SOSYAL RİSKİ AZALTMA PROJESİ 30 x 10+1 ADET SAANEN KEÇİSİ PROJESİ Uygulama Yeri Güroymak HAZIRLAYAN Tarım Danışmanı Ercan KÜSER Ziraat Mühendisi 2006 -EKĠM 1
T.C. SOSYAL YARDIMLAġMA VE DAYANĠġMAYI TEġVĠK FONU Sosyal Riski Azaltma Projesi 1- PROJENĠN ÖZETĠ: 1.1. PROJENĠN ADI VE KONUSU : Bitlis İli Güroymak ilçesinde Saanen keçiciliğini geliştirme Projesi 1.2. PROJENĠN UYGULAMA YILI : 2006 1.3. PROJENĠN KAPASĠTESĠ : 30 Aile X 10 Baş Saanen Keçisi + 1 Saanen Teke 1.4. PROJENĠN UYGULAYICISI : Güroymak İlçe Tarım Müdürlüğü, Tarım Danışmanı (Ziraat Mühendisi) 1.5. PROJE TUTARI : 216.890,00 YTL. 1.6. FĠNANSMAN DURUMU : a) ÖZ KAYNAK : 42.890,00 YTL. b) S.Y.D.T. FONU : 174.000,00 YTL. 2) PROJE KAPSAMINA GĠRECEK KĠġĠLERĠN SEÇĠMĠ: Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği konusunda deneyime sahip keçiciliğine elverişli doğal meralar ve bu meralardan faydalanabilecek çiftçiler,keçi yetiştiriciliği tecrübesi,uygun ağıl şartları ve yem bitkileri ekilişleri gibi faktörler proje kapsamına girecek çiftçilerin seçiminde etkili olacaktır. Seçimi yapılan çiftçilerimize Tarım DanıĢmanı Ziraat Mühendisi tarafından koyun ve Keçicilik kursu düzenlenecektir. 3) ALT-PROJENĠN UYGULAMA YERĠ : Bitlis Merkez Güroymak ilçesi 4) ALT-PROJENĠN AMACI VE GEREKÇESĠ : İlimiz dağlık ve ortalama 2.000 m olan karasal sert bir iklime sahiptir. Geniş mera alanlarının varlığı ve diğer sektörlerin il ekonomisindeki payının az olması tarım işletmeleri içinde hayvancılığı ilçemiz ekonomisinde ön plana çıkarmaktadır. İlçemiz arazi varlığının ile %66 sını meralar oluşturmaktadır. Sanayiden çok tarıma dayalı bir ekonominin tarımda da hayvansal üretimin hakim olduğu ilçemizde en önemli istihdam kaynağı olarak hayvan yetiştiriciliği gelmektedir. Çizelge:1. 2003 Yılı Sonu İtibariyle ilçemiz Küçükbaş Hayvan Sütü Üretimi BaĢ Verim(Kg/BaĢ) Üretim Miktarı (Ton) Sağılan Koyun 28.000 40 1.120 Sağılan Keçi 5.000 45 225 TOPLAM 33.000-1.345 İlçemizde Küçükbaş hayvan varlığı 89.200 baş civarında olup, son 5 yıllık verilere bakıldığında İlimizin geniş çayır-mera, zengin yem bitkileri ekiliş alanları dikkate alındığında küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin bugünkü rakamların çok üstünde olması gerekmektedir. Şu anda ilçemiz küçükbaş hayvan yetiştiriciliği %50 potansiyelinin altında seyretmektedir. Küçükbaş hayvan varlığında hem sayısal, hem de elde edilen ürünler bağlamında da bir azalma meydana gelmiştir. Türk Saaneni nin genel özellikleri: Kıl keçisinin yetiştirildiği koşullarda bu ırkın yetiştiriciliği kıl keçisine nazaran daha yüksek performans sağlanarak yapılabilmektedir. Zira bu ırk saf bir kültür ırkı olmayıp, bölge koşullarına 2
