TEDARÝK ZÝNCÝRÝ AÐI TASARIMI VE ARAÇ ROTALAMA *

Endüstri Mühendisliði Dergisi Cilt: 15 Sayý: 4 Sayfa: (19-31) Maina Mühendisleri Odasý GIDA SEKTÖRÜNDE BÝR FÝRMA ÝÇÝN TEDARÝK ZÝNCÝRÝ AÐI TASARIMI VE ARAÇ ROTALAMA * Çiðdem GÜLER 1, Achmet CHOUSEÝN 1, Kenan SÝTTÝ 1, Ercan SOLMAZ 1, Oylum BAÞAK 1, Sedef MERAL 1, Thomas LACKSONEN 2 1 Orta Doðu Teni Üniversitesi-Endüstri Mühendisliði Bölümü 2 University of Wisconsin-Stout, A.B.D. ve Orta Doðu Teni Üniversitesi-Endüstri Mühendisliði Bölümü ÖZET Gýda setöründe hizmet veren firma, 4 fabriasýnda ürettiði 150 adar ürünü bölgesel depo ve distribütörleri aracýlýðýyla 170,000'in üzerinde satýþ notasýna ulaþtýrmatadýr. Bu amaçla urulmuþ olan daðýtým aðýnýn ölçeði ve lojisti maliyeti yüse olup, Türiye'nin her bölgesine daðýtýmda hedeflenen hizmet düzeyine ulaþma olduça zordur. Bu çalýþmanýn amacý, fabrialardan distribütörlere olan daðýtýmýn zamanýnda ve esisiz yapýlmasýyla hizmet düzeyini artýrma ve bunu mümün olan en düþü maliyet ile gerçeleþtirmetir. Proje apsamýnda; strateji düzeyde, son ürünlerin daðýtýmý için tedari zinciri aðý tasarýmý, operasyonel düzeyde ise fabrialardan distribütörlere daðýtým için gidilen yolu en aza indiriren, dolu amyon daðýtýmý sayýsýný artýrmayý hedefleyen araç rotalarýnýn bulunmasý üzerinde çalýþýlmýþtýr. Çalýþmanýn temel unsurlarý; mevcut durum analizi ve problem tanýmý, tedari zinciri aðýnýn yeniden tasarýmýna yöneli olara geliþtirilen matematisel model ve mevcut tedari zincirinin etinliðini ve verimliliðini artýrma için önerilen bölgesel depolarýn urulduðu tasarým seçeneleri ile fabrialardan distribütörlere daðýtým için geliþtirilen daha etin bir araç rotalama sistemidir. Deðerlendirmeler sonucunda tasarým seçeneleri için maliyet-yarar analizi yapýlmýþ ve farlý hizmet düzeyleri için tedari zinciri tasarým seçeneleri önerilmiþtir. Bu çalýþma ile firma için belenen getiriler; geliþtirilen etileþimli ve daha etin bir araç rotalama sisteminin de yardýmýyla, zamanýnda ve esisiz olara arþýlanan distribütör taleplerinin artmasý sonucu fabrialardan distribütörlere daha yüse bir hizmet düzeyinin saðlanmasýdýr. Anahtar sözcüler: Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý, Daðýtým Sistemi, Araç Rotalama, Hizmet Düzeyi ABSTRACT The company operating in the food sector delivers products of 150 types produced in its 4 factories to more than 170,000 retail points in Turey. The distribution networ developed for this purpose is very large in scale and has a high annual logistics cost. Moreover, it is hard to attain the same target service level all through the country. The aim of this study is to deliver the exact distributor orders from the factories to the distributors on time and thus to increase the service level, while decreasing the total logistics cost to the company. In the strategical level, the design of the supply chain for the distribution of the products, while in the operational level vehicle routing problem from the factories to the distributors have been focused on in the context of this project. The main parts of the study include: the systems analysis and problem definition, the mathematical model developed for the redesign of the supply chain networ, the design alternatives with the regional depots so as to increase the efficiency and effectiveness of the supply chain, and a more effective and interactive vehicle routing system for the delivery of products from the factories to the distributors. A cost-benefit analysis is performed as well to evaluate the supply chain networ design alternatives, and design alternatives are proposed for different levels of responsiveness and service levels. The gain of the company expected from this study is a higher service level from the factories to the distributors thru supplying the orders in exact amounts in shorter response times, which becomes possible by the help of the redesign of the supply chain networ as well as the improved vehicle routing system. Keywords: Supply Chain Networ Design, Distribution System, Vehicle Routing, Service Level * Çuurova Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi ve Yöneylem Araþtýrmasý Derneðince gerçeleþtirilen XXIV. Yöneylem Araþtýrmasý ve Endüstri Mühendisliði Kongresinde lisans öðrencilerinin bilimsel araþtýrma çabalarýný teþvi etme amacýyla bir araþtýrma yarýþmasý düzenlenmiþtir. Bu yarýþmada birincili ödülü azanan çalýþmayý ilgili öðretim üyesinin de atýlarýyla düzenlenmiþ haliyle yayýn politiasý doðrultusunda yayýnlýyoruz. 19

