Çocukluk çağında hemogram ve periferik kan yayması: Normal ve anormal değerler Dr. Tiraje Celkan Pediatrik Hematoloji-Onkoloji Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
CBC= hemogram Lab tetkiklerinin kralı En sık WBC bakılıyor Bakteriyel enf göstermede >15 X109 %38-86 duyarlık ve %53-85 özgüllük
Cihaz Çalışma Prensipleri Elektriksel İmpedans, Işık saçma teknolojisi (optical scatter), saçılan ışığın miktarının ve tipinin (difraksiyon, refraksiyon ve refleksiyon) analizi ile hücrelerin sayısı ve boyutunun saptanması, granülasyonu İkisi bir arada, Peroksidaz ve floresans boyama tekniği 3
Cihazla sayım Uyarılar (Flag???) Cihaz problemleri Analitik etkileşim Normalde olmayan hücrelerin varlığı
CBC Direkt ölçülenler : hb MCV RBC Hesaplananlar: hct= MCV XRBC MCH: hb/ RBC MCHC: Hb/hct RDW:
Elektronik Sayıcıların Güvenirliliği Hücre tipi Coefficient variation (CV) Manuel yöntem (%) Elektronik (%) Eritrosit ±11 ±1 Hb ±2 <1 Hct ±2 ±1 MCV ±9.5 <1 Lökosit ±16 ±1.5 Retikülosit ±33.9 ±5 Trombosit ±22 ±2 sayıcı Genişletilmiş lökosit formülü (bazofil, monosit sayımı, yenidoğan kan sayımı Mükemmele yakın doğru sonuç Daha az güvenirlilik 6
Tam Kan Sayımı İçin Hata Kaynakları Aç karnına alınmasına gerek yok. Uzun süreli turnike uygulanması (hemokonsantrasyon), Kapiller veya venöz kan, Antikoagülan kaynaklı hatalar, yanlış tüp Yetersiz veya fazla antikoagülan, Yetersiz karıştırma, Laboratuvara geç ulaştırma veya geç çalışma, Diürnal değişim, postür, 7
Yetersiz karıştırma En az 2 dak. mekanik karıştırıcıda Elle 8-10 kez (kan alınır alınmaz), Hemen çalışılmayacaksa mekanik karıştırıcıda bekletme, +4 C de saklanmışsa önce oda ısısına getirilip sonra karıştırılması gerekir, Özellikle trombosit sayısını etkiler (kolay agregat oluşturma özelliği) Dacie and Lewis, Pract Haematol 82002
Kan Sayımı aletini etkileyen durumlar Soğuk aglütininler (RBC,HCT,MCV ) Lipemi ve ikter (Hb,MCH,MCHC ) Hemoliz (RBC,HCT,MCHC ) Anormal Hb (WBC, Hb ) Mikrosit (RBC ) Eritroblast (WBC ) Trombosit kümesi (PLT,WBC ) WBC>50 000 (Hb, RBC, HCT an.) Bekletilmiş kan (MCV,Plt,MPV )
Normal TKS Raporu Lökosit Saçılım grafisi Sitogram Eritrosit Sayısal değerler Histogram Trombosit 10
Kurallar 3ler kuralı ESX3= Hb HbX3=Hct 5ler kuralı İlk 5 gün PNL>lenfo 5gün-5 yaş lenfo>pnl
Hemoglobin Eritrosit Parametreleri Modifiye siyanhemoglobin metodu, Doğru ve direkt ölçüm, Hiperlipidemi, ikterik örnekte Hb, Hematokrit Nereden alındığı??? Arter ven- kapiller Mikrosantrifüj yöntemi daha yüksek değer İndirekt (matematiksel) ölçüm, Eritrosit (milyon) x MCV 10 Lewis SM, Clin Lab Haematol 1991 12
Hb Siyanmethemoglobin yöntemi ile fotometrik olarak okunur. ortalama -2SD YD 13.5 16.5 1-3 ay 9-10 11.5-14 3-6 ay 9.5 11.5 0.5-2 yaş 10.5 12 2-6 yaş 11.5 12.5 6-12 11.5 13.5
MCV (OEH) mean corpuscular volume Normal erişkin 80-90 fl ( 3) -2SD ortalama Yenidoğan 95 105 0.5-2 yaş 70 78 2-6 yaş 75 81 6-12 yaş 77 86 MCV= 70 + yaş alt sınır MCV= 84+ yaş x0.6 üst sınır
15
