ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR

2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 Ü Ç AY L I K E KO N O M Ý K R A P O R 2 0 0 8 1987 N Ý S A N - H A Z Ý R A N 2 0 0 8 1986 NÝSAN-HAZÝRAN 2008 ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði Ýktisadi Raporlama ve Ýstatistik Müdürlüðü

ISBN: 978-9944-60-377-5 TOBB Yayýn No: 2008-74 TOBB yayýnlarý için ayrýntýlý bilgi Yayýn Müdürlüðü nden alýnabilir. Tel : (0.312) 413 80 44-46 Fax : (0.312) 418 10 02 E-posta : basin@tobb.org.tr Ýnternet : www.tobb.org.tr TOBB yayýnlarýna tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaþabilirsiniz. Tasarým ve Sayfa Düzeni : Neomedya Tel : (0.312) 286 90 56 Faks : (0.312) 286 87 54 Baský: Pulat Basýmevi

(Nisan-Haziran 2008) SUNUÞ Türkiye ekonomisinde meydana gelen geliþme ve deðiþmeleri üçer aylýk dönemler itibariyle kamuoyuna sunmayý amaçlayan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði, 2008 yýlýnýn Nisan-Haziran dönemine ait Üç Aylýk Ekonomik Rapor u söz konusu döneme iliþkin verilerin tamamlanmasýnýn ardýndan hazýrlamýþ bulunmaktadýr. Raporda, 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde ekonomide meydana gelen geliþmeler, bir önceki dönem ve bir önceki yýlýn ayný dönemiyle karþýlaþtýrýlarak incelenmiþtir. 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde büyüme hýz kesmiþ ve Türkiye ekonomisi yüzde 1,9 ile beklentilerin altýnda büyümüþtür. Böylece son 25 çeyreðin en düþük büyüme oraný gerçekleþmiþtir. Gýda, enerji ve diðer emtia fiyatlarýndaki artýþýn enflasyon üzerinde oluþturduðu yukarý yönlü baský bu dönemde de devam etmiþ ve yýllýk TÜFE artýþ oraný yüzde 10,61 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Merkezi yönetim bütçe gelirlerindeki artýþ oraný harcamalardaki artýþ oranýndan yüksek gerçekleþmiþ, bütçe açýðý büyük ölçüde iyileþme göstererek fazla vermiþtir. Ýhracat ve ithalatta yüksek oranlý artýþlar devam ederken, ihracat artýþ oraný ithalat artýþ oranýnýn üzerinde gerçekleþmiþtir. Turizm gelirleri artmaya devam etmiþtir. Ýhracattaki yüksek oranlý büyüme ve turizm gelirlerindeki canlýlýða raðmen cari iþlemler açýðýndaki geniþleme sürmüþtür. Uluslararasý doðrudan yatýrým giriþlerinde önemli oranda düþüþ olmuþtur. Yeni Türk Lirasý diðer ulusal paralar karþýsýnda deðer kazanmaya devam etmiþtir. Ýstihdam edilenlerin sayýsýnda ve iþsiz sayýsýnda artýþ devam ederken, iþsizlik en önemli sorunlardan biri olarak gündemdeki yerini korumuþtur. Raporumuzun, Türk özel sektör camiasýna ve ekonomideki geliþmeleri izlemek isteyenlere yararlý olmasýný dilerim. Saygýlarýmla, M. Rifat HÝSARCIKLIOÐLU Baþkan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði III

(Nisan-Haziran 2008) ÝÇÝNDEKÝLER Sayfa SUNUÞ A. GENEL DURUM... 1 B. BÜYÜME VE ÜRETÝM... 6 a. Gayri Safi Yurtiçi Hasýla... 6 b. Üretim... 9 C. YATIRIMLAR... 18 D. FÝYAT HAREKETLERÝ... 21 E. PARA-KREDÝ-MEVDUAT... 30 F. KAMU MALÝYESÝ... 35 a. Harcamalar... 36 b. Gelirler... 37 c. Bütçe Açýðý... 37 G. DIÞ EKONOMÝK ÝLÝÞKÝLER... 38 a. Ýhracat... 39 b. Ýthalat... 41 c. Döviz Kurlarý... 44 d. Ödemeler Dengesi... 50 e. Uluslararasý Doðrudan Yatýrým... 52 H. ÝÞGÜCÜ PÝYASASINDA GELÝÞMELER... 55 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði V

(Nisan-Haziran 2008) A. GENEL DURUM Türkiye ekonomisi 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 1,9 büyümüþtür. 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde % 6,7 olan GSYH artýþ hýzý, ikinci üç aylýk dönemde % 1,9 olmuþtur. Bu oran 2002 yýlýnýn ilk dönemindeki % 0,3'lük büyüme oranýndan sonraki en düþük büyüme oraný, son 25 çeyreðin en düþük performansýdýr. Bu olumsuz geliþmede tarým sektöründeki % 3,1'lik daralma ile inþaat sektörü büyümesinin % 0,9'a ve GSYH içinde büyük paya sahip olan imalat sanayi sektörü büyümesinin önceki dönemlerdeki yüksek büyüme oranlarýna eriþemeyerek % 2,5'e düþmesi etkili olmuþtur. 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde GSYH % 4,2 büyürken, tarým sektörü katma deðeri % 1,1 küçülmüþ, sanayi sektörü katma deðeri % 4,9, inþaat sektörü katma deðeri % 2 ve hizmetler sektörü katma deðeri % 4,7 büyümüþtür. Altý aylýk dönemde kamu tüketim harcamalarý % 0,5 artarken, GSYH'nin en büyük bileþeni olan yerleþik hanehalklarýnýn tüketim harcamalarý % 5,1 artmýþtýr. Böylece toplam tüketim harcamalarýnda % 4,6 artýþ olmuþtur. Toplam sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 4,7 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 13,7 azalmýþ, özel sektör sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 7 artmýþtýr. Sanayi üretiminde 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 3,1 artýþ kaydedilmiþtir. Sanayi üretim endeksi sonuçlarýna göre toplam sanayi üretiminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre, 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde % 6,9, ikinci üç aylýk döneminde % 3,1 artýþ olmuþtur. Böylece 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre toplam sanayi üretimi % 4,9 artmýþtýr. Alt sektörler itibariyle, madencilik üretiminde % 8,9, imalat sanayi üretiminde % 4,4, enerji üretiminde % 7,8 artýþ olmuþtur. Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,7 puanlýk düþüþle % 82,1 seviyesinde gerçekleþmiþtir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 1

