İÇME SUYU TEMİN VE DAĞITIM SİSTEMLERİNDE SU KAYIPLARI 1
2
Toplam Su Kayıpları Fiziki Kayıplar İdari Kayıplar 3
İklim ve Yer Hareketleri Su Şebekesinin Zamanla Bozulması/ Yaşlanması Suyun Kimyasal İçeriği Su Şebekesindeki Basınç Boru Üzerindeki Trafik Yoğunluğu İşçilik Kalitesi Boru Malzemesi ve Kalitesi Su Şebekesinin Tasarımı 4
5
Fiziksel kayıpların düşürülmesinden elde edilen kazançlar üretime yansır ve işletme maliyetlerini düşürür. İdari kayıp kazançları doğrudan tahakkuka ve gelire yansır. Daha kolay düşürülebilir. Hemen kazanca dönüşür. Düşürmek daha az maliyet gerektirir. 6
Sızıntı Türleri 7
Uluslararası Su Birliği (IWA) Amerikan Su İşleri Birliği (AWWA) Standart Su Dengesi Formu 8
Sisteme Giren Su İzinli Tüketim Faturalandırılmış İzinli Su Tüketimi Faturalandırılmamış İzinli Su Tüketimi İdari Kayıplar Faturalandırılmış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmış Ölçülmemiş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmemiş Kullanım İzinsiz Tüketim Sayaçlardaki Ölçüm Hataları Gelir Getiren Su Miktarı Gelir Getirmeyen Su Miktarı Su Kayıpları Fiziki Kayıplar Temin ve Dağıtım Hatları ile Servis Bağlantılarında Oluşan Kayıp-Kaçaklar Depolarda Meydana Gelen Kaçak ve Taşmalar 9
Uluslararası Su Birliği nin (IWA) yaptığı bir çalışmaya göre; GELİŞMİŞLİK DURUMU SU KAYBI ORANI Gelişmiş Ülkelerde % 8-24 Yeni Sanayileşen Ülkelerde % 15-24 Gelişmekte Olan Ülkelerde % 24 45 Su Kaybı İçin Kabul Edilebilir Sınır Değer % 10 10
Kaynaktan alınan su 4,9 milyar m 3 Kullanıcıya ulaşan su 2,8 milyar m 3 (TÜİK 2012 Belediye Su İstatistikleri) 11
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HAVZA YÖNETİMİ DAİRE BAŞKANLIĞI SU EKONOMİSİ VE VERİMLİLİĞİ ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ Ekonomik Analiz Su Tarifeleri Yeniden Kullanım Su Verimliliği Su Kayıplarının Önlenmesi Su Tasarrufu 12
Havza temelli yönetim yaklaşımı Nehir Havza Yönetim Planları Önlemler Programı Atıkların Bertafı İzleme ve Değerlendirme Su Kayıplarının Önlenmesi Kıyı ve Geçiş Suları Suyun Ücretlendirilmesi Tarımsal Önlemler Jeotermal Sular Erozyon ve Taşkın Kontrolü 13
A Blueprint to Safeguard Europe s Water Resources (2012) (Avrupa nın Su Kaynaklarının Korunmasına Yönelik Bir Plan (2012)) Avrupa nın su kaynaklarının korunmasına yönelik eylemleri sekteye uğratan engellerle mücadele edilmesi amaçlanmaktadır. Planda Yer Alan Ana Temalar Arazi kullanımının geliştirilmesi Su kirliliğinin ele alınması Su verimliliği ve esnekliğinin artırılması Su kaynaklarının yönetimine müdahil tarafların yönetişiminin geliştirilmesi 14
