NÖROMOTOR GELİŞİM Prof. Dr. Sevin Altınknak Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Prenatal motor gelişim-1: İlk hareketler, gebeliğin 7.-8. haftasında uyarıya konturlateral kaba fleksiyon şeklinde olur. 9. haftada uyarı tarafında fleksiyon ve sonra karşı tarafta da fleksiyon hareketi gözlenir. 1 /40 2 /40 Prenatal motor gelişim-2 14. haftada uyarıya kıvrak hareketler şeklinde yanıt gözlenir. 15. haftada ekstremite uçlarına kadar motor sinir aktivitesi tamamlanmıştır. Prenatal motor gelişim-3 Anne 16. haftada fetusun hareketlerini hisseder. İlk yutma hareketi 12. haftada başlar. İlk solunum ile ilgili kas hareketi 12. haftada başlar. 3 /40 4 /40 Postnatal nöromotor gelişim-1 Nöromotor gelişim, normal sinir ve kas kontrolünün kazanılması ile sağlanır. Sinir/kas kontrolü belli bir sırada kazanılır: Sefalo-kaudal Proksimo-distal 5 /40 Postnatal nöromotor gelişim-2 Sefalokaudal, baş ve boyunda aklara doğrudur ve belli bir sıra izler: 1-3 baş tutma 6-9 oturma 12-14 yürüme 6 /40 1
Postnatal nöromotor gelişim-3 Proksimodistal, merkezden uçlara doğrudur. İstekli kol hareketlerini takiben el parmakları ile iş görme 9-10. da başlar. Nöromotor gelişimi ters yönde etkileyen durumlar: Serebral palsi (CP) Rikets Hipotiroidi Doğuştan metabolik hastalıklar Protein enerji malnütrisyonu (PEM) Kronik hastalıklar Doğuştan kas ve sinir hastalıkları 7 /40 8 /40 Duyu organlarının gelişmesi Görme Çocuğun etrafı ile ilişki kurma yeteneğini sağlar Yenidoğan parlak cismi fark eder 1. 90 takip eder 2. 180 takip eder 4. eşyı görür ve uzanır 5-6 20 / 20 görme gelişmiştir 9 /40 10 /40 Koku Tad yenidoğanda iyi değildir. 3. Ayda tükrük sekresyonu artar. yenidoğanda iyidir. 11 /40 12 /40 2
Dokunma İşitme ilk 5 da dil ve dudaklar dışında iyi gelişmemiştir. 13 /40 Çocuğun öğrenme ve konuşması için gereklidir. Yenidoğanda iyidir. Ani ve kuvvetli seslere irkilme ile yanıt verir. ( moro refleksi) Ani seslere irkilerek yanıt verir. 6. Ayda sese döner. Tanıdığı seslerle keyiflenir. 14 /40 Gaita ve İdrar Kontrolü Nöromotor Gelişimin Değerlendirilmesi-1: 12. Ay, kısa süreli tuvalet iskemlesine oturtulur. 16-18 Ay, idrarını 3 saat tutabilir. Mesane kontrolü başlar. 2-3 Yaş, gece mesane kontrolü başlar. 1. Anne ile konuşularak bilgi alma, yürüdüğü, ilk kelimeyi söyleme ı, ilk oturduğu gibi 15 /40 16 /40 Nöromotor Gelişimin Değerlendirilmesi-2: b. El-göz koordinasyonu 2. Basit muene yöntemleri 8 haftalık 25-30 cm uzaklıkta bir oyuncağa dikkatle bakar ve gözüyle izler. a. Postür ve hareket çocuğun duruş pozisyonu ve hareketi gözlenir. 17 /40 6-9 Aylık topu 3 m uzaktan görür ve takip eder. 18 /40 3
18 Aylık elindeki bebeğin bir eşini parmağıyla işaret eder. Yakalama, bilinçli yakalama 4-6 da başlar. 3-6 Yaş harfleri yan yana getirir. 9 Aylık, eline alır ve inceler. 19 /40 20 /40 c. Şekil kopya etme d. Küple 2, dik çizgi çizer. 3 Yaş, daire yapabilir. 4 Yaş, artı işareti yapar. 5 Yaş, kare; 6 üçgen yapabilir. 1.5, üç küpü üst üste koyabilir. 2 Yaş, 6-8 küpü üst üste; 3, üç küple köprü; 4 4 küple tren; 6, 6 küple merdiven yapabilir. 21 /40 22 /40 e. Ses çıkarma ve konuşma konuşma, zeka düzeyi, dikkat, işitme belleği ve sesleri ırt etme yeteneği ile gelişir. 8-9 Ay birkaç kelimeyi çocuk anlar. 11-12 Ay bilinçli birkaç kelimeyi söyler. 21-24 Ay kısa cümle 3 cümle kurar. 23 /40 24 /40 4
