Bir malın fiyatı arttıkça, o malı satın almak isteyenler azalacak yani talep düşecektir. Bir malın fiyatı düştükçe, o malı satın almak isteyenler artacak yani talep yükselecektir. Bir mala olan talep sadece o malın fiyatı ile ilişkili değildir. Toplumdaki ortalama gelir, gelir dağılımı, rakip ve diğer malların fiyatları, psikolojik etkenler, reklamlar, toplum idollerinin davranışları da ürüne olan talep miktarını etkiler. c) Talep artarsa arz artar, arz üretim demektir. Üretim artarsa istihdam artar. Aksine talep düşerse arz da azalacağından istihdam olumsuz etkilenir. SORU 2. Karar verme sürecinde etkili olan olası durumları tanımlayarak; a) Girişimci olsaydınız karar ortamının nasıl olmasını arzu ederdiniz, niçin? b) Yatırım yapabileceğiniz iki ayrı ülke sözkonusu olup, bu ülkelerin birindeki yatırım ortamının belirsiz diğerinde ise riskli olduğu bilinmektedir. Diğer koşulların aynı olması halinde hangi ülkede yatırım yapmayı düşünürsünüz, niçin? Karar verme sürecinde üç olası durum sözkonusudur: 1) Belirlilik: Belirlilik, karar ortamı ile ilgili parametreler bilinen değerlere sahiptir 2) Belirsizlik: Belirsizlik, gelecekte beklenen ekonomik büyüklüklerden yani ortalama değerlerden daha farklı sonuçlar doğmasına yol açan ve sapmaya neden olan tüm bilinmezlikleri kapsar. Belirsizlik, olasılık dağılımı ile bile ifade edilemeyen durumlar için kullanılır. Karar ortamında gelecekteki olayların olasılıklarını belirlenmesi imkansızdır. 3) Risk: Risk, gerçekte oluşan değerlerin önceden tahminlenen, planlanan değerlerden ve ortalamalardan sapma göstermesi olasılığını ifade eder. Parametrelerin alabilecekleri olasılık değerleri biliniyor. Bilinen bir olasılık düzeyinde belirlilik gösterir.
a) Girişimcinin belirli ortamda yatırım yapması arzulanır. Çünkü böyle bir durumda geleceğin planlanması ve hedeflere ulaşılması daha belirgin ve kolaydır. b) Belirsiz ortamlar hakkında geleceğe dair herhangi bir fikir yürütülemez. Riskli ortamlarda ise belirli olasılıkla fikir yürütmek mümkündür. Böyle ortamlar kazanımları artıran ortamlar olup, iyi planlama ile yatırım yapılması belirsiz ortama göre daha avantajlıdır. SORU 3. Bir girişimci bakır hediyelik eşya üretim tesisi kurmayı hedefleyerek bir talep araştırması yaptırır. Yapılan talep araştırmasına ilişkin veriler aşağıdaki gibidir. Yıllar Talep (ad) 2005 120000 2006 135000 2007 130000 2008 150000 2009 130000 2010 150000 2011 165000 2012 170000 2013 190000 2014 200000 a) Regresyon denklemini belirleyiniz, tahmini değerleri hesaplayınız ve grafiği çiziniz. b) Korelasyon katsayısını belirleyiniz. c) İşletme kapasitesinin 2018 yılı talebini karşılaması için kapasitenin ne olması gerektiğini belirleyiniz, güvenilirliğini tartışınız. a) Regresyon denklemi (Yi/1000) Yıllar SN (Xi) Talep (Yi) XiYi Xi2 Yi2 DX (DX)2 DY (DY)2 DXDY 2005 1 120 120 1 14.400-4,5 20,25-40 1.560 177,75 2006 2 135 270 4 18.225-3,5 12,25-25 600 85,75 2007 3 130 390 9 16.900-2,5 6,25-30 870 73,75 2008 4 150 600 16 22.500-1,5 2,25-10 90 14,25 2009 5 130 650 25 16.900-0,5 0,25-30 870 14,75 2010 6 150 900 36 22.500 0,5 0,25-10 90-4,75 2011 7 170 1.190 49 28.900 1,5 2,25 11 110 15,75 2012 8 190 1.520 64 36.100 2,5 6,25 31 930 76,25 2013 9 200 1.800 81 40.000 3,5 12,25 41 1.640 141,75 2014 10 220 2.200 100 48.400 4,5 20,25 61 3.660 272,25 TOP 55 1.595 9.640 385 264.825 0 82,50 0 10.423 868 ORT 5,5 159.5
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Talep (adet) Karadeniz Teknik Üniversitesi Regresyon denklemi yazılırken, hesaplamada (tabloda) değerler binde olarak alındığı için, katsayılar 1000 ile çarpılarak yazılmıştır. b = 10500 a = 101667 Y = 101667 + 10515.2 X Yıllar SN (X) Talep (Y)/1000 Tahmin (Y')/1000 2005 1 120 112 2006 2 135 123 2007 3 130 133 2008 4 150 144 2009 5 130 154 2010 6 150 165 2011 7 170 175 2012 8 190 186 2013 9 200 196 2014 10 220 207 2015 11 217 2016 12 228 2017 13 238 2018 14 249 300 250 200 150 100 50 Kar (Y) 0 Yıllar b) Korelasyon katsayısı
c) 2018 yılı talebi (X 2018 =14) Y = 101667 + 10515.2 X 2014 Korelasyon katsayısı yüksek (r = 0.94) olup, güvenilir değerdir. SORU 4. Bir girişimci nominal faizin (reel getiri oranı) % 10, enflasyonun % 12 olarak uygulandığı koşullarda bir bankadan 5 yıllığına 600000 TL kredi kullanmıştır. a) Girişimcinin vade sonunda ödemesi gereken toplam borcunu hesaplayınız. b) Girişimcinin vade sonunda ödediği borcunun bugünkü değerinin hesaplayınız. c) Girişimci borcunu 5 yıl boyunca eşit taksitlerle ödeseydi yıllık taksit tutarı ne olurdu? d) Enflasyonun olmadığı koşullarda girişimcinin vade sonunda ödeyeceği borç toplamı ne olurdu? e) Enflasyonun olmadığı koşullarda girişimci borcunu 5 yıl boyunca eşit taksitlerle ödeseydi yıllık taksit tutarı ne olurdu? Önce yıllık getiri oranı hesaplanır. a) Vade sonu toplam ödeme miktarı b) Vade sonunda ödenen toplam tutarın bugünkü değeri c) Eşit taksit tutarı d) Enflasyonsuz vade sonu toplam ödeme tutarı
e) Enflasyonsuz eşit taksit tutarı SORU 5. Bir girişimci yılsonları itibariyle birinci yıl 200000 TL, ikinci yıl 150000 TL, üçüncü yıl 300000 TL, dördüncü yıl 350000 TL ve beşinci yıl 400000 TL harcayarak bir tesis kurmayı planlamıştır. Sermaye maliyeti (kredi faizi) % 12 dir. Nakit akım şemasını çizerek yatırımın gelecek ve bugünkü değerini hesaplayınız. Yatırımın gelecek değeri (F): 3 Yatırımın bugünkü değeri (P): İki şekilde hesaplanabilir: a) Genel b) Gelecek değerden Her iki durumda (a) ve (b) aynı değer (P) bulunur.