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde 0,2 puanlýk artýþla % 80,3'e yükselirken, özel sektör kapasite kullaným oraný 0,2 puanlýk artýþla % 79,5, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 1,1 puanlýk artýþla % 86,4 olmuþtur. Kapasite kullaným oraný ikinci üç aylýk dönemde geçen yýlýn ayný dönemine göre 0,7 puanlýk düþüþle % 82,1'e, özel sektör kapasite kullaným oraný 1,4 puanlýk düþüþle % 80,6'ya gerilerken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 5,4 puanlýk artýþla % 93,4'e yükselmiþtir. 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 16,7'lik düþüþle 7.972,5 milyon YTL'ye gerilemiþtir. 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 14,6'lýk artýþla 7.580,5 milyon YTL'ye yükselirken, ikinci üç aylýk döneminde % 16,7 azalarak 7.972,5 YTL'ye gerilemiþtir. Böylece 2008 yýlýnýn Ocak-Haziran döneminde verilen yatýrým teþvik belgeleri tutarý 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre % 3,9'luk düþüþle 15.553 milyon YTL olmuþtur. Bunun 5.893,6 milyon YTL'lik kýsmý imalat sektörüne, 4.546,3 milyon YTL'lik kýsmý hizmetler sektörüne, 4.363,3 milyon YTL'lik kýsmý enerji sektörüne, 569,7 milyon YTL'lik kýsmý madencilik sektörüne, 180 milyon YTL'lik kýsmý tarým sektörüne verilmiþtir. 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde üretici fiyatlarýnda % 17,03, tüketici fiyatlarýnda % 10,61 artýþ gerçekleþmiþtir. Üretici fiyatlarýnda 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde % 10,50, ikinci üç aylýk döneminde % 17,03 artýþ olurken, tüketici fiyatlarýnda birinci üç aylýk dönemde % 9,15, ikinci üç aylýk dönemde % 10,61 artýþ olmuþtur. 2008 yýlýnýn ikinci döneminde gýda, enerji ve diðer emtia fiyatlarýndaki artýþlarýn enflasyon üzerinde oluþturduðu yukarý yönlü baský artarak devam etmiþtir. 2008 Haziran ayý sonu itibariyle 2007 yýlý sonuna göre üretici fiyatlarý artýþ hýzý % 13,76, tüketici fiyatlarý artýþ hýzý % 6 olarak gerçekleþmiþtir. Bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 2008 yýlýnýn Nisan-Haziran döneminde toplam mevduatta % 22,9, banka kredilerinde % 34,8 artýþ olmuþtur. 2 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) Emisyon hacmi % 20,1, M1 para arzý % 12,2, M2 para arzý % 17,5 artýþ göstermiþtir. Toplam mevduat % 22,9, banka kredileri % 34,8, altýn rezervleri % 43,4, brüt uluslararasý rezervler % 0,5 artmýþtýr. Merkez Bankasý döviz rezervleri de % 11,2'lik artýþla 75.908 milyon dolara yükselmiþtir. 2008 yýlýnýn Nisan-Haziran döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre Amerikan Dolarý nominal olarak % 5,8, reel olarak % 18,8 deðer kaybederken, Euro da nominal olarak % 9,3 deðer kazanmýþ, reel olarak % 5,8 deðer kaybetmiþtir. Amerikan dolarý Yeni Türk Lirasý karþýsýnda 2008 yýlýna düþüþle baþlamýþ ve Ocak ayýnda bir önceki aya göre nominal olarak % 0,2 deðer kaybetmiþtir. Daha sonra yükseliþe geçerek Þubat ayýnda % 1,5, Mart ayýnda da % 3,7, Nisan ayýnda % 5,2 deðer kazanmýþtýr. Dolar tekrar deðer kaybetme eðilimine girerek Mayýs ayýnda % 3,8, Haziran ayýnda da % 1,5 deðer kaybetmiþtir. Reel olarak ise Ocak ayýnda % 0,6, Þubat ayýnda % 1 deðer kaybederken, Mart ayýnda % 0,5, Nisan ayýnda % 0,7 deðer kazanmýþ, Mayýs ayýnda % 5,8, Haziran ayýnda % 1,9 deðer kaybýna uðramýþtýr. 2008 yýlýna yükseliþle baþlayan Euro Ocak ayýnda bir önceki aya göre nominal olarak % 0,7, Þubat ayýnda % 1,7, Mart ayýnda da % 9,1, Nisan ayýnda % 7 deðer kazanýrken, Mayýs ayýnda % 5,1, Haziran ayýnda % 1,7 deðer kaybetmiþtir. Reel olarak ise Ocak ayýnda % 0,2 deðer kazanmýþ, Þubat ayýnda % 0,8 deðer kaybetmiþ, Mart ayýnda % 5,8, Nisan ayýnda % 2,4 deðer kazanmýþtýr. Mayýs ayýnda % 7 deðer kaybeden Euro, Haziran ayýnda da % 2 deðer kaybetmiþtir. 2007 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde 5.885 milyon YTL açýk veren merkezi yönetim bütçesi, 2008 yýlýnýn ayný döneminde 1.917 milyon YTL fazla vermiþtir. 2008 yýlýnýn Ocak-Haziran dönemi sonunda merkezi yönetim bütçe gelirleri geçen yýlýn ayný dönemine göre % 8,1'lik artýþla 102.506 milyon YTL, merkezi yönetim bütçe giderleri % 0,1'lik düþüþle 100.589 milyon YTL olmuþtur. Böylece 2007 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde 5.884 milyon YTL açýk veren bütçe dengesi 2008 yýlýnýn ayný döneminde 1.917 milyon YTL fazla vermiþtir. Ayný dönemde faiz dýþý fazla % 7,8 artarak 21.009 milyon YTL'den 22.657 milyon YTL'ye yükselmiþtir. 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre dýþ ticaret hacmi % 37,6, dýþ ticaret açýðý da % 33,6 artýþ göstermiþtir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 3

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde ihracat geçen yýlýn ayný dönemine göre % 38,7 artarak 68.814 milyon dolara, ithalat % 36,9 artarak 105.843 milyon dolara yükselmiþtir. Dýþ ticaret hacmi % 37,6 artarak 174.657 milyon dolar, dýþ ticaret açýðý da % 33,6 artarak 37.029 milyon dolar olmuþtur. Ýhracatýn ithalatý karþýlama oraný % 64,2'den % 65'e yükselmiþtir. Cari iþlemler açýðý 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre % 42,4 geniþlemiþtir. Cari iþlemler açýðý 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre % 42,4 artýþ göstererek 27.437 milyon dolar olmuþtur. Ýþçi gelirleri bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 45,9 artarak 674 milyon dolara yükselmiþtir. Turizm gelirleri % 26,8'lik artýþla 7.469 milyon dolara, turizm giderleri de % 15'lik artýþla 1.812 milyon dolara yükselmiþtir. Buna baðlý olarak net turizm gelirleri % 31,1 artarak 5.657 milyon dolar olmuþtur. 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde toplam uluslararasý doðrudan yatýrým giriþi geçen yýlýn ayný dönemine göre % 39,4 azalmýþtýr. Uluslararasý doðrudan yatýrým giriþi 2008 yýlýnýn ilk altý aylýk döneminde 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre % 39,4 azalarak 7.587 milyon dolara gerilemiþtir. Bunun 6.063 milyon dolarlýk kýsmýný sermaye giriþi, 59 milyon dolarlýk kýsmýný uluslararasý sermayeli firmalarýn yabancý ortaklarýndan aldýklarý kredi (diðer sermaye) ve 1.473 milyon dolarlýk kýsmýný da gayrimenkul satýþlarý oluþturmuþtur. 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde istihdam edilenlerin sayýsý % 2, iþsiz sayýsý % 1,9 artýþ göstermiþtir. Ýkinci üç aylýk dönemde istihdam edilenler bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 2 artarak 22.277 bin kiþiye, iþsiz sayýsý % 1,9 artarak 2.164 bin kiþiye yükselmiþ, % 8,9 olan iþsizlik oraný deðiþmeyerek ayný düzeyde kalmýþtýr. Bu dönemde tarým sektöründe istihdam edilenler % 0,1'lik düþüþle 6.034 bin kiþiye gerilerken sanayi sektöründe istihdam edilenler % 3,6'lýk artýþla 4.323 bin kiþiye, hizmetler sektöründe istihdam edilenler % 2,5'lik artýþla 11.920 bin kiþiye yükselmiþtir. 4 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) 2007 2007/2006 2008 I II III IV I II 1. GSYH (1998 Fiyatlarýyla) 8,1 4,1 3,3 3,6 4,6 6,7 1,9 Tarým -4,4-1,0-8,2-10,2-6,9 2,7-3,1 Sanayi 10,1 4,6 5,0 4,1 5,8 7,2 2,8 Ýnþaat 12,7 7,3 3,9 0,3 5,7 3,1 0,9 Hizmetler 7,7 4,3 6,0 6,1 6,0 7,2 2,2 2. ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ 8,5 2,9 3,3 5,1 4,8 6,3 2,6 3. FÝYATLAR Üretici Fiyatlarý 10,92 2,89 5,02 5,94 5,94 10,50 17,03 Tarým 4,43 4,30 11,60 15,70 15,70 16,28 15,02 Sanayi 12,52 2,56 3,53 3,78 3,78 9,18 17,51 Madencilik 12,40 5,00 3,92 15,49 15,49 17,41 27,26 Ýmalat Sanayii 11,78 1,92 2,57 4,27 4,27 9,06 17,19 Enerji 22,22 11,28 17,31-5,59-5,59 8,65 18,96 Tüketici Fiyatlarý Türkiye 10,86 8,60 7,12 8,39 8,39 9,15 10,61 Ankara 11,13 7,88 5,90 6,72 6,72 9,07 9,80 Ýstanbul 11,51 8,87 7,23 9,30 9,30 10,38 11,19 4. PARASAL GÖSTERGELER Emisyon Hacmi 9,9 6,0 12,1 4,2 4,2 27,5 20,1 Para Arzý (M1) 12,8 2,9 6,9 7,6 7,6 18,0 12,2 Para Arzý (M2) 23,2 15,7 17,6 16,0 16,0 19,8 17,5 Mevduat 16,0 14,3 19,7 23,1 23,1 26,0 22,9 Banka Kredileri 36,0 22,5 24,5 25,9 25,9 31,7 34,8 5. DIÞ TÝCARET Ýhracat 24,6 24,0 24,3 28,1 25,3 43,1 34,8 Ýthalat 19,2 14,6 22,7 30,2 21,8 39,6 34,5 Ýþçi Gelirleri 0,0-17,0 25,2 23,3 8,8 53,5 37,6 Turizm Gelirleri 8,0 0,9 8,6 23,9 9,7 28,4 25,9 6. DÖVÝZ KURLARI Nominal Döviz Kurlarý YTL/Dolar 5,9-7,7-14,3-18,4-9,0-14,8-5,8 YTL/Euro 15,4-1,0-7,6-8,3-1,1-2,5 9,3 Reel Döviz Kurlarý YTL/Dolar -3,8-13,4-17,2-22,5-14,4-21,4-18,8 YTL/Euro 4,7-7,1-10,9-13,0-6,9-10,0-5,8 7. ÝSTÝHDAM Ýþsizlik Oraný 11,4 8,9 9,2 10,1 9,9 11,6 8,9 Genç Nüfusta Ýþsizlik Oraný 21,7 17,5 19,2 20,0 19,6 21,2 16,3 Tarým Dýþý Ýþsizlik Oraný 14,2 11,5 11,9 12,6 12,6 14,2 11,5 Eksik Ýstihdam Oraný 3,5 3,4 2,8 2,8 3,2 3,6 3,5 Ýþsiz+Eksik Ýstihdam Nedeniyle Atýl Durumda Bulunan Ýþgücü Oraný 14,9 12,3 12,0 12,9 13,1 15,2 12,4 Kaynak: TCMB, TÜÝK, TOBB TABLO: 1 DÖNEMLER ÝTÝBARÝYLE TEMEL EKONOMÝK GÖSTERGELER (Bir Önceki Yýlýn Ayný Dönemine Göre Deðiþim Oranlarý) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 5

