Olumlu Bir Sınıf Ortamı Oluşturma İnsanın çevreye uyum sağlaması ve değişik çevrelerde gereksinimlerini gidermesi öğrenmeyle olmaktadır. İnsan pek çok eğitim ortamında eğitim alır. Bunlardan birisi de okuldur. Bireyin öğrenebilmesi için 2 şart vardır: Önce istek ve sonra uygun bir öğrenme ortamı. Eğitimde istenilen verimin elde edilebilmesi için olumlu bir sınıf ortamının yaratılması gerekir. FİZİKİ ŞARTLAR: Olumlu bir sınıf ortamı oluşturmak için öncelikle sınıfın fiziki şartların da düzgün olması gerekir. Bu şartlar ve uygun durumları şu şekilde sıralandırılmıştır; Öğrenci Sayısı: Sınıfta, öğrenci sayısının genel olarak %30 un üstünde olması istenmeyen bir durumdur. Ancak ideal bir öğrenci sayısı yoktur. İdeal öğrenci sayısı sınıf düzeyine, dersin konusuna, kullanılan öğretim 1 / 15
yöntemlerine, öğretmenin öğretmenlik beceri ve yeteneklerine göre değişebilir diyebiliriz. Yerleşim Düzeni: Başarılı bir yerleşim düzeni, sınıf içi etkileşimi ve öğretimi o0lumlu yönde tekliler. Kaynakları kolaylaştırır. Bunun için öğrencilerin birbirini ve öğretmenlerini rahatça görebilmelerine dikkat edilmelidir. Isı, Işık, Renk: Isı, öğrencilerin derse yönelik konsantrasyonunda etkili iken ışık, insan psikolojisi üzerinde etkili olan önemli bir fiziksel değişkendir. Sınıfta, iyi renk uyumunun sağlanması da göz estetiği ve zihinsel etkinlik açısından uyarıcı etkiler yaratabilir. Bu nedenle, öğretmenin mutlaka bunlara dikkat etmesi gerekir. Gürültü: Öğretmen-öğrenci etkileşimini olumsuz yönde etkileyen bir değişken olan gürültü, derse yönelik ilgi ve dikkat kaybı gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Huzurlu bir öğretim ortamının sağlanması için öğretmen öğrencilerin ilgi ve dikkatlerini her durumda uyanık tutmalıdır 2 / 15
Temizlik: Temizlik alışkanlığı kazanmak, öğrencilerin gelişimi için gereklidir. Bedensel temizliğin önemini kavrayan öğrencinin aynı duyarlılığı çevresi için de göstermesi çok doğal bir tepkidir. Görünüm: Sınıftaki eşyaların uyumlu ve amaca uygun olarak yerleştirilmesi gereklidir. Uygun bir görünüm öğrenciyi olumlu yönde etkiler ve öğrencinin seçici bir kişilik kazanma bilinci geliştirmesine de katkıda bulunur (yayim. meb. gov. Tr / yayimler / 145 /ok-gode-alkan.htm-38k). SINIF KURALLARI: Yine olumlu bir sınıf ortamı yaratabilmek için, öğretmenlerin sınıf kurallarını belirlemesi ve istenmeyen öğrenci davranışlarını kontrol etmesi gerekir. Sınıf kurallarını da eğitim sisteminin en küçük birimi olan sınıf ortamındaki öğrencilerin davranışlarını düzenleyen, benzer ve istendik davranışlarda bulunmalarını sağlayan kararlar dizisi olarak tanımlamak mümkündür. Öğrenciden beklenen davranışlar en iyi kurallar yoluyla belirtilir. Kurallar önceden verilmiş hazır kararlardır. Deneyimlere dayanarak, gelecekteki belirli durumlarda nelerin yapılmasının iyi olacağının, nelerin beklendiğini, uyulmadığında nelerin olacağını açıklayarak, yöneticinin ve öğretmenin işini kolaylaştırır (Başar 1994). 3 / 15
