Sermaye Piyasalarõ Değerlendirme Toplantõsõ

Sermaye Piyasalarõ Değerlendirme Toplantõsõ IN FONKSİYONLARI Emin Çatana Genel Müdür Yönetim Kurulu Üyesi 13 Aralõk 2003

Sunuş! Giriş! Hizmetler! Projeler! Uluslararasõ Değerlendirmeler 2

Tarihçe! 1988- İMKB bünyesinde Müdürlük! 1992- İMKB Takas ve Saklama A.Ş.! 1996- İMKB Takas ve Saklama Bankasõ A.Ş. 3

Ortaklõk ve Yönetim Yapõsõ Aracõ Kurum-72 35.6% İMKB 24.0% Banka-22 40.5% Ödenmiş Sermaye=60 Trilyon TL 11 kişiden oluşan Yönetim Kurulu Üyelik Dağõlõmõ: İMKB 4, Bankalar 3, A.Kurum 2, SPK temsilcisi ve Takasbank Genel Müdürü 4

Sermaye Piyasasõndaki Rolü Sermaye Piyasasõ Kurulu Aracõ Kuruluşlar İstanbul Menkul Kõymetler Borsasõ İhraçcõlar Dolaylı Yatõrõmcõlar Bankacõlõk Düzenleme ve Denetleme Kurulu Bankalar Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasõ 5

Takasbank õn Fonksiyonlarõ Merkezi Saklama Kuruluşu 1. Fiziksel Saklama > Müşteri İsmine Saklama > Alo-Takas, Takas-Net (mislen - aynen) 2. Kaydi Saklama > DİBS > Bireysel Emeklilik Fonu K.B. 3. Haklarõn Kullanõmõ 4. Yurtdõşõ Saklama hiz. 5. Yatõrõm Fonlarõ Saklamasõ 6. Bireysel Emeklilik Fonlarõ Saklamasõ Takas Hizmetleri 1. İMKB Takas Hizmetleri > Hisse Senetleri Piy. > Tahvil-Bono Piy. > Uluslararasõ Pazar > Vadeli İşlemler Piy. 2. Yurdõşõ Takas hizmetleri 3. Vadeli İşlem Takas Merk. Bankacõlõk Hizmetleri 1. TETS Sistemi 2. Takasbank Para Piyasasõ 3. Nakit Kredi 4. Ödünç Menkul Kõymet 5. Yurtdõşõ Muhabirlik hiz. (SWIFT) Ulusal Numaralandõrma Kuruluşu 1. ISIN ve CFI Kodu Tahsisi 2. ISIN Kodu nun Yayõnlanmasõ 3. ANNA Üyeliği 6

7

Saklamaya Kabul Edilen Menkul Kõymetler! Hisse Senetleri,! Devlet Tahvili, Hazine Bonosu,! Gelir Ortaklõğõ Senetleri,! Kar Zarar Ortaklõğõ Belgeleri,! Gayrimenkul Sertifikalarõ,! Depo Sertifikalarõ,! Euro Tahviller,! Yatõrõm Fonu Katõlma Belgeleri,! Özel Sektör Tahvilleri,! Saklamaya konu olabilecek diğer menkul kõymetler,! Uluslararasõ saklama kuruluşlarõnca saklamaya alõnabilen tüm kõymetler. 8

Saklama Hizmetinden Yararlananlar (612 Kurum)! İMKB Üyesi Bankalar,! Aracõ Kurumlar lar,! İhraççõ Kuruluşlar,! Yatõrõm Fonlarõ ve Bireysel Emeklilik Fonlarõ,! Portföy Yönetim Şirketleri,! Yatõrõm Ortaklõklarõ, Emeklilik Şirketleri ve diğer Kurumsal Yatõrõmcõlar,! Yabancõ Saklama Bankalarõ ve Yabancõ Kurumsal Yatõrõmcõlar,! Yabancõ Takas ve Saklama Kuruluşlarõ. 9