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR B. BÜYÜME VE ÜRETÝM a. Gayri Safi Yurtiçi Hasýla 2007 yýlýnda bir önceki yýla göre GSYH'da % 4,6 artýþ kaydedilirken, alt sektörler itibariyle sanayi sektörü katma deðerinde % 5,8, inþaat sektörü katma deðerinde % 5,7, hizmetler sektörü katma deðerinde % 6 büyüme, tarým sektörü katma deðerinde ise % 6,9 küçülme olmuþtur. 2007 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde % 8,1 olan GSYH artýþ hýzý, 2008 yýlýnýn ayný döneminde 1,4 puan azalarak % 6,7'ye gerilerken, tarým sektörü katma deðerinde % 2,7, sanayi sektörü katma deðerinde % 7,2, inþaat sektörü katma deðerinde % 3,1, hizmetler sektörü katma deðerinde % 7,2 büyüme kaydedilmiþtir (Tablo 2). Ýkinci üç aylýk dönemde büyüme hýzýnda önemli bir daralma yaþanmýþ, 2007 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde % 4,1 olan GSYH artýþ hýzý, 2008 yýlýnýn ayný döneminde % 1,9 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Sanayi sektörü katma deðeri % 2,8, inþaat sektörü katma deðerinde % 0,9, hizmetler sektörü katma deðerinde % 2,2 büyürken, tarým sektörü katma deðerinde % 3,1 oranýnda küçülme yaþanmýþtýr. GSYH 2007 yýlýnda cari fiyatlarla % 12,6 büyüyerek 853.636 milyon YTL olmuþtur. GSYH içinde tarým sektörünün payý % 7,5, sanayi sektörünün payý % 19,8, inþaat sektörünün payý % 4,8 ve hizmetler sektörünün payý % 67,9 olarak gerçekleþmiþtir. 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde GSYH cari fiyatlarla % 18,2 büyüyerek 222.745 milyon YTL olmuþtur. GSYH içinde tarým sektörünün payý % 3,6, sanayi sektörünün payý % 19,6, inþaat sektörünün payý % 4,8 ve hizmetler sektörünün payý % 72 olmuþtur (Tablo 3). GSYH cari fiyatlarla ikinci üç aylýk dönemde % 14,7 büyüyerek 240.867 milyon YTL olmuþtur. GSYH içinde tarým sektörünün payý % 6,2, sanayi sektörünün payý % 20,5, inþaat sektörünün payý % 5 ve hizmetler sektörünün payý % 68,3 olarak gerçekleþmiþtir. 6 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) TABLO:2 SABÝT FÝYATLARLA GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (Ýktisadi Faaliyet Kollarýna ve 1998 Temel Fiyatlarýna Göre) (Bin YTL) 2007 2008 Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Ýktisadi Faaliyet Kollarý I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) II. Dönem (%) Tarým, Avcýlýk ve Ormancýlýk 904.748-5,1 1.781.147-1,2 4.045.785-8,2 1.986.324-10,9 8.718.004-7,2 927.972 2,6 1.718.871-3,5 Balýkçýlýk 67.229 5,9 50.844 5,9 39.424-6,9 152.281-1,0 309.778 0,7 70.417 4,7 57.168 12,4 Madencilik ve Taþocakçýlýðý 153.091 9,3 193.418 9,4 237.613 10,9 187.836 2,7 771.958 8,1 165.903 8,4 208.291 7,7 Ýmalat Sanayi 5.858.857 10,4 6.237.353 4,1 6.096.290 4,6 6.139.486 4,0 24.331.986 5,6 6.269.014 7,0 6.394.359 2,5 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sýcak Su Üretimi ve Daðýtýmý 407.098 6,6 483.057 8,3 515.061 6,6 625.935 5,8 2.031.152 6,8 447.230 9,9 507.734 5,1 Ýnþaat 1.537.223 12,7 1.628.564 7,3 1.705.040 3,9 1.702.502 0,3 6.573.329 5,7 1.584.747 3,1 1.643.067 0,9 Toptan ve Perakende Ticaret 3.126.026 6,8 3.373.086 2,6 3.466.940 6,9 3.472.102 6,7 13.438.154 5,7 3.410.561 9,1 3.484.457 3,3 Oteller ve Lokantalar 334.776 8,8 342.181 0,6 839.626 0,5 404.427 1,8 1.921.010 2,1 339.103 1,3 344.390 0,6 Ulaþtýrma, Depolama ve Haberleþme 3.454.592 8,4 3.698.042 5,3 3.831.415 6,7 3.795.951 7,2 14.780.001 6,9 3.723.051 7,8 3.815.622 3,2 Mali Aracý Kuruluþlarýn Faaliyetleri 2.291.710 12,7 2.240.458 7,8 2.541.316 10,6 2.830.919 8,3 9.904.403 9,8 2.494.384 8,8 2.452.153 9,4 Konut Sahipliði 1.187.149 2,6 1.193.645 2,4 1.198.127 2,6 1.200.347 1,0 4.779.267 2,1 1.205.363 1,5 1.213.261 1,6 Gayrimenkul, Kiralama ve Ýþ Faaliyetleri 917.825 15,1 731.516 11,9 653.202 13,6 953.928 14,5 3.256.471 13,9 986.476 7,5 841.947 15,1 Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 724.334 0,3 750.159 1,0 812.562 3,9 811.416-0,4 3.098.470 1,2 750.893 3,7 787.572 5,0 Eðitim 540.043 8,9 503.021 5,1 459.341 1,8 480.981 3,0 1.983.386 4,8 547.206 1,3 472.276-6,1 Saðlýk Ýþleri ve Sosyal Hizmetler 321.727 0,7 289.505 1,3 297.246 2,6 282.189 2,3 1.190.667 1,7 358.905 11,6 304.022 5,0 Diðer Sosyal, Toplumsal ve Kiþisel Hizmet Faaliyetleri 422.361 6,5 366.641 3,7 374.321 5,5 420.069 5,6 1.583.392 5,4 430.444 1,9 371.758 1,4 Eviçi Personel Çalýþtýran Hanehalklarý 46.212 13,2 30.257 9,8 30.075 12,5 40.936 12,6 147.480 12,2 49.177 6,4 33.865 11,9 Sektörler Toplamý 22.295.002 8,2 23.892.893 4,3 27.143.385 3,5 25.487.628 3,7 98.818.908 4,8 23.760.847 6,6 24.650.812 3,2 Dolaylý Ölçülen Mali Aracýlýk Hizmetleri 1.448.326 13,2 1.387.977 6,2 1.615.448 10,1 1.793.895 7,1 6.245.647 9,0 1.564.674 8,0 1.525.386 9,9 Vergi-Sübvansiyon 2.000.308 10,2 2.153.052 3,5 2.266.601 5,3 2.215.075 5,2 8.635.035 5,9 2.183.239 9,1 2.004.788-6,9 Gayri Safi Yurtiçi Hasýla (Alýcý Fiyatlarýyla) Kaynak: TÜÝK 22.846.983 8,1 24.657.968 4,1 27.794.538 3,3 25.908.807 3,6 101.208.296 4,6 24.379.412 6,7 25.130.215 1,9 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 7

