24. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TUZLUCA BARAJI VE HES PROJESİ (KIRMA ELEME YIKAMA TESİSİ, BETON SANTRALİ VE MALZEME OCAKLARI DAHİL) KARS İLİ, DİGOR İLÇESİ, VE IĞDIR İLİ, TUZLUCA İLÇESİ, ARAS NEHRİ ÜZERİ KASIM - 2013 AK-TEL MÜHENDİSLİK EĞT.TUR.GD.SAN.TİC.LTD. ŞTİ. Adres:1330.Sokak No: 16/16 Aşağı Öveçler Posta Kodu 06460, ANKARA, TÜRKİYE Telefon Faks Mobil e-posta web : +90 312 472 40 17 : +90 312 472 31 69 : +90 532 333 87 39 : aktel1@aktel1.com : www.aktel1.com Bu rapor, ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemine uygunluğu TR1210-QC lisans nolu sertifika ile TQCSI tarafından belgelendirilmiş olan AK-TEL MÜHENDİSLİK Eğt. Tur. Gd. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmıştır. This report is prepared by AK-TEL ENGINEERING CO. whose ISO 9001:2000 Quality Management System is certified by TQCSI. (License no: TR1210-QC)
PROJE SAHİBİNİN ADI DSİ. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 24. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADRESİ ÖRNEK MAHALLESİ KARS TELEFON VE FAKS NUMARALARI TEL. : (474) 212 58 04 (10 hat) FAKS : (474) 212 58 11 PROJENİN ADI TUZLUCA BARAJI VE HES PROJESİ (KIRMA ELEME YIKAMA TESİSİ, BETON SANTRALİ VE MALZEME OCAKLARI DAHİL) PROJE BEDELİ 98.000.000 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE KARS İLİ, DİGOR İLÇESİ VE IĞDIR İLİ, TUZLUCA İLÇESİ, ARAS NEHRİ ÜZERİ PROJE ALANI KOORDİNATLARI Koor. Sırası : Sağa, Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Datum : ED-50 Boylam Türü : UTM Datum : WGS-84 D.O.M. : 45 Türü : COĞRAFİ Zon : 38 D.O.M. : -- Ölçek Fak. : 6 derecelik Ölçek Fak. : ----------- 384479:4442475 383352:4440523 381050:4440332 379802:4440537 372129:4441015 372383:4442777 377223:4443285 382876:4444269 ALAN TUZLUCA BARAJI 40.12303072:43.64422834 40.10529346:43.63135802 40.10325085:43.60439148 40.10491991:43.58971527 40.10809395:43.49962280 40.12400196:43.50225390 40.12929802:43.55894269 40.13896745:43.62509501 3.274 hektar GEÇİRİMLİ (KUM-ÇAKIL) MALZEME ALANI 383196:4442904 383292:4442309 382843:4441895 381171:4441531 379147:4441657 378865:4441916 379005:4442335 379318:4442467 ALAN 40.12671747:43.62909749 40.12137165:43.63033148 40.11758032:43.62513871 40.11406724:43.60559017 40.11491373:43.58182293 40.11720592:43.57846616 40.12099993:43.58003005 40.12223380:43.58367756 419 hektar i
385903:4448687 386379:4448736 386794:4448567 386815:4448428 386125:4448184 385268:4448209 384644:4448676 384697:4449011 384897:4448992 385476:4448663 ALAN KAYA MALZEME ALANI 40.17917699:43.65983648 40.17968292:43.66541732 40.17821681:43.67032028 40.17696766:43.67059131 40.17467661:43.66253231 40.17478508:43.65246512 40.17890580:43.64505456 40.18193041:43.64561690 40.18178674:43.64796891 40.17890266:43.65482666 98 hektar GEÇİRİMSİZ (KİL) MALZEME ALANI 382127:4443716 382798:4443470 382954:4443232 382923:4442990 381651:4442823 381052:4443101 380937:4443369 381155:4443672 382006:4443342 ALAN 40.13388190:43.61640617 40.13176002:43.62432479 40.12963810:43.62619851 40.12745410:43.62587867 40.12577185:43.61098429 40.12819124:43.60390489 40.13058880:43.60250608 40.13334873:43.60500828 40.13049634:43.61505468 118 hektar PAFTA: ERİVAN H51d1 H51d2 H51d3 H51d4 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, EK-I LİSTESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ UYGULANACAK PROJELER, MADDE 15 - SU DEPOLAMA TESİSLERİ (GÖL HACMİ 10 MİLYON M 3 VE ÜZERİ OLAN BARAJ VE GÖLETLER.) MADDE 28- MADENCİLİK PROJELERİ; RUHSAT HUKUKU VE AŞAMASINA BAKILMAKSIZIN, PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) a) 25 HEKTAR VE ÜZERİ ÇALIŞMA ALANINDA (KAZI VE DÖKÜM ALANI TOPLAMI OLARAK) AÇIK İŞLETMELER d) KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSLERİ (3213 SAYILI MADEN KANUNU 1(A) VE 2(A) GRUP MADENLER İLE HAFRİYAT MALZEMELERİ 400 000 TON/YIL), EK II LİSTESİ SEÇME-ELEME KRİTERLERİ UYGULANACAK PROJELER SANAYİ TESİSLERİ MADDE 19 ÜRETİM KAPASİTESİ 100 M³/SAAT VE ÜZERİ OLAN HAZIR BETON TESİSLERİ, ÇİMENTO VEYA DİĞER BAĞLAYICI MADDELER KULLANILARAK ŞEKİLLENDİRİLMİŞ MALZEME ÜRETEN TESİSLER, ÖN GERİLİMLİ BETON ELEMANI, GAZ BETON, BETOPAN VE BENZERİ ÜRETİM YAPAN TESİSLER. ii
ENERJİ, TURİZM, KONUT MADDE32- KURULU GÜCÜ 0-25 MW M ARASINDA OLAN NEHİR TİPİ SANTRALLER. RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞ/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON, VE FAKS NUMARALARI AK-TEL MÜH. EĞT. TRZ. GD. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ADRESİ : 1330. SOKAK NO: 16/16 AŞAĞI ÖVEÇLER / ANKARA TEL. : (312) 472 40 17 FAKS : (312) 472 31 69 RAPORUN HAZIRLANIŞ TARİHİ KASIM -2013 iii
İçindekiler Sayfa No BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği:... 1 1.2.Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması:... 8 1.3.Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri)... 10 1.4.Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi:... 16 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 17 Proje yeri ve alternatif alanların mevkii, koordinatları, yeri tanıtıcı bilgiler:... 17 BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ... 19 (Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler Listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması)... 19 BÖLÜM IV: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... 46 IV.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı (Bu Tanım Kısa, Orta, Uzun Vadeli, Sürekli, Geçici ve Olumlu Olumsuz Etkileri İçermelidir.)... 46 a) Proje İçin Kullanılacak Alan... 46 b) Doğal Kaynakların Kullanımı:... 48 c) Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar İle Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu:... 48 IV.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı:... 49 IV.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı:... 49 BÖLÜM V: HALKIN KATILIMI... 50 V.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi Ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler:... 50 V.2. Görüşlerine Başvurulması Düşünülen Diğer Taraflar:... 50 V.3. Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler:... 50 BÖLÜM VI: YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 51 iv
