İÇİNDEKİLER KISALTMALAR...15 GİRİŞ...19 BİRİNCİ BÖLÜM ANONİM ŞİRKETLERDE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ I. ŞAHIS ŞİRKETLERİNDE VE LİMİTED ŞİRKETLERDE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ...23 A. Şahıs Şirketlerinde...23 B. Limitet Şirketlerde...25 II. ANONİM ŞİRKETLERDE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE SINIRLARI...27 A. Anonim Şirket Esas Sözleşmesi...27 1. Hukukî Niteliği ve Fonksiyonu...27 2. İçeriği...29 3. Maddî ve Şeklî Nitelikli Esas Sözleşme Hükümleri Ayrımı...30 4. Esas Sözleşme Hükümlerinin Yorumlanması...31 5. Emredici Hükümler İlkesinin 6762 Sayılı TTK ya Göre Hazırlanan Esas Sözleşmelere Etkisi...33 B. Anonim Şirketlerde Sözleşme Özgürlüğünün Emredici Hükümler İlkesi İle Sınırlandırılması...34 C. Sözleşme Özgürlüğünün Genel Sınırları...34 D. Anonim Şirketler Hukukunda Geçerli Olan Temel Hukuk İlkeleri...35 1. Ölçülülük İlkesi...35 2. Eşit İşlem İlkesi...36 3. Sadakat Yükümlülüğü...37 a) Sadakat Yükümlülüğünün Dayanağı Kapsamı ve Fonksiyonu...37 b) Sadakat Yükümlülüğünün Dürüstlük İlkesi İle İlişkisi...41 7
İKİNCİ BÖLÜM ANONİM ŞİRKET LERDE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİ İLE SINIRLANDIRILMASI I. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİ KAVRAMI...43 II. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN AMAÇLARI...43 A. Anonim Şirket Esas Sözleşmelerine Belli Bir Standart Getirilerek Hukukî Güvenlik ve Öngörülebilirliği Sağlama...43 B. Pay Sahiplerinin Korunması...44 C. Diğer Menfaat Gruplarının Korunması...45 III. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN TÜRK TİCARET KANUNU TASARISI NDA DÜZENLENİŞ ŞEKLİ...45 A. Anonim Şirketlere İlişkin Kanun Hükümlerinden Sapan Sözleşme Hükümleri...45 B. Anonim Şirketlere İlişkin Kanun Hükümlerini Tamamlayıcı Esas Sözleşme Hükümleri...52 1. Kavramlar...52 a) Kanun Hükümlerini Tamamlayıcı Esas Sözleşme Hükümleri Kavramı...52 b) Tahdidi Hüküm Kavramı...53 2. Anonim Şirketlere İlişkin Kanun Hükümlerini Tamamlayıcı Esas Sözleşme Hükümlerinin Geçerliliği...53 C. Diğer Kanunların Öngörülmesine İzin Verdiği Tamamlayıcı Esas Sözleşme Hükümleri...55 IV. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNE AYKIRILIĞIN SONUÇLARI...59 A. Konunun Alman Hukukunda Düzenleniş Şeklî ve Doktrindeki Görüşler...59 B. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı na Göre Emredici Hükümler İlkesine Aykırılığın Sonuçları...60 1. Genel Olarak...60 2. Yokluk...62 3. Butlan...63 a) Butlan Nedenleri...63 aa) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nın 447. Maddesinde Sayılan Butlan Nedenleri...63
aaa) Pay Sahibinin Vazgeçilemez Nitelikteki Temel Haklarının Sınırlandırılması veya Ortadan Kaldırılması...63 bbb) Pay Sahibinin Bilgi Alma İnceleme ve Denetleme Haklarının Sınırlandırılması...64 ccc) Anonim Şirketin Temel Yapısına veya Sermayenin Korunmasına İlişkin Emredici Hükümlere Aykırılık...66 bb) T iirk Ticaret Kamımı Tasarısı'ııda Açıkça Sayılmayan Butlan Nedenleri...70 aaa) TTK Tasarısı nda Açıkça Sayılmayan Butlan Nedenlerinin Tespitinde Butlanın İkincilliği İlkesinin Dikkate Alınması...70 bbb) Konu Açısından Butlan Nedenleri...71 aaaa) Sadece veya Ağırlıklı Olarak Potansiyel Pay Sahiplerini Alacaklıları ve İşçileri Koruyan Hükümlere Aykırılık...71 bbbb) Diğer Nedenler...73 ccc) Şekil Açısından Butlan Nedenleri...74 b) Butlan Davası...75 c) Butlan Hâllerinin Islahı...76 aa) Kavram...76 bb) Alman Hukukuna Göre Butlan Hâllerinin Islahı...77 cc) Türk T icaret Kanunu Tasarısı'na Göre Butlan Hâllerinin Islahı...78 4. İptaledilebiIiriik...79 5. Askıda Hükümsüzlük...83 C. Emredici Hükümlere Aykırı Esas Sözleşme Hükümleri ve Genel Kurul Kararlarının T icaret Sicili Müdürü Tarafından Denetimi...84 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN YERİNDELİĞİ I. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN HALKA AÇIK ANONİM ŞİRKETLER AÇISINDAN YERİNDELİĞİ...87 A. Halka Açık Anonim Şirket ve Pay Senetleri Borsada İşlem Gören Anonim Şirket Kavramları...87 9