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR TABLO: 3 CARÝ FÝYATLARLA GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (Ýktisadi Faaliyet Kollarýna Göre Temel Fiyatlarla) (Bin YTL) 2007 2008 Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Ýktisadi Faaliyet Kollarý I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) II. Dönem (%) Tarým, Avcýlýk ve Ormancýlýk 6.417.543 3,6 12.665.693 8,2 29.403.277 2,4 14.027.848-1,2 62.514.361 2,8 7.604.513 18,5 14.621.894 15,4 Balýkçýlýk 473.222 25,9 258.679 3,6 202.747-18,9 829.289-14,3 1.763.937-4,3 447.541-5,4 274.720 6,2 Madencilik ve Taþocakçýlýðý 1.846.502 22,9 2.356.829 16,5 3.375.231 18,7 2.958.031 14,4 10.536.592 17,7 2.269.631 22,9 3.001.879 27,4 Ýmalat Sanayi 33.232.125 21,8 36.134.335 7,5 36.225.833 4,6 36.533.146 4,7 142.125.440 9,0 37.079.858 11,6 41.417.113 14,6 Elektrik, Gaz, Buhar ve Sýcak Su Üretimi ve Daðýtýmý 3.770.676 25,8 4.007.227 23,9 4.427.371 25,7 3.921.024 6,1 16.126.298 19,9 4.363.945 15,7 4.948.227 23,5 Ýnþaat 9.442.792 31,4 10.141.929 19,1 11.053.163 11,9 10.354.436 0,9 40.992.321 14,3 10.660.643 12,9 12.128.881 19,6 Toptan ve Perakende Ticaret 23.226.008 20,1 25.999.294 6,2 27.019.796 4,6 26.975.356 7,0 103.220.454 8,8 27.077.129 16,6 31.930.723 22,8 Oteller ve Lokantalar 3.333.025 21,7 3.483.044 11,2 7.997.011 8,8 4.261.108 11,5 19.074.188 11,9 3.690.954 10,7 3.922.542 12,6 Ulaþtýrma, Depolama ve Haberleþme 24.975.374 21,1 28.969.414 11,5 31.368.080 9,9 31.778.433 9,7 117.091.301 12,5 28.732.539 15,0 34.493.310 19,1 Mali Aracý Kuruluþlarýn Faaliyetleri 6.289.198 34,6 6.794.516 27,0 6.872.939 24,7 7.392.669 16,9 27.349.322 25,1 7.518.799 19,6 7.846.933 15,5 Konut Sahipliði 21.697.873 24,7 22.561.382 24,2 22.988.108 22,3 23.830.123 18,5 91.077.485 22,3 25.555.137 17,8 26.250.471 16,4 Gayrimenkul, Kiralama ve Ýþ Faaliyetleri 9.487.957 26,9 7.731.388 22,5 6.850.907 21,7 10.408.980 23,9 34.479.232 23,9 11.096.176 17,0 9.818.433 27,0 Kamu Yönetimi ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 7.812.750 15,6 7.904.945 8,8 8.612.225 13,7 8.684.078 8,3 33.013.998 11,5 8.988.796 15,1 9.336.751 18,1 Eðitim 6.832.328 24,0 6.084.681 13,7 5.692.778 13,6 6.019.956 12,1 24.629.743 15,9 7.548.145 10,5 6.325.136 4,0 Saðlýk Ýþleri ve Sosyal Hizmetler 3.661.907 15,7 3.297.425 15,4 3.499.674 16,0 3.448.258 14,1 13.907.264 15,3 4.363.849 19,2 3.499.828 6,1 Diðer Sosyal, Toplumsal ve Kiþisel Hizmet Faaliyetleri 3.683.010 15,6 3.348.184 12,1 3.350.609 14,4 4.199.267 14,0 14.581.070 14,1 4.154.343 12,8 3.571.958 6,7 Eviçi Personel Çalýþtýran Hanehalklarý 468.763 23,8 308.409 19,5 297.494 20,5 419.521 21,4 1.494.186 21,6 535.389 14,2 374.302 21,4 Sektörler Toplamý 166.651.053 21,8 182.047.374 12,7 209.237.240 10,0 196.041.523 9,0 753.977.190 12,8 191.687.387 15,0 213.763.100 17,4 Dolaylý Ölçülen Mali Aracýlýk Hizmetleri 3.033.219 29,3 3.264.794 23,1 3.338.299 27,5 3.292.385 14,6 12.928.697 23,2 3.611.348 19,1 3.560.459 9,1 Vergi-Sübvansiyon 24.846.199-3,0 31.278.576 26,0 28.372.901 10,7 28.090.067 15,2 112.587.743 12,1 34.668.629 39,5 30.663.980-2,0 Gayri Safi Yurtiçi Hasýla (Alýcý Fiyatlarýyla) 188.464.032 17,7 210.061.156 14,4 234.271.842 9,8 220.839.205 9,7 853.636.236 12,6 222.744.668 18,2 240.866.621 14,7 Kaynak: TÜÝK 8 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) 2007 yýlýnda kamu tüketim harcamalarý % 6,5 artarken, yerleþik hanehalklarýnýn tüketim harcamalarý % 4,1 artmýþtýr. Böylece toplam tüketim harcamalarýnda % 4,4 artýþ olmuþtur. Toplam sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 5,5 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 7,3, özel sektör sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 5,2 artmýþtýr. 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde kamu tüketim harcamalarý % 5,6 artarken, GSYH'nin en büyük bileþeni olan yerleþik hanehalklarýnýn tüketim harcamalarý % 7,6 artmýþtýr. Böylece toplam tüketim harcamalarýnda % 7,4 artýþ olmuþtur. Toplam sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 11,9 artarken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 9,1 azalmýþ, özel sektör sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 14,1 artmýþtýr (Tablo 4). Ýkinci üç aylýk dönemde kamu tüketim harcamalarý % 3,7 azalýrken, yerleþik hanehalklarýnýn tüketim harcamalarý % 2,8 artmýþtýr. Toplam tüketim harcamalarýnda % 1,9 artýþ kaydedilmiþtir. Toplam sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 1,5 azalýrken, bunun içinde yer alan kamu sektörü sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 16,8 azalmýþ, özel sektör sabit sermaye yatýrým harcamalarý % 0,6 artmýþtýr. 2007 yýlýnda tüketim harcamalarýnýn GSYH'ya oraný % 83,5, sabit sermaye yatýrýmlarýnýn GSYH'ya oraný % 21,6 olmuþtur. 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde tüketim harcamalarýnýn GSYH'ya oraný % 84,4, sabit sermaye yatýrýmlarýnýn GSYH'ya oraný % 21,7 olmuþtur (Tablo 5). Ýkinci üç aylýk dönemde tüketim harcamalarýnýn GSYH'ya oraný % 85,9, sabit sermaye yatýrýmlarýnýn GSYH'ya oraný % 21,1 olarak gerçekleþmiþtir. b. Üretim 2007 yýlýnda toplam imalat sanayi üretiminde bir önceki yýla göre % 4,8 artýþ olmuþtur. Ýmalat sanayi üretiminde 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre % 6,3 artýþ olurken, bir önceki döneme göre % 3,9 düþüþ olmuþtur (Tablo 6). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 9