Kurallar öğrencilerin okul ve sınıf içindeki davranışlarını düzenler, benzer ve istendik davranışlarda bulunmalarını sağlar. Her okulun, yöneticiler tarafından belirlenmiş bazı kurallar vardır. Okula devam etme, derslere zamanında girme, arkadaşlarına ve okul eşyalarına zarar vermeme, derslere hazırlanarak gelme bu tür kurallara örnek olarak verilebilir. Bu kurallar okuldaki tüm öğrenciler için geçerlidir. Yönetim tarafından belirlenen bu kurallara uyulmadığı zaman bazı yaptırımlar vardır. Öğrenciler yönetim tarafından belirlenen kuralları, ilköğretimin birinci sınıfından itibaren öğrenirler. Okulun genel kurallarının yanı sıra, her öğretmenin öğrenciden beklediği bazı davranışlar vardır. Bir öğretmen öğrencilerin oturduğu yerde söz almasını uygun görürken, bir başkası ayakta söz almasını isteyebilir. Öğretmenler arasındaki bu görüş farklılıkları sınıfta olumsuz bir havanın oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle her öğretmen, sınıfta kendi kurallarını da açıkça ortaya koymalıdır. Öğretmen, sınıf içi kuralları belirlerken, aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir (Evertson ve arkadaşları, 1994 ). 1. Kurallar belirlenirken, öğrencilerin görüşleri alınmalıdır. Öğrenciler kendi koydukları kuralları daha kolay benimserler. 4 / 15
2. Kural sayısı çok fazla olmamalıdır. Kurallar belirlenirken sınıf düzenini en çok bozan davranışlar göz önünde bulundurulmalıdır. 3. Kurallar öğrencilerin anlayabileceği bir biçimde ifade edilmelidir 4. Öğrencilere kuralların neden önemli olduğu ve bu kurallara uymanın kendileri için yararları anlatılmalıdır. 5. Kurallar öğrencilerin görebileceği bir yere asılmalıdır. Öğrencilerin sınıf kurallarına uymasını sağlamak için öğretmenin öğrenci davranışını sürekli izlemesi ve kurallara uymayan öğrencileri uyarması, uyanları ise ödüllendirmesi gerekir. Aksi takdirde kurallara uyan öğrenciler de uymayan arkadaşlarının davranışlarını giderek model alabilirler 5 / 15
(Milli Eğitim Dergisi-150 Yayim.meb.gov.tr/yayimlar/153-154/ipsir.htm.-50k). Öğretmenlerin öğrencileriyle tanıştığı ilk derste öğrencilerinden beklediği davranışlarla ilgili açıklamalar yapmalı, kurallar koymalı ve kuralların neden gerekli olduğu konusunda tatmin ve ikna edici açıklamalar yapmalıdır. Konulan kuralların açık ve anlaşılır biçimde ifade edilmesi bu konuda öğrencilerin görüşlerinin demokratik bir ortamda tartışılarak alınması, kuralların etkili bir biçimde uygulanmasını kolaylaştırır. İlgar, İstanbul, 2000,s.173-174). İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARI: Olumlu sınıf ortamını bozan istenmeyen öğrenci davranışları vardır. Hemen hemen her sınıfta önemli ya da önemsiz pek çok istenmeyen öğrenci davranışı gözlemek mümkündür. Olumsuz davranış; başkalarının haklarını engelleyen ya da tehdit eden, öğrencinin kendisine zarar veren ve o anki durumun gereklerine uymayan davranıştır. İstenmeyen davranışlar davranışı yapana, karşısındaki kişiye ve kültürün özelliklerine göre değişir. Okulda eğitsel çabaları engelleyen, sınıf ortamını olumsuz etkileyen her türlü davranış istenmeyen davranış olarak kabul edilir (Başar 1994 ). 6 / 15