adapte keçilerle bir kombinasyonun sonucu elde edilmiştir. Bu ırkın Ekstansif yetiştiricilik sistemlerinde de yetiştiriciliğinin yapılabiliyor olması, ırkın ne derecede başarı ile kullanıldığının önemli bir göstergesidir. Türk Saanen i keçisi süt beyazı renkten krem beyaza dek değişen tonlarda beyaz rengin hâkim olduğu bir genotiptir. Melezlerde nadir de olsa gri-beyaz tonda alaca formlar da gözlenebilmektedir. Ayrıca melezlerin bir kısmında but çevresinde ve meme etrafında uzun kılların kapladığı bir alanı görmek mümkündür. Irkın temel karakteristiklerinden birisi kulak yapısıdır. Kulaklar kısa, dik ve oldukça hareketlidirler. Kıl ve maltız keçilerinin aksine bu ırkta kıl uzunluğu oldukça kısa ve parlaktır. Deri esnek ve yumuşak olup sütçü bir yapıyı temsil eden niteliktedir. Vücut narin, dişilik özelliklerini gösterir tipte, boyun ince ve uzun, baş narin ve göğüs kafesi geniş ve sağlam yapıdadır. Sağrı eğimi çok düşük olmayıp hafif eğimdedir. Erkek ve dişiler boynuzlu veya boynuzsuz olabilecekleri gibi küpeli veya küpesiz de olabilirler. Uysal olan bu ırktan keçilerin yönetimi kolay olup sürü halinde veya bireysel yetiştirmeye uygun hayvanlardır. Sahip olduğu vücut komformasyon özellikleri kıl keçisine nazaran daha iyi bir otlama ve dolaşma yeteneği fırsatı sağlamaktadır. Zira bu ırkın cidago yüksekliği (72 cm) biraz daha yüksek ve meme yapısı, maltız keçilerinin sarkık olan yapısının aksine karına doğru genişleyen, güçlü bağlantıları olan ve meme başları kısmen daha kısa yapıda olan bir formdadır. Bu özellikler ırka çalı vb yerlerde memenin daha az zarar görmesine (yaralanma, çalı çırpıya takılma v.b.) ve makineli sağıma uygunluk açısından üstünlük sağladığından işgücü ve zaman kazandırmanın yanı sıra daha uzun bir süre damızlıkta kalma şansı tanıması bakımından önemli avantajlar sağlamaktadır. Türk Saanen inin döl verimi yüksek olup ilkine tekeye verilme yaşları oldukça erkendir. Üvecik Araştırma ve Uygulama Biriminde yetiştirilen ergin keçilerde ortalama oğlak oranı 1.6 olup bu oran ilkine doğum yapanlarda 1 düzeyindedir. Yine bu merkezde başlatılan bir uygulama ile dişi çebiçler yaklaşık 6 8 aylık yaşa ulaştıklarında tekeye verilmektedirler. Bu uygulama ile yetiştiricilik açısından ekonomik ve yetiştirme hedefli önemli kazanımlar beklenmektedir. Türk Saaneni keçilerinin süt verimleri ortalama 500 kg/laktasyon düzeyinde olup bu değerlere yetiştirici koşullarında rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Bakım şartlarının iyileştirilmesi ile aynı sürüde 800 kg a kadar süt üreten hayvanlara rastlanabilmektedir. Orman, makilik alan ve çalı yoğun otlaklarda kıl keçisinden yararlanma yeteneğinde olmasının yanı sıra bu ırkın nicel olarak daha az yetiştirilmesi ve sahip olduğu tahmin edilen daha az tahrip edici otlama tarzı ile bu alanlarda daha az tahribat yarattığı düşünülmektedir. Ayrıca bu ırk yerli keçi ırklarına