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR TABLO: 4 HARCAMALAR YÖNTEMÝYLE GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (1998 Fiyatlarýyla) 2007 2008 (Bin YTL) Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Harcama Bileþenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) II. Dönem (%) Gayri Safi Yurtiçi Hasýla 22.846.983 8,1 24.657.968 4,1 27.794.538 3,3 25.908.807 3,6 101.208.296 4,6 24.379.412 6,7 25.130.215 1,9 Yerleþik Hanehalklarýnýn Tüketimi 16.320.299 3,4 17.162.930 1,8 18.277.779 6,5 17.722.196 4,6 69.483.203 4,1 17.562.480 7,6 17.642.707 2,8 Yerleþik ve Yerleþik Olmayan Hanehalklarýnýn Yurtiçi Tüketimi 16.844.373 3,5 17.961.403 1,4 19.851.937 4,8 18.510.490 3,6 73.168.202 3,4 18.092.984 7,4 18.360.217 2,2 (Eksi) Yerleþik Olmayan Hanehalklarýnýn Yurtiçi Tüketimi 644.671 6,2 950.461-4,0 1.710.089-11,2 927.551-10,1 4.232.771-7,1 649.549 0,8 846.361-11,0 Yerleþik Hanehalklarýnýn Yurtdýþý Tüketimi 120.597 6,5 151.987 9,5 135.930-8,7 139.257 24,7 547.772 6,9 119.045-1,3 128.851-15,2 Devletin Nihai Tüketim Harcamalarý 2.109.304 7,0 2.580.062 13,5 2.446.648 4,2 2.991.257 2,7 10.127.270 6,5 2.228.326 5,6 2.484.515-3,7 Maaþ, Ücret 1.260.224 0,8 1.265.587 1,3 1.271.410 1,1 1.263.514 1,1 5.060.735 1,1 1.265.563 0,4 1.262.310-0,3 Mal ve Hizmet Alýmlarý 849.080 17,8 1.314.475 28,3 1.175.238 7,7 1.727.743 3,9 5.066.535 12,6 962.764 13,4 1.222.205-7,0 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluþumu 5.777.543 4,5 6.599.984 3,9 6.658.659 4,7 7.037.534 8,7 26.073.720 5,5 6.464.960 11,9 6.498.279-1,5 Kamu Sektörü 541.919 3,7 815.881 8,2 954.108 16,1 1.071.782 1,5 3.383.690 7,3 492.875-9,1 678.615-16,8 Makine-Teçhizat 45.017-9,7 114.930 8,8 181.439 25,4 431.358 15,7 772.744 14,8 65.547 45,6 153.947 33,9 Ýnþaat 496.902 5,1 700.951 8,1 772.669 14,1 640.424-6,2 2.610.946 5,2 427.329-14,0 524.668-25,1 Özel Sektör 5.235.624 4,6 5.784.103 3,4 5.704.551 3,0 5.965.752 10,1 22.690.030 5,2 5.972.085 14,1 5.819.664 0,6 Makine-Teçhizat 3.184.908-0,1 3.784.916 0,9 3.622.050 3,2 3.795.816 15,1 14.387.690 4,7 3.762.701 18,1 3.680.941-2,7 Ýnþaat 2.050.716 12,9 1.999.187 8,2 2.082.501 2,8 2.169.936 2,2 8.302.340 6,3 2.209.384 7,7 2.138.723 7,0 (*) Stok Deðiþmeleri -239.103 - -426.011-1.312.592 - -465.499-181.979 - -579.116 142,2-329.835-22,6 Mal ve Hizmet Ýhracatý 5.509.178 13,3 6.158.793 9,8 6.894.151 4,6 6.712.819 3,3 25.274.941 7,3 6.183.790 12,2 6.303.165 2,3 (Eksi) Mal ve Hizmet Ýthalatý 6.630.238 8,2 7.417.791 5,1 7.795.290 14,0 8.089.499 15,5 29.932.817 10,7 7.481.029 12,8 7.468.617 0,7 Kaynak: TÜÝK (*): Stok deðiþmeleri kalýntý yöntemiyle hesaplanmýþ olup istatistiki hatayý da içermektedir. 10 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) TABLO: 5 HARCAMALAR YÖNTEMÝYLE GAYRÝ SAFÝ YURTÝÇÝ HASILA (Cari Fiyatlarla) (Bin YTL) 2007 2008 Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Deðiþim Harcama Bileþenleri I. Dönem (%) II. Dönem (%) III. Dönem (%) IV. Dönem (%) Toplam (%) I. Dönem (%) II. Dönem (%) Gayri Safi Yurtiçi Hasýla 188.464.032 17,7 210.061.156 14,4 234.271.842 9,8 220.839.205 9,7 853.636.236 12,6 222.744.668 18,2 240.866.621 14,7 Yerleþik Hanehalklarýnýn Tüketimi 139.475.523 11,8 149.269.301 12,7 159.920.547 15,2 156.016.184 12,3 604.681.556 13,1 162.570.305 16,6 177.557.785 19,0 Yerleþik ve Yerleþik Olmayan Hanehalklarýnýn Yurtiçi Tüketimi 143.390.351 12,1 155.375.990 11,9 171.905.918 12,5 161.504.191 11,1 632.176.449 11,9 166.694.911 16,3 183.953.461 18,4 (Eksi) Yerleþik Olmayan Hanehalklarýnýn Yurtiçi Tüketimi 4.865.006 23,6 7.318.237-2,5 13.027.965-14,3 6.530.837-11,5 31.742.044-6,7 5.089.737 4,6 7.666.699 4,8 Yerleþik Hanehalklarýnýn Yurtdýþý Tüketimi 950.178 25,4 1.211.548 11,2 1.042.595-16,1 1.042.830 17,5 4.247.151 6,8 965.131 1,6 1.271.023 4,9 Devletin Nihai Tüketim Harcamalarý 22.301.937 22,1 27.274.189 21,8 26.216.646 12,3 32.040.877 8,5 107.833.649 15,3 25.463.082 14,2 29.390.405 7,8 Maaþ, Ücret 14.991.911 17,5 14.540.479 9,8 14.973.419 13,9 15.111.306 11,1 59.617.115 13,0 16.657.475 11,1 16.162.395 11,2 Mal ve Hizmet Alýmlarý 7.310.026 32,9 12.733.709 39,2 11.243.228 10,3 16.929.570 6,3 48.216.533 18,3 8.805.607 20,5 13.228.010 3,9 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluþumu 42.663.629 20,2 45.495.521 7,5 48.075.813 4,9 47.863.009 5,4 184.097.973 8,9 48.302.986 13,2 50.714.511 11,5 Kamu Sektörü 4.822.876 22,9 7.071.847 11,1 8.218.984 18,4 8.630.353 1,3 28.744.060 11,6 4.790.901-0,7 7.022.646-0,7 Makine-Teçhizat 329.136 1,9 737.151 7,2 1.229.582 19,9 2.760.530 9,7 5.056.398 11,1 457.849 39,1 1.049.584 42,4 Ýnþaat 4.493.740 24,8 6.334.696 11,6 6.989.402 18,1 5.869.823-2,2 23.687.662 11,8 4.333.052-3,6 5.973.062-5,7 Özel Sektör 37.840.754 19,8 38.423.674 6,9 39.856.828 2,5 39.232.656 6,3 155.353.912 8,4 43.512.086 15,0 43.691.865 13,7 Makine-Teçhizat 23.285.898 12,7 24.276.047-0,5 24.546.071-1,3 24.291.820 9,1 96.399.837 4,6 26.282.676 12,9 25.096.048 3,4 Ýnþaat 14.554.855 33,2 14.147.627 22,5 15.310.757 9,3 14.940.836 2,1 58.954.076 15,3 17.229.409 18,4 18.595.816 31,4 (*) Stok Deðiþmeleri -5.154.917 - -129.532-7.457.995 - -1.637.162-536.384 - -1.259.821 - -83.852-35,3 Mal ve Hizmet Ýhracatý 41.417.236 31,9 47.281.644 11,6 52.391.238 1,1 47.134.636 1,8 188.224.755 9,5 48.318.842 16,7 56.960.379 20,5 (Eksi) Mal ve Hizmet Ýthalatý 52.239.377 27,4 59.129.967 6,7 59.790.398 4,8 60.578.340 8,8 231.738.081 10,8 60.650.726 16,1 73.672.606 24,6 Kaynak: TÜÝK (*): Stok deðiþmeleri kalýntý yöntemiyle hesaplanmýþ olup istatistiki hatayý da içermektedir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 11

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR TABLO: 6 ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ (1997=100) Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Bir Önceki Döneme Göre Üretim Endeksi Göre Deðiþim (%) Deðiþim (%) Dönemler 2006 2007 2008 2007 2008 2007 2008 I. Dönem 122,9 133,3 141,7 8,5 6,3-5,1-3,9 II. Dönem 143,0 147,2 151,1 2,9 2,6 10,4 6,6 III. Dönem 140,7 145,3 3,3-1,3 IV. Dönem 140,4 147,5 5,1 1,5 Yýllýk Ortalama 136,8 143,3 4,8 Kaynak: TÜÝK Not: TÜÝK tarafýndan açýklanan Aylýk Sanayi Üretim Endeksi verilerinden hesaplanmýþtýr. Ýkinci üç aylýk dönemde imalat sanayi üretim artýþý geçen yýlýn ayný dönemine göre % 2,6 düzeyinde kalýrken, bir önceki döneme göre % 6,6 düzeyinde gerçekleþmiþtir. 2007 yýlýnda imalat sanayi kapasite kullaným oraný % 81,8, özel sektör kapasite kullaným oraný % 80,7, kamu sektörü kapasite kullaným oraný % 88,4 düzeyinde gerçekleþmiþtir. Ýmalat sanayi kapasite kullaným oraný 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,2 puanlýk artýþla % 80,3'e, özel sektör kapasite kullaným oraný 0,2 puanlýk artýþla % 79,5'e, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 1,1 puanlýk artýþla % 86,4'e yükselmiþtir (Tablo 7). (%) 2007 2008 Dönemler Toplam Devlet Özel Toplam Devlet Özel I. Dönem 80,1 85,3 79,3 80,3 86,4 79,5 II. Dönem 82,8 88,0 82,0 82,1 93,4 80,6 III. Dönem 81,8 89,4 80,6 IV. Dönem 82,3 90,8 80,9 Yýllýk Ortalama 81,8 88,4 80,7 Kaynak: TÜÝK Not: TÜÝK tarafýndan açýklanan Aylýk Ýmalat Sanayi Eðilim Anketi verilerinden hesaplanmýþtýr. Ýkinci üç aylýk dönemde toplam kapasite kullaným oraný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre 0,7 puanlýk düþüþle % 82,1'e, özel sektör kapasite kullaným oraný 1,4 puanlýk düþüþle % 80,6'ya gerilerken, kamu sektörü kapasite kullaným oraný 5,4 puanlýk artýþla % 93,4'e yükselmiþtir. 12 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) Grafik: 1 ÝMALAT SANAYÝ ÜRETÝM ENDEKSÝ (Bir Önceki Yýlýn Ayný Dönemine Göre Yüzde Deðiþim) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 13