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen MEVCUT DURUM VE PROBLEM TANIMI Firma 1962 yýlýndan beri gýda setöründe faaliyet göstermetedir. Esiþehir'dei üç fabriasý ile Bozüyü'tei fabriasýnda; bisüvi, raer, urabiye, gofret, e ve turta, çiolata ve çiolatalý ürünler, saðlýlight ürünleri, çoculara ve bebelere özel ürünler olma üzere douz ürün ailesinde 150'nin üzerinde ürünün üretimini gerçeleþtirmetedir. Firma bu ürünlerini; 7 bölgesel depo, 150 distribütör, 60 süpermaret ve yalaþý 170,000 peraendeciden oluþan daðýtým aðýyla tüm Türiye'ye ulaþtýrmatadýr. Bu projede çalýþmalar, firma yöneticilerinin de yönlendirmesi sonucunda, tedari zincirinin distribütörleri içeren alt ýsmý olan daðýtým sistemi üzerinde yoðunlaþtýrýlmýþtýr. Var olan daðýtým sisteminin analizi sonucunda arþýlaþýlan temel semptomlar, firma daðýtýmýnda distribütör sipariþlerinin düþü arþýlanmaoraný, peraendeci düzeyindei ayýp satýþlar ile yüse lojisti maliyetleridir [1]. Setördei yoðun reabet nedeniyle ve tüetici açýsýndan ürünlerin birbirlerinin yerine geçebilir nitelite olmasýndan dolayý daðýtýmdai asalýlar peraendeci düzeyinde ayýp satýþlara yol açabilmetedir. Kayýp satýþlarýn düzeyini belirleme amacýyla, firma fabrialarýnýn distribütörler ile bölgesel depolarýn sipariþlerini zamanýnda ve tam olara arþýlama oranlarý 2002 ile 2003 yýllarýna ait veriler üzerinde incelendiðinde, sipariþlerin arþýlanma oranýnýn bölgeler arasýnda ve aylara göre farlýlý göstermele beraber %70 ile %90 arasýnda deðiþtiði görülmetedir [1]. Bu oran, baþa setörler için tatmin edici görünse de yüse reabet ve ayýp satýþlarýn olduðu gýda setörü için yeterli olmayabilir. Bu nedenle, proje apsamýnda yapýlan çalýþmalarda distribütör sipariþlerini arþýlama oranýný %99 düzeyine çýartma temel amaç olara belirlenmiþtir. Firmanýn mevcut tedari zincirinde depolama sistemi daðýnýtýr; her fabria endi ürünlerini stolamatadýr, anca firmanýn Esiþehir'dei bir fabriasýnýn deposu diðer fabrialarýn ürünlerinin de az mitarda stolandýðý cep depolarýyla birlite bir tür merez depo gibi iþlev görmetedir. Yapýlan analizler sonucunda, firma fabrialarýnýn tüm ürünlerinin te bir merez depoda toplanmamasýnýn lojisti maliyetlerini artýran bir etiye sahip olduðu gözlemlenmiþtir. 2002 ile 2003 yýllarýna ait her bir distribütör sipariþinin ompozisyonu incelendiðinde, sipariþlerin %70'inin her üç 1 fabrianýn ürünlerini içerdiði görülür [1]. Fabrialarýn tüm ürünleri te bir merez depoda stolanmadýðýndan dolayý, distribütör sipariþlerini arþýlama için amyonlar zaman zaman fabria depolarý arasýnda dolaþma ve defalarca yüleme-boþaltma yapma zorunda alýrlar. Her ne adar merez depoda diðer fabrialarýn ürünlerinin depolandýðý cep depolar olsa da, ürünlerin sto mitarý yeterli düzeyde olmadýðý için amyonlarýn diðer fabrialar arasýnda dolaþmasý önlenememetedir. Bu durum lojisti maliyetlerini artýrdýðý gibi sipariþlerin yerine getirilmesi için geçen süreyi de artýrmatadýr. Ayrýca distribütörlerin ivedi sipariþlerinin arþýlanmasý amacýyla farlý þehirlerde açýlmýþ bulunan 7 bölgesel depo bulunmatadýr; anca bu depolarda bulunan ürünlerin sto mitarý genellile ço düþü düzeydedir ve bu nedenle ayýn pe ço gününde pe ço ürün için sto bulunmamatadýr. Bu yüzden bu depolarýn gereliliði ve etinliði sorgulanabilir. Sonuç olara, mevcut daðýtým sisteminde firma ürünlerinin distribütörlere daðýtýmýnda istenen düzeyde hizmet yaalanamadýðý gibi lojisti maliyetleri de düþürülememiþtir. Firmanýn tedari zincirinin daðýtým ýsmýnýn analizi sonucunda ortaya çýan bu semptomlarýn ýþýðýnda problem, ürünlerin daðýtýmýnda etin ve verimli olmayan lojisti sistemi olara tanýmlanýr. Öncelile, bu sonuca neden olabilece etenleri ortaya çýarabilme için balý ýlçýðý diyagramý oluþturulmuþ ve mevcut sistem; taþýma sistemi, depolama sistemi, distribütör yönetimi, talep tahmin sistemi, sipariþ yönetimi ve sto yönetimi açýlarýndan incelenmiþtir [1]. Bu incelemenin sonucunda yuarýda tartýþýlan semptomlarla endini gösteren sorunlarýn yanýnda, distribütörlerden sipariþin alýnmasý ve gönderilmesi gibi operasyonel iþlemlerde de problem 1 Verilerin toplandýðý dönemde dördüncü fabria olan çiolata fabriasý henüz faaliyete geçmemiþti. 20