Olumsuz davranışlar çocuğun ailesinden, sosyal çevresinden, okuldan ve öğrenme ortamından kaynaklanabilir. Olumlu bir sınıf ortamı meydana getirebilmek için olumsuz, istenmeyen öğrenci davranışlarının kontrol edilmesi gerekir. Sınıf içerisindeki düzeni ödül ve cezalar yoluyla, konumunuzu ve gücünüzü kullanarak sağlamaya çalışmanız öğrenmeyi olumsuz etkilediği gibi, öğrencileri de demokratik yaşamdan uzaklaştırır. Sınıfta sıklıkla gözlenen istenmeyen öğrenci davranışları aşağıdaki maddelerdeki gibi özetlenebilir: 1. Derse devam etmeme ya da derslere geç gelme, 2. Derse hazırlıksız gelme 3. Sınıfta uygun olmayan yer ve zamanda konuşma 7 / 15
4. Arkadaşlarına, kendisine ve eşyalarına zarar verme 5. Derste hayal kurma ya da ders dışı bir etkinlikle uğraşma vb. gibi. İstenmeyen Davranışlara Neden Olan Bazı Etmenler: Sınıfta gözlenen istenmeyen öğrenci davranışları, büyük ölçüde; 1. İlgi ve beklentilerine uygun eğitim verilememesi ve buna bağlı olarak derste sıkılmalarından 2. Demokratik sınıf ortamının sağlanamamasından, 8 / 15
3. Otoriteye karşı gelme isteğinden, 4. Dikkat çekme ihtiyacından, 5. İlgi ve sevgi görme ihtiyacının doyurulmamasından 6. Sınıf kurallarının bilinmemesinden kaynaklanır. İstenmeyen Öğrenci Davranışlarının Önlenmesi 1. Öğretmen öğrencileri, ders anlatırken ve çalışırlarken sürekli izlemelidir. Öğretmenlerin ders anlatırken önde oturan birkaç kişiyi izlemesi, dersi tahtaya anlatması, küçük bir grup öğrenciyle tartışması, sınıftaki diğer öğrencilerin davranışlarını kaçırmasına neden olabilir. 9 / 15
Bu nedenle öğretmen gözleri ile sınıfın tümünü kontrol altında tutmalı, gezinirken ders anlatmalı ve öğrencilerin tümünü görebileceği yerlerde oturmalıdır. Öğrencileri izlerken bir sorun ortaya çıktığı zaman büyümesine izin vermeden hemen durdurmalıdır. 2. Sınıfta sıkı-etkin, kendisine sunulan öğretim materyallerinden hoşlanmayan öğrenciler doğal olarak kendilerini oyalayacak başka etkinliklere yöneleceğinden, öğretim etkinliklerini çekici hale getiriniz. 3. Öğrencinin gösterdiği olumsuz davranışın nedenini düşününüz. Unutmayınız ki her olumsuz davranışın bir nedeni vardır. Kendinizi çocuğun yerine koyarak (Empatik yaklaşım) onun duygu ve düşüncelerini anlamaya ve paylaşmaya çalışınız 4. Öğrenci merkezli öğretim yöntemlerini tercih ederek, mümkün olduğunca farklı öğrencilere söz veriniz. Derse aktif katı-etkin öğrenci 10 / 15
sıkılmaz, farklı uyarıcılarla ilgilenmez. 5. İlgi çekme amacıyla yapı-etkin olumsuz davranışlar genellikle ilköğretim çağında görülmekle birlikte, sevgi ihtiyacı olan her yaştaki öğrencide gözlenebilir. Yeterli ilgi toplayamayan öğrenciler sizin ve arkadaşlarının dikkatlerini çekmek amacıyla olumsuz davranışa başvurabilirler. Olumsuz davranışa tepki gösterdiğiniz zaman öğrenci, fark edildiğini ve önemli birisi olduğunu düşünecektir. 6. Bu nedenle ilgi çekmek amacıyla yapı-etkin olumsuz davranışına hemen dur diyerek kolay bir yaklaşım içerisine girmeyiniz, bekleyiniz, davranışı görmezlikten geliniz. Öğrenciye beklemediği bir anda, olumlu davranış gösterirken ilgi gösteriniz. 7. Olumsuz davranışta bulunan öğrencilerinizle güç çatışmasına girmeyiniz. Güce güç ile karşılık vermek onlara gücün yararlı ve etkili olduğunu hissettirmektir. Böyle bir durumda güç gösterisini tırmandırmaya karar verebilirler. Onlardan başka bir konuda yardım talebinde bulunarak enerjilerini başka yere yönlendiriniz. 11 / 15
