ANKARA 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTELERİNİN MEVCUT DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MODELLEMESİ Editörler Uzm. Dr Oğuz SARIYILDIZ Dr. Serdar MERCAN Yazarlar Hasan Baki Baş M. Cengiz METİN Uzm. Dr. Ü. Murat PARPUCU
2
Editör Uzm. Dr. Oğuz SARIYILDIZ Dr. Serdar MERCAN Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Yayın N: 3 Ocak 2014 (Bu kitap e-bk larak yayınlanmaktadır. Birliğin belirleyeceği sınırlı sayıda ftkpi ile çğal larak dağı mı yapılabilir)
ANKARA 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTELERİNİN MEVCUT DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MODELLEMESİ Editörler Uzm. Dr Oğuz SARIYILDIZ Dr. Serdar MERCAN Yazarlar Hasan Baki Baş M. Cengiz METİN Uzm. Dr. Ü. Murat PARPUCU Kitabın Oluşturulmasına Katkıda Bulunanlar Dr. Mustafa Blkan Dr. Dt. Bahadır KASAR Arzu YALÇIN Birsel ATA Damla AKBAY Emine BULUT Ergül ÇINAR Esen BATIR Esengül KIRDÖK Fatma KORKMAZ Fatma YILDIRIM Handan ÖZDEN Kıymet ARSLAN Nermin KARALAR Nurcan ÇAKICI Nurubet ERGÖRÜN Selda AVARA Selvan ÖREN MURŞİL Sultan BİLER Sultan DURKAN Sultan DURKAN Şehriban ŞAHİN Şükran İLÇİ Tülay ÇENGEL Ümmühan ÖZCAN Yasemin DEMİR Yeter YILMAZ TEMİZKAN Zeynep ÖZSOY 1
2
İÇİNDEKİLER GİRİŞ 9 TANIMLAR 11 STERİLİZASYON- DEZENFEKSİYON 11 CERRAHİ EL ALETLERİNİN DEĞERLERİNİ KORUYARAK KULLANIMA HAZIRLANMASI 12 HASTANE ENFEKSİYONLARI 12 MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ HİZMET SUNUMU SÜRECİ 14 ÇAMAŞIRHANE HİZMET SUNUMU SÜRECİ 16 MEVCUT STERİLİZASYON ÜNİTELERİ DURUM TESPİT ÇALIŞMASI SONUCU YAPILAN DEĞERLENDİRMELER 19 GENEL DEĞERLENDİRME 21 CİHAZ DURUM VE DEĞERLENDİRME 26 MERKEZ HASTANE VE ADSM'LER 28 PERSONEL DURUMU VE DEĞERLENDİRME 29 2012 YILI MERKEZ HASTANELER- ADSM LER VE GÖLBAŞI HASVAK DH. MALİYET DEĞERLENDİRMESİ 33 PROJELER 37 1.PROJE: 5 GRUP STERİLİZASYON MERKEZİ, PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI PROJESİ 39 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU ANKARA İLİ 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ 44 GENEL SEKRETERLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK TESİSLERİ PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI TEKNİK ŞARTNAMESİ 3
2.PROJE: TEK MERKEZLİ MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI 89 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU ANKARA İLİ 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ 91 GENEL SEKRETERLİĞİNE BAĞLI 6 ADSM\ADSH NİN 36 AYLIK PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI TEKNİK ŞARTNAMESİ KONTROL VE DENETİM 113 MALİYET HESAPLAMA ÇALIŞMASI 115 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU ANKARA İLİ 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL 116 SEKRETERLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK TESİSLERİ PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI MALİYET HESAPLAMA ÇALIŞMASI MALİYET HESAPLAMA METODOLOJİSİ 1.GRUP (SANATORYUM EAH., KEÇİÖREN EAH., E.Z.H. EAH., MESLEK HAST., DR.SAMİ ULUS EAH.) 117 2.GRUP (ONKOLOJİ EAH., GAZİ DH.) 123 3.GRUP (YENİMAHALLE DH., SİNCAN DH., ETİMESGUT DH.) 128 4.GRUP (ATATÜRK EAH., GÖLBAŞI HASVAK DH.) 133 5.GRUP (POLATLI DH., BEYPAZARI DH., NALLIHAN DH., HAYMANA DH., ŞEREFLİKOÇHİSAR DH.) 138 T.C SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU ANKARA İLİ 2. BÖLGE KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ GENEL 143 SEKRETERLİĞİNE BAĞLI 6 ADSM\ADSH NİN 36 AYLIK PAKET BAŞI MALZEME STERİLİZASYON HİZMET ALIMI MALİYET HESAPLAMA ÇALIŞMASI ANKARA 2. BÖLGE STERİLİZASYON ÜNİTELERİ MEVCUT DEĞERLENDİRMESİ VE PROJELERİN KIYASLANMASI 147 4