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama yaþandýðý gözlemlenmiþtir. Örneðin, mevcut sistemde bütün sipariþler firmanýn pazarlama þireti aracýlýðýyla merez deponun bulunduðu fabriaya gelir; eðer ürünler merez depoda var ise, sipariþ diðer sipariþlerle yüleme yapan iþilerin deneyimine göre birleþtirilir ve araca (amyona) yülenir; bu iþlem için belli bir sistemati yöntem izlenmez. Sipariþlerin distribütöre ulaþtýrýlmasý sürecinde ise sipariþlerin araç bazýnda birleþtirilmesi, yüleme/boþaltma sýrasý ile araç rotalamada problem yaþanýr. ÇÖZÜM YAKLAÞIMI Birço düzeyden oluþan tedari zincirinin analizini tamamladýtan sonra mevcut lojisti sistemini geliþtirebilme için 4 üretim fabriasý ile 150 distribütör arasýnda olmasý gereen tedari zinciri aðýný belirlemeye arar verdi. Bunu yaparen temel hedefimizi; hem strateji hem de operasyonel düzey ararlarýnda bütün sistem için hizmet düzeyinin artýrýlmasýný, mümün olan en az maliyetle gerçeleþtirebilme olara belirledi. Operasyonel düzeyde sistemati bir araç rotalama yönteminin ullanýlmasýyla, amyonlarýn gittiði toplam mesafe azaltýlabilece ve böylece toplam lojisti maliyetinin düþürülmesine atý saðlanabilecetir. Yeni tedari zinciri aðýnýn tasarýmý için üç seçene geliþtirilmiþtir: bunlar fabrialar ile distribütörler arasýnda; (1) te merez deposu, veya (2) bölgesel depolar, veya (3) çapraz yüleme notalarýnýn açýlmasýdýr. Seçene 1: Te Merez Deposu Distribütörlerin bütün talepleri Esiþehir'de mevcut merez depodan arþýlanaca ve mevcut bölgesel depolar apatýlacatýr. Fabrialarýn bütün ürünleri bu merez depoda toplanaca ve sipariþler buradan arþýlanacatýr. Böylece amyonlarýn fabrialar arasýnda dolaþmasý geremeyecetir. Ayrýca stolarýn te bir yerde tutulmasýyla daha az mitarda güvenli stou ile ayný hizmet düzeyine ulaþma mümün olabilecetir. Seçene 2: Bölgesel depolar Esiþehir'dei tesisler mevcut haliyle orunaca ve Türiye'nin çeþitli þehirlerinde yeni bölgesel depolar açýlacatýr. Esiþehir'dei depo, hem bir merez depo, hem de bir bölgesel depo gibi ullanýlabilecetir. Bu seçeneðin çözümü için bir matematisel model yardýmýyla hangi þehirlere bölgesel depo açýlacaðý ve açýlan bu bölgesel depolarýn hangi distribütörlerin taleplerini arþýlayacaðý belirlenecetir. Açýlan depolar, endilerine baðlanan distribütörlerin ve dolayýsýyla þehirlerin taleplerini arþýlayacatýr. Bu model; depo açma ve iþletme, sto tutma ve daðýtým gibi lojisti maliyetlerinin en aza indirilmesini saðlayaca bir tür yerleþtirme-atama modeli olacatýr. Seçene 3: Çapraz yüleme notalarý Türiye'nin çeþitli bölgelerine çapraz yüleme notalarýnýn açýlmasýdýr. Anca firmanýn þimdii üretim yönetim sistemi ve sipariþlerin hacmi ile deðiþenliði diate alýndýðýnda bu seçeneðin firma için uygulanabilir olmadýðý görülür. Firmanýn üretim planý ii haftalý dilimler halinde dondurulduðu için bu daðýtým sistemi için gereli esne üretim sistemi yotur. Ayrýca çapraz yüleme notalarýndan istenilen verimin alýnabilmesi için sipariþlerin hacimce yüse ve tahmin edilebilir olmasý gereir. Oysa i firma distribütörlerinin sipariþleri; özellile doðu bölgesi ve ýrsal esimler için düþü hacimli, ve mevcut distribütör özendirme sisteminden ötürü olduça deðiþendir. Bu yüzden çapraz yüleme notalarý urulmasýnýn firmanýn tedari zinciri için amaçlanan verimi saðlayamayacaðý öngörülmüþ ve bu seçene üzerinde daha fazla çalýþýlmamýþtýr. Ýinci seçeneðin birinci seçeneði de apsamasý sebebiyle te bir matematisel model yardýmý ile her ii seçeneði de irdeleme mümün olur. Eðer matematisel model, Esiþehir'de merez deponun dýþýnda depo açmamayý en uygun çözüm olara verirse, bu da te merez depolu birinci seçeneðe arþýlý olur. Yerleþtirme-Atama Modeli Sto maliyetlerinin en aza indirilmesi, merez depolamasý sistemini özendiriren; müþteri sipariþinin arþýlanma hýzý ise, müþteriye yaýnlýðý ve dolayýsýyla daðýný bir depolama ve daðýtým sistemini geretirmetedir [2]. Daðýtým merezleri olara bölgesel depolarýn yer seçimi, bu ii çatýþan amacýn etin bir ödünleþmesini bulmata riti bir arardýr [3]. Ayrýca 21

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen daðýtým merezleri için yer seçimi ararlarý taþýma maliyetlerini de etiler. Mercer ve Tao [4] peraendecili setöründe büyü ve önemli firmalarýn hemen hepsinin ürünlerinin %90'ýndan fazlasýný bölgesel depolarýn bulunduðu daðýtým aðlarýndan ilerlettilerini ve böylece gere teslim sürelerinde gerese envanter düzeylerinde önemli azalmalar saðladýlarýný belirtir. Geliþtirilen yerleþtirme-atama modeli; modelde belirtilen hizmet düzeyini orumaya çalýþýren, toplam lojisti maliyetlerini en aza indirmeyi amaçlayan bir arýþý-tamsayýlý matematisel programlama modeli olup GAMS uygulama yazýlýmý ile çözülür. Modelin Varsayýmlarý Her þehrin her ürün grubu için olan talebi bilinir. Te ayna varsayýmý ile bir distribütörün tüm ürün gruplarý için talebi sadece bir bölgesel depodan arþýlanýr. Açýlaca her bölgesel depo en az 1000 m 3 'lü depolama apasitesine sahip olmalýdýr. 