Blueprint kapsamında; Su verimliliği ve esnekliğinin artırılması için önerilen eylemler Planda önerilen eylem Çevre Çerçeve Direktifi kapsamındaki su fiyatlandırma/maliyet karşılama yükümlülüklerinin uygulanması Su fiyatlandırma/maliyet karşılamanın Kırsal Kalkınma ve Uyum politikası fonları kapsamında bir ön koşul haline getirilmesi Ticaret programları ve bir maliyet/fayda değerlendirmesine ilişkin CIS Kılavuzunun geliştirilmesi Su kullanımı azaltımının Kırsal Kalkınma kapsamındaki birtakım sulama projeleri için bir ön koşul haline getirilmesi Su hesapları (ve ekolojik akış) ile ilgili CIS Kılavuzunun geliştirilmesi Hedeflerin belirlenmesi ile ilgili CIS Kılavuzunun geliştirilmesi Su ile ilgili ürünlerin Eko-tasarım Çalışma Planına eklenmesi Gönüllülük esasına dayalı AB Eko-etiket ve Yeşil Kamu İhale ölçütlerinin geliştirilmesi. Sürdürülebilir bir ekonomik kayıp-kaçak düzeyinin yakalanmasına yönelik en iyi uygulamalar/araçların yayılması. Eylemi kim gerçekleştirecek? Komisyon Konsey, AP ve Komisyon Komisyon, Üye Devletler, paydaşlar Konsey, AP ve Komisyon Komisyon, Üye Devletler, paydaşlar Komisyon, Üye Devletler, paydaşlar Komisyon Komisyon, Üye Devletler, su endüstrisi 15
10. Kalkınma Planı 2.3.4 Kentsel Altyapı Politikaları c. Politikalar 979. Yerleşim yerlerinin içme ve kullanma suyu ihtiyaçlarının tamamı karşılanacak, su kayıp-kaçakları önlenecek, mevcut şebekeler iyileştirilerek sağlıklı ve çevre dostu malzeme kullanımı yaygınlaştırılacaktır. 16
Akademisyenlerin desteği ile Su Kayıp ve Kaçakları Yönetmeliği taslağı hazırlanmıştır. 1-2 Nisan 2013 tarihinde ilgili tarafların bir araya geldiği Su Kayıp-Kaçakları Çalıştayı düzenlenmiş ve taslak yönetmelik değerlendirilmiştir.
Türkiye Belediyeler Birliği nin desteğiyle gerçekleştirilen Çalıştaya 90 kişi katılım sağlamıştır: Su Yönetimi Genel Müdürlüğü İlgili Birimleri İlgili Bağlı Kuruluşlar (DSİ, SUEN) Üniversiteler Türkiye Belediyeler Birliği Büyükşehir Belediyeleri - Su ve Kanalizasyon İdareleri İlgili Bakanlıklar Sulama Birlikleri Çalıştay çıktıları doğrultusunda revize edilen taslak yönetmelik Kurum görüşlerine sunulmuştur.
8 Mayıs 2014 tarih ve 28994 sayılı Resmi Gazete
3 Bölüm-13 madde Birinci Bölüm Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar İkinci Bölüm İlkeler, İçmesuyu temin ve dağıtım sistemlerinin yönetimi, Su kayıplarının azaltılması için alınacak tedbirler, Su kayıplarının tespiti, Su kayıplarının azaltılması Üçüncü Bölüm Bilgi Verme Yükümlülüğü ve İdari Yaptırımlar, Sorumluluk, Yürürlük, Yürütme Ek: İçmesuyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıpları Yıllık Raporu
Su kayıplarının azaltılması MADDE 9 (1) İdareler su kayıp oranlarını, bu yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren, büyükşehir ve il belediyelerinde 5 yıl içerisinde en fazla % 30, takip eden 4 yıl içerisinde ise en fazla % 25 düzeyine; diğer belediyelerde 9 yıl içerisinde en fazla % 30, takip eden 5 yıl içerisinde ise en fazla % 25 düzeyine indirmekle yükümlüdürler. Bu kapsamda, bu Yönetmelik uyarınca çıkarılacak Teknik Usuller Tebliğinde verilen yöntemler çerçevesinde gerekli faaliyetler yürütülür. Bilgi verme yükümlülüğü MADDE 10 (1) İdareler, Ek-1 de formu verilen raporu, bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde, sonraki yıllarda ise her yıl, takip eden yılın Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa yazılı olarak gönderir.