Tablolar Listesi Sayfa No Tablo 1:Tuzluca Barajı ve HES Projesi Uygulama Programı... 5 Tablo 2:Tuzluca Barajı Doğal Yapı Malzeme Durumu ve Malzeme İhtiyacı Miktarları... 7 Tablo 3:Tuzluca Barajı ve HES Tesisleri ve Karakteristikleri... 8 Tablo 4:Tuzluca Barajı Göl Alanı ve Malzeme Alanları Toplam Arazi ve Diğer Taşınmazların Miktarı...15 Tablo 5:Iğdır İl ve İlçe Nüfusları...19 Tablo 6:Proje alanı ve etki alanında saptanan flora türleri...31 Tablo 7:Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri...39 Tablo 8: il genelindeki akarsu ve derelerde yaygın olarak görülen Tatlısu balıkları...39 Tablo 9:Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri, Korunma Durumları ve Statülerli...40 Tablo 10:Proje Alanı ve Etki Alanında Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş(Aves) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri...41 Tablo 11:Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan memeli (Mammalia) türleri, korunma durumları...43 Şekiller Listesi Sayfa No Şekil 1:Tuzluca Barajı ve HES Projesi Şematik Gösterimi... 2 v
EKLER LİSTESİ EK 1 EK 2 EK 2A EK 3 EK 3A EK 4 EK 5A EK 5B EK 6 EK 7 EK 8 EK 9 EK 10 EK 11 EK 12 EK 13 : YERBULDURU HARİTASI : TOPOGRAFİK HARİTA : VAZİYET PLANI : UYDU GÖRÜNTÜSÜ : ARAS VE KARASU SULAK ALANI UYDU GÖRÜNTÜSÜ VE ARAZİ FOTOĞRAFI : PROJE ALANI FOTOĞRAFLARI : BARAJ ALANI JEOLOJİSİ : BARAJ GÖVDESİ JEOLOJİK BOY KESİTLERİ : DEPREM HARİTASI : ARAZİ ETÜT ÇALIŞMASI ÜST YAZISI : AV HARİTASI : ŞİMDİKİ ARAZİ KULLANIM HARİTASI : ARAZİ KULLANIM KABİLİYETİ HARİTASI : BÜYÜK TOPRAK GRUPLARI HARİTASI : PROJELERİ VAZİYET PLANI : MALZEME OCAKLARINI GÖSTERİR HARİTA vi
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği: Proje; DSİ 24. Bölge Müdürlüğü tarafından Kars ili, Digor ilçesi ve Iğdır ili, Tuzluca ilçesi Aras nehri üzerinde aktif göl hacmi 195,13 milyon m 3 olan Tuzluca Barajı ve HES (20 MWe) (Kırma Eleme Yıkama Tesisi, Beton Santrali ve Malzeme Ocakları Dahil) kurulması planlanmaktadır. Proje kapsamında 2 adet 10 MW kapasiteli toplamda 20.00 MW kurulu gücünde santralla yıllık ortalama 117,10 GWh enerji üretilmesi planlanmaktadır. Tuzluca Barajı projesi hem elektrik üretimi hem de sulama amaçlı bir projedir. Projenin ÇED Raporuna konu olan kısmı sadece elektrik üretimi (HES) olup, sulama kısmı DSİ 24. Bölge Müdürlüğünün planlaması dahilinde devreye alınacaktır. Projenin inşaat aşamasının 4 yıl içerisinde bitirilmesi planlanmaktadır. Proje alanı 1/25.000 ölçekli Erivan H51d1, H51d2, H51d3, H51d4 nolu paftalarda yer almaktadır. Proje alanında arazi etüt çalışması 26-27.08.2013 tarihlerinde Koordinatör Çevre Müh. Mustafa Tel tarafından yapılmıştır. Arazi etüt çalışması üst yazısı eklerde sunulmuştur(bkz.ek-7). Arazi çalışmalarında muhtarlarla yapılan görüşmeler neticesinde; -Aşağıçıyrıklı köyü, Yukarıçıyrıklı köyü ve Taşlı mah. tek bir muhtarlık altında idaresinin Yukarıçıyrıklı köyü muhtarlığı tarafından yapıldığı, -Ağabey köyü, köyü, Yukarıçıyrıklı köyü ve Taşlı mahallesinin Iğdır iline bağlı olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Proje kapsamında kum çakıl ocağı Iğdır ilinde, kaya ocağı Kars ilinde, baraj göl alanı ve kil ocağı her iki ilde (kars ve Iğdır) kalmaktadır. Aşağı Aras Havzasının 950-1530 m. kotları arasında yer almaktadır. Aşağı Aras Havzası Projeleri 2 baraj ve 5 regülatörden oluşmaktadır. Toplamda kurulu gücü 220,3 MW dır. 7 projenin beraber gösterildiği vaziyet planı eklerde sunulmuştur(bkz.ek-12). Aşağı Aras Havzası Projeleri: 1-Karakurt Barajı ve HES (1378 talveg kotunda 152 m yükseklikte, 110 MW) 2-Kalebaşı Nehir Santrali (1335 talveg kotunda 20,5 m yükseklikte, 12,6 MW) 3-Değirmendere Nehir Santrali (1316 talveg kotunda 21,5 m yükseklikte, 14,1 MW) 4-Demirkapı Nehir Santrali (1296 talveg kotunda 22,5 m yükseklikte, 14,8 MW) 5-Boztepe Nehir Santrali (1278 talveg kotunda 20,5 m yükseklikte, 13,4 MW) 6-Kuloğlu Nehir Santrali (1256 talveg kotunda 24,5 m yükseklikte, 35,4 MW) 7-Tuzluca Barajı ve HES (955 talveg kotunda 45 m yükseklikte, 20 MW) Tuzluca Barajı ve HES inde içinde yer aldığı Aşağı Aras proje sahası için planlanan tesisler membada, rezevuar maksimum su kotu Horasan ovasınının hemen bitişiğinde yer alan Karakurt Barajı ve HES ile başlayıp mansapta Arpa çayın Aras nehri ile birleştiği kavşak noktasının hemen akış yukarısında yer alan Tuzluca Barajı ve HES ile biten 7 adet projeden oluşmaktadır. Aşağı Aras projeleri arasında 5 adet nehir santralı yer almaktadır. Bu nehir santrallarının hepsi de Karakurt barajından bırakılan sularla beslenmektedir. 1
Aras Nehri üzerinde 955 m talveg kotunda 45 m yükseklikte, kapama seddeleri ile birlikte 4 milyon m 3 dolgu hacminde kil çekirdekli kaya dolgu tipinde inşaa edilecektuzluca Barajı sağ sahilde 20 MW kurulu gücünde yılda ortalama 117,10 GWh enerji üretilecektir. Tuzluca Barajı inşaatında kullanılacak malzemelerin temin edileceği ocaklar da baraj yeri yakınındadır. Proje kapsamında 1 adet geçirimli malzeme, 1 adet geçirimsiz malzeme ve 1 adet Kaya malzeme ocağı olmak üzere toplam 3 adet ocak alanı belirlenmiştir. Proje kapsamında inşaat aşamasında işletilmek üzere beton santrali, kırma-eleme-yıkama tesisi kurulması planlanmaktadır. Malzeme ocakları ile ilgili mer i mevzuat kapsamında hammadde üretim izni başvuruları yapılacaktır. Şekil 1:Tuzluca Barajı ve HES Projesi Şematik Gösterimi 2