1 m 3 'lü ürün depoda 3.26 m 3 'lü hacim geretirir. Bölgesel depolarýn urulabileceði aday þehirler bellidir. Toplam çevrim envanteri tutma maliyeti, envanterin hangi depoda (merez depo veya bölgesel depo) tutulduðuna baðlý deðildir. Ürünlerin merez depodan bölgesel depolara büyü amyonlarla (TIR) ve bölgesel depolardan distribütörlere üçü amyonlarla taþýnmasý dolu amyon yüüyle ve git-gel politiasý doðrultusunda yapýlýr. Yuarýda belirtilen varsayýmlarýn sonuncusu olan "git-gel ve dolu amyon" politiasý üzerinde özellile durulmasý gereir. Var olan sistemde ürünlerin taþýnmasý günlü dinami araç rotalarýyla yapýlmatadýr i geliþtirilen yerleþtirme-atama modelinde bu durumun modellenmesi arýþýlýða neden olabilir. Bu nedenle git-gel politiasý abulü yapýlara model içinde rota oluþturulmasýna gere almaz. Anca git-gel politiasý ile taþýma maliyetleri olduðundan yüse tahmin edilebileceði ([5], [6]), ve araç rotalamanýn maliyetleri düþürücü etisi olabileceði için modelde bölgesel depolarla distribütörler arasýndai dýþsal taþýma maliyetleri, deðeri 0 ile 1 arasýnda olan q sabitiyle çarpýlara üçültülür. Bu sabitin deðerinin tahmin edilmesi amacýyla, dýþsal taþýma maliyetleri hem gitgel varsayýmýyla hem de bir araç rotalama algoritmasý uygulanara hesaplanýr. Bu hesaplamalar sonucunda görülür i git-gel politiasýyla bulunan maliyetler araç rotalamayla bulunan maliyetlere ço yaýndýr; bu sebeple ' q' sabitinin deðeri '1' olara abul edilir. Matematisel Model Ýndesler: i aday depo yerleri, i = 1,, 21 j talep notalarý (þehirler), j = 1,, 80 ürün gruplarý, = 1,, 9 Deðiþenler: w yýllý ortalama lojisti maliyetleri toplamý X i 1 eðer i aday þehirde bölgesel depo açýlýr ise, 0 asi durumda Y ji j þehrinin i þehrindei aday bölgesel depodan arþýlanan talep oraný (0 ile 1 arasýnda) DT i i þehrindei aday bölgesel deponun ürün grubu için günlü toplam talebi (m 3 ) SS i i þehrindei aday bölgesel depoda ürün grubu için tutulan güvenli stou mitarý (m 3 ) Parametreler: HK bölgesel depolardan distribütörlere mal taþýyan amyonun hacmi (m 3 ) HT merez depodan bölgesel depolara mal taþýyan büyü amyonun (TIR) hacmi (m 3 ) KM bölgesel depolardan distribütörlere götürülen malý amyonla 1 m. taþýma maliyeti (TL/m) TM merez depodan bölgesel depolara götürülen malý TIR ile 1 m. taþýma maliyeti (TL/m) T j j þehrinin ürün grubu için günlü ortalama talebi (m 3 /gün) m ji þehir j ile aday bölgesel depo i arasýndai uzalý (m) m oi merez depo ile aday bölgesel depo i arasýndai uzalý (m) h ürün grubu için yýllý envanterde tutma maliyeti (TL/m 3 /yýl) n bir depoda masimum çevrim envanterinin aç günlü talebe arþýlý geldiði (gün) 22

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama MD i i aday deposunun 1 m 3 'lü hacminin depo sistemi ve iþletme giderleri dahil yýllý gideri (TL/m 3 /yýl) YBA her depo için gereli sabit araç yüleme ve boþaltma alaný (m 2 ) MK i i aday depo için gereli sabit araç yüleme ve boþaltma alanýnýn 1 m 2 'sinin yýllý iralama gideri (TL/m 2 /yýl) z güvenli stoðunu belirleme için ullanýlan güvenli fatörü q araç rotalama algoritmasý ullanýldýðýnda ortaya çýaca gerçe taþýma giderini tahmin edebilme için ullanýlan sabit (0 q 1) b2 bir deponun ürün grubu talebinin standart sapmasýný tahmin etme için regresyonla bulunan doðrunun eðimi b1 bir deponun ürün grubu talebinin standart sapmasýný tahmin etme için regresyonla bulunan doðrunun sabiti Modelin amaç fonsiyonu ve ýsýtlarý aþaðýdai gibidir: (0) En azla w = ( ( ( (( i i ( T j m ji Y ji KM / HK) θ ) 730+ i j DTi moi TM / HT)) 730+ i ( n DTi + SSi ) 3.26 MDi + YBA MKi ( n DTi + SSi ) 3.26/ 25 ) ýsýtlar (1) (2) h SSi ) + Xi + MKi Y ji X i i,j Y = 1 ji i DT T (3) i (4) (5) (6) SSi j j Y ji z ( β 2 DTi + β1 Xi ) (n DT + SS ) 3. 26 1000 i i DT, SS X 0, 1 i i i, Y ji j i, i, i R + i, j, 23 Amaç fonsiyonu, w; bölgesel depolardan distribütörlere ve merez depodan bölgesel depolara daðýtým giderleri, çevrim stou hariç tutulma üzere sadece güvenli stou tutma maliyeti ile depo açma ve iþletme giderlerinden oluþan yýllý ortalama lojisti maliyetlerini en aza indirir. Ürünlerin merez depodan bölgesel depolara TIR larla ve bölgesel depolardan distribütörlere üçü amyonlarla taþýnmasýnda git-gel politiasý uygulandýðý için taþýma maliyetleri hem gidiþ hem de dönüþ yönünde diate alýnýr. Kýsýt (1) ile açýlmayan depodan talep arþýlanmasý engellenir. Kýsýt (2) ile bir þehrin talebinin sadece bir depodan arþýlanmasý saðlanýr. Depolarýn apasite sýnýrý olmadýðý için Y ji deðiþeni üzerinde 0-1 olma ýsýtý olmadýðý halde 0 ya da 1 deðerini alýr. Kýsýt (3) ile bir bölgesel deponun bir ürün grubu için merez depoya olan talebinin, en az endisine baðlanmýþ bütün þehirlerin talebi adar olmasý saðlanýr. Kýsýt (4) ile açýlan her bir bölgesel depodai güvenli stounun en az bölgesel depodai günlü talebin standart sapmasýnýn belli bir güvenli atsayýsý z ile çarpýmý adar olmasý saðlanýr. Kýsýt (5) açýlan her bir bölgesel deponun hacminin en az 1000 m 3 olmasýný saðlar; yani açýlan bir