göre daha az hareketli olup entansif yetiştirme koşullarına daha uyumludur. Türk Saaneni keçilerde tespit edilen bazı biyolojik özellikler aşağıdaki çizelgede özetlenmiştir. Çizelge 2. Türk Saanen i keçilere ait bazı özellikler Özellik Değer Ortalama Oğlak Doğum Ağırlığı 3580 gr Doğumda Göğüs Çevresi 37 cm Sütten Kesim Yaşı 45 gün Sütten Kesim Ağırlığı 14 kg Ergin Keçi Ağırlığı 60 kg Ergin Teke Ağırlığı 75 kg Ergin Keçi Cidago Yüksekliği 72 cm Ergin Teke Cidago Yüksekliği 84 cm İlkine Tekeye Verilme Yaşı 7 8 ay Keçi Başına Düşen Oğlak Sayısı (Oğlak Oranı) 1.6 Laktasyon Süresi 280 gün Laktasyon Süt Verimi 500-650kg 0 2 Aylık Dönemdeki Ölüm Oranı %5 6 Sütün Yağ İçeriği %3,49 Sütün Kuru Madde Düzeyi %9,65 Sütün Özgül Ağırlığı 1,028 3
Bu proje küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin geliştirilmesi ve atıl durumdaki işletmeleri sosyal riski azaltmak ve finansman sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Proje ile küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ilimizde hak ettiği yeri alacak, yıllardır atıl durumdaki ağıllar ile kullanılmayan çayırmera ve tarım arazileri yeniden kullanılmaya başlanacak ve şuanda şehirde ve köyünde işsiz olarak bulunan ve geçim sıkıntısı çekmekte olan çiftçiler yeniden üretime başlayarak hem aile ekonomilerine hem de yöre ve ülke ekonomisine büyük katkılar sağlayacaklardır. SAANEN IRKI; Saanen keçisi İsviçre de elde edilmiş ve dünya da birçok ülkede, yerli kaçileri süt verimi ve döl verimi bakımından geliştirmek amacıyla hızla yayılmış değerli bir ırktır. Saanen ırkı, kirli beyaz ve krem renginde, kısa tüylü ve boynuzsuzdur. Derisi ince, elastiki ve pembe renklidir. Kılları kısa, parlak ve sıktır. Tekelerde sakal gelişmiştir. Dişilerde genel olarak gerdanda tek veya çift küpe bulunur. Dişilerde baş zarif, gözler büyük ve parlak, kulak ince ve hafif sarkık veya diktir. Vücut yapısı derin uzun ve arkaya doğru geniş olup, boyun ince ve uzundur. Meme süt yönüne uygun olarak iyi gelişmiş olup, karın altına ve arka bacaklara doğru yayılmıştır. Sağlam kemik yapılı ve duruşu mumtazam olan Saanen keçileri, değişik çevre şartlarına iyi adapte olduklarından, dünyanın bir çok köşesinde yetiştirilebilmektedir. Saanen keçisi, sütçü ırklar arasında en erken gelişen bir tiptir ve ırk karakterlerini döllerine geçirme bakımından da üstündürler. Yapılan melezlerden anlaşılmıştır ki, Saanen ırkının beyaz rengi diğer renklere baskındır. Bu ırkta süt verimi en başta gelen özelliktir. İyi bakım besleme şartlarında ve küçük sürülerde ortalama laktasyon verimi 800 900 kg etrafında olup 1500-2000 kg a çıktığı görülmüştür. Sütte yağ oranı %3 4 dür. Bu ırkta döl verimi de yüksektir, her doğuma ortalama 1.7 1.9 yavru düşer. Bir doğumda 3 4 yavru hatta 5 yavru elde edildiği