Proje, 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, Ek-I Listesi Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler, Madde 15 - Su Depolama Tesisleri (Göl Hacmi 10 Milyon m 3 ve Üzeri Olan Baraj ve Göletler.) Madde 28- Madencilik Projeleri; Ruhsat Hukuku ve Aşamasına Bakılmaksızın, a) 25 Hektar ve Üzeri Çalışma Alanında (Kazı ve Döküm Alanı Toplamı Olarak) Açık İşletmeler d) Kırma-Eleme-Yıkama Tesisleri (3213 Sayılı Maden Kanunu 1(a) ve 2(a) Grup Madenler İle Hafriyat Malzemeleri 400 000 Ton/Yıl), Ek- II Listesi Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler, Sanayi tesisleri Madde 19-Üretim kapasitesi 100 m³/saat ve üzeri olan hazır beton tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler. Enerji, Turizm, Konut Madde 32- Kurulu Gücü 0-25 MWm Arasında Olan Nehir Tipi Santraller kapsamında yer almaktadır. Tuzluca Barajı, HES ve Malzeme Ocakları na ait koordinatlar Ek-2, Ek-2A ve Ek- 3 de verilen haritalar üzerinde belirtilmiştir. Söz konusu proje için 2004 yılında hazırlanan Aşağı Aras Havzası Tuzluca Barajı ve HES Yapılabilirlik Raporu kapsamında yapılan çalışmalar sonucu Aras Nehri üzerinde 955 m talveg kotunda 45 m yükseklikte, kil çekirdekli kaya dolgu tipinde 20 MW kurulu gücünde HES önerilmiştir. Aras Nehri yağış alanı su kaynaklarının geliştirilmesi ile ilgili ilk çalışma DSİ tarafından yapılmış ve 1958 yılında Aras Havzası İstikşaf Raporu hazırlanmıştır. Daha sonra havzada DSİ Etüt ve Plan Dairesi'nce çalışmalara devam edilmiş ve 1963 yılında Doğu Beyazıt Projesi İstikşaf Raporu ile Kars ve Iğdır Projeleri İstikşaf Raporu, 1964 yılında Pasinler Projesi İstikşaf Raporu yayınlanmıştır. DSİ tarafından Aras Havzasında bugüne kadar yapılmış etütlere ait yayınlanan Raporlar; 1. Aras Havzası İstikşaf Raporu DSİ-1958 2. Kars ve Iğdır Projeleri İstikşaf Raporu DSİ 1963 3. Pasinler Projesi İstikşaf Raporu DSİ 1963 4. Doğu Beyazıt Projesi İstikşaf Raporu DSİ 1964 3
Proje Alanının Yeri ve Ulaşım Aşağı Aras Havzası Türkiye'nin 40 24 ve 39 54' kuzey enlemleri ile 42 10' ve 43 40' doğu boylam daireleri arasında yer almakta olup takriben Horasan ilçesinden başlayarak Aras Nehri'nin Arpaçay ile birleştiği ve Ermenistan ile sınır teşkil ettiği yere kadar uzanır. Proje sahası, Aras Nehri'ne paralel olarak devam eden Horasan-lğdır karayolu güzergahında yer almaktadır. Tuzluca Barajı ekseni Iğdır-Digor-Kars karayolunun Araş Nehri'ni kestiği noktadaki köprünün yaklaşık 500 m mansabında yer almaktadır. Proje alanına ait yer bulduru haritası Ek-1 de, topografik harita Ek-2 de, proje alanına ait fotoğraflar Ek-4 te, uydu görüntüsü Ek-3 de sunulmuştur. Baraj yerlerine ulaşım Erzurum-lğdır, Kars-lğdır bağlantısını sağlayan asfalt kaplamalı karayol ile yapılmaktadır. Proje kapsamındaki Tuzluca Baraj'ın işletmeye alınmasıyla birlikte sağ sahilde yer alan Erzurum Kars-lğdır karayolunun toplam yaklaşık 22 km si su altında kalacaktır. Bu yol yerine sağ sahilde göl üst kotlarında yapılacak yeni yol ile Kağızman, Iğdır-Sarıkamış'a ulaşım sağlanacaktır. Proje ile yaklaşık toplam 22 km yeni yol yapılması gerecektir. Ayrıca, yaklaşık 29 km uzunluğundaki köy yolları barajın göl alanında kalması nedeniyle kamulaştırılacaktır. Bunların dışında malzeme sahalarının bulunduğu alanlarda ise yaklaşık 14 km uzunluğundaki stabilize köy yolları kamulaştırılacaktır. Bütün bunlara ilave olarak, proje kapsamında inşaat sırasında kazı malzemelerinin, kaya ocaklarından çıkan malzemenin, kil malzemenin ve kum-çakıl malzemenin röpriz yerine veya gövdeye taşınması için servis yolları inşa edilecektir. Ayrıca, mevcut köy yollarının da iyileştirmesi yapılacaktır. Şantiye içi yollar, taşıma yolu ve site yolu için ortalama genişliğin 6 m olması planlanmıştır. Proje kapsamında; baraj ve regülatördeki tüm tesisler ile malzeme ocakları, geçici site ile inşaat alanı, daimi site ile santral yeri- baraj ve regülatör yeri arasındaki servis yolları da dahil olmak üzere toplam 500 m şantiye yolu yapımına gerek duyulmaktadır. 4
Tablo 1:Tuzluca Barajı ve HES Projesi Uygulama Programı YOLLAR DERİVASYO N BATARDOL AR BARAJ GÖVDESİ DOLUSAVA K ENERJİ SU ALMA TÜNELİ SANTRAL YILLAR 1.yıl 2.yıl 3.yıl 4.yıl AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 MOBİLİZASYON VE ŞANTİYENİN KURULMASI YOL RELOKASYONU SERVİS YOLLARININ YAPIMI SİTE İNŞAATI DERİVASYON TÜNELİ KAZISI ENJEKSİYON VE DERİVASYON TÜNELİ BETONU DERİVASYON TÜNELİNİN KAPATILMASI VE BETON TIKACI DİP SAVAK ÖN BATARDO MEMBA BATARDOSU YAPIMI MANSAP BATARDOSU YAPIMI SIYIRMA KAZISI TEMEL KAZISI ENJEKSİYON GÖVDE VE KAPAMA SEDDELERİ DOLGUSU KONSOLİDASYON VE PERDE ENJEKSİYONU DOLUSAVAK KAZILARI DOLUSAVAK BETONU RADYAL KAPAK İMALATI RADYAL KAPAK MONTAJI SU ALMA YAPISI ENERJİ TÜNELİ(KAZI VE BETON KAPLAMA) CEBRİ BORULAR VE ULAŞIM KÖPRÜSÜ IZGARA VE KAPAK MONTAJI SANTRAL KAZISI SANTRAL BETONU ELEKTROMEKENİK DONANIM İMALATI ELEKTROMEKENİK DONANIM MONTAJI ŞALT SAHASI KAMULAŞTIRMA SULAMA ANA BORU HATTI 1 0 1 1 YAŞ TESTLER 1 2 5