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 2008 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre seçilmiþ sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artýþý % 56,8 ile þarap, % 29,7 ile teneke rulo sac ve % 28,5 ile bakýr teller üretiminde olurken, en yüksek üretim düþüþü % 46,9 ile kristal þeker, % 45 ile pik ve % 32,7 ile sentetik dokuma üretiminde görülmüþtür (Tablo 8-9). TABLO: 8 SEÇÝLMÝÞ SANAYÝ MADDELERÝNÝN ÜRETÝMÝ 2007 2008 Maddeler I II III IV Toplam I II Taþkömürü 2008 yýlýnýn Nisan-Haziran döneminde 2007 yýlýnýn ayný dönemine göre seçilmiþ sanayi maddeleri içinde en yüksek üretim artýþý % 211,3 ile normal benzin, % 48,8 ile þarap ve % 22,7 ile polietilen üretiminde olurken, en yüksek üretim düþüþü % 64,6 ile pik, % 25,9 ile pamuk ipliði ve % 24,7 ile pamuklu dokuma üretiminde olmuþtur. (Ton) 755.083 836.229 845.313 796.705 3.233.330 813.372 850.269 Linyit (Bin Ton) 15.628 17.653 18.988 18.338 70.607 19.670 19.182 Ham Petrol 513.995 541.908 547.545 530.812 2.134.260 513.260 542.994 Doðalgaz (Bin m³) 104.969 65.752 58.502 58.277 287.500 84.361 74.125 Buðday Unu 618.819 577.137 646.597 531.420 2.373.973 607.551 538.775 Kristal Þeker 99.223 0 51.564 1.467.867 1.618.654 52.712 0 Küp Þeker 12.261 11.595 12.442 11.138 47.436 13.484 12.485 Raký (45) (Bin Litre) 8.903 9.731 9.772 9.703 38.109 9.648 8.946 Þarap (Bin Litre) 3.177 5.249 4.727 8.148 21.301 4.982 7.811 Bira (Bin Litre) 193.568 270.306 266.862 189.734 920.470 232.376 289.737 Filtreli Sigara 33.032 28.871 28.146 29.530 119.579 31.711 30.386 Pamuk Ýpliði 136.700 147.050 131.176 128.009 542.935 112.885 108.958 Sentetik Ýplik 141.783 149.780 149.398 133.632 574.593 113.989 118.189 Pamuklu Dokuma (Bin Metre) 166.136 186.712 148.110 148.420 649.378 154.473 140.582 Sentetik Dokuma (Bin Metre) 68.946 61.911 46.743 43.539 221.139 46.424 48.765 Yazý Kaðýdý 68.367 78.727 71.357 59.213 277.664 61.527 83.609 Karton 66.583 71.939 75.769 69.453 283.744 75.021 82.276 Normal Benzin 15.658 4.443 13.940 15.894 49.935 17.418 13.829 Kurþunsuz Benzin 860.373 978.052 1.157.280 1.101.666 4.097.371 1.015.071 1.163.604 Motorin 1.613.307 1.964.341 1.937.004 1.823.716 7.338.368 1.439.902 1.854.398 Fuel Oil 6 1.789.636 1.432.331 1.197.734 1.603.613 6.023.314 1.581.389 1.693.623 L.P.G. 182.655 192.983 192.904 192.681 761.223 200.142 204.995 Polietilen 104.491 85.798 103.875 99.726 393.890 91.283 105.287 PVC+PCC Kompound 41.160 36.844 39.210 37.800 155.014 31.398 38.446 Binek Oto Dýþ Lastiði (Bin Adet) 4.365 4.545 4.082 4.565 17.557 5.104 3.821 Karo Fayans (Bin m²) 51.317 64.811 66.442 53.478 236.048 54.569 67.369 Çimento (Bin Ton) 9.421 14.479 14.160 11.493 49.553 9.962 15.990 Pik 65.128 92.230 68.916 63.828 290.102 35.843 32.684 Teneke Rulo Sac 24.070 24.678 35.002 34.239 117.989 31.217 28.734 Alümina 39.108 41.088 40.028 43.211 163.435 44.962 37.460 Bakýr Teller 32.080 35.924 35.797 37.090 140.891 41.209 39.546 Elektrik (Milyon KWS) 46.260 45.938 51.141 47.825 191.164 50.619 48.460 Kaynak: TÜÝK 14 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) TABLO: 9 SEÇÝLMÝÞ SANAYÝ MADDELERÝ ÜRETÝMÝNÝN DEÐÝÞÝM ORANLARI Yýllýk Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Maddeler 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II Taþkömürü 5,3 5,8 9,0 11,5-4,1 7,7 1,7-9,1 10,7 1,1-5,8 2,1 4,5 Linyit 15,7 9,3 31,6 15,7 8,7 25,9 8,7-7,4 13,0 7,6-3,4 7,3-2,5 Ham Petrol -1,9-2,2-1,6-3,1-0,6-0,1 0,2-3,7 5,4 1,0-3,1-3,3 5,8 Doðalgaz -6,4-6,7 25,8 12,2-35,4-19,6 12,7 16,4-37,4-11,0-0,4 44,8-12,1 Buðday Unu 7,6 19,1 7,5 7,4-2,8-1,8-6,6 13,2-6,7 12,0-17,8 14,3-11,3 Kristal Þeker -12,9-47,3 - -51,0-6,2-46,9 - -93,7 - - 2746,7-96,4 - Küp Þeker 18,7 11,6 18,9 43,6 5,5 10,0 7,7 16,1-5,4 7,3-10,5 21,1-7,4 Raký (45) 0,7-18,4 44,0 35,6-25,2 8,4-8,1-31,4 9,3 0,4-0,7-0,6-7,3 Þarap -15,1-6,6-31,4-33,3 17,4 56,8 48,8-54,2 65,2-9,9 72,4-38,9 56,8 Bira 1,6 0,3-0,7-4,0 16,5 20,0 7,2 18,9 39,6-1,3-28,9 22,5 24,7 Filtreli Sigara -8,2 15,2-16,0-14,4-14,0-4,0 5,2-3,8-12,6-2,5 4,9 7,4-4,2 Pamuk Ýpliði 2,1 9,9 8,5-2,6-6,7-17,4-25,9-0,4 7,6-10,8-2,4-11,8-3,5 Sentetik Ýplik -0,3 3,0 2,1 1,6-7,8-19,6-21,1-2,2 5,6-0,3-10,6-14,7 3,7 Pamuklu Dokuma 3,8 16,4 22,7-10,2-10,6-7,0-24,7 0,1 12,4-20,7 0,2 4,1-9,0 Sentetik Dokuma -29,7-17,0-19,6-36,7-46,1-32,7-21,2-14,6-10,2-24,5-6,9 6,6 5,0 Yazý Kaðýdý -2,6 13,1 6,3-10,3-16,6-10,0 6,2-3,7 15,2-9,4-17,0 3,9 35,9 Karton 9,6 12,8 2,7 20,5 3,8 12,7 14,4-0,5 8,0 5,3-8,3 8,0 9,7 Normal Benzin -22,2 0,9-74,6 1,0-8,4 11,2 211,3-9,8-71,6 213,8 14,0 9,6-20,6 Kurþunsuz Benzin 10,9 11,2 5,1 16,3 10,6 18,0 19,0-13,6 13,7 18,3-4,8-7,9 14,6 Motorin -3,7 17,8-2,7-10,4-11,7-10,7-5,6-21,9 21,8-1,4-5,8-21,0 28,8 Fuel Oil 6-2,7 18,2-18,4-10,2 1,0-11,6 18,2 12,7-20,0-16,4 33,9-1,4 7,1 L.P.G. -4,9 5,5-7,1-9,6-6,7 9,6 6,2-11,5 5,7 0,0-0,1 3,9 2,4 Polietilen 2,4 9,3-14,5 6,8 9,2-12,6 22,7 14,4-17,9 21,1-4,0-8,5 15,3 PVC+PCC Kompound 14,7 24,1 1,0 8,6 28,8-23,7 4,3 40,2-10,5 6,4-3,6-16,9 22,4 Binek Oto Dýþ Lastiði 0,4 3,7 3,4-13,2 9,2 16,9-15,9 4,4 4,1-10,2 11,8 11,8-25,1 Karo Fayans -3,1-7,6-1,4-2,6-1,3 6,3 3,9-5,3 26,3 2,5-19,5 2,0 23,5 Çimento 3,4 17,9-1,0 0,8 2,3 5,7 10,4-16,2 53,7-2,2-18,8-13,3 60,5 Pik 81,6 108,4 76,3 63,4 87,8-45,0-64,6 91,6 41,6-25,3-7,4-43,8-8,8 Teneke Rulo Sac -11,3 30,3-27,6-29,1 10,0 29,7 16,4-22,6 2,5 41,8-2,2-8,8-8,0 Alümina 8,9 6,5 4,8 10,6 13,7 15,0-8,8 2,9 5,1-2,6 8,0 4,1-16,7 Bakýr Teller 27,8 19,6 14,6 39,1 41,1 28,5 10,1 22,0 12,0-0,4 3,6 11,1-4,0 Elektrik 8,7 8,9 9,9 10,3 5,7 9,4 5,5 2,2-0,7 11,3-6,5 5,8-4,3 Kaynak: TÜÝK (%) Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 15

