Jeotermal Elektrik Santralları Gelişiminde Özel Sektörün Rolü EBRD JES Finansmanı Barbaros Nazım BAYRAKTAR Danışman-AB-IPA 2013 EBRD Programı
EBRD Sürdürülebilir Enerji Faaliyetleri (SEI) Özeti Türkiye de EBRD Faaliyetleri: 2009 yılından bu yana toplam 7 milyar ve 160 dan fazla proje Türkiye de SEI : 6 yılda 3 milyar luk 78 proje GHG tasarrufu: 8 milyon ton CO 2 -eşdeğeri/yıl (veya Türkiye 2012 yılı toplam salımının %1,8 i) Birincil enerji tasarrufu: 2 milyon ton eşdeğer petrol(tep)/yıl (veya Türkiye 2012 yılı toplam birincil enerji arzının %1,8 i) BANKA FAALİYETİNİN EN YOĞUN OLDUĞU ÜLKE Yılda yaklaşık 1 Milyar Avro (SEI/ABI) GÜÇLÜ MARKA ALGISI Özel Sektörden Kurumsal Paydaşlara SEI PAYI EBRD nin Toplam Yatırımlarının %50 si 2
Genel Bakış World Geothermal Power Installed Capacity, 2014 and 2010 2014 CAGR Jeotermal kurulu gücünün 2016 yılı sonu itibariyla 19 GW e olması bekleniyor. Mevcut teknolojiler kullanılarak dünya jeotermal kurulu gücü 70 GW e civarında, Yeni teknolojilerle (1) bu gücün iki misline çıkması bekleniyor. (1) Bertani, Ruggero, 2009, Geothermal energy: an overview on resources and potential. 3
Genel Bakış JES- Dünya daki ve Türkiye deki Gelişimi 4
Türkiye JES Potansiyeli JES Kapasitesi: 624 MW e veya~ 4 GW e olan potansiyelin %15 i Orta ve Doğu Anadolu Jeotermal Kaynakları - geliştirilmekte Batı Anadolu Jeotermal Kaynakları-büyük ölçüde geliştirilmiş Toplam Elektrik Enerjisi Üretimi, 2015 sonu (JES ürerimi) Kurulu güç, 2015 yılı sonu Kapasite Artışı, 2005--2015 Dünya jeotermal kurulu gücüne oranı, 2014 260 TWh (3.4 TWh) 624 MW e 41.5 kat artış % 3.2 http://climatepolicyinitiative.org/publication/public-finance-and-private-exploration-in-geothermal-gumuskoy-case-study-turkey/ 5
2014 yılı Genel Bakış Türkiye nin Yeri JES Kurulu Güç Gelişimi 6
Jeotermal Sektöründe EBRD Deneyimi Tuzla JES (2010) Kurulu Güç: 7.5 MW Yatırım Büyüklüğü: $22m Ormat ORC Gümüşköy JES (2012) Kurulu Güç : 13.2 MW Yatırım Büyüklüğü : $50m TAS ORC Pamukören JES (2012) Kurulu Güç : 45 MW Yatırım Büyüklüğü : $63m (**) Atlas Copco ORC 2 3 4 EBRD şu ana kadar 8 JES finansmanı yaptı. Bunların 7 si Türkiye de bulunmakta. (232MW) Mutnovsky IPP (1997) Kurulu Güç: 40 MW Yatırım Büyüklüğü: $150m Özelliği: Kamçatka bölgesindeki ilk IPP (*) Dual flash teknolojisi 1 Kamçatka Babadere JES (2014) Kurulu Güç : 7 MW Yatırım Büyüklüğü : $33m Atlas Copco ORC Germencik JES (2015) Kurulu Güç: 123 MW Yatırım Büyüklüğü: $800m Dual flash + Ormat 3 binary 5 2 5 6 78 3 4 Alaşehir JES (2015) Kurulu Güç : 24 MW 6 7 Yatırım Büyüklüğü : $100m Ormat ORC Umurlu JES (2015) Kurulu Güç : 12 MW Yatırım Büyüklüğü : $53m Exergy ORC 8 (*) IPP: Independent Power Plant (**) Resource development costs were financed separately 7
Sürdürülebilir Kaynak Girişimi Sustainable Resource Initiative (SRI) Jeotermal kaynak için iş modelleri Projeye Uygun Finansal Araçlar: Büyük projeler için doğrudan finansman Sendikasyon kredileri ve ko-finansman SEFF ler (yerel bankalar) aracılığı ile küçük projelere finansman İklim fonlarından uygun koşullu krediler Küçük ve büyük ölçekteki projeler için çeşitli finansman modelleri: PROJELER VE YATIRIMLAR Başarılı Örnek Projeler: Pazar potansiyeli incelemesi Proje geliştirme desteği Çevresel değerlendirme TEKNİK YARDIM POLİTİKA GELİŞTİRME Yenilenebilir Enerji Eylem Planı: 1 GW lık 2023 yılı hedefine ulaşmak için yol haritası 8
Jeotermal Enerji için EBRD Destekleri Doğrudan proje finansmanı: 123 MW -Aydın- Germencik Bölgesi Mevcut projelere yerel bankalar aracılığı ile finansal destek Yeni projeler için jeotermal kaynak geliştiricilere destek Yasal çerçevenin ve lisanslama süreçlerinin geliştirilmesi için Kamu ya destek Piyasa gelişimi, kaynakları ve katılımcıları için piyasa çalışmaları Sürdürülebilir kaynak yönetimi gibi temel konularda standart yaklaşım geliştirmek http://www.ebrd.com/news/2015/ebrd-supports-turkeys-shift-to-renewable-energy.html 9