Malzeme İhtiyacı; Tuzluca Barajı inşaatında ihtiyaç duyulan doğal malzeme 3 ayrı malzeme ocağından karşılanacaktır. Kaya Malzeme Ocağı: Tuzluca Barajı göl alanının sol sahilinde, Buzhane Tepe civarında izlenen ve piroksen bazalt olarak tanımlanan kayaç kütlesi Kaya Malzeme Sahasını oluşturmaktadır. Saha, Tuzluca Barajı'na ortalama 6 km uzaklıkta olup, ulaşım asfalt kaplama yolla sağlanmaktadır. Kaya Malzeme Sahası; 1/25 000 ölçekli Erivan H51-d2 topografik paftasında yer almaktadır. Sahada uygun görülen yarmalardan (taze yüzeyden) 20x20x20 cm ebatlarında 20 adet kaya blok numune alınmıştır. Sahadan minimum 10x10 6 m 3 malzeme alınabilecektir. Kaya ocağının alanı 98 hektardır. Yapılan laboratuar İncelemesinde; kaya malzeme olarak kullanılmaya uygun niteliklere sahip olduğu tespit edilmiştir. Arazi gözlemlerimize göre; sahadan delme-patlatma yöntemi ile malzeme alınabilecektir. Geçirimsiz Malzeme Ocağı: Tuzluca Barajı'nın membasında ve sol sahilinde Aşağıçıyrıklı Mahallesi'nin doğusunda kalan Taşlıköy (Harabe) civarı geçirimsiz malzeme sahası olarak belirlenmiştir. 1/25 000 ölçekli Erivan H51-d1 ve Erivan H51-d2 topografik paftalarında yer alan sahadaki malzeme tüf ve bazalt birimlerinden türemiş kollüvyal birikim olarak izlenmiştir. Geçirimsiz (kil) ocağının alanı 118 hektardır. Tuzluca regülatörüne ortalama uzaklığı 2 km olup, ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Sahada 15 adet malzeme araştırma çukuru açılmış ve 14 adet malzeme araştırma çukurundan laboratuvar incelemesi için 2'şer teneke oluk numune alınmıştır. Numune alınmayan (2.50 m) malzeme araştırma çukuru haricindeki kuyular 4.00 m derinlikte açılmıştır. Kuyularda YAS seviyesine rastlanılmamıştır. Sahadaki nebati toprak örtüsü kalınlığı 0.20 m dir. Sahada; tüf ve bazalt birimlerinden türemiş "İri Taneli Zeminler" grubunda, düşük plastisiteli karakterinde killi kum ve siltli kum niteliğindeki malzeme izlenmiştir. Sahadaki malzemenin geçirimsiz malzeme olarak kullanılması uygundur. Arazi gözlemlerine göre; sahadan minimum 6x10 6 m 3 malzeme alınabilecektir. Geçirimsiz malzeme ocağı alanı 118 hektardır. Geçirimli Malzeme Ocağı: Tuzluca Barajı ve HES Projesi'nin yapımında kullanılacak geçirimli malzeme, barajın membası ve göl alanındaki alüvyon birikimlerinden temin edilebilecektir. Yapılan araştırmalarda, Aras Nehri alüvyonlarında 6 adet malzeme araştırma çukuru açılmış ve her kuyudan 3'er teneke karma numune alınmıştır. Açılan malzeme araştırma 6
çukurlarında ortalama 2.70 m'de YAS seviyesine rastlanmıştır. Malzeme alanının Tuzluca Barajı'na ortalama taşıma mesafesi 3-4 km'dir. Malzeme sahası; 1/25 000 ölçekli Erivan H51-d1, Erivan H51-d2, Erivan H51-d3 ve Erivan H51-d4 topografik paftalarında yer almaktadır. Sahadan minimum 5x10 6 m 3 malzeme alınabilecektir. Geçirimli(kum çakıl) malzeme alanı 419 hektardır. Malzeme ocaklarının yerlerini gösterir harita Ek-13 te sunulmuştur. Barajın gereksinimi olan doğal yapı malzeme miktarları ve malzeme alanlarından alınabilecek malzeme miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu tabloda doğal yapı malzeme miktarları ve baraj için gerekli olan malzeme miktarının oranları da gösterilmiştir. Tablo 2:Tuzluca Barajı Doğal Yapı Malzeme Durumu ve Malzeme İhtiyacı Miktarları Malzeme Türü Alanı (ha) Malzeme Miktarı (rezerv)(m 3 ) Baraj Malzeme İhtiyacı(m 3 ) Mevcut Malzeme/Baraj Malzeme İhtiyacı Kaya 98 10.000.000 Beton Agregası :114.500 Kaya Dolgu : 2.780.000 Riprap : 60.000 Toplam: 2.954.500 10.000.000/2.954.500=3,38 Oranında sağlamaktadır Kil 118 6.000.000 760.000 6.000.000/760.000=7,89 Oranında sağlamaktadır Kum çakıl 419 5.000.000 330.000 5.000.000/330.000=15,15 Oranında sağlamaktadır TOPLAM 635 21.000.000 4.044.500 Bu tabloya göre alanlardaki malzeme miktarı baraj için yeterli miktardadır. Malzeme ocakları ile ilgili mer i mevzuat kapsamında kum çakıl ocağı için Iğdır İl Özel İdaresine, Kil ve Kaya malzemesi için MİGEM e hammadde üretim izni başvuruları yapılacaktır. Baraj sahasındaki çalışmalarda İdare ve Yükleniciye ait şantiye, idare binası ve diğer tesislerdeki atıksular için arıtma tesisi yapılacaktır. Geçici siteden gelecek atıksular kanalizasyon sistemi ile toplanacak, fiziksel ve biyolojik prosesleri içeren kompakt bir arıtma tesisinde arıtacaktır. Arıtılan atıksuyun bir kısmı nehrin akışaşağısına, bir kısmı ise tesis edilebilecek yeşil alanların sulanmasına verilebilecektir. Proje kapsamında oluşturulacak depolama alanları kurulacak şantiye alanı, Kırma eleme yıkama tesisi, beton santralinin yeri ve diğer özellikleri ÇED Raporunda ilgili başlıklar altında detaylı açıklanacaktır. 7
1.2.Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması: Tuzluca Barajı ve HES tesislerine ait proje karakteristikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 3:Tuzluca Barajı ve HES Tesisleri ve Karakteristikleri Kalemler Birimi Tuzluca Barajı ve HES BARAJ Drenaj Alanı km 2 10272.4 Yıllık Ortalama Akım (işletme çalışması çıktısı) 10 6 m 3 1687.89 Tip Kil çekirdekli kaya dolgu Talveg Kotu m 955 Minimum İşletme Kotu m 978.5 Maksimum İşletme Kotu m 995 Taşkın Su Kotu m 998 Kret Kotu m 1000 Kret Uzunluğu m 550 Kret Genişliği m 10 Talvegden Yükseklik m 45 Temelden Yükseklik m 61 Ölü Hacim 10 6 m 3 69.90 Aktif Hacim 10 6 m 3 195.13 Toplam Hacim 10 6 m 3 265.03 Taşkın Hacmi 10 6 m 3 - Maksimum Su Kotunda Göl Alanı km 2 16.52 Gövde Kazısı 10 6 m 3 0.37 Dolusavak Kazısı 10 6 m 3 1.5 Kil Dolgu 10 6 m 3 0.39 Kaya Dolgu (dolusavaktan) 10 6 m 3 - Kaya Dolgu (ocaktan) 10 6 m 3 1.42 Filtre Dolgu 10 6 m 3 0.17 Riprap (ocaktan) 1u 6 m 3 0.06 Toplam Dolgu 10 6 m 3 2.04 Kapama Seddeleri Kazısı 10 6 m 3 1.95 Kaya Dolgu 10 6 m 3 1.36 Filtre 10 6 m 3 0.16 Geçirimsiz Malzeme 10 6 m 3 0.37 Riprap 10 6 m 3 0.06 Toplam Kapama Şeddeleri Dolgusu 10 6 m 3 1.95 Memba, Mansap Şevi 3/1 ve 2.5/1 Batardo Tipi K. dolgu Memba Batardosu Kret Kotu m 972 Mansap Batardosu Kret Kotu m 965 Memba Batardosu Yüksekliği m 17 Derivasyon Tüneli Giriş Kotu m 960 Derivasyon Tüneli Çıkış Kotu m 955 8
