ÖĞR. GÖR. ÖZLEM BOZYER/ ÇOCUK BAKIMI VE İLKELERİ OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE WALDROF YAKLAŞIMI Waldorf Eğitiminde bütün çocuklar için şu felsefe benimsenmektedir: Kalp, akıl ve yetenek Oyun çocuğun gerçek işidir 1919 yılında Rudolf Steiner tarafından geliştirilmiştir. İLK Waldorf Okulu, Rudolf Steiner in I. Dünya Savaşı sonrası yoksul Almanya sında 1919 yılında Stuttgart kentindeki Waldorf- Astoria sigara fabrikasının işçileri için verdiği bir dizi eğitim konferansı sonucu kuruldu. 2001 yılında dünyada 605 i Avrupa da olmak üzere, 845 Waldorf Okulu bulunuyordu. Sadece Almanya da bulunan Waldorf Çocuk Yuvası nın sayısı ise 500. Çocukların sosyal, duygusal, ruhsal, ahlaki, fiziksel ve zihinsel açılardan dengeli bir biçimde ve çok yönlü olarak gelişebilmesini amaçlar. Çocukların bireyselliğini, özgüvenlerini ve bütünlüğünü desteklemeye ayrıca önem verilir. Çocukların sanat, müzik, hareket ile öğrendikleri; keşfederek, deneyimleyerek yaşantılarını zenginleştirdikleri düşünülür. Çocukların birbiriyle rekabet etmektense birbirlerine saygı duyarak, yardımlaşarak toplumsal aidiyet duygusu edinmeleri teşvik edilir. Steiner a göre her çocuğun bir potansiyeli vardır ve bu potansiyel uygun koşullar sağlandığında ortaya çıkar. Yani öğrenmenin tohumları eğer verimli topraklara ekilirse zengin bir hasat dönemi sürpriz olmayacaktır. Waldorf çocuk yuvalarında yaşamın ilk altı, yedi yılı için ya da eğitim ve gelişim hedefi olarak özellikle yedi yetkinlik alanı geçerlidir: 1. Bedensel ve devinimsel yetkinlik 2. Duyusal ve algısal yetkinlik 3. Dil yetkinliği 4. Düş gücü ve yaratıcılık yetkinliği 5. Toplumsal yetkinlik 6. Motivasyon ve yoğunlaşmada yetkinlik 7. Etik-ahlaki değerlerde yetkinlik (Lang, 2009 ) 1
Her gün hava yağmurlu bile olsa bahçe oyunlarına programda yer verilmekle birlikte, haftada en az birkaç kez doğa yürüyüşüne gidilmektedir. Sabahları güne başlarken çocuklar bedenlerini, koşarak, zıplayarak, tırmanarak yeteri kadar hareket ettirmektedirler Waldorf programları çocuk üç yaşındayken uygulanmaya başlamaktadır. Bu programlar resim, oyun, şarkı, öykü, bahçe işleri ve mevsime bağlı etkinliklerden oluşmaktadır. Bunlara ek olarak alfabe ile resimli tanışma, yazma, okuma, heceleme, şiir, sanatsal ve pratik çalışmalar, taklitçi oyun, piyes, halk hikayeleri, peri masalları, kukla gösterimi, müzik, fabllar, efsaneler, sayılar temel matematik işlemleri (toplama,çıkarma,çarpma,bölme), doğa öyküleri, bahçecilik gibi etkinliklerde gerçekleştirilmektedir (Reinhard, 1997). Sınıf Ortamı Sınıftaki duvarların, mobilyaların ve malzemelerin renkleri oldukça önemlidir. Sade, ve göz yormayan açık renkler tercih edilir. Sınıftaki oyuncaklar çok farklı amaçlar için kullanılabilecek nitelikte olduğundan çocukların hayali oyunlarını teşvik edici özelliktedir. Çocuklar oyunları sayesinde farklı roller üstlenir, sosyal ilişkiler kurar ve öğrendiklerini uygulama fırsatı bulurlar. Sınıfta doğayı tanıma ve doğayla birlik olma amacıyla doğal malzemelere yer verilir (sukabağı, kozalak, dallar, çakıl taşları vb.). Çocukların taklit yeteneklerini geliştirmek ve de sorumluluk almalarına yardımcı olmak amacıyla sınıf içinde bazı görevler almaları sağlanır; örneğin tamir yapma, atıştırmalık hazırlama, masaları temizleme, çiçeklerin bakımını üstlenme gibi. Bu görevleri yerine getirirken çocuklar öğretmen tarafından asla zorlanmaz, kendi seçimleri doğrultusunda sınıf içinde iş bölümüne katılmalarına fırsat