Eritrosit Histogramları R B C S a y ı s ı % Parçalanmış eritrositler Eritrosit aggregatlarısoğuk aglütininler R B C S a y ı s ı İki farklı eritrosit populasyonu, Kan transfüzyonu sonrası, mikrositoz-makrositoz tedavisine yanıt sonrası, miyelodisplazi Sideroblastik anem 50 80 150 Volüm (flt) % 50 80 150 Volüm (flt) 16
Mean Corpuscular (Cell) Volume Ortalama Eritrosit Hacmi Direkt olarak ölçülen parametre, Anemilerin morfolojik sınıflamasında önemli, Yüksek lenfosit sayısı, Hiperglisemi MCV R B C S a y ı s ı MİKROSİTOZ < MAKROSİTOZ > 50 90 150 Volüm (flt) 17
MCHC
Mentzer indeksi: MCV/RBC <13 talasemi taşıyıcı MCV/RBC >13 demir eksikliği anemisi
RDW-Eritrosit dağılım genişliği Eritrosit histogramından elde edilen bir istatistiksel parametre, Eritrositlerin büyüklüklerine göre dağılım genişliğini göstermekte, anizositoz, RDW artmış MCV bak 1. düşük.dea 2. yüksek.b12-fa BESİNSEL Dacie and Lewis, Pract Haematol 202002
RDW RDW-CV: %14, RDW-SD: 45 flt Mikrositozla seyreden anemilerin ayırıcı tanıda, DEA RDW artmış β-talasemi taşıyıcılığında normal, Anemi başlangıç evre RDW değeri yükselmekte, 100 Y ü z d e 20 % RDW-CV (%): (SD MCV)x100 RDW-SD (fl) 50 150 Volüm (fl) Yıldız İ, Anemiler 21 2001
Retikülosit- Genç eritrositler Manuel sayımda daha doğru sonuç Işık saçılım teknolojisi ile, Sayı ve matürasyon değerlendirme Normal değer %0.5-2, 40-80 bin/mm 3 normal değer, >Yüz bin/mm 3 değerlerde hemoliz veya tedavi edilmekte olan anemiler, 22
M.Demir-Hemogram İç Hast. 2009 24
Histogram okuma
LÖKOSİT SAYIMLARINDA HATA KAYNAKLARI Splenektomi, Yeni doğan dönemi, Dev trombosit, İmmatür hücreler, Trombosit kümeleri, Hemoglobinopati, Megaloblastik anemi, Kronik karaciğer hastalığı 26
Trombositler Dev trombositler Yanlış daha düşük bazen lökosit?? 27
Kan SayımındaTrombosit Göstergeleri Trombosit sayısı (PLT; 150,000 400,000/mm 3 ), Ortalama trombosit hacmi (MPV; 7 11 flt), Trombosit büyüklük farkı (dağılım genişliği) (PDW; %12 16) Trombosit-büyük hücre oranı (P-LCR) Platokrit (PCT) 28
EDTA-Yalancı trombositopeni EDTA, trombosit yüzey proteinlerinden olan glikoprotein IIb/IIIa molekülü ile etkileşir, Glikoprotein IIb epitopunu açığa çıkarır. Otoantikorlar glikoprotein IIb epitopuna bağlanarak trombositlerin aglütine olmasına, Psödotrombositopeni, sıklık %0.5-2, Sitratlı veya heparinli kan ve 37 C de bekletilmesi, Çevresel kan yayması yapılması, Moreno A, Clin Lab Med 2002; Bizzaro N, Am J Hematol 29 1995
EDTA, Trombosit Satellitism Yetersiz antikoagülan, Yetersiz karıştırma, Psödotrombositopeni 30
İyi yayma nasıl olmalı? İyi bir yayma İyi bir boya Hücrelerin tek tek seçildiği alanlar sayılmalı
Nitelikli yayılmış bir yayma
Normal eritrosit Bikonkav, disk, kase Çap 7-8 mikron Hacim Yüzey 80-90 fl 140 u2
Hipokromi
Mikrositoz
Makrositoz
Damla eritrosit (tear drop, dakrosit)
Bazofilik noktalanma
A
Parçalı nötrofil Barr cisimciği
Metamiyelosit ve çomak
Olgu I Yaş Cinsiyet Aile Öyküsü Kronik Hastalık Öyküsü Serum demir profili Ferritin Hb elektroforezi, anormal Hb zincir varlığı Akut faz yanıtının değerlendirilmesi
Olgu II Lökosit normal veya hafif düşük Makrositoz, Anizositoz, hiperkromi, iki eritrosit populasyonu, Kc hast, hipotiroidi Trombosit normal veya hafif düşük Mikoplazma enfeksiyonu Kriyoglobunemi