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek üretim artýþý % 47,8 ile kamyonet, % 46,3 ile otomobil ve % 39,3 ile de otobüs üretiminde olmuþtur. Üretimde en yüksek düþüþ % 21,5 ile televizyon, % 17,6 ile buzdolabý ve % 15,7 ile traktör üretiminde gerçekleþmiþtir (Tablo 10-11). TABLO: 10 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARININ ÜRETÝMÝ (Adet) 2007 2008 Maddeler I II III IV Toplam I II Traktör 9.959 9.768 8.010 9.787 37.524 8.399 7.973 Buzdolabý 1.459.266 1.854.212 1.651.198 1.196.841 6.161.517 1.202.008 1.640.352 Bulaþýk Makinesi 433.680 470.217 445.703 483.008 1.832.608 556.040 578.449 Çamaþýr Makinesi 1.513.296 1.362.998 1.133.075 1.398.420 5.407.789 1.313.188 1.153.401 Elektrik Süpürgesi 377.108 419.978 370.460 408.321 1.575.867 456.425 473.890 Fýrýn 1.267.812 1.430.535 1.608.459 1.462.867 5.769.673 1.565.086 1.583.710 Televizyon 3.406.339 2.693.754 2.772.096 3.719.380 12.591.569 2.673.811 1.915.815 Otomobil 188.812 230.879 183.724 252.045 855.460 276.306 287.802 Minibüs-Midibüs 9.215 8.481 9.210 11.358 38.264 8.612 11.080 Otobüs 1.398 1.525 1.435 1.757 6.115 1.948 2.061 Kamyonet 36.077 39.226 35.259 44.417 154.979 53.322 51.177 Kamyon 7.362 8.292 7.856 9.026 32.536 8.153 8.997 Kaynak: TÜÝK TABLO: 11 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARI ÜRETÝMÝNÝN DEÐÝÞÝM ORANLARI Maddeler Yýllýk Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II Traktör -11,7-10,3-21,2-11,0-2,0-15,7-18,4-0,3-1,9-18,0 22,2-14,2-5,1 Buzdolabý -1,0 31,5 0,1-3,4-22,9-17,6-11,5-5,9 27,1-10,9-27,5 0,4 36,5 Bulaþýk Makinesi 53,7 86,8 56,0 69,3 22,2 28,2 23,0 9,7 8,4-5,2 8,4 15,1 4,0 Çamaþýr Makinesi 0,0 38,0 6,1-23,1-10,1-13,2-15,4-2,8-9,9-16,9 23,4-6,1-12,2 Elektrik Süpürgesi 5,9 10,5 7,8 15,2-6,3 21,0 12,8-13,4 11,4-11,8 10,2 11,8 3,8 Fýrýn 1,7-8,4 3,6 3,7 7,6 23,4 10,7-6,8 12,8 12,4-9,1 7,0 1,2 Televizyon -29,8-31,9-32,5-29,4-25,7-21,5-28,9-32,0-20,9 2,9 34,2-28,1-28,3 Otomobil 13,1 12,4 5,9 7,9 25,9 46,3 24,7-5,7 22,3-20,4 37,2 9,6 4,2 Minibüs-Midibüs -17,7-16,2-27,3-18,3-9,7-6,5 30,6-26,7-8,0 8,6 23,3-24,2 28,7 Otobüs 4,8-0,3-14,3 16,8 23,1 39,3 35,1-2,0 9,1-5,9 22,4 10,9 5,8 Kamyonet 13,5 2,9 23,6 6,0 21,6 47,8 30,5-1,2 8,7-10,1 26,0 20,0-4,0 Kamyon -7,4-15,4-24,8 3,1 15,8 10,7 8,5-5,6 12,6-5,3 14,9-9,7 10,4 Kaynak: TÜÝK Ýkinci üç aylýk döneminde seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarýnda bir önceki yýlýn ayný dönemine göre en yüksek üretim artýþý % 35,1 ile otobüs, % 30,6 ile de minibüs-midibüs ve % 30,5 ile kamyonet üretiminde olurken, (%) 16 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) diðer seçilmiþ tüketim mallarýndan % 28,9 ile televizyon, % 18,4 ile traktör, % 15,4 ile çamaþýr makinesi ve % 11,5 ile buzdolabý üretiminde düþüþ olmuþtur. 2008 yýlýnýn Ocak-Mart döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre televizyon satýþlarýnda % 25,4, traktör satýþlarýnda % 20, buzdolabý satýþlarýnda % 19,3, çamaþýr makinesi satýþlarýnda % 13,7, minibüsmidibüs satýþlarýnda % 11,2 düþüþ olurken, diðer seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarý satýþlarýnda ise artýþ olmuþtur. En yüksek artýþ % 45,3 ile otomobil, % 44,5 ile otobüs ve % 44,3 ile kamyonet satýþlarýnda gerçekleþmiþtir (Tablo 12-13). TABLO: 12 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARININ SATIÞI (Adet) 2007 2008 Mallar I II III IV Toplam I II Traktör 11.726 9.157 8.498 9.998 39.379 9.382 7.178 Buzdolabý 1.381.624 1.799.076 1.707.415 1.221.287 6.109.402 1.114.488 1.627.634 Bulaþýk Makinesi 378.361 492.512 480.404 475.859 1.827.136 530.935 559.586 Çamaþýr Makinesi 1.397.159 1.182.264 1.236.717 1.482.379 5.298.519 1.205.365 1.161.816 Elektrik Süpürgesi 379.081 425.243 363.035 408.593 1.575.952 470.716 470.166 Fýrýn 1.164.096 1.413.151 1.772.623 1.464.053 5.813.923 1.515.250 1.485.741 Televizyon 3.406.477 2.750.740 2.763.686 3.800.710 12.721.613 2.540.753 2.040.444 Otomobil 187.837 229.093 183.736 254.736 855.402 272.990 281.280 Minibüs-Midibüs 9.322 10.504 11.192 11.695 42.713 8.275 9.561 Otobüs 1.433 1.576 1.498 2.011 6.518 2.071 1.897 Kamyonet 35.650 38.546 38.645 46.441 159.282 51.455 50.028 Kamyon 6.558 7.311 7.226 9.630 30.725 7.623 8.238 Kaynak: TÜÝK TABLO: 13 SEÇÝLMÝÞ DAYANIKLI TÜKETÝM MALLARI SATIÞLARININ DEÐÝÞÝM ORANLARI Yýllýk Bir Önceki Yýl Ayný Döneme Göre Bir Önceki Döneme Göre Mallar 2007 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2008/I 2008/II Traktör -9,0 0,8-27,9-5,3 0,5-20,0-21,6 17,8-21,9-7,2 17,7-6,2-23,5 Buzdolabý 0,1 25,0 3,7-2,9-19,0-19,3-9,5-8,4 30,2-5,1-28,5-8,7 46,0 Bulaþýk Makinesi 54,9 64,5 57,2 85,1 26,2 40,3 13,6 0,4 30,2-2,5-0,9 11,6 5,4 Çamaþýr Makinesi -1,4 28,3-3,7-16,2-6,4-13,7-1,7-11,8-15,4 4,6 19,9-18,7-3,6 Elektrik Süpürgesi 2,4 6,0 10,1 4,1-8,4 24,2 10,6-15,0 12,2-14,6 12,5 15,2-0,1 Fýrýn 3,9-11,0 6,9 8,8 9,4 30,2 5,1-13,0 21,4 25,4-17,4 3,5-1,9 Televizyon -29,5-27,8-35,8-26,9-27,5-25,4-25,8-35,0-19,2 0,5 37,5-33,2-19,7 Otomobil 13,2 14,5 4,6 7,8 26,1 45,3 22,8-7,0 22,0-19,8 38,6 7,2 3,0 Minibüs-Midibüs -4,8 3,9-7,5-5,0-8,4-11,2-9,0-27,0 12,7 6,5 4,5-29,2 15,5 Otobüs 17,0 25,2 1,5 9,3 33,7 44,5 20,4-4,7 10,0-4,9 34,2 3,0-8,4 Kamyonet 16,9 5,9 17,2 16,5 27,3 44,3 29,8-2,3 8,1 0,3 20,2 10,8-2,8 Kamyon -14,4-19,7-34,9-9,9 13,8 16,2 12,7-22,5 11,5-1,2 33,3-20,8 8,1 Kaynak: TÜÝK Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 17

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR Nisan-Haziran döneminde bir önceki yýlýn ayný dönemine göre televizyon satýþlarýnda % 25,8, traktör satýþlarýnda % 21,6, buzdolabý satýþlarýnda % 9,5, minibüs-midibüs satýþlarýnda % 9, çamaþýr makinesi satýþlarýnda % 1,7 düþüþ olurken, diðer seçilmiþ dayanýklý tüketim mallarý satýþlarýnda ise artýþ olmuþtur. En yüksek artýþ % 29,8 ile kamyonet, % 22,8 ile otomobil ve % 20,4 ile otobüs satýþlarýnda gerçekleþmiþtir. C. YATIRIMLAR 2008 yýlýnda 155.153 milyon YTL'lik sabit sermaye yatýrýmý yapýlmasý programlanmýþtýr. Bu yatýrýmýn 33.371 milyon YTL'lik kýsmýnýn kamu kesimi, 121.783 milyon YTL'lik kýsmýnýn özel kesim tarafýndan gerçekleþtirilmesi öngörülmüþtür (Tablo 14). TABLO: 14 SEKTÖRLER ÝTÝBARÝYLE SABÝT SERMAYE YATIRIMLARI (Cari Fiyatlarla, Milyon YTL) 2007 (1) 2008 (2) Pay (%) Sektörler Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam Kamu Özel Tarým 6.611 2.834 3.777 6.701 2.537 4.164 4,3 7,6 3,4 Madencilik 2.470 683 1.787 2.789 837 1.952 1,8 2,5 1,6 Ýmalat 44.648 429 44.219 51.591 517 51.073 33,3 1,5 41,9 Enerji 6.213 3.397 2.816 6.107 3.032 3.075 3,9 9,1 2,5 Ulaþtýrma 26.811 10.095 16.717 28.765 10.159 18.606 18,5 30,4 15,3 Turizm 8.029 147 7.882 9.252 149 9.103 6,0 0,4 7,5 Konut 18.592 544 18.048 21.039 573 20.466 13,6 1,7 16,8 Eðitim 4.831 3.687 1.144 5.042 3.600 1.442 3,2 10,8 1,2 Saðlýk 8.277 2.114 6.162 9.209 2.091 7.118 5,9 6,3 5,8 Diðer Hizmetler 13.808 9.505 4.303 14.660 9.875 4.785 9,4 29,6 3,9 Toplam 140.290 33.435 106.855 155.153 33.371 121.783 100,0 100,0 100,0 (1): Gerçekleþme tahmini (2): Program Kaynak: DPT Programa göre 2008 yýlýnda toplam sabit sermaye yatýrýmlarý içinde ilk sýrayý 51.591 milyon YTL ile imalat sektörü alýrken, onu 28.765 milyon YTL ile ulaþtýrma, 21.039 milyon YTL ile konut sektörü izleyecektir. 2007 yýlýnda 25.861,1 milyon YTL'lik yatýrým teþvik belgesine baðlanýrken bunun 12.439,2 milyon YTL'lik kýsmý imalat sektörüne, 8.728,3 milyon YTL'lik kýsmý hizmetler sektörüne, 3.711 milyon YTL'lik kýsmý enerji sektörüne, 637,9 milyon YTL'lik kýsmý madencilik sektörüne ve 344,6 milyon YTL'lik kýsmý tarým sektörüne verilmiþtir. 18 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgelerinin toplam deðeri bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 14,6 artarak 7.580,5 milyon YTL olmuþtur. Bunun 3.008,4 milyon YTL'lik kýsmý imalat sektörüne, 2.574,9 milyon YTL'lik kýsmý hizmetler sektörüne, 1.668,3 milyon YTL'lik kýsmý enerji sektörüne, 270,4 milyon YTL'lik kýsmý madencilik sektörüne, 58,4 milyon YTL'lik kýsmý tarým sektörüne verilmiþtir (Tablo 15). TABLO: 15 YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝNÝN SEKTÖREL DAÐILIMI (Bin YTL) 2007 2008 Sektörler I II III IV Toplam I II Tarým 80.393 93.073 111.258 59.867 344.591 58.419 121.587 Madencilik 149.045 179.464 87.437 221.997 637.943 270.432 299.313 Ýmalat 4.226.282 3.044.367 2.404.913 2.763.649 12.439.211 3.008.383 2.885.211 Enerji 571.917 1.555.036 900.595 683.431 3.710.979 1.668.300 2.695.020 Hizmetler 1.588.786 4.695.709 873.056 1.570.779 8.728.330 2.574.943 1.971.352 TOPLAM 6.616.423 9.567.649 4.377.259 5.299.723 25.861.054 7.580.477 7.972.483 Kaynak: HM Ýkinci üç aylýk döneminde verilen yatýrým teþvik belgelerinin toplam deðeri bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 16,7 azalarak 7.972,5 milyon YTL olmuþtur. Bunun 2.885,2 milyon YTL'lik kýsmý imalat sektörüne, 2.695 milyon YTL'lik kýsmý enerji sektörüne, 1.971,4 milyon YTL'lik kýsmý hizmetler sektörüne, 299,3 milyon YTL'lik kýsmý madencilik sektörüne, 121,6 milyon YTL'lik kýsmý tarým sektörüne verilmiþtir. 2007 yýlýnda 1.426'sý imalat sektörüne, 643'ü hizmetler sektörüne, 131'i madencilik sektörüne, 102'si enerji sektörüne ve 62'si tarým sektörüne olmak üzere toplam 2.364 yatýrým teþvik belgesi verilmiþ ve 133.074 kiþiye istihdam saðlanmýþtýr (Tablo 16). 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde 407'si imalat sektörüne, 181'i hizmetler sektörüne, 39'u madencilik sektörüne, 31'i enerji sektörüne ve 13'ü tarým sektörüne olmak üzere toplam 671 adet yatýrým teþvik belgesi verilmiþtir. Böylece 13.023'ü imalat, 10.257'si hizmetler, 3.506'sý da bunlarýn dýþýnda kalan sektörlerde olmak üzere toplam 26.786 kiþiye istihdam saðlanmýþtýr. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 19