Sağlık hizmetindeki gelişmeler beraberinde belirli bir ek maliyet getirmektedir. Alışkanlıkların ve kabullerin değiştirilmesi için güçlü bir irade ve planlı bir uygulama mdelinin geliştirilmesi zrunludur. Burada uygulayıcıların buna inanması ve değişime katılımları önemlidir. Siyasi iradenin kararlı duruşu ve mali yönetimlerin desteği lmadan bu kapsamda değişimlerin yapılabilmesi mümkün değildir. Geçiş dönemlerinde alışkanlıklara bağlı bazı maliyet artışları da labilecektir. Ancak bu maliyet artışlarının kaliteden ve hedeflenen hizmet yükünden taviz vermeden gerçekçi değerlendirmelere tabi tutulması sürdürülebilir sistem kurulabilmesinde önemli bir unsurdur. Hastanelerimizde hasta ve çalışan güvenliği açısından en önemli birimlerinden birisi de sterilizasyn hizmetleridir. Bu hizmetin ideal şartlarda sunulabilmesi için en önemli husus; izlenebilir bir sistem kurulabilmesi, sterilizasyna giren malzemenin sn kullanıma kadar izlenmesi ve standartlara uygun hizmet sunumunun sağlanmasıdır. Aynı zamanda bu hizmetin en uygun maliyetle karşılanması gerekmektedir. Bu çerçevede yapılan çalışmamızın, özellikle maliyet hesaplamalarında ve hizmet standartlarının değerlendirilmesinde bir başlangıç yapması açısından önemli lacağını düşünerek emeği geçen tüm arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım. Dr. Serdar MERCAN 5
6
Sağlık tesislerinin hizmet verirken ihtiyacı lan tekrar kullanılabilir cerrahi el aletleri ve diğer malzemelerin kullanıma hazırlanması için gerekli süreçlerin tamamına yakını Merkezi Sterilizasyn Ünitelerinde gerçekleşir. Öncelikle hizmetin standartlara uygunluğu değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmenin snucunda standartlara uygun lamayacak yerler ve hizmet sunumunda lan aksaklıkların giderilebilmesi için değerlendirmeler yapılmıştır. Maliyet çalışması ve maliyet etkinlik ise ayrı bir çalışma gerektirmektedir. Her sağlık kuruluşu bu hizmeti farklı usullerde karşılamaktadır. Kendi bünyesinde lup sadece malzeme alarak karşılayanın yanında tüm süreçleri alanlar ve işçi istihdamına dayalı hizmet alımı ile gördürenlere kadar değişik uygulamalar bulunmaktadır. Görüleceği üzere tüm şartları sağlamak kaydıyla lması gereken maliyet ile şu an bu ad altında yapılan maliyet çk farklı lmaktadır. Kaliteli, izlenebilir, ölçülebilir ve standartlara uygun bir hizmet sunumunda labilecek maliyet ile şu an için belirlenen maliyet arasındaki en önemli fark buradan lacağı düşünülebilir. Her sağlık kuruluşu için geçerli lmasa da sterilizasyn için ayrılan alanların ihtiyaç duyulan gelir getirici başka amaçlarla kullanılabilecek lması, her bir sağlık kuruluşunda bu amaçla görev alan persnelin ihtiyaç lan başka alanlarda görevlendirilebilmeleri, satın alma ve kntrle bağlı iş gücü kayıpları gibi ikincil kazançlar ayrıca değerlendirilebilir. Bu sistem ile yüksek standartta hizmete karşılık gerçek giderler görülebilecek gerçek maliyetler izlenebilecektir. Bu kitapta; 1. Sağlık tesislerinin hizmet sunumunda ihtiyacı lan steril malzeme üretim süreci ile ilgili Sağlık Bakanlığı, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ve Dezenfeksiyn Antisepsi Sterilizasyn Derneğinin öneri ve standartları yer almaktadır. 2. Dezenfeksiyn ve sterilizasynun sağlık bakım hizmetlerindeki önemine değinilmiştir. 3. 2.Bölge Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı Sağlık Tesislerindeki sterilizasyn merkezlerinin ve hizmetlerinin mevcut durum değerlendirmesi yapılmıştır. Bu değerlendirmede fiziki alt yapıları, cihaz ve dnanımsal imkân ve kabiliyetleri, persnel durumları, iş akışları, kalite değerlendirme snuçları ve maliyetleri incelenmiştir. 4. Tüm bu bilgiler ve tespitler neticesinde bu hizmetin yeniden yapılandırılması için planlama yapılmış ve prjeler geliştirilmiştir. 5. Paket başı Malzeme Sterilizasyn Hizmet Alımı mdeli ile 5 Grup hastanede sterilizasyn merkezi kurularak hizmet verilmesi planlanmıştır. 6. Hizmet alımı planlamasında prje hazırlanması ve teknik şartnamede yer alan hususlara göre, MSÜ nün ihtiyaçlarının belirlenmesi, kullanılacak sarf malzemelerin miktarlarının belirlenerek maliyetlerinin bulunması çalışmaları yapılmıştır. Çalışmada emeği geçen, lumlu yönde yönlendiren, katkı sağlayan ve manevi desteği lan herkese teşekkür ediyrum. Bu kitabın sterilizasynla ilgili kişi ve kuruluşlara faydalı lması dileğiyle Hasan Baki BAŞ 7