8. Akademik yetersizliği nedeniyle olumsuz davranışta bulunan öğrenciye, mükemmel olması gerekmediğini, kabul edildiğini ve başarabileceğini hissettiriniz. En küçük çabalarını fark edip teşvik ediniz. 9. Olumsuz ve kırıcı davranışı olumlu ve yapıcı davranışlara yönlendiriniz. İlginizi çekmek için duvarı çizen öğrenciye duvarı temizletiniz. 10. Olumsuz davranışı yapma demek yerine, kendisinden hangi davranışı beklediğinizi açık bir dille ifade ediniz. Örneğin ; Yazı yazmadan beni dinlersen anlattıklarımı kaçırmamış olursun gibi.. 11. Olumsuz davranışta bulunan öğrenciyi, sevdiği ve hoşlandığı çalışmalardan, etkinliklerden mahrum bırakınız. 12 / 15
12. Öğrenciye fiziksel ceza vermeyiniz. Fiziksel ceza güce dayandığı için öğrencide öğretmene karşı kızgınlık, intikam hisleri meydana getirir. Öğrenci kendi yaptığının kötü bir davranış olduğunu düşünüp kendini suçlayacağına karşı tarafı suçlar. Dolayısıyla ceza öz denetimi engeller, öğretmen öğrenci ilişkilerini olumsuz etkiler. Bu nedenle cezadan kesinlikle kaçınınız. 13. Olumsuz öğrenci davranışı karşısında öğrencinin kişiliğini değil davranışını odak noktası alınız. Bu davranışı karşısında hiçbir zaman sen mesajını kullanmayınız. 14. Sen mesajı öğrencilerin kişiliklerine yönelik yargılayıcı suçlama ve eleştiri içeren mesajlardır. Sınıfta konuşarak sizin ve öğrencilerin dikkatini dağıtan bir öğrenciye terbiyesizlik ediyorsun, sen hep böyle yapıyorsun zaten gibi bir sen dili yerine ben mesajı ile duygularınızı açıklayarak, çok rahatsız olduğunuzu belirtirseniz, öğrenci olumsuz davranışını kontrol etme yoluna gidecektir. Ben mesajı, kabul edilmeyen davranışın, sizin üzerinizdeki somut etkisi ve o davranışla ilgili duygularınızın ifadesidir. Ben dilinde öğrencilerinizin olumsuz davranışlarını değiştirme imkânı yüksektir. Öğrenciyle ilgili olumsuz değerlendirme içermez ve iletişimi zedelemez. 13 / 15
Ben dilinin etkili olabilmesi için ; a. Sorun olan davranışı anlatınız. Derste konuştuğunuz zaman.. b. Kabul edilmeyen davranışın sizde meydana getirdiği etkileri belirtiniz. Dikkatim dağılıyor. c. O davranışa yönelik duygularınızı belirtiniz. rahatsız oluyorum. SONUÇ OLARAK; Etkili ve verimli bir öğretim için öncelikle sınıfın fiziksel özelliklerinin uygun olması gerekmektedir. Çünkü öğrencinin başarısında sınıf içerisindeki eşyaların uyumu, sınıfın yerleşim düzeni, temizlik, ısı, ışık, renk ve gürültü ayarı önemli bir etkendir. 14 / 15
Sınıfın fiziki uyumu gerçekleştirildikten sonra sınıf içi ilişki karmaşasının önlenmesi için sınıf kurallarına ihtiyaç duyulmaktadır. Öğretmen ve yönetici önderliğinde belirlenecek kurallarda öğrenci görüşlerine de yer verilmelidir. Bu kurallar kişisel isteklere göre değil, tüm sınıfın beklentilerini sağlayacak nitelikte, sayı bakımından az, açık ve anlaşılır bir şekilde ayarlanmalı, öğrencilerin görebileceği yere asılmalıdır. Uygulama konusunda da öğretmen ve yöneticilerin, davranışlarında tutarlı olması gerekmektedir. Bu ilkeler yerine getirildikten sonra da öğretmen tarafından ilgi, saygı ve sabır çerçevesinde öğrenciler sınıf kurallarına uymaya teşvik edilmelidir. Öğretmen ve öğrencinin karşılıklı güveni, saygısı sonucunda öğrencinin okula ve sınıfa olan ilgisi atacağı gibi başarısında da gözle görülür bir artış olacaktır. http://yasamrehberlik.blogspot.com 15 / 15