Merkezi Saklama Kuruluşu Gelişim Süreci! Fiziki menkul kõymet kabul ve teslimi 1988! Haklarõn kullanõmõna aracõlõk 1992! Hisse senetlerinin seri no ile takibi 1993! Merkezi Saklama Kuruluşu olarak kabul edilmesi 1994! Müşteri Numarasõ ile Saklama 1995! Yurtdõşõ saklama hizmeti 1998! Müşteri İsmine Saklama 1999 10

Saklama Bakiyesi İMKB Hisse Senedi Piyasasõ İMKB Tahvil ve Bono Piyasasõ Saklama Bakiyeleri (08.12.2003) TRL (Mia.) 23,594,260 29,386,278 USD (Mio.) 16,214 20,292 Aracõ Kurum 38.9% Diğer 0.2% Y.Fonu 2.5% Diğer 2.1% Banka 8.4% Y.Fonu 76.8% Banka 58.4% Aracõ Kurum 12.8% 11

HS Saklama Hacmi Gelişimi Nominal Değer milyar TL 12 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 12/2003 443 1,043 3,901 14,934 40,551 87,405 219,910 448,945 964,322 2,357,851 3,648,099 4,659,604 5,818,375 08-12-2003 tarihi itibariyle 16.3 milyar dolar değerinde, 28,976,485 adet hisse senedi bulunmaktadõr.

DİBS Saklama Hacmi Gelişimi Nominal Değer trilyon TL 1,473 3,688 10,063 11,075 16,476 27,656 1998 1999 2000 2001 2002 12/2003 13

Haklarõn Kullanõmõ 2003 yõlõnda verilen hizmetler Şirket sayõsõ Aracõlõk Edilen Nominal (mia.tl) Temettü 82 1,098,520 Bedelsiz 83 1,552,685 Bedelli 26 271,385 Kağõt değ. 15 31,655 Yõllar itibariyle kesilen kupon adedi 50,000,000 40,000,000 30,000,000 20,000,000 10,000,000 0 45,120,081 40,120,815 32,142,235 20,904,187 18,490,494 1999 2000 2001 2002 2003 14

Yatõrõmcõ Profili 10.12.2003 tarihi itibariyle yatõrõmcõ profili Yerli/Tuzel Diğer 6.41% 1.57% Yabancõ/Fon 23.02% Yerli/Gercek 38.72% Yabancõ/Gercek 0.52% Yerli/Fon 1.52% Yabancõ/Tuzel 28.24% Yabancõ Payõ : %52 Portföy değeri: 7.5 mia. USD 15

Yabancõ Payõ 2003 YILI YERLI-YABANCI PİYASA DEĞERLİ RAPOR (Trilyon TL) 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 YABANCI PİYASA DEĞERİ YERLI PİYASA DEĞERİ 16

Yatõrõmcõ Hizmetleri! Müşteri İsmine Saklama (MİS) Aracõ Kuruma gelen haciz, rehin gibi yasal tedbirlere karşõ yatõrõmcõ varlõklarõ korunur.! Alo-Takas, Takas-Net Hisse senedi bakiyesinin kontrolü imkanõ.! Yatõrõmcõ Blokajõ Hesaptaki varlõklarõn yatõrõmcõnõn bilgisi dõşõnda çõkõşõ engellenir.! Yatõrõmcõ Bilgilendirilmesi Yatõrõmcõ adreslerine APS ile gönderilen Alo-Takas broşürü ve sicil şifresi, Yatõrõmcõ Bilgilendirme Toplantõlarõ, Yatõrõmcõ Yardõm Masasõ, gazete ilanlarõ, medya yayõnlarõ. 17

Müşteri Bazõnda Saklama 08.12.2003 tarihi itibariyle Açõk Hesap Sayõsõ Bakiyeli Hesap Sayõsõ Hisse Senedi 3,074,757 1,117,332 Bireysel Emeklilik Fonu 7,902 4,305 TOPLAM 3,082,659 1,121,637 Sistemde kayõtlõ yatõrõmcõ sayõsõ 1,671,119 dur. 18