verilir. Waldorf anaokulları bir ev gibi görünür. Duvarlar açık renklerde karışık şekilde boyanır. Duvarlardaki şekiller bulutları andırır. Anaokulunun mobilyaları doğal malzemelerden yapılmıştır. Tahta masalar, sandalyeler ve minderler vardır. Çocuklara oyuncak olarak da tahta bloklar, taşlar, çam kozalakları, kestaneler, kumaşlar, yünler vs. doğal malzemeler verilir. Waldorf Okullarında plastikten yapılma hiçbir malzeme yoktur. Waldorf anasınıfları ev ortamının bir uzantısı gibi görülür. Steiner in teorisine dayanarak, yedi yaşından önce akademik öğretim çocuklar için uygun değildir. Zengin uyaranlarla dolu bir sınıf ortamı çocukların öğrenmelerini destekler. 2
Örneğin, öğretmen hikayeler, şiirler, şarkılar aracılığıyla çocukların dil gelişimlerinin desteklenmesine yardımcı olur. Hayali oyunlar aracılığıyla çocukların matematik becerileri geliştirilir. Her programda olduğu gibi sanat, müzik, drama ve fen aktivitelerine de yer verilir. Tüm bunlar zorlama ya da öğretmenden çocuğa giden bir bilgi aktarımı şeklinde gerçekleşmez; doğal yollardan çocukların bu becerileri kazanmaları sağlanır. Örneğin, Waldorf sınıflarında eğitim alan bir öğrenci okumayı üçüncü ya da dördüncü sınıfta öğrenir ki yaşıtlarına göre daha geç olarak algılanabilir. Oysa Waldorf yaklaşımında önemli olan okumanın ne kadar hızlı öğrenildiğinden çok çocuğun kendini okuma deneyimine her açıdan hazır hissetmesidir. Waldorf öğretmenleri şu üç duyguyu benimserler: Saygı, heves ve emniyet. Çocuklar hayatlarının ilk yedi yılında çevrelerinde olup bitenlerle oldukça ilgili olduğundan öğretmen uygun uyaranları çocuğa sağlamakla yükümlüdür. Öğretmen çocuğa saygı ile yaklaşmalı, kendi hızında öğrenmesine izin vermeli, asıl önemli olanın gelişimin hızından çok kalitesi olduğu fikrini benimsemelidir. Eğitimcilerin görevi, çocuklarımızı önceden öngöremediğimiz geleceğe hazırlamaktır. Waldorf öğretmeni, her şeyi sonuna kadar açıklamaz, tersine önemli soruları bilinçli olarak açık bırakır. Aile Katılımı Öğretmenler ailelerle işbirliği kurmanın her yolunu dener; çocuğun gelişimi sürecinde sorumlulukları paylaşır, ev ile okul arasında tutarlılığı sağlamaya uğraşır. Düzenli olarak aile eğitimleri ve karşılıklı bilgi paylaşımı yapılır. Ailelere evde çocuklarının gelişimini ve öğrenmesini destekleyebileceği araçlar ve yöntemler öğretilir. Bu sayede çocukların gerçek potansiyellerini ortaya çıkarabilecekleri ortamların süreklilik kazanması sağlanır. Üç Aşama 3 aşamadan bahseder. Birincisi fiziksel bilinçlilik aşamasıdır. (0-7 yaş) bu dönemde çocuğun duyularla öğrendiğini söyler. Bu nedenle çocuğun duyularına hitap edilmelidir. Bu düşüncesiyle Paiget in duyu motor- işlem öncesi dönemine benzemektedir. Ayrıca bu dönemde çocuk taklit yoluyla öğrenir. Bu nedenle ortam hem takite müsaade etmeli hem de duyusal olarak öğrenmesine imkan sağlamalıdır. İkincisi algısal bilinçlilik aşması,(1-14) bu dönemde çocuk kendi vücuduna odaklanır ve kimlik arayışı içindedir. Roller sorumluluklar. Yaratıcılık ön plandadır. Duygusal, sosyal gelişim ön palandadır. Üçüncüsüentelektüel bilinç farkındalığı (14 yaş üzeri) Akademik becerilere odaklanıldığı dönemdir. Gerçeklik araştırısı konumundadır. Waldorf Yaklaşımının Temel Sorusu? Çocuk ne Öğrenmek İstiyor. Öğretmen önderliğinde grup aktiviteleri söz konusudur. Bir gün içerisinde çocuğun gelişimsel özellikleri dikkate alınarak program hazırlanır. Bunlar darama, sanat, müzik etkinlikleridir. 3