Derivasyon Tüneli Kapasitesi m 3 /s 1018.3 Derivasyon Tüneli Adedi 2 Derivasyon Tüneli Çapı m 8.0 Derivasyon Tüneli Uzunluğu m 676+816=1492 Dolusavak Yeri ve Tipi 9 sağ sahil, radyal kapaklı Dolusavak Hidrograf Piki Giriş m 3 /s 5420.1 Dolusavak Hidrograf Piki Çıkış m 3 /s 5420.1 Yaklaşım Kanalı Kotu m 978 Dolusavak Eşik Kotu m 980 Dolusavak Kapak Adedi 4 Radyal Kapak Genişliği, Yüksekliği m 10.00x16.00 Dolusavak Şüt Genişliği (Net) m 49 Dolusavak Şüt Uzunluğu m 222 Enerji Kırıcı Havuz Uzunluğu m 50 Su Alma Yapısı ve Enerji Tünelinin Yeri sağ sahil Su Alma Yapısı Eşik Kotu m 974.1 HİDROELEKTRİK SANTRAL Cebri Boru Uzunluğu m 540 Cebri Boru Çapı m 5 Cebri Boruda Maksimum Debi m 3 /s Cebri Boruda Maksimum Hız m/s Santral Kuyruksuyu Kotu m 952 Net Düşü m 40 Brüt Düşü m 43 Yeniden inşaa edilecek yol m 21,900 Ünite Adedi 2 Ünite Gücü MW 10 Pik Güç MW 8.32 Kurulu Güç MW 20 Türbin Tipi Fransis Üretilecek Firm Enerji GWh 72.92 Üretilecek Sekonder Enerji GWh 44.18 Üretilecek Toplam Enerji GWh 117.1 Yük Faktörü 0.67 Regüle Edilen Firm Su 106 m 3 1338 Regülasyon Oranı 0.79 Proje kapsamında 1000 kotuna göre 2010 hektar baraj rezervuar alanı içerisinde 419 hektar kum çakıl ocağı, 118 hektar kil ocağı bulunmaktadır. Kaya ocağı baraj alanına 2 km mesafede olup 98 hektardır. Proje kapsamında oluşturulacak depolama alanları kurulacak şantiye alanı, Kırma eleme yıkama tesisi, beton santralinin yeri ve diğer özellikleri ÇED Raporunda ilgili başlıklar altında detaylı açıklanacaktır. Proje sahasının çok büyük oranı, arazi yapısına da bağlı olarak çayır-mera olarak değerlendirilmektedir. Kuru tarım alanları çoğu uygun olmayan eğim ve toprak sığlığına rağmen bölgede önemli bir orandadır. Nehir ve derelerin çevreleri genelde, sulu tarım ve
bağ-bahçe olarak değerlendirilmektedir. Ormancılık ve fundalık araziler ise proje sahasında, küçük alanlar halindedir. Proje kapsamında toplam kamulaştırılacak alan miktarı 20.161,3 m 2 dir. Kamulaştırmada 950-1010 m kotları arası esas alınmış olup, bu değerler maksimum su seviyesinin 1.5 m üzeri kabul edilerek hesaplanmıştır Proje kapsamında Aşağıçıyrıklı, Yukarıçıyrıklı, Taşlıköy yerleşimlerinin tamamı, Ağabey köyünün tarım alanları baraj tamamlandığında sular altında kalacaktır. 1.3.Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve benzeri) Proje bütünü kapsamındaki tüm faaliyetlerden kaynaklanacak önemli çevresel etkiler inşaat ve işletme aşamalarında genel olarak ayrı ayrı açıklanmıştır. İnşaat Aşaması: Projenin inşaatı aşamasında çalışacak personelden ve inşaat sırasında kullanılan malzemelerden kaynaklanacak katı atık oluşumu söz konusudur. Çalışacak Personelden Kaynaklı Atıklar: Katı atıklar Proje kapsamında inşaat aşamasında 500 personel çalışacaktır. Bir kişinin günlük katı atık üretimi 1,15 kg.(tüik-2008) olarak baz alındığında; 500 kişiden kaynaklanacak katı atık miktarı; Q= q x N Q= Bir günlük toplam katı atık miktarı q= Bir kişiden kaynaklanacak günlük katı atık miktarı N= İşçi sayısı Q= 1,15 kg/kişi-gün x 500 kişi = 575 kg/gün olarak hesaplanmaktadır. Personelin ihtiyaçlarının giderilmesi sonucu oluşan atıklar, yemek artıkları, ambalaj kâğıdı, pet şişe, cam şişe vb. dir. Bu katı atıklar, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8. Maddesine uygun olarak, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecektir. Katı atıkların toplanması ve taşınması konusunda aynı yönetmeliğin 4. Bölümünde yer alan 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyulacak, buna göre katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Aynı bölümün 20. Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı kaplarda toplanacaktır. İnşaat aşamasında, çalışan personelden kaynaklanan evsel nitelikli katı atıklar dışında büro atıkları da oluşacaktır. Söz konusu bu atıklar 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 05.04.2005 Tarih ve 25777 Sayılı Resmi Gazete ile en son değişiklik yapılarak yürürlükte bulunan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen ilgili maddelere göre yapılacaktır. Atıklar, adı geçen yönetmeliğin 8. Ve 18. 10
Maddelerine göre toplanıp, depolanacak ve aynı yönetmeliğin 20. Maddesine uygun bir şekilde taşınacaktır. Bu kapsamda oluşacak katı atıklar Tuzluca Belediyesi Katı Atık depolama sahasına gönderilmek suretiyle bertaraf edilecektir. Ayrıca kullanılacak malzemelerin değerlendirilebilir sınıfına giren paket, karton, kağıt vb. atıkları, bu atıkların kimyasal özellikleri göz önünde bulundurularak, kağıt ve kağıt ürünleri, plastik atıkları ayrı ayrı toplanacak, biriktirilecek ve lisanslı geri kazanım kuruluşları tarafından geri kazanımı sağlanacaktır. Konuyla ilgili olarak 24.08.2011 Tarih ve 28035 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Sıvı Atıklar Tuzluca Barajı ve HES inşaatı sırasında ihtiyaç duyulan kullanma suyu baraj menbasında ve mansabında yer alan Soğanlı Çayı alüvyonlarından temin edilecektir. İnşaat faaliyetleri sırasında 500 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Kişi başına su tüketimi 150 lt/gün kabul edildiğinde, söz konusu personelin içme ve kullanma suyu miktarı, 75 m 3 /gün olarak belirlenmiştir. Baraj inşaatı sırasında beton santralı, temel kayaların, kum-çakılın yıkanması, enjeksiyon, betonun bakımı ve daha birçok amaç için su temin edilmesi gerekecektir. Ayrıca, dolgularda ve yol yapımında kullanılacak malzemenin alınması ve taşınması sırasında toz oluşumunu önlemek amacıyla da su kullanımı olacaktır. İnşaat için gerekli olan su Aras Nehrin'deki kuyulardan temin edilecektir. Bu sudan periyodik olarak alınacak numuneler üzerinde tahlil yapılarak suyun betona zararlı olup olmadığının ve filtre işlemi gereğinin tespit edilmesi gerekecektir Proje kapsamında kum çakılın