Takas Hizmetleri " Organize Piyasa Takasõ! Merkezi takas! Kaydi takas! Aynõ gün valörlü takas! Netleştirme! Teslim karşõlõğõ ödeme " Organize Olmayan Piyasa Takasõ! Ön eşleştirme (pre-matching)! Şartlõ virman (DvP)! Gerçek zamanlõ brüt takas (RTGS) 19

Takas İşlemleri Hisse Senedi DİBS " İşlem yapan üye : 112 138 " İşlem gören şirket sayõsõ : 285 - " Ort. günlük i. hacmi (mio. USD): 376 3,250 " Ortalama sözleşme sayõsõ : 118,000 2,820 " Max. sözleşme sayõsõ : 339,240* 4,375** " Nakit Takas (Netleştirme) : %89 % 87 " Menkul Kõymet Takasõ (Net) : %70 % 50 * 7 Ekim 2003, ** 5 Mart 2003 20

Takas İşlem Hacmi Gelişimi 40,000 20,000 Trilyon TL 30,000 20,000 10,000 15,000 10,000 5,000 İMKB-100 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003/12 0 NAKIT TAKASI MENKUL TAKASI İMKB-100 21

Ödünç Menkul Kõymet İşlemleri-1 2003 yõlõnda (Kasõm sonu itibariyle); Ödünç işlemi yapõlan hisse senedi çeşidi : 101 Ödünç hisse senedi işlemi yapan aracõ kuruluş sayõsõ : 72 ÖDÜNÇ MENKUL KIYMET 2001 2002 2003/12 İşleme konu Hisse adedi (mio. adet) 14,948 28,235 İşleme konu His.TL değeri (mia.tl) 72,635 111,963 26,445 98,110 22

Ödünç Menkul Kõymet İşlemleri-2 2003 Yõlõ (11 Aylõk) Ödünç İşlemlerine Konu Hisse Senetleri AKBNK 7.14% SAHOL 5.08% TUPRS 2.88% GARAN 17.18% DOHOL 5.66% DİĞER 28.61% FINBN 7.63% ISCTR 10.11% TCELL 3.56% YKBNK 12.15% 23

Takasbank Para Piyasasõ PARA PİYASASI 2001 2002 2003/12 Yõllõk İşlem Hacmi (Tril. TL) 95,278 Yõllõk İşlem Hacmi (Mio. USD) 75,992 Günlük Ortalama İ.Hac. (Tril. TL) 380 Yõllõk İşlem Adedi 163,437 156,020 105.548 617 138,627 123,997 81,967 546 73,941 İşlem Yapan Üye Sayõsõ 151 134 120 24

TPP İşlem Hacmi Gelişimi TPP İşlem Hacmi (trilyon TL) 200,000 700 Toplam İşlem Hacmi 160,000 120,000 80,000 40,000 600 500 400 300 200 100 Günlük Ortalama İ.Hacmi 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 12/2003 0 25

TPP İşlem Dağõlõmlarõ 2003 Kasõm İtibariyle TPP İşlem Dağõlõmlarõ MEVDUAT KABULÜNE YETKİLİ OLAN BANKALAR MEVDUAT KABULÜNE YETKİLİ OLMAYAN BANKALAR 2.76% 60.11% ARACI KURUMLAR 37.13% 26

Takasbank Elektronik Transfer Sistemi (TETS)! Takasbank üyelerinin (Bankalar hariç) TCMB EFT/EMKT sistemine gerçek zamanlõ erişimine olanak sağlar.! TETS üzerinden gerçekleştirilen işlemler:! Menkul Kõymet Transferi! Nakit Transferi! Hazine İhalelerine Katõlõm! Açõk Piyasa İşlemleri! Elektronik Haberleşme 27