görülür. Türkiye de Saanen yetiştiriciliği üzerinde yapılan çalışmalarda, memleketimizde bu ırkın başarı ile yetiştirilebileceği ve özellikle iklim koşullarının Saanen için uygun olan bölgelerde çok iyi sonuçlar alındığı ortaya konmuştur. Bununla birlikte, ilk kademede melez yetiştirmeye önem vermek yerinde olur. 5) ALT-PROJENĠN ÜRÜN ÇEġĠTLERĠ VE MĠKTARI : a) Yavru Geliri :. Bu ırkta döl verimi de yüksektir, her doğuma ortalama 1.7 1.9 yavru düşer. Bir doğumda 3 4 yavru hatta 5 yavru elde edildiği görülür. (Dişi yavrular damızlık olarak sürüde bırakılarak sürü büyütülecek, erkekler ise 1 yaşına kadar besiye tabi tutularak pazara sunulacaktır) b) Süt Geliri :. Bu ırkta süt verimi en başta gelen özelliktir. İyi bakım besleme şartlarında ve küçük sürülerde ortalama laktasyon verimi 800 900 kg etrafında olup 1500-2000 kg a çıktığı görülmüştür. Sütte yağ oranı %3 4 dür.. 6) ALT-PROJENĠN UYGULAMA AġAMALARI : a) Hayvan Dağıtımı : Yoksul ve ihtiyacı olan çiftçi ailelerine 10 + 1 baş saanen keçi dağıtımı (nakliye ve sigorta giderleri dahil) yapılacaktır. Hayvan dağıtımı projenin ilk başlangıcında 2006 yılı içinde 1 kez uygulanacaktır. Devlet Katkısı + Çiftçi Özkaynak Katkısı olarak karşılanacaktır. b) Ağıl Bakım ve Onarım Gid. (Ort.) : Ağıl bakım ve onarımı hayvan alımına hak kazanan çiftçiler tarafından 2.etap olarak tadilat yaptırılacaktır. Protokole uymayan çiftçilerin ise proje destekleme hakedişi iptal edilecektir. Çiftçi Özkaynak Katkısı olarak çiftçi tarafından karşılanacaktır. 4
c) Bakım ve ĠĢçilik Giderleri : İşçilik giderleri aile işgücünden yararlanılacağı için hesaplamalara dahil edilmeyecektir. Yılı içerisinde günlük ve sürekli olarak çiftçi ve ailesi tarafından gerçekleştirilecektir. Çiftçi özkaynak katkısı olarak çiftçi tarafından karşılanacaktır. d) Yıllık Besleme Giderleri : Yılı içerisinde günlük ve sürekli olarak çiftçi ve ailesi tarafından karşılanacaktır. Çiftçi özkaynak katkısı olarak çiftçi tarafından karşılanacaktır. 7) ALT-PROJENĠN GELĠR-GĠDER ANALĠZĠ : 7.1.) PROJE GĠDERLERĠ : 7.1.1.) Sabit Yatırım Giderleri a) Hayvan Dağıtımı : Çiftçi ailelerine 10 + 1 baş 7-8 aylık Saanen keçi dağıtımı (nakliye ve sigorta giderleri dahil) yapılacaktır. Proje toplam 30 çiftçiye uygulanacak olup toplam 330 baş saanen keçi dağıtımı yapılacaktır. 10 Baş Keçi Gideri (1 Çiftçi İçin) = 10 Baş x ( 500,00 YTL/ Baş + 30,00 YTL Nakliye ve Sig. (%10) ) = 5.300,00 YTL olup, bunun; 1 Adet saanen Teke 500,00 YTL 1 Aile için; 10 Adet Saanen Keçi 5.300,00 YTL + 1 Adet Teke 500,00 YTL = 5.800,00 YTL Buna göre toplam 30 işletmeye verilecek 330 Baş Saanen Krçide; 30 İşletmenin Saanen Keçi Gideri = 5.800,00 YTL X 30 Çiftçi = 174.000,00 YTL eder, bunun; Tamamı Devlet Katkısı olarak Karsılanacaktır. Diğer giderler ise çiftçiler tarafından özkaynak katkısı olarak karşılanacaktır. b) Ağıl Bakım ve Onarım Gid.