yıkanmasından kaynaklı oluşacak atıksu için geri dönüşümlü kullanılmak üzere çökeltim havuzu yapılacaktır.. Bunlardan başka, arazinin hazırlanması ve tesisin inşaatı sırasında çalışacak personelin günlük su ihtiyacını karşılamak amacıyla su kullanımı olacaktır. Bu suyun temin edileceği kaynaklar civarındaki pınarlardır. İnşaat döneminde oluşacak sıvı atıklar için arıtma tesisi kurulacaktır. Arıtma tesisinin onayı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 15.03.2012 Tarih ve 2012/9 sayılı Genelgesi kapsamında yaptırılacaktır. Geçici siteden gelecek atıksular kanalizasyon sistemi ile toplanacak, fiziksel ve biyolojik prosesleri içeren kompakt bir arıtma tesisinde arıtacaktır. Arıtılan atıksuyun bir kısmı nehrin akışaşağısına, bir kısmı ise tesis edilebilecek yeşil alanların sulanmasına verilebilecektir. Atıksular evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisinde SKKY Tablo:21 esas alınarak alıcı ortam standartlarını sağlayacak şekilde arıtılarak Aras nehrine deşarj edilecektir. Bu konuda 31.12.2004 Tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (25.03.2012 Tarih ve 28244 Tarih ile değişik) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır. 11
Tıbbi Atıklar İnşaat faaliyetleri aşamasında 500 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak personel sayısının 49 kişiyi geçmesi nedeniyle revir ünitesi kurulacaktır. Proje alanında kurulacak olan revir ünitesinde; tesiste oluşacak ciddi yaralanmalı kazalarda; yaralıya ilk müdahalede yapılacaktır. Bu ünitede oluşacak tıbbi atık, pansuman yapılmış pamuk, sargı bezi gibi atıklardır. Bu işlemlerin sonunda 1 gr/gün-kişi tıbbi atık oluşması öngörülmektedir. Buna göre oluşması muhtemel tıbbi atık miktarı; 500 kişi-gün x 1 gr/gün-kişi = 500 gr/gün = 0,50 kg/gün civarında olacağı tahmin edilmektedir. Revirden kaynaklı tıbbi atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanacaktır. Tıbbi atıklar delinmeye ve taşınmaya dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulacaktır. Tıbbi atıklar kırmızı torbalarda toplandıktan revirde ve özel olarak hazırlanmış tıbbi atık konteynırlarda muhafaza edilecek ve yakın sağlık kuruluşuna götürülerek bertaraf edilecektir. Konu ile ilgili 22.07.2005 Tarih ve 25883 Sayılı (03.12.2011 Tarih ve 28131 Sayılı değişiklik) Resmi Gazete 'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Baraj yapımı ve malzeme ocaklarından kaynaklı atıklar: İnşaat Atıkları ve Yağlar İnşaat aşamasında kullanılacak makinelerin bakımları, yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri; kurulacak şantiye/şantiyelerde oluşturulacak makine parkının ilgili biriminde veya ruhsatlı Akaryakıt İstasyonlarında yapılacaktır. Bu işlemlerin şantiye yapılması durumunda araçların bakımından oluşacak; atık maddeler, atık yağlar ve benzeri petrol ürünleri kesinlikle alanda açıkta bırakılmayacaktır. Bunlardan değerlendirilebilir atıklar sınıfına giren (akü, makine parçaları, metal aksamlar vb.) atıklar Çevre ve Şehircilik Bakanlığından lisans almış firmalara verilecektir. Araçlar ve makineler için bakım ve yakıt ikmallerinin yapılmasında 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (değişik: 30.10.2010 tarih ve 27744 sayılı Resmi Gazete) ve 30.07.2008 Tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (değişik: 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete) hükümlerine uyulacaktır. Projenin inşaat aşamasında inşaat demiri, demir boru, çelik, sac, profil, plastik, beton, ambalaj malzemesi gibi atıklar oluşacaktır. Yapılacak inşaat işlemleri esnasında yeniden değerlendirilmesi mümkün olan atıklar hurda deposunda toplanarak, değerlendirilme yoluna gidilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan ambalaj atığı hariç diğer atıklar; belediye imkanları dâhilinde bertaraf edilecektir. Proje kapsamında oluşacak tehlikeli atıklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (değişik: 30.10.2010 tarih ve 27744 sayılı Resmi Gazete) ne; Geri Kazanımı mümkün olmayan ambalaj atıkları ise 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. 12
Hava kalitesi üzerine etkileri İnşaat faaliyetlerinden kaynaklanan toz ve gaz emisyonlarının tahmin edilmesi için hava kalitesi modelleme programları kullanılacaktır. Oluşan toz, yakın yerleşimlerde yaşayanlar, civardaki flora ve fauna türleri üzerinde olumsuz etki yaratabilir. İnşaat aşamasında meydana gelecek emisyon kaynakları; malzemenin yüklenmesi, taşınması, boşaltılması ve depolanması, patlama aşamalarında olup bu hususlar detaylı olarak ÇED Raporu nda açıklanacaktır. Su kalitesi üzerine etkileri Temel kazılması, çevre yollarının inşaatı, agregaların işlenmesi ve beton işleri gibi inşaat faaliyetleri derelerin akış aşağısında bulanıklığa, sediman artışına ve suyun alkaliliğini değişmesine neden olmaması için, personelden kaynaklı herhangi bir atık su deşarjı yapılmayacaktır. Toprak kalitesi üzerine etkileri, erozyon ve zemin emniyeti İnşaat faaliyetleri, özellikle kazı ve dolgu çalışmaları, üst toprağın sıyrılması ve kayaç kazısı arazinin erozyon etkilerine hassasiyetini arttırır. Benzer şekilde çıplak ya da bozulmuş arazilerdeki inşaat trafiği erozyonu ve sediman taşınımını hızlandırmaktadır. İnşaat işleri ve özellikle kazı dolgu alanlarında, yüksek şev eğimleriyle çalışılan alanlarda ve patlatma kullanılan durumlarda zemin eğimi ve inşa edilen ünitelerde yapılardaki duyarlılık mevcut jeolojik özellikler risk sınıfları ve proje tasarım ve inşaat kriterlerinin uygunluğu açısından ÇED Raporunda detaylı olarak incelenecektir. Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri İnşaat aşamasında üst toprak tabakasının sıyrılmasından, kazı ve dolgu faaliyetlerinden ve inşaat trafiğinden dolayı bitki örtüsü ve habitat kaybolmaktadır. Buna ek olarak, artan insan faaliyeti ve özellikle inşaat çalışmalarından kaynaklanan gürültü yakın çevredeki vahşi yaşamı rahatsız edecektir. Ayrıca, emisyonlar ve su kirliliği gibi nedenlerle çevredeki vahşi yaşam ortamları olumsuz etkilenebilecektir. Biyolojik kaynaklar üzerindeki en önemli etki, genelde arazinin su altında kalmasından kaynaklı olarak alan kullanımındaki değişiklik sonucu açığa çıkan ve bir kısmı geri döndürülemez nitelikteki etkilerdir. Bu etkilerle ilgili daha ayrıntılı bilgiler barajda su tutulması safhasının etkileriyle birleştirilerek işletme aşamasının etkileri başlığı altında incelenmiştir. Gürültü İnşaat aşamasında mobil inşaat makinelerinin (yükleyiciler, kazıcılar, deliciler, kamyonlar, pompalar, vantilatörler v.s.) kullanımı ve yapılan kırma, yükleme, eleme, patlatma, taşıma ve boşaltma gibi faaliyetler de dahil olmak üzere açık alanda yürütülen inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan gürültü kaynakları mevcuttur. Söz konusu bu gürültü kaynaklarına ait hesaplamalar ÇED Raporu nda detaylı olarak yapılacaktır. Açıklanması ve olması muhtemel diğer hususlar yine detaylı olarak ÇED Raporu nda ve komisyon üyeleri tarafından istenen başlıklar altında açıklanacaktır. Su Tutulması ve İşletme Aşamasındaki Önemli Çevresel Etkileri: Projenin işletme aşamasında kaynaklanacak önemli çevresel etkiler aşağıdaki başlıklarda açıklanmıştır. Hidroloji ve su kullanımı üzerine etkileri 13
Özellikle su tutma ve işletme aşamalarında, akış aşağısına bırakılan debi, rezervuar işletme tipine bağlı olarak önemli oranda değişebilir. Akış aşağısı alana olabilecek etkiler nehir yatağının derinleşmesi, akış aşağı tatlı su habitatlarının kuruması ya da alterasyonu ve akış aşağıda gelişebilecek taşkın gibi parametreler göz önünde bulundurularak DSİ Genel Müdürlüğünce gerekli değerlendirilmeler yapılarak bu proje hayata geçirilmiştir. Yüzey ve yer altı sularına etkileri Proje alanının yerüstü su kaynağı aynı zamanda havzaya adını veren Aras Nehri ve yan kollardır. Bingöl dağlarının kuzeybatı eteklerinden doğan Aras Nehri kuzeye doğru akarak Erzurum-Pasinler ovasına girer ve burayı geçtikten sonra kuzeyden Zivin, güneyden Velibaba çaylarını almaktadır. Kağızman'da dağlar arasındaki derin vadiden geçer. Kağızman yöresinde 10 km genişlikteki vadi tabanında oluşmuş ova içerisinde akar. Buğum boğazı adı verilen bu dar vadiden çıktıktan sonra Aşağı Cınklı'nın doğusunda kuzeyden gelen Arpaçayı alır. İğdır ovasını geçtikten sonra yurdumuz topraklarını terk eder. Proje alanında kalan veya projeden dolayı etkilenen önemli bir yeraltı su kaynağı bulunmamaktadır. Su Hakları Raporu Aşağı Aras Nehri Anakol sularının proje alanında tarımsal amaçlı kullanımı söz konusu değildir. Nehir boyunca olan ilçe ve köylerin, içme kullanma ve endüstri suyu gereksinimi kaynaklardan karşılanmaktadır. Bu nedenle anakolda su hakkı sorunu yoktur. Aras Nehri Karakurt Barajından itibaren Kağızman ilçesi yakınlarına kadar dar bir kanyondan aktığından önemli bir su kullanımı yoktur. Kağızman ilçesinden itibaren havzanın yükseltisi sulama için uygun olmaktadır. Aras Nehri vadisi boyunca ve Aras Nehrine sağ ve sol sahilden karışan yan kolların vadilerinde bulunan taban arazilerde (Tuzluca Baraj yerine kadar) yer yer mahalli sulamalar görülmektedir. Tuzluca Barajı ve yan tesislerinin tamamının Türkiye Cumhuriyeti topraklarında yer alması nedeniyle su hakları yönünden sorunsuz gözükmektedir. Türkiye Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti Iğdır Ovası ile Erivan Ovasını sulamak amacıyla Kars ili hudutlarında Arpaçay Nehri üzerine ortaklaşa olarak 1983 yılında Arpaçay Barajını inşa etmişlerdir. Arpaçay Barajından yatağa bırakılan su Aras Nehri ile birleştikten sonra sınır suyu olması nedeniyle, aynı ülkelerce ortaklaşa yapılan Serdarabat Regülatöründe paylaşılmaktadır. Tuzluca Barajı yapılması halinde Aras Nehri su paylaşım sistemini etkilemeyecektir. Proje kapsamında baraj aksı mansabında olası su kullanımı ile ilgili kadim su haklarının tespiti için Su Hakları Raporu hazırlatılacaktır. Hava kalitesi üzerine ve iklim üzerine etkileri Tuzluca Barajı, HES ve Malzeme ocaklarında yapılacak çalışmaların iklimsel ve meteorolojik olarak değişim yaratması beklenmemektedir. Tuzluca Barajının çalışmaya başlamasıyla küçük ölçekli bir rezervuar oluşacaktır. Bu da mikroklima üzerinde bir değişim yaratmayacaktır. Göl oluşumuyla ortaya çıkabilecek mikroklima değişiklikleri, iklim olarak karasal ve kurak bölgelerde ve özellikle step vejetasyonunun hakim olduğu bölgelerde yapılan büyük hacimli baraj göllerinin çevreye olan etkilerinde karşılaşılmaktadır. Söz konusu projenin yapılacağı bölge ılıman ve nemli bir bölge olduğu için ve ayrıca küçük ölçekli bir göl oluşacağı için iklim değişikliğine yol açmayacaktır. 14
Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Karasal habitatların su altında kalmaları sonucu habitat kayıpları ve mevcut sucul habitatların özelliklerindeki değişiklikler baraj projeleri için kaçınılmazdır. Projenin biyoçeşitlilik ve hassas habitatlara olumsuz etkisi olacaktır. Proje kapsamında Ekosistem Değerlendirme Raporu hazırlatılarak alınması gereken önlemler değerlendirilecektir. Sosyoekonomik Çevre Üzerine Etkileri Projenin inşaatı aşamasında yaklaşık 500 kişinin çalışması yöre halkı için iş imkanları oluşturacaktır. Bunun dışında, çalışan işçilerin sosyal ihtiyaçlarının büyük bir bölümü, yakında bulunan yerleşim birimlerinden sağlanacak ve bu faaliyetler de yöre halkı için ek bir gelir kaynağı yaratacaktır. Baraj rezervuarında su tutulması ile birlikte oluşacak göl kıyı şeridinin rekreasyon alam olarak kullanılması mümkün olacaktır. Bununla beraber, oluşacak baraj gölünde ticari balıkçılığın gelişmesi söz konusudur. Yapılacak olan ticari balıkçılık ise yöre halkı için ek bir gelir kaynağı oluşturacaktır. Baraj inşaatında çalışacak işçi ve personelin sosyal ihtiyaçlarının önemli bir bölümü, en yakın yerleşim birimi olan Tuzluca ilçesinden temin edilecektir. Bu nedenle, yerleşim birimine önemli ölçüde ekonomik girdi sağlanmış olacaktır. Tarihi ve kültürel varlıklar üzerine etkileri Yapılan arazi çalışmaları sırasında ve yerel halkla yapılan görüşmeler sonucunda, projenin etki alanı olarak belirlenen 2 km lik mesafe içerisinde herhangi bir tarihi ve kültürel varlık olmadığı tespit edilmiştir. Projenin ÇED sürecinde kültürel varlık tespit edildiği takdirde, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü nün görüşlerine göre gereken önlemler alınacaktır. Ulaşım Aşağı Aras Havzası Türkiye'nin 40 24 ve 39 54' kuzey enlemleri ile 42 10' ve 43 40' doğu boylam daireleri arasında yer almakta olup takriben Horasan ilçesinden başlayarak Aras Nehri'nin Arpaçay ile birleştiği ve Ermenistan ile sınır teşkil ettiği yere kadar uzanır. Proje sahası, Aras Nehri'ne paralel olarak devam eden Horasan-lğdır karayolu güzergahında yer almaktadır. Tuzluca Barajı ekseni Iğdır-Digor-Kars karayolunun Araş Nehri'ni kestiği noktadaki köprünün yaklaşık 500 m mansabında yer almaktadır. Proje alanına ait yer bulduru haritası Ek-1 de, topografik harita Ek-2 de, proje alanına ait fotoğraflar Ek-4 te, uydu görüntüsü Ek-3 de sunulmuştur. Kamulaştırmanın Etkileri ve Alınacak Önlemler Tuzluca Barajı ve HES projesi kapsamında gereken kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa uygun olarak yapılacaktır. Bu çalışmalarla maksimum işletme kotu 995 m olan Tuzluca barajı göl alanında ve malzeme sahalarında yer alan tarımsal alanların ve diğer taşınmazların kamulaştırmaları ile ilgili tespitler yapılmıştır. Toplam arazi ve diğer taşınmazların miktarı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. Kamulaştırmada 950-1010 m kotları arası esas alınmış olup, bu değerler maksimum su seviyesinin 1.5 m üzeri kabul edilerek hesaplanmıştır Tablo 4:Tuzluca Barajı Göl Alanı ve Malzeme Alanları Toplam Arazi ve Diğer Taşınmazların Miktarı 15
Arazi Sınıfı Sahası (ha) 995-1010 m ST 1 45.93 ST 2 265.61 Bma 356.5 Kv 19.51 Kayısı 67.35 Ev (1a) 4660 m 2 Ev (1b) 2144 m 2 Ev ve ahır (1a) 4458 m 2 Ahır (1a) 3667 m 2 Ahır (1b) 412 m 2 Ev (2a) 588 m 2 Piyade bl. Binası (3b) 945 m 2 Piyade bl. Binası ek (3a) 594 m 2 Piyade bl. Lojmanı (3a) 160 m 2 Ot. Kantar binası 96 m 2 İlköğretim okulu (3a) 200 m 2 İlköğretim okulu (2b) 240 m 2 İlköğretim ok. Lojmanı (2a) 120 m 2 İlköğr. Ok. Lojmanı (2b) 74 m 2 Cami (2a) 210 m 2 Cami (3a) 131 m 2 Cami loj. (2b) 90 m 2 Cami Sos. Tes. (2b) 210 m 2 Sağlık ocağı (3a) 132 m 2 Su deposu (2b) 80 m 2 İs. 195.4 m 2 TOPLAM 20.161,3 m 2 Kısaltmalar ST 1 : Birinci sınıf sulanır tarla ST 2 : İkinci sınıf sulanır tarla ST 3 : Üçüncü sınıf sulanır tarla Bma: Bozuk mera arazisi Kv: Kavaklık arazi İs: İskan arazisi Kapanış Sonrası Olası Etkiler Proje ömrünün bitmesi veya barajın devre dışı bırakılması durumundaki değişiklikleri ve su kullanımının planlanması bakımından, barajın bir kısmı sökülmeden bırakılacak ve yeni su planları yapılacaktır. Kapanış faaliyetleri sırasında çevre üzerinde oluşan olumsuz etkiler geçicidir ve inşaat aşamasında karşılaşılan etkilere benzer olacaktır. 1.4.Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi: Proje kapsamındaki HES'in üretilecek olan toplam 117.10 GWh enerji enterkonnekte sisteme bağlanarak tüm ülkeye hizmet ederek ülke ekonomisine pozitif bir katkı sağlayacaktır. 16
Projenin gerçekleştirilmesi ile birlikte yöre ve ülke ekonomilerine katkı sağlanacaktır. Projenin özellikle inşaat süresi boyunca yerel halk için büyük ölçüde iş imkanları yaratılacaktır. Yaklaşık 4 yıl sürecek olan inşaat periyodu boyunca çalışan işçilerin büyük çoğunluğu yöre halkından temin edilecektir. 16.53 km 2 lik yüzey alanına sahip Tuzluca barajı rezervuarı uygun ağaçlarlandırma ve tesis inşaatıyla rekreasyon açısından büyük fayda sağlayacaktır. Barajda su tutulmasıyla birlikte büyük bir rezervuar alanı oluşacağından ticari amaçla balıkçılık yapma imkanı artacak ve yöre halkına büyük yarar sağlayacaktır. Baraj gölü ile yol boyu dinlenme alanları tesis edilebilecektir. Yöre nüfusuna inşaat sebebiyle eklenen ve düzenli aylık gelire sahip olan işçi ve personel için gerekli ulaşım, haberleşme ve sağlık tesisleri yöredeki hizmet seviyesini arttıracaktır. BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje yeri ve alternatif alanların mevkii, koordinatları, yeri tanıtıcı bilgiler: Proje; DSİ 24. Bölge Müdürlüğü tarafından Kars ili, Digor ilçesi ve Iğdır ili, Tuzluca ilçesi Aras nehri üzerinde aktif göl hacmi 195,13 milyon m 3 olan Tuzluca Barajı ve HES (20 MWe) (Kırma Eleme Yıkama Tesisi, Beton Santrali ve Malzeme Ocakları Dahil) kurulması planlanmaktadır. Proje alanı Iğdır İl merkezine 60 km, Tuzluca İlçe merkezine ise 20 km uzaklıktadır. Proje alanı D080 karayolunun kuzeyinde, D070 karayolunun batısında yer almaktadır. Resim 1:Proje alanının konumu Aşağı Aras Havzası Türkiye'nin 40 24 ve 39 54' kuzey enlemleri ile 42 10' ve 43 40' doğu boylam daireleri arasında yer almakta olup takriben Horasan ilçesinden başlayarak Aras Nehri'nin Arpaçay ile birleştiği ve Ermenistan ile sınır teşkil ettiği yere kadar uzanır. Proje sahası, Aras Nehri'ne paralel olarak devam eden Horasan-lğdır karayolu güzergahında yer almaktadır. 17