8
GİRİŞ 9
10
Bu prje ile Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliğine bağlı Sağlık Tesislerinde var lan Sterilizasyn Ünitelerinin, Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmet Kalite Standartları (HKS) ve Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği Tanı Tedavi Hizmetleri Sunum Rehberi uyarınca hizmet verebilmesi amacıyla, hasta güvenliği ve kamu yararı göz önünde bulundurularak gerekli lan düzenlemelerin ve yeniden yapılandırmaların gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. TANIMLAR Dezenfeksiyn: Cansız maddeler ve yüzeyler üzerinde bulunan mikrrganizmaların (bakteri sprları hariç) yk edilmesi veya üremelerinin durdurulması işlemidir. Dekntaminasyn: Dezenfeksiyn/Sterilizasyn öncesinde, fiziksel ve/veya kimyasal yöntemler ile bir yüzey veya malzemeden rganik madde ve patjenleri uzaklaştırarak, güvenli hale getirme işlemidir. Sterilizasyn: Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan tüm mikrrganizmaların, sprlar da dahil lmak üzere, yk edilmesi işlemidir. Merkezi Sterilizasyn Ünitesi: Temizleme- dekntaminasyn- dezenfeksiyn- kurutma, bakım ve narım, paketleme, sterilizasyn, deplama ve dağıtım işlemlerinin yapıldığı steril malzeme üreten bir birimdir. STERİLİZASYON- DEZENFEKSİYON Dekntaminasyn, dezenfeksiyn ve sterilizasyn herhangi bir enfeksiyn kntrl prgramının temel bileşenleridir. Sterilizasynun temel ilkesi, bir tıbbi malzeme üzerindeki mikrrganizmaların sayısını kabul edilebilir bir güvenlik seviyesine indirgeyerek bulaşıcı rganizmaların yayılımını engellemektir. Hastalar, teşhis veya tedavi amacıyla kullanılabilen alet veya cihazların kendileri için herhangi bir çapraz enfeksiyn riski taşımayacak şekilde bir işlemden geçirildiğini düşünür. Bu nedenle böyle bir uygulamanın gerçekleştirildiği yüzey veya cisimde hiçbir mikrrganizmanın kalmadığı kabul edilir ve Sterilizasyn ifadesinin sınıflaması (az steril, biraz steril, çk steril gibi) yapılamaz. Buna rağmen bu güne kadar enfeksiyn kntrlüne yönelik, yeniden işleme alınmadaki teknik hataların bir snucu larak kntamine endskp ve cerrahi aletlere bağlı hastane kaynaklı patjen mikrrganizmaların bulaşını bildiren çk sayıda dküman yayınlanmıştır. Sterilizasyn basit bir işlem larak kabul edilmemeli; tıbbi amaçlı kullanıma uygun malzeme sağlanması, yani üretim süreci gibi değerlendirilmelidir. Merkezi Sterilizasyn Ünitesi faaliyetleri, tıbbi aletlerin kullanım alanından transferinden başlayarak, ön- temizlik ve dekntaminasynu, hazırlık ve bakım alanına taşınması, sayımı- bakımı ve kntrlü, paketlenmesi, steril edilmesi, deplanması, kullanım anına kadar sterilitesinin krunarak saklanması basamaklarının tümünü içeren bir işlemler dizisidir. Bu aşamaların her birinde tanımlanmış kurallara uyulması, her aşamada yapılanların denetlenmesi, düzenli larak kayıtların tutulması, yapılan uygulamalarla ilgili yazılı prsedürlerin bulunması ve çalışan kişilerin eğitiminin sürekliliği sterilizasynun vazgeçilmez kşullarıdır. Sterilizasynla ilgili larak esas alınacak bazı rehberler, öncelikle hastanelerin baz alması gereken rehber Hastane Hizmet Kalite Standartları (HKS) ve Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliği Tanı Tedavi Hizmetleri Sunum Rehberi ideal bir Merkezi Sterilizasyn Ünitesi işleyişinin lmazsa lmazlarını rtaya 11