ÜÇ AYLIK EKONOMÝK RAPOR TABLO: 16 BELGE SAYISI VE ÝSTÝHDAMA GÖRE YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝNÝN SEKTÖREL DAÐILIMI Belge Sayýsý Ýstihdam (Kiþi) 2007 2008 2007 2008 Sektörler I II III IV Toplam I II I II III IV Toplam I II Tarým 12 19 19 12 62 13 20 481 782 689 373 2.325 483 874 Madencilik 36 37 30 28 131 39 57 1.571 1.148 691 551 3.961 1.615 2.103 Ýmalat 400 400 311 315 1.426 407 476 24.051 17.388 12.856 15.062 69.357 13.023 16.980 Enerji 22 29 23 28 102 31 33 761 1.794 763 1.610 4.928 1.408 1.570 Hizmetler 190 208 125 120 643 181 161 8.605 10.557 26.112 7.229 52.503 10.257 9.491 TOPLAM 660 693 508 503 2.364 671 747 35.469 31.669 41.111 24.825 133.074 26.786 31.018 Kaynak: HM 2008 yýlýnýn ikinci üç aylýk döneminde 476'sý imalat sektörüne, 161'i hizmetler sektörüne, 57'si madencilik sektörüne, 33'ü enerji sektörüne ve 20'si tarým sektörüne olmak üzere toplam 747 adet yatýrým teþvik belgesi verilmiþtir. Böylece 16.980'i imalat, 9.491'i hizmetler, 4.547'si de bunlarýn dýþýnda kalan sektörlerde olmak üzere toplam 31.018 kiþiye istihdam saðlanmýþtýr. 2007 yýlýnda verilen yatýrým teþvik belgelerinin 7.947,2 milyon YTL'si (% 30,7) Marmara Bölgesi'ne, 4.104,7 milyon YTL'si (% 15,9) Akdeniz Bölgesi'ne, 3.780 milyon YTL'si (% 14,6) Ýç Anadolu Bölgesi'ne verilmiþtir (Tablo 17). TABLO: 17 17 YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝNÝN BÖLGESEL DAÐILIMI YATIRIM TEÞVÝK BELGELERÝNÝN BÖLGESEL DAÐILIMI 2007 (Bin YTL) Bölgeler I II III IV Toplam I II Marmara Bölgesi 2.770.017 1.342.149 1.804.869 2.030.118 7.947.153 2.927.614 3.114.299 Ýç Anadolu Bölgesi 810.079 1.549.071 399.479 1.021.376 3.780.005 1.374.210 685.552 Ege Bölgesi 388.243 1.089.717 322.090 285.717 2.085.767 585.091 842.742 Akdeniz Bölgesi 1.228.188 1.246.638 883.486 746.369 4.104.681 1.022.609 1.153.476 Karadeniz Bölgesi 922.254 1.176.119 527.528 467.012 3.092.913 653.243 978.102 Doðu Anadolu Bölgesi 221.362 351.451 121.153 361.775 1.055.741 290.501 330.536 G. Doðu Anadolu Bölgesi 272.030 487.907 315.890 202.772 1.278.599 332.032 818.876 Muhtelif Bölge (*) 4.250 2.324.597 2.764 184.584 2.516.195 395.177 48.900 TOPLAM 6.616.423 9.567.649 4.377.259 5.299.723 25.861.054 7.580.477 7.972.483 Kaynak: HM (*) Birden fazla ili kapsayan yatýrým 2008 20 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði

(Nisan-Haziran 2008) 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde Marmara Bölgesi 2.927,6 milyon YTL ile (% 38,6) en çok yatýrým teþviki alan bölge olurken, 1.374,2 milyon YTL ile (% 18,1) Ýç Anadolu Bölgesi ikinci, 1.022,6 milyon YTL ile (% 13,5) Akdeniz Bölgesi üçüncü sýrada yer almýþtýr. Ýkinci üç aylýk döneminde Marmara Bölgesi 3.114,3 milyon YTL ile (% 39,1) en çok yatýrým teþviki alan bölge olurken, 1.153,5 milyon YTL ile (% 14,5) Akdeniz Bölgesi ikinci, 978,1 milyon YTL ile (% 12,3) Karadeniz Bölgesi üçüncü sýrada yer almýþtýr. 2007 yýlýnda yapý ruhsatý verilen yapýlarýn alaný bir önceki yýla göre % 1'lik artýþ göstererek 124.132 bin m²'ye yükselmiþtir. Bunun içinde iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlý binalarýn alaný 84.826 bin m², sanayi binalarý ve depolarýn alaný 10.535 bin m², toptan ve perakende ticaret binalarýnýn alaný 7.444 bin m², ofis (iþyeri) binalarýnýn alaný 4.768 bin m² olmuþtur. 2008 yýlýnýn birinci üç aylýk döneminde yapý ruhsatý verilen yapýlarýn alaný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 1 azalýþ göstererek 23.901 bin m²'ye gerilemiþtir. Bunun 16.303 bin m²'sini iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlý binalarýn alaný oluþtururken, sanayi binalarý ve depolarýn alaný 2.681 bin m², toptan ve perakende ticaret binalarýnýn alaný 1.570 bin m², ofis (iþyeri) binalarýnýn alaný 760 bin m² olarak gerçekleþmiþtir (Tablo 18). Ýkinci üç aylýk dönemde yapý ruhsatý verilen yapýlarýn alaný bir önceki yýlýn ayný dönemine göre % 20,1 azalýþ göstererek 29.598 bin m²'ye gerilemiþtir. Bunun 19.478 bin m²'sini iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlý binalarýn alaný oluþtururken, toptan ve perakende ticaret binalarýnýn alaný 2.768 bin m², sanayi binalarý ve depolarýn alaný 2.536 bin m², ofis (iþyeri) binalarýnýn alaný 1.062 bin m² olmuþtur. D. FÝYAT HAREKETLERÝ 2007 yýlýnda üretici fiyatlarý endeksinde bir önceki yýl sonuna göre % 5,94, oniki aylýk ortalamalara göre % 6,31, tüketici fiyatlarý endeksinde bir önceki yýl sonuna göre % 8,39, oniki aylýk ortalamalara göre % 8,76 artýþ olmuþtur. 2008 yýlýnýn ilk üç aylýk döneminde geçen yýlýn ayný dönemine göre üretici fiyatlarý artýþ hýzý % 10,50 olmuþtur. Sektörler itibariyle en Türkiye Odalar ve Borsalar Birliði 21