deponun günlü talep mitarý en az 40 m 3 (1 amyon yüü) olmalýdýr. Kýsýt (6) ise deðiþenlerin tipini belirtir. Veri Derlemesi ve Parametrelerin Belirlenmesi Aday Bölgesel Depo Yerlerinin Belirlenmesi Aday depo yerleri belirleniren; talep-aðýrlýlý gidilen yolu azaltma için yüse talebi olan þehirler, nüfusu yüse olan þehirler, endisine en yaýn bir aday þehrin 300 m.den daha fazla uzalýta bulunduðu þehirler, ulaþýmýn olaylýla saðlanabilmesi için ana yollar üzerinde bulunan ve arsa, enerji, iþgücü imanlarý olan þehirler ile firmanýn þu anda bölgesel deposunun bulunduðu þehirler deðerlendirmeye alýnmýþtýr (Tablo 1). Mevcut durumda Esiþehir'de merez depo olmasýna arþýn, Esiþehir de aday bölgesel depo yerleri arasýna alýnmýþtýr; bunun nedeni tüm þehirlerin toplam talebinin

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen Tablo 1. Aday Bölgesel Depo Yerleri Trafi Þehir Trafi Þehir Trafi Þehir Kodu Kodu Kodu 26 Esiþehir 21 Diyarbaýr 44 Malatya 01 Adana 25 Erzurum 52 Ordu 06 Anara 34 Ýstanbul 54 Saarya 07 Antalya 35 Ýzmir 55 Samsun 10 Balýesir 38 Kayseri 59 Teirdað 16 Bursa 41 Kocaeli 65 Van 20 Denizli 42 Konya 67 Zongulda sadece Esiþehir'den arþýlanabilmesi olasýlýðýný modele dahil edebilmetir. Böylece Seçene 1 ve Seçene 2 ayný matematisel model içinde ifade edilebilmiþtir. Talep Analizi ve Envanter Politiasý Bir þehirde bir ürün grubu için olan toplam talep, þehirdei distribütörlerin o ürün grubu için firmadan taleplerinin toplamý olara abul edilmiþtir. Her þehrin 9 ürün grubu için olan talebinin istatistisel daðýlýmlarýný tahmin edebilme amacýyla son ii yýla (730 gün) ait distribütör günlü sipariþ verileri, Ms Access programý yardýmýyla düzenlenmiþtir. Þehirlerin ürün gruplarý için günlü talep verilerinin daha ço Weibull Daðýlým gösterdiði görülmüþtür [1]. Bu çalýþmanýn en önemli amaçlarýndan biri firmanýn daðýtým sisteminin hizmet düzeyini artýrmatýr. Bir çevrim döneminde yoluða düþmeme olasýlýðý olara tanýmlanan Çevrim Hizmet Düzeyi (P1 veya a tipi hizmet düzeyi), açýlaca olan depolarda envanter sistemininin güvenli stou parametresini belirleyici ölçüt olara abul edilmiþtir. Talep belirsiz olduðu için hedeflenen çevrim hizmet düzeyini arþýlama amacýyla belli mitar güvenli stounun tutulmasý gereecetir. P1 hizmet düzeyine göre, her bir ürün grubu için depoda tutulaca güvenli stou, o ürün grubu için depodai talebin standart sapmasýnýn belirli bir güvenli fatörüyle çarpýlmasý sonucu bulunur. Depo i'dei ürün grubunun talebinin standart sapmasý (s i ), depoya 2 baðlanan distribütörlerin taleplerinin varyanslarý ( σ j ) ullanýlara bulunur: σ σ i = j 2 j Yij i, Anca bu ifade matematisel modelde doðrusallýðý bozduðundan talebin standart sapmasýnýn hesaplanabilmesi için farlý yöntemler aranmýþtýr. Nozic ve Turnquist [3] bir ürün grubuna olan talebin ortalama deðeri ile standart sapmasý arasýnda belirgin bir doðrusal baðlantý olduðunu ve bu baðlantýnýn regresyon analizi ile bulunabileceðini açýlar. Bu yöntemin ullanýlmasýyla, ürün grubu talep daðýlýmýndan ortalama talep ile standart sapmasý arasýndai doðrusal baðlantý bulunabilir. Bu baðlantýya göre s i ; günlü ortalama talep olan DT i deðeri, b1 (sabit ) ve b2 (eðim) parametreleri ile ifade edilir: σ i = â 1 + â2 DTi i, (Tablo 2'de regresyon analizinin sonuçlarý görülebilir). Açýlan her bir depoda her ürün grubu için tutulmasý gereen güvenli stou mitarý, matematisel modelde olaylýla hesaplanabilir: SSi = z σ i = z ( β1 + β 2 Ürün Grubu, β1 (sabit) DTi ) Tablo 2. Ürün Gruplarýnýn Talep Standart Sapmalarý Ýçin Regresyon Analizi Ýle Bulunan Eðim ve Sabit Deðerleri β2 (eðim) 1 2.510 0.716 2 1.446 0.900 3 1.758 0.884 4 0.766 1.036 5 2.759 0.813 6 0.394 1.501 7 1.547 1.176 8 0.500 1.023 9 1.665 0.809 Burada güvenli fatörü olan z'nin modelde deðiþen olara tutulmasý doðrusallýðý bozacaðýndan, sabit politia parametresi olara abul edilmiþ ve model z'nin farlý deðerleri için defalarca çözdürülmüþtür. Böylece farlý hizmet düzeyleri (z) ile senaryolar oluþturulmuþ ve firma için optimum hizmet düzeyi belirlenmiþtir. N 24