kyan rehberlerdir. Bununla birlikte işleyiş sırasında DAS (Dezenfeksiyn Sterilizasyn, Antisepsi) Rehberi ideal bir Merkezi Sterilizasyn Ünitesinin işleyişi için gerekli lan eğitici bir rehberdir. CERRAHİ EL ALETLERİNİN DEĞERLERİNİ KORUYARAK KULLANIMA HAZIRLANMASI 1 Aletleri kullanıma hazırlama birimi ameliyathaneye bağlı ufak bir eklentiyken bağımsız, merkezi sterilizasyn ünitesine değişim göstermiştir. Genelde manuel yapılan işlemlerden makinede yapılan alet ve cihaz kullanıma hazırlama işlemlerine dönüşüm lmuştur. Tek kullanım için öngörülmüş tıbbi aletlerin sınırsız ve kntrlsüz tekrar kullanılmasından srumluluk dlu tekrar kullanıma hatta tekrar kullanımı yasaklamaya geçilmiştir. Kimyasal ve biyljik indikatörlerin kullanımından, sterilizasyn prsesleri için fiziksel nay işlemlerine yönelinmiştir. Sterilizasyn işleminin snunda yapılan bir kalite kntrlden, her bir dekntaminasyn aşamasının sürekli gözetlenmesi uygulaması tercih edilir lmuştur. Eğitimsiz çalışanlardan eğitimli çalışanlara belirgin bir geçiş söz knusudur. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse steril aletleri kullanıma hazırlama departmanı sterilizasyn prsesine ağırlık veren bir departmanken bütünlüklü bir "kullanıma hazırlama yaklaşımı" rtaya çıkmaya başladı. Ancak tüm bu değişikliklerin uygulanması başka iyileştirmelere ihtiyaç lmadığı anlamına gelmemektedir. Tam tersine, eknmik ve ekljik yaklaşımlar göz önünde bulundurularak kalite argümanlarının getirilmesi, departmanının gerektiğinde hastane dışında merkezileştirilmesi gibi daha bir çk yapılması gereken çalışma mevcuttur. Beklendiği gibi Merkezi Sterilizasyn Ünitelerinin hastane rtamlarında prfesynel hizmet verilmeye çaba göstermektedir. Haklı larak eski işlemler ve çalışma yöntemleri srgulanmaktadır. Geleneksel kurallar artık kabul edilebilir lmaktan uzaktır, tüm faaliyetlerimiz bilimsel açıdan desteklenmiş lmalıdır. HASTANE ENFEKSİYONLARI 2 Şekil 1. Hastane Enfeksiyn Kntrlü 12
Hastane enfeksiynu, kısaca hastanede edinilen enfeksiyn larak ifade edilebilirse de; 11.08.2005 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyn Kntrl Yönetmeliğinde hastane enfeksiynu, yataklı tedavi kurumlarında, sağlık hizmetleri ile ilişkili larak gelişen tüm enfeksiynlar şeklinde tanımlanmıştır. Hastane enfeksiynunun çk sayıda çeşidi bulunmakla birlikte en sık görülen enfeksiyn türlerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Üriner sistem enfeksiynları, Cerrahi yara (cerrahi alan) enfeksiynları, Pnömni Bakteriyemi Hastane enfeksiynlarının başlıca nedenleri: Yetersiz hijyen Yetersiz temizlik Hastanın bağışıklık sistemi ile ilgili srunlar Fiziki yetersizlikler Persnel yetersizliği Hastane enfeksiynlarının rtaya çıkmasına neden lan başlıca risk faktörlerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Temizlik kurallarına dikkat edilmemesi, Hastane binasının ve tüm araç ve gerecin temizlik, dezenfeksiyn ve sterilizasyn işlemlerinin yetersiz lması, Mutfak ve çamaşırhane gibi destek hizmetlerinde gerekli temizlik kurallarına uyulmaması. Hastane enfeksiynlarının neden lduğu srunlar: Hastanın ölümü, İlave tedavi maliyetleri, Yeni bir hastalık, İşgücü kayıpları Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre hastanelere yatan her n hastadan birinde hastane enfeksiynu gelişmektedir. Türkiye de günümüzde hastane enfeksiynu ranının % 5-15 arasında değiştiği kabul edilmektedir. Hastane enfeksiynu nedeniyle özellikle sn yıllarda peş peşe yaşanan bebek ölümleri, eski bir bakanın hastane enfeksiynundan ölümü ve katarakt ameliyatı lan hastaların gözlerini kaybetmeleri, yazılı ve görsel basında geniş şekilde yer almıştır. Hastane enfeksiynlarının yl açtığı maliyetler: Hastanede kalış süresinin uzaması (rtalama 2-8 gün arası), Antibiytik tedavisi harcamaları, Hastane enfeksiynu gelişen her hasta için çk sayıda ilave tetkik yapılması, Persnel maliyetlerinin artması. 13