JES Geliştirilmesinde Maliyet ve Risk Profili 100 ii 80 Money at Risk Cost Risk 60 40 20 0 Adapted from ESMAP, 2012, Geothermal Handbook: Planning and Financing Power Generation, Technical Report 002/12. 10
PLUTO: EBRD Jeotermal Enerji Programı Private Sector Early Stage Geothermal Development Framework İlk evrede jeotermal arama, sondaj, teknik ve finansal riskleri azaltmak için finansman ve danışmanlık desteği PLUTO programı, EBRD den alınan 100 milyon doları ve İklim Yatırım Fonu (CIF) nun çok taraflı kalkınma bankaları tarafından tasarlanan ve geliştirilen fonu, Temiz Teknoloji Fonu CTF ten alınan 25 milyon doları birleştiriyor. Özel sektör tarafından sağlanacak 200 milyon dolar ile saha ve santral inşasının finansmanı. Projelerin her aşamasında uluslararası düzeyde tecrübeli uzmanların kullanılması 16 th June 2015 11
PLUTO: EBRD Jeotermal Enerji Programı AB-IPA 2103 fonlarından teknik yardım desteği 2.4 milyon dolar Teknik Finansman Kaynağı Zemin düzenlemesi ve saha tasarımı Sponsor Test sondajı, değerlendirme çalışmaları, yer hazırlama & arama sondaj Üretim ve reenjeksiyon kuyularının sondajı Enerji santralının inşası, test süreci ve işletmeye alınması Jeotermal Kaynak Geliştirme Sponsor + Uygun Koşullu Finansman Sponsor + EBRD + Özel Sektör For more information: http://www.ebrd.com/pages/project/psd/2014/46809.shtml 12
İş Akış Diagramı 13
Çevresel Etkiler JES projelerinde fosil yakıtlı projelerden daha düşük miktarlarda salım olsa da, CO 2 salımı konusunu da dikkate alınmaktadır. Yoğuşmayan Gazlar için olası çözümler: Reenjeksiyon ( binary ve kombine çevrim JES lerde) CO 2 nin sanayi müşterilerine satılması Seracılıkta kullanımı EBRD desteği çevresel etkilerle ilgili teknik yardımı da kapsamaktadır. Greenhouse gas emissions from various types of power plants Türkiye de Ticari amaçlarla CO 2 kullanımı için: CO 2 özelliklerinin belirlenmesi Mevcut CO 2 value chain & arz ve talepteki sıkıntılar Mevcut piyasa, mevzuat ve düzenlemelerin incelenmesi Jeotermal kaynaklardan Ticari amaçlarla CO 2 kullanımının yaygınlaştırılması için finansman ve hibe imkanları 1. Natural baseline 2. Degasification 3. Reinjection options 4. Industrial uses Source: Hunt 2000. 14
01 Nisan 2016 Temiz Enerji İçin Finansman Websitesi www.temizenerjifinansman.org
İletişim için: Dr. Adonai Herrera-Martínez Kıdemli Yönetici Enerji Verimliliği ve İklim Değişikliği EBRD, Kanyon Ofis, Istanbul MartineA@ebrd.com Burçin Pamuksuz Proje Yöneticisi-EU-IPA 2013 EBRD Programı bpamuksuz@atakaan.com.tr 15 January 2016
Jeotermal Enerji Projeleri için Maliyet Piramidi 10 MW lık bir santral için üretim öncesi yaklaşık sondaj maliyetleri $500k $100k Field Survey, Geology, Alteration, Geochemistry Geophysics Arama sürecinde teknik yardım kullanımı ile riskin azaltılması $500k Gradient Wells (ca. 500 m - 5 wells) $1,000k Slim-hole Deep Wells (ca. 1,200 m - 2 wells) $150k Preliminary 3D Model $2,750k Wildcat Well Production Well (2,500 m well) Total: $5 million Subsequent production wells cost circa $1 million/km In Turkey, 4 production + 2 re-injection wells are typically required to run a 10 15 MW plant 17
References Bertani, Ruggero, 2009, Geothermal energy: an overview on resources and potential, International Geothermal Days, Slovakia. Climate Policy Initiative, 2014, The Role of Public Finance in Deploying Geothermal: Background Paper. ESMAP, 2012, Geothermal Handbook: Planning and Financing Power Generation, Technical Report 002/12. Hunt, T.M., 2001, Five lectures on environmental effects of geothermal utilization, United Nations University, Geothermal Training Programme 2000 Report 1. Speer et al., 2014, Geothermal Exploration Policy Mechanisms: Lessons for the United States from International Applications.