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama deðiþi üründen oluþan ürün grubu içinde bir ürün olan l için i deposundai günlü talebinin standart sapmasýnýn s il ve grubu oluþturan tüm ürünlerin standart sapmasýnýn ayný olmasý abulü ile her bir ürün için belli bir z güvenli fatörünü saðlama üzere ürün grubu için i deposunda tutulmasý gereen toplam güvenli stou mitarý SSi = ( z σ il ) N þelinde ifade edilir. Anca geliþtirilen matematisel modelde ürün grubu için standart sapma deðeri ullanýldýðýnda, grup için standart sapma σ i = σil N = â1 + â2 DTi olup ürün grubu için güvenli stou mitarý SSi = z N σi olara hesaplanýr. Örne olara her ürün için ayrý ayrý z=2 güvenli fatörü ullanýldýðý ve bir ürün grubunun ortalama olara 16 üründen oluþtuðu durumda ürün grubu için toplam güvenli stou SSi σ σ = 2 4 i = 8 i olur ve bu ürün grubundai her bir ürün için z = 2 güvenli fatörüne arþýlý gelen P1 hizmet düzeyi %97.72 olur. Ayrýca modelde ullanýlan þehirlerarasý uzalýlar, 1 m 3 ürünün salanmasý için gereli depo hacmi, amyon ve büyü amyon hacimleri ile depolarda amyonlarýn yüleme ve boþaltma yapabilmesi için gereli par alanlarý belirlenmiþtir. Ayrýca ilometre baþýna amyon ve büyü amyon (TIR) taþýma maliyetleri, yeni bir depo açýlmasý için gereli olan bina, arazi ve eipman, depo iþletme giderleri ve envanter tutma maliyeti gibi sabit giderler belirlenmiþtir [1]. ÇÖZÜM SONUÇLARININ ÝNCELENMESÝ Matematisel model, her bir ürün için q deðerinin '1' olara sabit tutulmasý ve güvenli fatörü z deðerinin 2 ila 4 arasýnda 0.25 ile artýrýlmasýyla elde edilen 9 farlý senaryo için çözülmüþ ve elde edilen sonuçlar Tablo 3'te verilmiþtir. Tablo 3. Farlý Güvenli Fatörü (z) Düzeylerinde Açýlan Depolar Trafi Depo z güvenli fatörü Kodu Açýlan Þehir 2.00 2.25 2.50 2.75 3.00 3.25 3.50 3.75 4.00 26 Esiþehir Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 01 Adana Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 06 Anara 07 Antalya Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 10 Balýesir 16 Bursa 20 Denizli 21 Diyarbaýr Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 25 Erzurum Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 34 Ýstanbul Açý Açý Açý Açý Açý 35 Ýzmir Açý Açý Açý Açý Açý Açý 38 Kayseri Açý Açý Açý 41 Kocaeli 42 Konya 44 Malatya Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 52 Ordu Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý Açý 54 Saarya 55 Samsun Açý Açý Açý Açý 59 Teirdað 65 Van 67 Zongulda 25

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen Farlý senaryolar için bulunan çözümler incelendiðinde þu çýarýmlarda bulunulur: U Modelin çözümü hizmet düzeyindei deðiþimlere olduça duyarlýdýr. Güvenli fatörünün (z) her bir ürün için 2 ila 2.50 arasýnda deðiþtirilmesi açýlan depo sayýsýný veya açýlan depolarýn yerlerini deðiþtirmemetedir (Þeil 1 ve Tablo 3). Öte yandan, güvenli fatörünün 2.50'den itibaren her 0.25 artýrýlýþýnda bir öncei çözümde açý olan depolardan birinin apanmasý istenir. Oysa, güvenli fatörünün 2.50'den sonra her bir artýrýlýþýnýn hizmet düzeyine atýsý gidere azalýr. Örneðin, z'nin 3.75'den 4.00'a çýarýlmasý Diyarbaýr'ýn optimal çözümden çýarýlmasýna sebep olmata, hizmet düzeyinin anca %0.001 artmasýný saðlamatadýr. Tablo 4. Farlý Hizmet Düzeylerinde Yýllý Toplam Maliyetler Ürün tipi için z deðeri Toplam maliyette artýþ (* Milyon TL) Toplam maliyette % artýþ 2.00 - - - - - - 2.25 278,945.449 2.97 2.50 278,250.439 2.88 2.75 273,909.279 2.76 3.00 272,790.101 2.67 3.25 261,019.253 2.49 3.50 240,559.822 2.24 3.75 230,728.538 2.10 4.00 229,042.925 2.04 Ortalama artýþ 258 155.7258 2.52 Açýlan bölgesel depo sayýlarý ile z deðerleri 12 10 8 6 4 2 0 2 2.5 3 3.5 4 z Ýçsel Taþýma (milyon TL.) Ýçsel Taþýma Maliyetleri ile z 5,000,000 3,000,000 1,000,000 0 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 z Þeil 1. Açýlan Bölgesel Depo Sayýlarý ile z Deðerleri U Farlý hizmet düzeyleri için elde edilen optimal çözümlerin amaç fonsiyonu deðerlerindei (yýllý toplam maliyet deðerindei) deðiþim ço fazla deðildir (Tablo 4). z deðerinin her 0.25 artýrýlýþý toplam maliyete ortalama 258 milyar TL'lý bir artýþ getirmetedir; yani toplam maliyetler % 2.52 oranýnda artmatadýr. U Toplam taþýma maliyetleri, hizmet düzeyindei deðiþimden neredeyse hiç etilenmemetedir. Ýçsel (merez depodan bölgesel depoya) ve dýþsal (bölgesel depodan distribütöre) taþýma maliyetlerinin toplamýnýn farlý z düzeyleri için neredeyse ayný aldýðý gözlemlenebilir. Þeil 2a ile 2b'de görüldüðü gibi z'nin Dýþsal taþýma (milyon TL) 5,000,000 4,000,000 3,000,000 2,000,000 1,000,000 Dýþsal Taþýma Maliyetleri ile z 0 (2b) 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 z (2b) Þeil 2a, 2b. Farlý z Deðerleri Ýçin Ýçsel ve Dýþsal Taþýma Maliyetleri 26

