ÖZEL EMİNE ÖRNEK İLKOKULU DEĞERLER EĞİTİMİ Sorumluluk Duygusu Nedir; Nasıl Kazandırılır? Sorumluluk kişinin üzerine düşen görevleri yerine getirmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve davranışlarının sonuçlarını sahiplenmesidir. Sorumluluk sahibi kişiler; davranışlarının kendilerini ve başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünürler. Olumsuz davranışlarından dolayı mazeretler üretmez, suçu başkalarına atmazlar. Mutlaka tüm anne ve babalar da bu özelliklere sahip çocuklarının olmasını arzu ederler. Ve tabii ki her şeyin temeli ailede atıldığı gibi sorumluluk duygusunun gelişimi de ailede başlamalıdır. Unutulmamalıdır ki kişiliğin oluşumunun %75 i 0-6 yaş arasında tamamlanmaktadır. Atalarımızın da dediği gibi Ağaç yaşken eğilir. Çocuklara küçük yaştan itibaren gelişimlerine uygun sorumluluklar vermek, sorumluluk duygusunun kazandırılmasının ilk basamağıdır. Ailenin tutumu çocukların sorumluluk sahibi bireyler olmalarına katkıda bulunabildiği gibi engel de teşkil edebilmektedir. Sorumluluk Gelişimini Engelleyen Anne-Baba Tutumları 1) Aşırı koruyucu Anne-Baba Tutumları: Bu tutumu benimseyen aileler, çocuklarının işlerini onların yerine yaptığı için çocuğun sorumluluk almasına izin vermezler. Savunmaları zaten yapamaz ki dir. 2) Çok Kuralcı ve Mükemmelliyetçi Anne-Baba Tutumları: Her şeyin mükemmel olmasını isteyen, esnekliğe tahammülü olmayan yaklaşımlardır. Bu tür ailelerde ise çocuğa iş ver ardından kendin git düşüncesi ile çocuğa iş yaptırmamayı tercih ederler. Halbuki yukarıda ifade ettiğimiz gibi sorumluluk duygusunun gelişimi açısından çocuğa yaşına, cinsiyetine uygun sorumluluklar verilmesi gerekmektedir.
SİZE ÖNERİLERİMİZ VAR! Çocuğunuzun yaşına uygun sorumluluklar listesi hazırlayabilirsiniz. Bu listeden seçim yapması konusunda çocuğunuzu zorlarsanız ya da yapacağı işleri onun adına siz seçerseniz sorumluluk duygusunu geliştirmeniz zorlaşabilir. Çocuğunuzun yaptığı yanlış seçimlerin (hayati tehlike taşımadıkça) sonuçlarını yaşamasına izin verebilirsiniz. Bu şekilde onlardan ders çıkarabilir. Sürekli sorumsuz davranan çocuklar, aileleri tarafından sorumlu davranmalarına izin verilmeyen çocuklardır. Çocuğunuzun kendi davranışlarının sorumluluğunu almasına ve iyi gitmeyen davranışlarını değiştirmesine fırsat verebilirsiniz. Evle ilgili sorumlulukları çocuklarınız arasında paylaştırırken adil olunuz. Bunun en iyi yolu işlerin sırasıyla yapılmasıdır. Çocuğunuzun hiçbir zaman sizin kadar sorumluluk almasını beklemeyiniz. Çocuğunuza yardım edeyim derken, onun sorumluluğunun gelişmesini engelleyebilirsiniz. Ona yardım etmek; onun yerine işi yapmak değil; ona işin nasıl yapılacağını göstermektir. Çocuğun yaşadığı olumsuz deneyimler öğrenmenin GEREKLİ şartıdır. Çocuğunuzun kasıtlı olarak sorumluluklarını reddettiğini ya da ihmal ettiğini düşünüyorsanız; davranışlarının sonuçlarına katlanmasına izin veriniz. Örn: Ödevini yapmamışsa; öğretmenine gerekli açıklamayı kendi yapsın. Çocuğunuz sorumluluklarını yerine getirmediğinde ne gibi cezalarla karşılacağını söylemek yerine sorumluluklarını yerine getirdiğinde onu manevi yönden destekleyerek (aferin, teşekkür ederim, harikasın, çok güzel olmuş )gibi güven duygusunun ve sorumluluk bilincinin gelişmesini sağlamak daha faydalı olacaktır.
SORUMSUZ BİR ÇOCUK İŞTE BÖYLE YETİŞİYOR Onun adına yalan söylerseniz. Onun davranışlarına mazeretler üretirseniz. Onun hatalarının bedelini siz öderseniz. Verdiğiniz sözü tutmazsanız. Tutarsız ve kararsız olursanız. Daha fazla çatışmamak adına kabul edilmez davranışlarını affedip hoş görürseniz. Ona kendi davranışlarının sonuçlarını üstlenmeye fırsat vermezseniz. Onun evdeki işleri yapmasına; ben daha çabuk yaparım nede olsa deyip izin vermez ve onun işlerini üstlenirseniz. Bu sefer çok ciddiyim. Sözünü sık kullanıyorsanız.
3-4 yaşındaki çocuğumuza verebileceğimiz Oyuncaklarını toplayabilir. Giyinip soyunabilir. Kağıt gibi çöpleri çöp kutusuna atabilir. Kirlileri kirli sepetine atabilir. Saçlarını tarayabilir. Elini, yüzünü yıkayıp, diş fırçalayabilir. 5-6 yaşındaki çocuğumuza verebileceğimiz Telefona bakabilir. Masa kurmaya ve alışveriş listesi hazırlamaya yardım edebilir. Evcil hayvan besleme sorumluluğunu alabilir. Yatağını düzeltebilir.
7 yaşındaki çocuğumuza verebileceğimiz Evcil hayvan besleme sorumluluğunu alabilir. Sabahları çalar saatle kendi başına kalkabilir. Harçlığını bağımsızca idare edebilir. Derslerini yardımla yapabilir. 8-9 yaşındaki çocuğumuza verebileceğimiz Yardım almadan banyo yapabilir. Çekmece ve dolaplarını düzenli tutabilir. Kimse söylemeden okul giysilerini değiştirebilir. Kardeşiyle ilgilenebilir. Telefon mesajlarını alıp not edebilir.