Yakıt Cinslerine Göre Türkiye Kurulu Gücü YAKIT CİNSLERİ 2015 YILI SONU 29 ŞUBAT 2016 SONU İTİBARİYLE SANTRAL SANTRAL KURULU GÜÇ KATKI SAYISI KURULU GÜÇ KATKI SAYISI MW % ADET MW % ADET FUEL-OİL + NAFTA + MOTORİN 446.0 0.6 17 446.0 0.6 17 TAŞ KÖMÜRÜ + LİNYİT + ASFALTİT 9,418.4 12.9 29 9,698.4 13.1 30 İTHAL KÖMÜR 6,064.2 8.3 8 6,064.2 8.2 9 DOĞALGAZ + LNG 21,222.1 29.0 233 21,231.9 28.7 236 YENİLEN.+ATIK+ATIKISI+PİROLİTİK YAĞ 344.7 0.5 69 344.7 0.5 69 ÇOK YAKITLILAR KATI+SIVI 667.1 0.9 23 667.1 0.9 23 ÇOK YAKITLILAR SIVI+D.GAZ 3,684.0 5.0 46 3,684.0 5.0 46 JEOTERMAL 623.9 0.9 21 635.1 0.9 21 HİDROLİK BARAJLI 19,077.2 26.1 109 19,293.3 26.1 110 HİDROLİK AKARSU 6,790.6 9.3 451 6,843.9 9.3 451 RÜZGAR 4,498.4 6.1 113 4,553.6 6.2 115 TERMİK (LİSANSSIZ) 56.5 0.1 24 56.9 0.1 25 RÜZGAR (LİSANSSIZ) 4.8 0.0 9 7.8 0.0 11 GÜNEŞ (LİSANSSIZ) 248.8 0.3 362 327.6 0.4 454 TOPLAM 73,146.7 100.0 1,514 73,854.6 100.0 1,617 http://www.teias.gov.tr/yukdagitim/kuruluguc.xls 16 th June 2015 19
Yakıt Cinslerine Göre Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi (2015 yılı sonu) YAKIT TÜRÜ ÜRETİM (GWh) TERMİK 177,865.6 HİDROLİK 66,903.2 RÜZGAR 11,552.1 JEOTERMAL 3,369.4 TOPLAM 259,690.3 http://www.teias.gov.tr/yukdagitim/2015yiliuretimtuketimgecici.xlsx 16 th June 2015 20
Arama Faaliyetleri için Finansal Mekanizmalar Düşük Kaldıraç Etkisi Orta Kaldıraç Etkisi Yüksek Kaldıraç Etkisi Çok Yüksek Kaldıraç Etkisi Devlet destekli arama: Devlet boş kuyu çıkarsa tüm arama giderlerini ve yatırım kaybını üstlenir. Kredi destek mekanizmaları: geri ödeme oranı düşük ise kredi faizleri maliyetleri azaltmaya yardımcı olur. Hibe ve ortaklık anlaşmaları: kaybedilen vergi geliri veya tazminat ödemeleri durumunda bir yükümlülük içerir. KALDIRAÇ ETKİSİ Kredi Garantisi: garantili ödemeler düşükse yüksek kaldıraç sağlanır. Sondaj risklerine karşı sigorta: düşük tazminat ödenirse yüksek kaldıraç sağlar Yarı-sermaye desteği (imtiyazlı, çok düşük faizli finansman) ilk aşamada (Green Public Procurement ) inşaa için ileride ticari finansmana dönüştürme 2 yıldan sonra imtiyazlı, çok düşük faizli bölüm için finansman kullanımı EBRD Mekanizmaları 1. İlk aşamada sermaye eksikliğini telafi eder, 2. Yabancı uzmanların yardımı ile teknik riskleri dikkate alır, 3. İmtiyazlı fonların hızlı geri dönüşü sayesinde iklim finansmanı için kaldıraç sağlar. Adapted from Speer et al., 2014. Geothermal Exploration Policy Mechanisms: Lessons for the United States from International Applications. The assessments of leverage provided here are general comparisons across the five policy types. Actual leverage will depend on the specifics of policy design. 21