Bireysel Emeklilik Fonlarõ! Fon varlõklarõnõn saklanmasõ,! Fondan yapõlacak ödeme ve virman işlemlerinin kontrolü,! Fon adõna yapõlan varlõk alõm/satõm işlemlerinin takasõ,! Portföy değerinin ve birim pay değerinin mutabakat amaçlõ hesaplanmasõ,! Fon paylarõnõn katõlõmcõ bazõnda tutulmasõ ve katõlõmcõlara fon pay sayõlarõnõ izleme imkanõ sağlanmasõ,! Fon portföyünün Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde yönetilmesinin kontrolü,! SPK, Hazine ve diğer kurumlara elektronik raporlama, 28

BEF işlemleri " Emeklilik Şirketi Sayõsõ : 11 " Emeklilik Fonu Sayõsõ : 72 " Fon varlõklarõ tutarõ (tril. TL) : 46 Eurobond 12.9% Hisse Senedi 7.0% Diğer 18.8% Tahvil-Bono 61.4% 08-12-2003 tarihi itibariyle BEF portföy dağõlõmõ. 29

Yatõrõm Fonlarõ! Yatõrõm fonu varlõklarõnõn Kurucu varlõklarõndan ayrõ olarak saklanmasõ,! Fon adõna yapõlan varlõk alõm/satõm işlemlerinin takasõ,! Fon portföy değerinin hesaplanmasõ ve mutabakatõ,! SPK Gözetim sistemine elektronik raporlama,! Yurtdõşõ takas ve saklama hizmeti,! Veri dağõtõmõ. 30

Yatõrõm Fonu İşlemleri " Yatõrõm Fonu Sayõsõ : 259 " MK Yatõrõm Ortaklõğõ Sayõsõ : 23 08-12-2003 tarihi itibariyle portföy dağõlõmõ. Y.F. Portföyü: 19,725 trilyon TL Ters Repo 36.2% BPP 2.6% Diğer 0.5% Y.O. Portföyü: 202 trilyon TL Hisse Senedi 50.8% BPP 2.0% Hisse Senedi 2.1% DİBS 58.6% Ters Repo 12.0% DİBS 35.2% 31

Sõnõr Ötesi İşlemler #Yurtiçi Kuruluşlara Yurtdõşõnda Menkul Kõymet Muhabirlik Hizmeti Euroclear Bank üzerinden; > DvP li Menkul Kõymet Takas Hizmeti > Nakit Muhabirliği > Saklama Hizmeti (57 Kurum) Banka 13 Aracõ Kurum 9 Bireysel Emeklilik Fonlarõ 26 Diğer Kurumsal Yatõrõmcõlar 9 #Yurtdõşõ Kuruluşlara Yurtiçi Menkul Kõymet Muhabirlik Hizmeti 32

Sõnõr Ötesi İşlemler YURTDIŞI MENKUL KIYMET MUHABİRLİĞİ HİZMETİ SAKLAMA BAKİYELERİ VE TAKAS İŞLEM HACMİ Milyon USD 1200 1000 940 935 800 820 783 600 400 488 509 419 456 Saklama Bakiyeleri Takas İşlem Hacimleri 272 200 106 67 0 2001/1. 2001/2. 2001/3. 2001/4. 2002/1. 2002/2. 2002/3. Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek 2002/4. Çeyrek 2003/1. Çeyrek 2003/2. Çeyrek 2003/3. Çeyrek 33

Ulusal Numaralandõrma Kuruluşu olarak Yürütülen Çalõşmalar # Ulusal Numaralandõrma Kuruluşlarõ Birliği (ANNA) Üyeliği (ISIN ve CFI tahsisi) # "ISIN Review Task Force" Başkanlõğõ # "Emerging ANNA Members Working Group" Başkanlõğõ # ANNA Service Bureau Danõşma Kurulu Üyeliği # Uluslararasõ Standartlar Örgütü'nde (ISO TC68-SC4) TSE adõna Türkiye'yi Temsil # T.Bankalar Birliği nezdinde Ulusal Piyasa Çalõşma Grubu Başkanlõğõ # T.Bankalar Birliği IBAN Çalõşma Grubu Üyeliği 34