(Ort.) : 500.000.000 TL (Çiftçi Özkaynak Katkısı) c) Amortismanlar : 10 + 1 Baş saanen Keçi + Tadilatlı Ağılın Yıllık Amortisman Payı =(5.800,00 YTL + 500,00 YTL) x %10 = 6.300,00 YTL x %10 = 630,00 YTL eder. 15 İşletmenin Yıllık Amortisman Payı = 630,00 YTL/Yıl x 30 İşl = 18.900,00 YTL dır d) Sabit Yatırım Giderleri Toplamı = a + b + c =174.000,00 + 500,00 YTL+ 18.900,00 YTL = 193.400,00 YTL 7.1.2.) ĠĢletme Giderleri a) Bakım ve ĠĢçilik Giderleri : İşçilik giderleri aile işgücünden yararlanılacağı için hesaplamalara dahil edilmemiştir. b) Yıllık Besleme Giderleri : Kesif Yem: Ergin hayvanlar günlük (laktasyon + flaşing dönemi=150) ortalama 0,3 kg. kesif yem tüketmektedir. Günde ortalama 0,5 kg. kesif yem tüketmektedir. 5
Kaba Yem : Ergin hayvanlar yılın 6 ayı mera hariç olmak üzere 180 gün kapalı kış şartlarında günlük ortalama 1,5 kg (ana + yavru) kaba yem tüketmektedir. Yalama TaĢı (Tuz) : Ergin hayvanlar günlük 5 gr tuz tüketmekte olup, yıl boyu verilmesi gerekmektedir. (ana + yavru = ort. 7,5 gr) 10 Saanen Keçi +1 Teke Yıllık Kaba Yem İht. = 11 baş x 1,5 kg/gün x 180 gün x 0,15 YKR/Kg = 445,50 YTL 10 Saanen Keçi + 1 Teke Yıllık Kesif Yem İht. = 11 baş x 0,5 kg/gün x 150 gün x 0,380 YKR/Kg = 313,50 YTL 10 Saanen Keçi + 1 Teke Yıllık Min.Mad.İht. = 11 baş x 7,5 gr/gün x 365gün x 0,10 YKR/Kg = 3.613,50 YTL Aşılama, Tedavi -İlaç Gid. = Maktuen = 7.000,00 YTL 1 İşletmenin Bir Yıllık Besleme Giderleri Toplamı (Çift.Özkaynak Katkısı) = 783,00 YTL c) ĠĢletme Giderleri Toplamı = a + b = 0 TL + 783,00 YTL = 783,00 YTL Buna göre; 30 iģletmenin 1 Yıllık ĠĢl.Giderleri Top. = 783,00 YTL x 30 İşl = 23.490,00 YTL 7.1.3.) Tüm Giderler Toplamı 1 Çiftçi Ġçin Proje Giderler Toplamı = Yatırım Giderleri + İşletme Giderleri = 193.400,00 YTL + 23.490,00 YTL = 216.890,00 YTL olup, buna göre; 1 Çiftçi Ġçin Toplam Devlet Katkısı = 5.800,00 YTL, 1 Çiftçinin Toplam Özkaynak Katkısı = 1.429.66 YTL dır. 15 Çiftçi Ġçin Toplam Proje Giderleri Toplamı = Proje köyde 30 çiftçiye uygulanacak olup, buna göre; Toplam Proje Gideri Çiftçi Özkaynak Katkısı ise aşağıdaki gibi olacaktır; = 5.800,00 YTL/1 Çiftçi/ 1Baş x 30 Çiftçi = 174.000,00 YTL eder. 30 çiftçi için toplam proje yükünde Devlet ve Tüm Giderlerde Devlet Katkısı Toplamı = 5.800,00 YTL x 30 Çiftçi= 174.000,00 YTL Tüm Giderlerde Çiftçi Özk.Kat.Toplamı =1.963.000.000 TL x 15 Çiftçi= 42.890,00 YTL 7.2.) PROJE GELĠRLERĠ : a) Yıllık Yavru Gelirleri : Küçükbaş hayvanlardan yılı içerisinde genel olarak 1 yavru alınmaktadır. Ama. Bu ırkta döl verimi de yüksektir, her doğuma ortalama 1.7 1.9 yavru düşer. Bir doğumda 3 4 yavru hatta 5 yavru elde edildiği görülür. Buna göre doğacak olan yavrunun 3 5 aylık bakım besleme sonucu 6