Kaynaktan çekilen su miktarı Sisteme verilen su miktarı Abone sayısı İzinli tüketim miktarı Su kayıp miktarı (sisteme verilen su miktarı - izinli tüketim miktarı) İletim ve dağıtım hattı uzunluğu CBS uygulamaları, SCADA sistemi, Abone Bilgi Sistemi Sayaç türleri Su kayıpları ile ilgili yapılan çalışmalar 22
Sisteme Giren Su İzinli Tüketim Su Kayıpları Faturalandırılmış İzinli Su Tüketimi Faturalandırılmamış İzinli Su Tüketimi İdari Kayıplar Fiziki Kayıplar Faturalandırılmış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmış Ölçülmemiş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmüş Kullanım Faturalandırılmamış Ölçülmemiş Kullanım İzinsiz Tüketim Sayaçlardaki Ölçüm Hataları Temin ve Dağıtım Hatları ile Servis Bağlantılarında Oluşan Kayıp-Kaçaklar Gelir Getiren Su Miktarı Gelir Getirmeyen Su Miktarı Depolarda Meydana Gelen Kaçak ve Taşmalar 23
Belediye/Su idaresi Sisteme Giren Su (m 3 /yıl) İzinli Tüketim Su Kaybı m 3 /yıl % m 3 /yıl % Gelir Getirmeyen Su Miktarı m 3 /yıl % DİSKİ-Diyarbakır 71.610.780 30.586.858 42,7 41.023.922 57,3 41.023.922 57,3 ASKİ- Adana 135.504.347 79.244.319 58,5 56.260.028 41,5 69.745.439 51,5 İSU-Kocaeli 152.641.858 89.411.352 58,6 63.230.506 41,4 63.885.797 41,9 SASKİ-Samsun 48.923.850 29.147.269 59,6 19.776.581 40,4 20.475.507 41,9 İZSU-İzmir 184.066.557 123.044.693 66,9 61.021.864 33,2 61.580.935 33,4 MASKİ-Malatya 55.987.200 38.800.436 69,3 17.186.764 30,7 31.934709 57 BUSKİ-Bursa 107.540.000 83.072.000 77,3 24.470.000 22,8 25.471.000 23,7 Çanakkale 10.606.415 5.949.989 56 4.656.426 44 4.656.426 44 Merzifon 5.918.400 2.104.366 35,6 3.814.034 64,4 3.814.034 64,4 Safranbolu 5.000.000 2.135.225 42,7 2.864.775 57,3 2.864.775 57,3 Görele 1.000.000 650.000 65 350.000 35 354.000 35,4 Taşköprü 617.488 531.196 86 86.292 14 86.292 14 *: Belediye yıllık raporunda izinli tüketim miktarı verilmeyip, gelir getiren su miktarı verildiğinden; su kaybı hesaplanamamıştır. 24
25
26
Yönetmelik ile belirlenen esasları detaylandırmak ve su idareleri ile belediyelere yol göstermek maksadıyla bir Teknik Usuller Tebliği de yayımlanacaktır. Bu Tebliğ de, belirlenen içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerinin yönetimi, şebekelerde su kayıplarını azaltmak üzere alınacak tedbirler, su kayıplarının tespiti ve azaltılması yöntemleri açıklanacak ve bunlara yönelik bazı standartlar getirilecektir. 27
Şebekede alınacak başlıca tedbirler: Şebekenin sürekli izlenmesi ve kontrolü Teknik personelin uluslararası normlarda eğitimi Kaçak su kullanımının önlenmesi Kullanım ömrünü tamamlayan sayaçların ve şebekenin yenilenmesi 28
Su temin ve iletim maliyetinin düşürülmesi Su kayıplarının/israfının azaltılması Yatırım projeleri maliyetlerinin ertelenmesi Su yönetimi giderlerinin azaltılarak halka en iyi hizmetin sunulması Su temininde ekonomik kaybın önüne geçilerek su fiyatlarının düşürülmesi, Belediye gelirlerinin arttırılması. 29
TEŞEKKÜR EDERİM 30