Hacettepe Üniversitesinde yapılan bir çalışmada, hastane enfeksiynu görülen hastaların hastanede yaklaşık 20 gün daha fazla kaldığı ve hasta başına yapılan harcamanın 1.582 ABD Dları arttığı gösterilmiştir. Hastane enfeksiynlarını önleme; Dezenfeksiyn, Sterilizasyn, Temizlik, El hijyeni, Sürveyans, Hasta izlasynu gibi kntrl yöntemler. Merkezi Sterilizasyn Üniteleri, enfeksiynla mücadele açısından çk önemli ve kritik bir rl icra etmektedir. Bir hastanede lmazsa lmaz lan sterilizasyn sürecinde yapılabilecek bir hata, telafi edilemeyen snuçlara yl açabilecektir. Hastanelerin ameliyathane, merkezi sterilizasyn ünitesi, yğun bakım gibi hastane enfeksiynu açısından riskli üniteleri prjelendirilirken ve yapılandırılırken genel kabul görmüş bilimsel kriterler dikkate alınmalı, bu ünitelerin tıbbi cihaz ve malzemeler knusundaki eksikliklerinin giderilmesi sağlanmalıdır BÖLÜM REFERANSLARI 1 Aletlerin Değerlerini kruyarak kullanıma hazırlama, 10. baskı 2012 www.a- k- i.rg 2 TC Sayıştay Başkanlığı Perfrmans Denetimi Rapru hastane enfeksiynları ile mücadele Aralık- 2007 MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİ HİZMET SUNUMU SÜRECİ 1. Pliklinik, yataklı servis, ameliyathane ve yğun bakımdan steril edilmesi istenilen malzemeler ve cerrahi tekstil ürünleri ilk larak kirli malzeme deplama alanına ulaştırılır. Tplanan malzemeler üstü kapalı larak, insan gücü ile veya bu amaç için tasarlanmış asansör ile taşınmalıdır. Gönderilen malzemeler sayı ve tiplerinin belirtildiği bir çizelge ile teslim edilir. Sisteme yeni giren malzemeler kullanabilecek bir hale getirilebilmesi için eklentilerinden ayrıştırılmalı, açılmış setlerin tümü kullanılmamış bile lsa, cerrahi aletler bir işleme tabi tutulmadan dğrudan merkezi sterilizasyn ünitesine gönderilmelidir. Pliklinik ve yataklı servisin tekstilleri kirli malzeme depsuna gelmeden direkt çamaşırhaneye yönlendirilir. 2. Kirli malzeme deplama alanından kirli alana aktarılan malzemenin kritik lmayan, yarı kritik ve kritik lmak üzere üç kategride ayrıştırılması yapılır. Kritik lmayan ve yarı kritik malzemeler kirli alanda dezenfekte edildikten snra tekrar kullanılacağı kliniğe geri yönlendirilir. 3. Kullanılmış aletler MSÜ'ye ulaştıktan snra uygun bir çözücü- dezenfektan ile dekntaminasynu yapılarak sayılmalı ve sınıflamaları sağlanmalıdır. Elle yıkama yapılacak ise kan ve vücut sıvıları ile kntamine aletler deterjan- dezenfektan/enzimatik slüsyn ile dekntamine edildikten snra temizliği yapılır. Yıkama dezenfektör kullanımında aşırı yükleme yapılmamalı, tüm cihazların yıkama suyuyla temas etmesi gerçekleştirilmeli, bşlukları lan malzemeler yıkanması için uygun pzisynda makineye yerleştirilmeli ve işlemi biten aletler makineden çıkartılıp makinede bekletilmemelidir. Lümenli aletler ile temizliği zr lan alet ve malzemelerin üzerindeki kan, prtein ve diğer rganik maddeler ultrasnik yıkayıcılar ile temizlenmelidir. 4. Kritik kategrisinde lan cerrahi tekstil ilk bu ilk dekntaminasyn işleminden snra çamaşırhaneye 14
gönderilir. Cerrahi malzemeler ise temiz alana geçirilir. Aletlerin birbiri ile temas eden uçları açık pzisyna getirilip, çalışan güvenliği için kesici uçlardan çıkarılabilenler çıkarılır, çıkarılamayan kesici uçlar yıkama sepetine uygun bir pzisynda yerleştirilir. 5. Temiz alanda malzemenin dekntaminasyn açısından tekrar değerlendirmesi yapılır. Eğer uygun dekntaminasyn işlemi yapılmadığı düşünülüyr ise malzeme tekrar kirli alana gönderilir ve dekntaminasyn işleminin tekrarı sağlanır. 6. Eğer dekntaminasyn yeterli ise aletlerin bakımları gerçekleştirilir. Eklemli cerrahi aletlerin krzyn, paslanma ve işlevsel yönden kntrlü yapılarak gerek görüldüğünde bakım ve yağlama yapılmalı, kullanılamayacak şekilde hasar görmüş lan cerrahi aletler setlerden çıkarılarak ilgili birime tutanak karşılığı verilir. 7. Daha önce ilgili birimlerce istenilmiş lan malzemeler kullanım talebine göre bir araya getirilerek setler luşturulur. Çamaşırhane sürecini tamamlamış lan tekstilin de merkezi sterilizasyn ünitesi temiz alanına gelmesi ile bhçalar hazırlanır ve paketleme yapılır. Tekstil paketleme malzemesi yıkanmış lmalı, delik ve yırtık lup lmadığı kntrl edilmeli ve en fazla beş buçuk kilgram yük yapılmalıdır. Sterilizasyn pşetleri ısı ile güvenli kapatma özelliği lan paketleme makineleri ile kapatılmalıdır. 