4 Yaş anlaşılır cümle yapar. f. Sosyal davranış Zeka geriliği, uyarı eksikliği, aşırı utangaçlık, psikolojik sorunlar ve işitme bozukluğu konuşma işlevini yavaşlatır veya durdurur. Gülümseme 4-8 haftada çocuk annesini görünce bilinçli olarak güler. 25 /40 26 /40 oyun Yabancılara tepki 9 dan sonra yabancıları yadırgar 3-4 lık ellerini hareket ettirir. 6 Aylık, el çırpma, yüzünü saklama gibi basit oyunlardan anlar. 18 Aylık, büyükleri taklit eden oyunlar yapar (süpürme, toz alma) 27 /40 28 /40 Yemek Postnatal psikomotor gelişim 9 lık katı parçaları rahatlıkla çiğner. 16 Aylık kaşığı ağzına götürür. 18 Aylık, bardağı dökmeden ağzına götürür. 3 Yaş, kaşık ve çatal kullanarak yemeği kendisi yiyebilir. 29 /40 Yaş Kişiselsosyal 1. Yüze bakma 3. Ay Karşılıklı gülme İnce motor Orta hatta kadar izleme Dil Zile tepki Kaba motor agulama Aynı Başını kaldırma Eşit hareket 30 5
6. Ay Ellere bakma, Oyuncağa uzanma 180 derece izleme, çıngrağı kavrama Sesli gülme, tıkırtı sesine dönme Başını dik tutma Başını 90 derece kaldırma 12. El çırpma, baş baş Obje transferi, üzümü baş ve diğer parmak ile alır Nonözgül annebaba, konuşma seslerini taklit Sıralama, tutunara k kalkma ve akta 9. Ay Kendi kendine bisküvi yer Nesneye uzanma, 2 küp alma İnsan sesine dönme, tek heceler söyleme Dönme, yardımsız 5 sn oturma 15. Bardaktan su içme Tes.top oynama Küpleri birbirine vurma ve bardağa koyma Özgül annebaba Yürüme 31 32 18 Ev işlerini taklit Kendiliğin den karalama Özgül annebaba Eğilerek yerden alma 24. Kaşıkçatal kullanma 4 küpten Annebabadan başka 4 sözcük Merdiven çıkma 21 Basit işlerd e yardım 3 küpden Annebabad an başka iki sözcük Koşma, topa vurma, geri geri yürüme 2,5 nı 5 küpten Yarı anlaşılır konuşma Yerinde zıplama 33 34 3 El yıkama 6 küpten Bir yönergeye uyma akta 1 sn 4 Giysi giyme 8 küpten 3 resim adını söyleme Uzağa atlama 3,5 Giysi giyme 7 küpten, çizgiyi kopya etme Bir işlev bilme, 3 resmin adını söyleme akta 2 sn 4,5 Tişört giyme nı Tam anlaşılır konuşma akta 4 sn 35 36 6
5 6 Düğme ilikleme Yardımsız giyinme 0 kopya etme, 3 kısımlı adam çizme Kare kopya ve 6 kısımlı adam çizme Bir sözcük tanımlama zıt anlamlar Zıt anlamlar akla sıçrama adımlama Geri geri adımlama tek akta 9 sn Zeka ve Ruh Gelişimi Basit Araçlar : 2 a kadar oyuncak,küp,düğme,kağıt,kalem Test sonuçları gelişme oranı DQ 2 dan büyük çocuklarda özel testlerle zeka ölçülebilir İQ İQ ve DQ = 80-120 normal > 120 üstün gelişme- zeka < 60 gerilik 37 38 /40 Gelişme ve zeka testleri Testin Adı Değerlendirilen Yaş Denver (DQ) Davranış,beceriler,konuşma 1-6 Gesell (DQ) Motor, konuşma,davranış 1-6 Wechsler (İQ) Zeka 4-6.5 Stanfort-Binet (İQ) Zeka 2-17 Freud Erikson Piaget Pisikoseksüel gelişim Pisikososyal gelişim Kavrama ( algılama ) gelişimi 39 /40 40 /40 7