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama 3.00'dan 3.25'e çýarýldýðý durumda ani bir artýþ gösteren içsel taþýma maliyetlerinin toplam taþýma maliyetlerine etisi, dýþsal taþýma maliyetlerindei ani düþüþle nötrlenmetedir. U Güvenli stou tutma maliyetleri ile z hizmet düzeyleri arasýnda doðrusal bir iliþi gözlemlenmetedir (Þeil 3). Bu doðrusal iliþinin esas nedeni güvenli stounun Tip-1 hizmet düzeyine göre hesaplanmasýdýr. Diðer sebep ise depo taleplerinin standart sapmalarýnýn regresyon ullanýlara tahmin edilmesidir. Maliyet-Yarar Analizi Farlý hizmet düzeyleri arasýndan firma için en uygun hizmet düzeyini belirleme ve buna baðlý olara da en uygun tedari zinciri aðýný belirleme amacýyla eldei 9 deðiþi çözüm üzerinde bir maliyet-yarar analizi yapýlmýþtýr. Hizmet düzeyindei artýþýn en temel yararý peraendeci düzeyinde ayýp satýþlarýn azalmasý olur. Stotan zamanýnda arþýlanamayan distribütör sipariþlerinin firma için ayýp satýþlara sebep olma olasýlýðý ço yüsetir. Bu nedenle, hizmet düzeyindei artýþ, ayýp satýþlarý azaltara firmanýn arýný Þeil 3. Farlý z Deðerleri Ýçin Güvenli Stou Tutma Maliyetleri Tablo 5. Hizmet Düzeyindei Artýþlardan Belenen Maliyet ve Kar Artýþlarý Ürün tipi için z deðerleri Toplam maliyette marjinal artýþ (milyon TL) Karda marjinal artýþ (milyon TL) Toplam maliyette toplam artýþ (milyon TL) Karda toplam artýþ (milyon TL) 2.00 -- -- -- -- 2.25 278,945 370,000 278,945 370,000 2.50 278,250 210,000 557,195 580,000 2.75 273,910 112,000 831,105 692,000 3.00 272,790 3.25 261,020 3.50 240,560 3.75 230,730 4.00 229,045 27

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen artýrabilecetir. Tablo 5'de görüldüðü gibi, firma için en arlý hizmet düzeyi, bir ürün için güvenli fatörünün 2.25 olduðu durumdur. Anca daha yüse hizmet düzeyinde uzun vadede saðlanabilece müþteri memnuniyetinin etisi ile birlite setördei þiddetli reabet de diate alýndýðýnda, hizmet düzeyinin %99.38, yani güvenli fatörünün 2.5 olduðu çözümün uzun vadede firma için en olumlu etiyi yapacaðý düþünülebilir. Duyarlý Analizi Matematisel modelde gereli depo hacimleri bulunuren, depolarda en fazla 7 günlü dönemsel envanter tutulacaðý varsayýlmýþtýr. Diðer bir deyiþle, Esiþehir merez depodan bölgesel depolara 7 günde bir ez seviyat yapýlacaðý düþünülmüþtür. Çözümün seviyat sýlýðýna duyarlý olup olmadýðýný görme amacýyla, modelde sabit abul edilen seviyat sýlýðý (n) ontrollü olara artýrýlýp, azaltýlara model yeniden çözdürülmüþtür. Sonuçta görülmüþtür i seviyatlarýn sýlaþtýrýlmasý (n deðerinin düþürülmesi) çözümü deðiþtirmemetedir. Öte yandan, seviyatlarýn daha seyre yapýlmasý Kayseri deposunun optimal çözümde yer almamasýna sebep olmatadýr. Anara'nýn Çözüme Katýlmasý Firma yetililerinin isteði üzerine, optimal çözümde bulunmamasýna arþýn modelin çözümünde Anara'da bir bölgesel depo açýlmasý zorlanmýþtýr. Anara'da bir depo açýlmasýnýn, açýlan diðer depolarýn yerlerini etilemediði, anca yýllý lojisti maliyetlerini yalaþý 50 milyar TL. adar artýrdýðý ve sadece Anara'da bulunan distribütörlerin sipariþlerini arþýladýðý görülmüþtür. Modele Kapsama Alaný Kýsýtýnýn Getirilmesi Bir tedari zinciri aðý tasarýmý yapýlýren göz önünde bulundurulmasý gereen önemli performans ölçütlerinden biri de sipariþin arþýlanma hýzýdýr. Bir distribütör sipariþinin mümün olan en ýsa zamanda arþýlanabilmesi için sipariþin arþýlandýðý depo ile distribütör arasýndai mesafenin ýsaltýlmasý gereir. Firmayla yapýlan görüþmelerde anlaþýlmýþtýr i, bir distribütör sipariþinin en ço 24 saatte ve mesai saatleri içinde arþýlanmasý geremetedir. Bu nedenle modele 500 ilometreli bir apsama alaný ýsýtý getirilir ve z = 2.50 güvenli fatörü ile terar çözdürülür. Yeni optimal çözümde Van'da da bir bölgesel depo açýlýr ve amaç fonsiyonunun deðerinde yalaþý 22 milyar TL'lý bir artýþ görülür. Çözümdei bu deðiþiliðin sebebi; apsama alaný ýsýtý bulunmayan modelin çözümünde, talebi 551 m. uzaðýndai Diyarbaýr deposundan arþýlanan Haari ilidir. Haari ilinin talep baýmýndan iller arasýndai sýralamada 70. sýrada olduðu göz önünde bulundurulursa, 51 m'li bir mesafe azalmasýna arþýlý 22 milyar TL'lý e maliyet fazla bulunabilir. Bu nedenle de Van'da bir bölgesel depo açýlmasýna gere olmadýðý sonucuna varýlabilir. BENZETÝM MODELÝ Yerleþtirme-atama ararý için geliþtirilen matematisel modelde talepler deterministi abul ediliren, hizmet düzeyinin temsilini olaylaþtýrma için taleptei standart sapmalar ile ortalama talep arasýnda doðrusal bir iliþi olduðu varsayýlmýþtý. Diðer bir varsayým ise gerçete Weibull ve benzeri daðýlýma sahip olan talep verilerinin normal daðýlýma sahip olduðu yönündeydi. Bu varsayým ve abullerin belirsiz olan mevcut oþullar altýnda ne adar gerçeçi olduðunu gözlemleme ve belirlenen güvenli stou mitarlarýnýn geçerliðini deðerlendirme amacýyla bir benzetim modeli oluþturulur. Ayrýca benzetim modeli, matematisel model yardýmýyla belirlenemeyen müþteri memnuniyeti, distribütör sipariþlerini arþýlama oraný (Tip-1 hizmet düzeyi) gibi baþarým ölçütlerinin deðerlendirilebilmesini saðlar. 9 bölgesel deponun urulduðu çözüm için benzetim modeli geliþtiriliren þimdii uygulamadan bir ölçüde farlýlý gösteren ii ana varsayýmda bulunulur. (1) Açýlan bölgesel depolarda sto yönetimi (Q,R) politiasý ile yapýlýr; sipariþ mitarý Q, açýlan deponun bir haftalý ortalama talebi olara alýnýren, yeniden sipariþ verme düzeyi olan R ise güvenli stou mitarý ile tedari süresi bir gün olduðu için bir günlü ortalama talebin toplamýna eþit abul edilir. Açýlan bölgesel depo i'nin, ürün grubu için Q i deðeri ve Tip-1 hizmet düzeyine baðlý olara da R i düzeyi hesaplanýr: 28