getirisi, ortalama olarak 225,00 YTL dir. Ortalama 1,7 yavru hesaplarsak 225,00 1,7 = 382,00 YTL. 10 baş 1 yıllık yavru geliri = 10 baş x 382,00 YTL =3.825,00 YTL eder. O halde; 1 Aile için 10 X 1,7 X 225,00 YTL = 3.825,00 YTL b) Süt Gelirleri Bu ırkta süt verimi en başta gelen özelliktir. İyi bakım besleme şartlarında ve küçük sürülerde ortalama laktasyon verimi 800 900 kg etrafında olup 1500-2000 kg a çıktığı görülmüştür. Sütte yağ oranı %3 4 dür. Ortalama 800 kilogram dersek o halde; 10 Baş Sağmal Keçinin Yıllık Süt Geliri = 10 baş x 800 kg/lak x 1,50 TL/kg = 12.000,00 YTL eder. 30 Aile için 30 aile X c) 1 ĠĢletmenin Gelirler Toplamı = a + b = 3.825,00 YTL +12.000,00 YTL TL = 15.825,00 YTL olup, buna göre; 30 ĠĢletmenin Yıllık Gelirler Top. = 15.825,00 YTL x 30 İşletme = 474.750,00 YTL 7.3 PROJENĠN ANALĠZĠ 7.4. GELĠR GĠDER ÇĠZELGESĠ Gelirler ve Giderler (TL) İşletme Gelirleri İşletme Giderleri Net Kâr Amortismanlar Kullanılabilir Fonlar (Net Kâr+Amortismanlar) Toplam Sermaye 474.750,00 YTL 216.890,00 YTL 257.860,00 YTL 18.900,00 YTL 276.760,00 YTL 216.890,00 YTL 7.5. MALĠ RANTABĠLĠTE: Mali rantabilite = (Net Kâr / İşletme Giderleri ) x 100 = (257.860,00 YTL/ 216.890,00 YTL) x 100 = % 118 Mali rantabilite reel faiz oranının çok üzerinde olduğu için oldukça kârlıdır. 7
8) ALT-PROJENĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠĞĠNE AĠT DEĞERLENDĠRMELER: Söz konusu projenin geniş çaplı uygulanması ile çiftçilerde sürü büyütme ve gelir elde imkanını sağlatacaktır. Çiftçilerin teknik yetiştiricilik ve üretim koşullarını da yerine getirmeleri durumunda proje hedefine ulaşarak gelen yıllarda ek bir desteklemeye gerek kalmayacaktır. Böylece proje süreklilik kazanmış olacaktır. Proje istihdam yaratarak, hem yöremiz insanlarının çalışarak gelir kazanma ve üretim yaparak hem kendi aile bütçelerine hem de ülke ekonomisine önemli derecede katkı sağlamaları sağlanmış olacaktır. Yine projeye çiftçilerinde özkaynak katkısı yolu ile iştirakleri projeyi sahiplenmelerinde önemli bir araç oluşturacaktır. Çiftçilerin eğitimi ile teknik hizmetlerin çiftçiye ulaştırılması ve projenin takibi Tarım Ġl ve Ġlçe Müdürlüğü ve Tarım DanıĢmanı tarafından sağlanacaktır. 9) ALT-PROJENĠN EKLERĠ: Projenin yürütümü ve takibi Tarım İl ve ilçe Müdürlüğü Proje İstatistik Şube Müdürlüğü ve tarım danışmanı tarafından yapılacaktır. Yine hak sahiplerinin belirlenmesi çalışmaları; mevcut ahırında tadilat yapmayı kabul eden ve yem bitkileri ekilişi yapan veya yapabilecek olan çiftçilerden, yoksul ve proje desteklemesine gerçekten ihtiyacı olan eğitimden geçmeyi kabul eden ve başarılı olan çiftçiler arasından Tarım İl Müdürlüğü Proje İstatistik Şube Müdürlüğü ve Tarım Danışmanı tarafından yapılacaktır. HAZIRLAYAN : Tarım DanıĢmanı Ercan KÜSER Ziraat Mühendisi 8