B. Emredici Hükümler İlkesinin Halka Açık Anonim Şirketlerdeki İşlevi...88 C. Emredici Hükümler İlkesinin Koruduğu Menfaatlerin Başka Yollarla Korunmasının Mümkün Olup Olmadığı...89 1. Kurumsal Yönetim...89 2. Kamuyu Aydınlatma İlkesi...93 a) Kamuyu Aydınlatma İlkesinin Amacı ve Fonksiyonu...93 b) Kamuyu Aydınlatma Şekilleri...94 aa) Birinci El Piyasasında Kamuyu Aydınlatma...94 bb) İkinci El Piyasasında Kamuyu Aydınlatma...95 aaa) Periyodik Kamuyu Aydınlatma...95 bbb) Kamunun Aydınlatılmasında Özel Durumlar (Anında Kamuyu Aydınlatma)...97 3. İnternet Sitesi Aracılığıyla Bilgilendirme...100 4. Eşit İşlem İlkesi...103 5. Değerlendirme ve Sonuç...103 II. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN KAPALI TİP ANONİM ŞİRKETLER AÇISINDAN YERİNDELİĞİ...105 A. Kapalı Tip Anonim Şirketlerin Özellikle Aile Şirketlerinin Temel Özellikleri...106 B. Bir Sermaye Şirket Modeli Olarak Anonim Şirketin Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler İçin Faydalan...108 1. Aile Pay Sahiplerinin Şirket Üzerindeki Etkisinin Devamını Sağlama...109 2. Organizasyon Yapısı...109 3. Hisselerinin Halka Arzedilebilmesi...110 4. Piyasadaki Olumlu İmajı...1 I 1 5. Şirket Paylarının Serbestçe Devredilebiliri iği ve Bu Yolla Sermayenin Uzun Süre Korunabilmesi...1 I 1 6. Pay Sahiplerinin Sınırlı Sorumlu Oluşu...112 7. Şirket Çalışanlarının Şirkette Pay Sahibi Olma İmkânı...112 C. Emredici Hükümler İlkesinin Kapalı Tip Anonim Şirketler Açısından Doğurduğu Sorunlar...113 10
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN KAPALI TİP ANONİM ŞİRKETLER AÇISINDAN DOĞURDUĞU SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE İLİŞKİN ÖNERİLER I. EMREDİCİ HÜKÜMLER İLKESİNİN DOĞURDUĞU SORUNLARIN ESAS SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLECEK İHTİYARÎ DÜZENLEMELER İLE AZALTILMASI...117 A. Genel Olarak...117 B. Pay Devir Kısıtlamalarının Esas Sözleşmeye Konulması...118 1. Pay Devir Kısıtlamalarının Amacı...I 18 2. Pay Devir Kısıtlamalarına İlişkin Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Hükümleri ve Değerlendirilmesi...120 a) Kanunî Bağlam...120 b) Esas Sözleşme İle Öngörülen Bağlam...121 aa) Pay Devri Kısıtlamalarında Geçerli Olan İlke...121 bb) Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması...123 cc) Borsaya Kote Edilmiş Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması...127 3. Pay Devir Kısıtlamalarına İlişkin Emredici Hükümlerin Dolanılması...127 C. Esas Sözleşmede Belirli Gruplara Yönetim Kurulunda Temsil Edilme Hakkı Tanınması...128 1. Temsil Edilme Hakkının Türk T icaret Kanunu Tasarısı nda Düzenleniş Şeklî...128 2. Temsil Edilme Hakkının Aile Şirketleri Açısından Önemi...131 D. Esas Sözleşmede Yönetim Kurulu Üyelerinin Seçilmesi ve Görevine Son Verilmesine İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...13 1 E. Esas Sözleşmede Yönetim Kurulu Yetkilerinin Devri ve Bölünmesine İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...134 F. Esas Sözleşmede Danışma Kurulunun (Aile Meclisi) Oluşturulmasına ve Yetkilerine İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...138 1. Gerekliliği...138 2. Geçerliliği...139