Teknolojik Altyapõ ve Bilgi İşlem Hizmetleri # Tüm yazõlõm ve sistem geliştirme çalõşmalarõ Takasbank BİM tarafõndan gerçekleştirilmektedir. # Tüm üyeler Takasbank sistemine uzaktan erişim imkanõ ile bağlanabilmekte ve işlemlerini kendi ofislerinden yapabilmektedir. # Acil Durum Merkezi İMKB binasõnda oluşturulmuş, acil durum planlarõ hazõrlanmõştõr. # Acil Durum Merkezinde gerçek zamanlõ yedekleme yapõlmaktadõr. # İMKB, TCMB ve SPK ile gerçek zamanlõ veri iletişimi gerçekleştirilmektedir. 35

36

SPK-İMKB Gözetim Projesi! İMKB sözleşmelerinin müşteri hesabõ bazõnda netleştirilmesi, müşteri bazõnda borç/alacak bilgilerinin otomatik oluşturulmasõ,! Müşteri bazõnda borç kapatma alacak aktarõmõ,! Üyelerarasõ virman işlemlerinin müşteri bazõnda gerçekleştirilmesi,! Bedelli/Bedelsiz sermaye arttõrõmõ işlemlerinin müşteri bazõnda takibi,! Fiziksel kõymet kabul ve tesliminin müşteri bazõnda takibi, 37

VOB Takas Merkezi İzmir de faaliyet hazõrlõklarõnõ sürdüren Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasõ A.Ş. (VOB) ve SPK ile ortak yürütülen çalõşmalar çerçevesinde Bankamõz VOB un Takas Merkezi olacaktõr. Takasbank õn fonksiyonlarõ aşağõda belirtilmiştir: 1. Takasõ teminatlar ve G.Fonu çerçevesinde garanti etmek, 2. Garanti Fonu oluşturma ve yönetimi, 3. Müşteri bazõnda teminatlarõn takibi, 4. Hesap güncelleştirme işlemleri, 5. Teminat değerleme işlemleri, 6. Teminat yönetimi, 7. Temerrüt işlemleri, 8. Nakit teminatõn nemalandõrõlmasõ. 38

Tahvil MBS Projesi Banka ve Aracõ Kurum nezdinde müşterileri adõna saklamada bulunan Sabit Getirili Menkul Kõymetlerin, Bankamõz saklama sisteminde her bir yatõrõmcõ için ilgili üyeye bağlõ olarak açõlacak alt hesaplar aracõlõğõ ile ayrõ ayrõ takip edilebilmesi amaçlanõyor.! DİBS (Devlet Tahvili, Hazine Bonosu)! Ters Repo ile alõnan menkul kõymetler! O/N (gecelik işlemler)! Valörlü işlemler! Diğer Sabit Getirili Menkul Kõymetler 39

Diğer Projeler-1! Ödünç Hisse Senedi Piyasasõ! Takasbank Para Piyasasõ na uzaktan erişim projesi! Takasbank Para Piyasasõ nõn Ulusal para piyasasõna dönüşümü (SPK ile birlikte)! Yurtdõşõ takas ve saklama hizmetleri otomasyon projesi! Elektronik menkul kõymet veri tabanõ! Kaydi sistemde takas işlemleri (MKK ile koordineli)! Bireysel Emeklilik ve Yatõrõm Fonlarõ Kontrol ve Raporlama Sistemi (SPK koordinasyonunda) 40

Diğer Projeler-2! Borsa Fonlarõnõn Takasõ (SPK ve İMKB koordinasyonunda)! Şartlõ virman işlemlerinde iki taraflõ netleştirme! Takasbank sistemi ile Aracõ Kuruluş sistemleri arasõnda gerçek zamanlõ veri aktarõmõ! Yazõlõmlarõn web tabanlõ hale dönüştürülmesi! Ön eşleştirme işlemlerinin SWIFT sistemi ile bağlantõlõ olarak gerçekleştirilebilmesi! Merkezi takas tarafõ (CCP) projesi 41