Akademiden öte çocuğun potansiyelinin farkına varmasını sağlayan çalışmalar yapılır. Denge, koordinasyon, ritim gibi fiziksel etkinlikler vardır. Basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğrudur. Yaratıcılık etkinlikleri söz konusudur. Çocuğun yaratıcılığını ortaya çıkarmak için. Oyun çocuğun gerçek işidir. Oyunlarla toplumsal rolleri, sosyal durumu, içinde yaşanan doğayı tanır çocuk. Çocuklar için hazırlanmış eğitim programları haftalık, günlük, yıllık olarak planlanabilir. Eğitim programında etkinliklerin birbiriyle uyumlu olması gerekir. Öğrenimin pekiştirilmesi için. Waldorf Yaklaışımın Temel İlkeleri: Demokratik, eşitlikçi bir eğitim söz konusudur. Sosyal sınıf, ırk, etnik köken ayrımı yapılmaz. Devletten bağımsız kuruluş olmalıdır. Yönetici müdür değil, uygulamayı, eğitimi geçekleştiren öğretmendir. Toplumsal yapının tüm alanları eğitim kurumuna dahil edilmelidir. Waldorf okullarında çocuk okulöncesinden lise eğitimine kadar eğitim almalıdır. Çocuk isterse okulunu değiştirebilir. Çocuğun bireysel farklılıklarına önem verilmelidir. Gelişimsel performanlarının farklı olduğu göz önüne alınmalıdır. Çocuğun eğitimi her yıl farklı öğretmenle değil, aynı öğretmenle yapılmalıdır. Gelişimi izleme açısından. Boylamsal gözleme dayalı değerlendirmeler rapor haline getirilmelidir. Çocuk bütünsel olarak ele alınmalı. Çocuğun tüm gelişim alanları desteklenmelidir. Sınıf ortamı evin uzantısıdır. Evle tutarlılık göstermesi gerekir. Sınıf ortamında ahşap materyaller kullanılır ve elektronik aletlerden kaçınılır. Behçe bakımı, sebze, meyve yetiştiriciliği Waldrof eğitim sisteminin bir parçasıdır. Waldorf Günlük Planı Okula geliş oyun zamanı: Bu zaman diliminde çocuklar kesintisiz oyun oynarlar. Materyaller kuklalarla. Çember Saati: Çocukların bir araya geldiği zaman dilimi dil, motor becerileri vb için şarkılar, etkinlikler 4
Ara Ögün Açık Alan Zamanı: Serbestçe oyun, sebze, meyve bahçe bakımı, çiftlik hayvanları bakımı. Amaç yaşadığı çevrenin bir parçası olduğunu göstermektir. Hikaye Zamanı: Çocukların kendi kültürlerinde var olan masallar, hikayeler, şarkılar, bilmeceler. Çocuğun ahlaki ve kültürel değer yargılarını kazandığı zaman dilimidir. Uzatılmış Zaman Etkinlikleri: Bu etkinliklerin zamanını belirleyen çocuklardır. Genellikle öğle yemeğinden sonra yapılır. Oyuncak, kukla, bahçe bakımı vb. Waldrof yaklaşımda. Öğretmen, Çember Zammı, Hikaye Zamanı ya da Alan Çalışması zamanında özgürce hareket eden çocukları etkinliğe davet etmek için şarkısını, ya da ritimli çalgısını çalar ve öğrenciler etkinlik zamanının geldiğini anlayıp bir araya toplanır. Waldrof ta klasik değerlendirme yerine öğretmenin gözlemleri, ailelerin görüşleri, çocuğun gerçekleştirdiği etkinlikler söz konusudur. Önemli nokta, çocuğun evde geçirdiği sürenin aile tarafından not edilmesi ve yaptıklarının vb. öğretmenine bildirilmesi. Waldrof Yaklaşımına Eleştiri: Elektronik alet kullanmaması özellikle bilgisayar, ev de izin verilememesi noktasında çocukların günceli yakalayamadığı, çağın gerisinde kaldığı görüşleri ileri sürülmektedir. KAYNAK: Açevokulöncesi Akdağ, Bülent. Türkiye de Alternatif Eğitim ve Kurumsallaşma, Ataşehir Eğitim ve Kültür Dergisi, Sayı: 2, Eylül 2008, s.32-33. Aktan Kerem, E. Erken Çocukluk Eğitiminde Bir Peri Masalı: Waldorf Okulları, Çoluk Çocuk Dergisi, 35, 22-25, (2004). Hantel Anne Kathrin, Sparka Marie Luise, Lang Peter (28-29 Mart 2009 Waldorf Pedagojisi Sempozyumu Notları) Hedefcs Oynatım Zıplarım Hedefe Koşarım 5