8. Bhçalaması ve paketlenmesi bitirilen tekstil ve setler uygun sterilizasyn yöntemine göre steril edilir. Buharlı sterilizasyn, kuru hava sterilizasynu ve diğer sterilizasyn yöntemlerinden hangisi kullanılacağı belirlenerek gerekli yükleme yapılır. Kâğıt kâğıda, plastik plastik yüzeye karşılık getirilerek paketler sıkıştırılmadan ve kuvvet uygulanmadan yerleştirilerek kazan hacminin en fazla %70i dldurulmalıdır. 9. Sterilizasyn işlemi bittiğinde sterilizasyn kntrlü yapılır. Etkin sterilizasyn işleminin yapıldığının kanıtı larak fiziksel, kimyasal ve biyljik testleri kullanılmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Yapılan işlemlerin ve testlerin kanıtları biyljik, kimyasal ve fiziksel perfrmans testlerinin temizlik kaydının arıza, tamir, rutin bakım ve validasyn raprlarının tutulması gerekmektedir. Eğer sterilizasyn kşulları sağlanmadı ise süreç baştan alınır ve yeniden bhçalama ve paketleme işlemi için malzeme temiz alana gönderilir. 10. Sterilizasyn kşulları uygun larak tamamlanan malzeme steril depya aktarılır. Steril larak kullanılması planlanan her malzeme bir kntrl numarası ile belirlenmeli ve kaydı tutulmalıdır. Bu kntrl numarasında malzemenin hangi sterilizatörde steril edildiği, sterilizasyn tarihi, çevrim sayısı belirtilmelidir. 11. Steril depda ilk giren ilk çıkar yöntemi kullanılarak malzeme sirkülasynu sağlanmalıdır. 12. Deplanmış lan maddelerin sıvılardan etkilenmemesi, pşetlerin ve bhçaların bekleme esnasında zarar görmemesi için deplama na göre yapılmalıdır. Steril edilen malzemenin paketi ıslanır, yırtılır, delinir veya bekleme süresi belirlenen sürelerden fazla ise tekrar sterilizasyna gönderilmelidir. 13. Merkezi sterilizasyn Ünitesi ekibi yönetici, hemşire, teknisyen ve yardımcı persnelden luşmalıdır. Persnel sayısına; hizmet verdiği yatak sayısı, pliklinik sayısı, ameliyathane da sayısı, gibi fiziki yazılar ve işletme yüküne göre karar verilmelidir. 14. Persnel giysilerinin seçiminde çalışan ve hasta güvenliği ön planda tutulmalıdır. Kişisel kruyucu tedbirler alınmalı ve elbiseler klay giyilebilen ve çıkartılabilen, rahat lmalı ve giysileri gün aşırı veya kirlenmesi durumunda hemen değiştirilmelidir. Paketleme esnasında paketin içerisine bir yabancı madde girmemesi için uzun kllu önlük kullanılmalıdır. 15. İşleyişte temiz ve kirli malzeme ve kirli alanda çalışan ile temiz- steril alanda çalışan persnelin bir araya gelmemesi için planlama yapılmalıdır. 16. Çalışma alanları, persnelin rahat çalışmasını sağlayacak sıcaklıkta lmalıdır. Ancak sıcaklık mikrrganizmaların üremesini artıracak düzeyin altında lmalıdır. 15
17. Sterilizasyn ve dezenfeksiyn işlemlerinde kullanılan suyun özellikleri Sterilizasyn işlemi için kullanılacak buharın üretildiği suyun sertliği ölçülmelidir. 18. Dekntaminasyn, hazırlama ve ambalajlama, sterilizasyn, işleme, steril deplama ve dağıtım dahil lmak üzere merkezi bölümün bütün alanları için aydınlatma değerlerinin seçilmesi gerekmektedir. 19. Merkezi Sterilizasyn Ünite persneli giysileri giyilmesi ve çıkartılması klay, rahat, knfrlu, kısa kllu bir gömlek ve pantlndan kıyafetler lmalıdır. Ancak Paketleme aşamasında ciltten lacak dökülmeleri önlemek için uzun kllu gömlek kullanılması gerekmektedir 20. Dekntaminasyn dasında çalışan persnel tüm dekntaminasyn işlemi sırasında saçılma ve sıçramalardan krunmak için kruyucu gözlük ve maske (veya tüm yüzü kruyan siperlik), kruyucu sıvı geçirmez önlük ve eldiven kullanmalıdır. Tüm ünitede çalışan persnel saçları içine alan nn wve materyalden dispsable bir kep takmalıdır. Önü kapalı terlik giyilmeli ve terlikler yıkanabilir özellikte lmalıdır. Merkezi sterilizasyn ünitesinde çalışanların giysileri gün aşırı veya kirlenmesi durumunda hemen değiştirilmelidir. 