42

Etkin Takas Sistemi için Temel Uluslararasõ Eğilimler 1. Tam otomasyon ve STP 2. Takas periyodunun kõsaltõlmasõ 3. Teslim karşõlõğõ ödeme (DVP) 4. Merkezi teminat yönetimi ve Netleştirme (Merkezi Takas taraflarõnõn -CCP- faaliyete geçmesi) 43

Uluslararasõ Takas ve Saklama Önerileri - 1 Menkul kõymet takas sistemleri, sõnõr ötesi takas işlemlerinin etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için, ilgili uluslararasõ iletişim süreçleri ve standartlarõnõ kullanmalõdõr (IOSCO 16, G30 3, ISSA 3). Ödünç menkul kõymet uygulamalarõ (veya repo benzeri işlemler) menkul kõymet takas işlemlerinin zamanõnda sonuçlandõrõlmasõ açõsõndan özendirilmelidir(iosco 5, G30 7, ISSA 5). MTSK lar ana para riskini ortadan kaldõrmak için menkul kõymet virmanlarõnõ nakit transferlerine bağlayarak teslim karşõlõğõ ödeme sağlamalõdõrlar (IOSCO 7, G30 11, ISSA 5). 44

Uluslararasõ Takas ve Saklama Önerileri - 2 Sõnõr-ötesi alõm-satõm işlemlerinin takasõnõ gerçekleştirmek amacõyla yurtdõşõ sistemlerle bağlantõ kurmuş olan MTSK lar, bu bağlantõlarõn tasarõmõ ve işletimini, sõnõr-ötesi takas risklerini en aza indirecek şekilde gerçekleştirmelidir(iosco 19, G30 4, ISSA 6). MKTS ler tabi olduklarõ hukuk düzeninde, iyi kurgulanmõş, anlaşõlõr ve şeffaf yasal düzenlemelere sahip olmalõdõr (IOSCO 1, G30 8, ISSA 7-8) 7. MTSK lar ve MTT ler için yönetim düzenlemeleri ( governance arrangements ), kamu yararõnõ koruyacak; ve hem hissedarlarõn ve hem kullanõcõlarõn amaçlarõnõ gözönüne alacak şekilde hazõrlanmalõdõr (IOSCO 13, G30 17, ISSA 1). 45

Uluslararasõ Takas ve Saklama Önerileri - 3 Takas sürecinde oluşan operasyonel risklerin kaynaklarõ saptanmalõ, geliştirilecek uygun sistemler, kontroller ve süreçlerle bu riskler en aza indirgenmelidir. Kullanõlan sistemler güvenilir ve güvenli olmalõ ve yeterli kapasitesiye sahip olmalõdõr. Herhangi bir kesinti söz konusu olduğunda işlemlerin devamlõlõğõnõn sağlanmasõ ve takasõn sonuçlandõrõlabilmesi için acil durum planlarõ mevcut olmalõ ve yedeklemeler bulunmalõdõr (IOSCO 11, G30 12-13, 13, ISSA 2). 46

Uluslararasõ Takas ve Saklama Önerileri - 4 Menkul kõymet saklamasõ yapan kurumlar, müşterilerinin kõymetlerinin korunmasõna yönelik olarak gerekli muhasebe standartlarõnõ ve saklama süreçlerini uygulamalõdõrlar. Müşterilere ait menkul kõymetler saklamacõnõn alacaklõlarõna karşõ korunmalõdõr (IOSCO 12, G30 15, ISSA 8). Merkezi takas tarafõnõn (MTT) sağlayacağõ fayda ve maliyetler araştõrõlmalõdõr. Böyle bir uygulamanõn başlatõlmasõ durumunda ise, MTT, üstlenmiş olduğu riski dikkatli ve özenli bir biçimde kontol etmelidir (IOSCO 4, G30 6). 47

GSCS sõralamasõ Kaynak: GSCS Benchmarks The 2003 Review of Emerging Markets 48