G. Esas Sözleşmede Belirli Pay Gruplarına Oy Hakkında İmtiyaz Tanınmasına İlişkin 1 Iükümlerin Öngörülmesi...140 1. Hakkın Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nda Düzenleniş Şeklî...140 2. Hakkın Aile Şirketleri Açısından Önemi...141 II. Esas Sözleşmede Katılma İntifa Senetlerinin Çıkarılmasına İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...142 1. Katılma İntifa Senetlerinin Türk Ticaret Kanunu Tasarısı nda Düzenleniş Şeklî...142 2. Katılma İntifa Senetlerinin Aile Şirketleri Açısından Önemi...143 J. Esas Sözleşmede Haklı Nedenle Feshe İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...143 K. Esas Sözleşmede Genel Kurulu Toplantıya Davet ve Genel Kıırıılıın İşleyişi İle İlgili Hükümlerin Öngörülmesi...145 1. Toplantıya Davet Etme Yetkisi İle İlgili Esas Sözleşme Hükümleri...145 2. Genel Kurulun Toplantı Yerine İlişkin Esas Sözleşme Hükümleri...146 3. Genel Kurulun Toplantı ve Karar Yetersayılarına İlişkin Esas Sözleşme Hükümleri...147 4. Çağrısız Genel Kurul...149 E. Esas Sözleşmede Yönetim Kurulunun Toplantı ve Kararlarına İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...149 M. Esas Sözleşmede Pay Sahipliği Haklarının Temsilci Aracılığıyla Kullanılmasına İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...150 N. Esas Sözleşmede Tahkime İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...152 1. Tahkime Elverişlilik...152 2. Tahkimin Geçerliliği...153 a) Doktrin ve Yargı Görüşleri...153 b) Görüşümüz...155 3. T ahkimin Aile Şirketleri İçin Önemi...156 O. Esas Sözleşmede Yeni Payları Öncelikle Alma Hakkına İlişkin Hükümlerin Öngörülmesi...157 12
II. TTK. TASARISI NDA EMREDİCİ HÜKÜMLERLE DÜZENLENMİŞ BAZI KONULARIN TAMAMLAYICI YEDEK HÜKÜMLERLE DÜZENLENMESİ GEREĞİ...159 A. Pay Senedi Çıkarılmasının İsteğe Bağlı Olması...159 B. İnternet Sitesi Oluşturma Yükümlülüğünün Kaldırılması...160 C. Küçük Ölçekli Anonim Şirketlerin Bağımsız Denetim Yükümlülüğüne Tâbi Tutulmaması...161 D. Genel Kurulun Toplantıya Çağrılmasının Ticaret Sicili Gazetesinde İlân Edilme Zorunluluğunun Kaldırılması...162 E. Belli Pay Gruplarına veya Belli Bir Grup Oluşturan Pay Sahiplerine Bazı Genel Kurul Kararlarını Veto Etme Yetkisinin Tanınması...163 F. Genel Kurul Kararlarının Noter Onayına Tâbi Tutulmaması...164 G. Butlan Hâllerinin Islahı...165 H. Oydan Yoksun Pay Çıkarma Hakkının Tanınması...165,1. Haklı Sebeplerin Varlığı Hâlinde Nitelikli Çoğunluğa Bireysel Pay Sahiplerini Şirketten Çıkarma Hakkının Tanınması...167 1. Türk T icaret Kanunu Tasarısfnda Çıkarma Hakkının Tanındığı Hâller...167 2. Haklı Sebepler Nedeniyle Şirketten Çıkarına Hakkının Tanınmasının Gerekliliği...169 K. Pay Sahiplerine Şirketten Çıkma Hakkının Tanınması...171 1. Türk Ticaret Kanunu Tasarısfnda Çıkına Hakkının Tanındığı Hâller...171 2. Kapalı T ip Anonim Şirketlerde Haklı Sebeplerle Çıkma Hakkının Tanınmasının Gerekliliği...173 L. Türk Ticaret Kanunu Tasarısfnda Yer Alması Gereken Diğer Tamamlayıcı Yedek Hükümler...I 74 III. PAY SAHİPLERİ SÖZLEŞMELERİ...175 A. Pay Sahipleri Sözleşmesi Kavramı ve Hukukî Niteliği...175 B. Pay Sahipleri Sözleşmelerinin Aile Şirketleri İçin Önemi...176 C. Pay Sahipleri Sözleşmesinin Emredici Hükümler İlkesi Açısından Değerlendirilmesi...177 D. Pay Sahipleri Sözleşmelerinin Türleri...179 I. Oy Sözleşmeleri...179 13
2. Pay Devir Kısıtlamalarına İlişkin Pay Sahipleri Sözleşmesi...181 a) Pay Devir Kısıtlamalarına İlişkin Pay Sahipleri Sözleşmelerinin Aile Şirketleri Açısından Önemi...181 b) Onalım Hakkı...182 o) Öncelik Hakkı...183 d) Alım Satım ve Geri Alım Haklan...184 3. Diğer Sözleşmeler...185 IV. İÇ YÖNETMELİKLER (YAN DÜZENLEMELER)...186 A. İç Yönetmeliğin Anlamı ve Geçerliliği...186 B. Fonksiyonu...187 C. Çeşitleri...188 1. Yönetim Kurulunun Teşkilât Yönetmeliği...188 2. Genel Kurulun İşleyişine İlişkin İç Yönetmelik...189 3. Denetime İlişkin İç Yönetmelik...189 4. Kurumsal Yönetime İlişkin İç Yönetmelik...190 SONUÇ...191 KAYNAKÇA...193 14