21. Merkezi sterilizasyn ünitesinde işe yeni başlayacak elemanların genel sağlık muayenesine ek larak rutin kan sayımı ve biykimyasal incelemeleri, işitme testi yapılır ve snuçlara göre Hepatit B ve tetanz aşılamaları uygulanmalıdır. Sağlık kntrlleri her yıl tekrarlanmalıdır. 22. Gaz sterilizasynu yapılan birimlerde çalışanların maruziyet kntrlü için cilt, göz, slunum sistemi, üreme sistemi, hematpetik sistem kntrlü, nörljik sistem kntrlü yıllık yapılmalıdır. 23. Persnel kesici delici alet yaralanmaları yönünden takibi sağlanmalıdır. 24. Merkezi sterilizasyn ünitesinin temizliği aseptik teknik kuralları dğrultusunda temizden kirliye, yukarıdan aşağıya dğru yapılır. Temizlik işlemi için kullanılacak kimyasallar ve materyaller enfeksiyn kntrl kmitesinin görüşleri dğrultusunda seçilmeli ve kullanılmalıdır. ÇAMAŞIRHANE HİZMET SUNUMU SÜRECİ 1. Yatak/sedye/muayene masası üzerindeki çarşaflar değiştirilir iken serili ldukları yüzeyin rtasında başka bir yerle temas ettirilmeden ve çamaşır fazla silkelenmeden ve rtamda aersl luşturulmadan kirli çamaşır arabasına aktarılmalıdır. 2. Kirli çamaşırlar tplandıktan snra hemen hasta bakım alanlarından uzaklaştırılmalı kirli çamaşır transfer zamanına kadar ilgili servisin kirli çamaşır bekletme alanında muhafaza edilmeli, tplanan kirli çamaşırlar, kesinlikle üstü açık larak temiz çamaşırlarla aynı mekânda bekletilmemelidir. 3. Çamaşır tplama işlemi renkli ve beyaz çamaşırlar ile enfekte ve enfekte lmayan çamaşırlar için ayrı ayrı yapılmalıdır. 4. Her tür çamaşırlar tplanmadan önce, üzerinde ve/veya aralarında kesici- delici alet veya diğer yabancı cisim bulunup bulunmadığı kntrl edilmeli, tplanan çamaşırlar hiçbir yere knmadan dğrudan kirli çamaşır tplama trbasına/knteynıra aktarılmalıdır. Tplanan çamaşırlar knteynırın ağzının açık kalmasını önleyecek miktarda yüklemesi yapılmalı ve bekletilmeden çamaşırhanenin bekleme alanına gönderilmelidir. 5. Çamaşırların tplanması ve transferi işlemi esnasında steril lmayan eldiven, maske ve bne giyilerek kişisel kruyucu önlemlerin alınması sağlanmalıdır. 6. Pliklinik ve yataklı servisten direkt ve merkezi sterilizasyn ünitesi kirli alanından dekntaminasynu yapılmış lan tekstil çamaşırhanenin kirli tekstil deplama alanına gönderilir. Çamaşırhaneye çamaşır verilirken işletme tarafından luşturulan çamaşır teslim frmu kullanılmalıdır. 16
7. Çamaşırhane yıkama alanına aktarılan tekstiller enfekte ve enfekte lmayan larak ayrılır. Bu işlem esnasında çamaşırların içlerinde yabancı madde bulunup bulunmadığı kntrl edilmeli ve bu kntrlde tespit edilen yabancı maddeler ayrılarak ilgili birime bildirilmelidir. Çamaşırlar ayrıştırılırken asla yere knmamalı, dğrudan ilgili knteynıra knulmalıdır. 8. Kullanılamaz durumdaki çamaşırlar taşınır kayıt kntrl yetiklisinin gözetiminde bir tutanak düzenlenerek imha edilir 9. Çamaşırların makinelere yüklemesi yapılır ve enfekte lup lmamasına göre uygun teknikle yıkaması gerçekleştirilir. Yıkama işlemi için; püskürtme, ana yıkama, çamaşır suyu, durulama, hafif asitleme, mekanik, kimyasal madde ve ısı yöntemleri uygulanmalıdır. 10. Çamaşırlar uygun yüksek sıcaklıkta yıkanmalıdır. Eğer düşük ısı kullanılarak yıkama yapılacak ise uygun kimyasallar ile yıkama desteklenmelidir. Pamuklu çamaşırlar ılık suda yıkanmalıdır. 11. Çamaşırhanede ıslak veya nemli tekstil makinelerde gece byunca bırakılmamalıdır. 12. Yıkanması tamamlanan tekstillerin kurutma aşamasına geçilir. Beyaz çamaşırlar, gri çamaşırlar, yeşil çamaşırlar, pembe ve mavi çamaşırlar ayrı zaman dilimlerinde ve sıcaklıkta kurutma makinesinde kurutulma işlemine tabi tutulmalıdır. Tüller kurutulmada dğrudan ütülenmelidir. Pamuklular düşük derecede veya güneşte kurutulmalıdır. 13. Yıkanmış temiz çamaşırların kntrlleri (yırtıkların ayrılması) yapılmalı ve ütüye gönderilmelidir. 14. Temiz tekstil deplama alanında uygun ütüleme yapılır. Yıkama ve kurutma işlemi biten çamaşırlar silindir ütü makinesinde veya silindir ütüye giremeyecek ürünlerin uygun ütüler ile ütüsünün yapılması sağlanmalı ve katlanmalıdırlar. 15. Dağıtım dasına getirilen temiz çamaşırlar çamaşırhanenin görevli persneli tarafından alınarak temiz çamaşır arabaları ile yan ve üstü örtülü bir şekilde ilgili bölümlere taşınmalıdır. 16. Çamaşırhane alanları, temiz ve düzenli larak hastaya hizmet verecek şekilde planlanmalıdır. Persnel geçişlerini zrlaştıracak malzeme ve kalabalığın önlenmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır. Kapsamlı temizlik hizmetleri, mesai saatleri başlamadan önce tamamlanmış lmalı, gün içinde kullanıma bağlı temizlik ihtiyaçları sağlık hizmetini engellemeyecek şekilde ivedilikle giderilmelidir. 17. Çamaşırhane alanlarında, teknik dnanım, elektrik ve sıhhi tesisatlarda meydana gelebilecek aksaklıklar gibi hizmeti lumsuz etkileyecek durumlarda, çamaşırhane srumlusu, teknik işler bölümüne gerekli bilgiyi verir. 18. Çamaşırhane alanlarının hasta ve persnel açısından uygun iklimlendirme, havalandırma şartlarını taşıması gerekir. Dğal ışık imkânları sağlama önceliği dikkate alınarak yeterli aydınlatma yapılmalıdır. 19. Çamaşırhane persneline, hasta ve çalışan güvenliği kurulu önerileri dğrultusunda güvenlik önlemleri alınmalıdır (maske, eldiven, hava akımı, lavab vs.). Bu alanların hasta ve persnele yönelik yeterli güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Güvenlik kd uygulaması bu alanlarda esastır. Güvenlik önlemleri kapsamında kamera sistemleri kurulurken hasta mahremiyetini özen gösterilmelidir. 17
18
MEVCUT STERİLİZASYON ÜNİTELERİ DURUM TESPİT ÇALIŞMASI SONUCU YAPILAN DEĞERLENDİRMELER 19
20
Şekil 2. Merkez Hastanelerin Yerleşimleri GENEL DEĞERLENDİRME Kamu Hastaneler Birliği Ankara 2. Bölge Genel Sekreterliği ne bağlı hastanelerin sterilizasyn merkezlerinin mevcut durumlarının tespit edilmesine yönelik Mali İşler Başkanlığının görevlendirmesiyle ihtiyaç duyulan bilgilerin tplanabilmesi için frmlar luşturulmuştur. 14.01.2013 tarihinden itibaren 11 Merkez Hastane (Ceza İnfaz Kurumları Kampus Hastanesinin steril malzeme ihtiyaçlarının Sincan Dr. Nafiz Körez Devlet Hastanesi tarafından karşılanması nedeniyle burası ziyaret edilmemiştir), 1 ilçe hastanesi (Gölbaşı HASVAK DH.) ve 6 ADSM ye yaklaşık larak 3 hafta süren ziyaretlerde; idari mali işler müdürleri, müdür yardımcıları veya sağlık bakım hizmetleri müdürleri ile görüşülmüş, yapılan çalışma ile ilgili bilgi verilmiş, sterilizasyn merkezleri bizzat yerinde görülmüş; çalışma düzeni, mevcut tüm makinelerin sayıları, hacimleri, günlük kaç döngü çalıştıkları ve markaları, çalışan persnel sayı, unvan ve 2 vardiya durumları, merkezin alanı (m ), hastanede bulunan cerrahi alet sayıları, kalite değerlendirme puanları, sterilizasyn hizmet alımı lup- lmadığı gibi tüm bilgileri ilgili birim srumluları ile de görüşülerek alınmış, merkezin işleyişi ile ilgili larak görüş alışverişinde bulunulmuştur. Ayrıca 5 adet ilçe hastanesinin idari ve mali işler müdürlerinin e- psta adreslerine bilgi tplama frmları gönderilerek bilgiler temin edilmiştir. Sarf malzeme tüketimleri MKYSden, tesis yatak sayıları ve yıllık ameliyat sayıları bilgileri Sağlık Bakanlığı verilerinden alınmıştır. Makinelerin sarf ettiği elektrik ve su giderleri, makine üreticilerinin verdiği döngü- saat başına tüketimleri ve hastanelerin ödediği elektrik ve su birim fiyatlar baz alınarak yaklaşık larak bulunmuştur. Tüm değerlendirmeler Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmet Kalite Standartları, TKH Kurumu Tıbbi Hizmetler Sunum Rehberi - 2012 Sterilizasyn Ünitesi Hizmet Sunum Sürecinde ve DAS (Dezenfeksiyn Antisepsi Sterilizasyn ) Rehberi- 2011 de yer alan hususlar dikkate alınarak yapılmıştır. 21