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama Q i = 7 DT i R i = DT i + SS i, burada DT i i þehrindei bölgesel deponun ürün grubu için günlü toplam talebi, SS i i þehrindei bölgesel depoda ürün grubu için tutulan güvenli stou mitarýdýr. (2) Mevcut uygulamada firmanýn üretim tesislerinde üretim planlamasý matematisel programlama modeli yardýmýyla yapýlmatadýr. Anca benzetim modelinde üretim planlamasý, MA(2) -2 haftalý ayan ortalamayöntemiyle belirlenen talep tahminlerine göre yapýlýr. Benzetim modeli Arena 5.0 programý ullanýlara tasarýmlanmýþtýr. Yapýlan analizler sonucunda %95 güvenli aralýðý ve 0.1'li göreceli esinli düzeyine 820 günlü 17 yinelemeyle eriþilebilmiþ ve çýtý analizleri bu oþullar uyarýnca yapýlmýþtýr. Yapýlan benzetim oþumlarýnýn sonucunda birinci ürün grubu için bölgesel depolarda günlü ortalama 78.6m 3 adar yo/ayýp satýþ görülüren, diðer ürün gruplarýnda belendiði biçimde hemen hemen hiç yo/ayýp satýþ yaþanmamatadýr. STRATEJÝK SEVÝYE ANALÝZ SONUÇLARI Bu analiz sonucunda yapýlan varsayýmlarýn (özellile de ortalama talep-standart sapma doðrusallýðý ile ilgili varsayýmýnýn) birinci ürün grubu için pe de doðru olmadýðý sonucuna varýlmýþ ve bu nedenle matematisel model sadece birinci ürün grubu için z deðerinin 2.5'den büyü olduðu durumlar için yeniden çözdürülmüþtür. z düzeyinin 2.75'den 4.00'a adar deðiþtirildiði tüm seçenelerde mevcut duruma göre gözlemlenen te deðiþiliðin Kayseri'dei bölgesel deponun apanmasý olmuþtur; dolayýsýyla önerilen tedari zinciri aðýnda Kayseri'de bir deponun açýlmamasý uygun görülmüþtür. Tüm bu analizler sonucunda bölgesel depolarýn açýlmasý uygun görülen þehirler Þeil 4'tei haritada iþaretlenen þehirler olara belirlenmiþtir. Haritada görüldüðü gibi, optimal çözümde Samsun- Ordu ve Malatya-Diyarbaýr gibi omþu illerde üçü hacimli bölgesel depolar açýlmatadýr. Yönetim açýsýndan ele alýndýðýnda tedari zinciri aðýnda ço sayýda üçü hacimli depolarýn yer almasý uygun görülmemiþ ve hizmet alitesinde önemli bir düþüþe neden olmayacaðý da düþünülere her bir omþu iilinin (Samsun-Ordu ve Malatya-Diyarbaýr) illerden birinde onuþlandýrýlmýþ bir depoda toplanmýþ duruma getirilmesi yoluna gidilmiþtir. Bu amaçla matematisel modelin de yardýmýyla 4 farlý durum incelenmiþ ve 4 çözüm içerisinden Diyarbaýr ve Samsun'dai depolarýn apatýlmasýný öngören seçene en az maliyetli çözüm Þeil 4. Optimal Çözümde Bölgesel Depo Kurulan Þehirler 29

Çiðdem Güler, Achmet Chousein, Kenan Sitti, Ercan Solmaz, Oylum Baþa, Sedef Meral, Thomas Lacsonen olara bulunmuþtur. Bu deðiþiliðin firmaya yüleyeceði e maliyet ise yýllý 71 Milyar TL. olara öngörülmüþtür. Dolayýsýyla son çözümdei bölgesel depo gerelilileri Tablo 6'da gösterildiði gibi önerilmiþtir. Tablo 6. Açýlmasý Önerilen Bölgesel Depolar Þehir Minimum Depo Hacmi (m 3 ) ARAÇ ROTALAMA Toplam Talep % si Esiþehir 34,100 39.33 Adana 7,200 8.30 Antalya 3,900 4.50 Ýstanbul 23,500 27.10 Ýzmir 7,200 8.30 Ordu 3,200 3.69 Erzurum 2,900 3.34 Malatya 4.700 5.42 Firmanýn þu ani daðýtým sisteminde distribütörlerden gelen günlü sipariþler için sistemati bir araç rotalama yöntemi ullanýlmamatadýr. Gelen sipariþler belli bir büyülüðe ulaþtýðý zaman seviyat bölümündei personel, deneyimlerine ve daha önce yapýlmýþ seviyatlara baðlý alara hangi distribütörlerin sipariþlerinin birleþtirilere ayný amyonda gideceðine ve aracýn rotasýna arar verir. Kamyonla 1 m. taþýmanýn maliyeti 591,000 TL.dýr ve rotalamada yapýlaca günlü 1 m.li bir iyileþtirme bile yýllý 21.5 milyar TL. azanç saðlayacatýr. Sistemati bir yöntemin ullanýlmasý sadece gidilen mesafeden azandýrmayaca, ayný zamanda rotalarý ve amyon yülerini belirleyen paet program (Router) yardýmýyla personelin iþ yüünü de azaltacatýr. Geliþtirilen Visual Basic odu her gün biraç ez çalýþtýrýlacaðý için sonuç verme süresinin ço uzun olmamasý önemlidir. Günlü sipariþlerin rotalamasýný yapma için ii ayrý sezgisel yöntem ullanýlýr: 'en yaýn omþu' ve '"obur" ii-opt' ('greedy two-opt'). Kodlanmasýnýn daha olay olmasý ve daha az belle ullanara daha ýsa sürede sonuç vermesinden dolayý 'en yaýn omþu' yönteminin saðladýðý il çözüm 'obur ii-opt' yöntemi ullanýlara geliþtirilir. 'En yaýn omþu' yöntemi: 1. Yeni bir tur baþlat. 2. Tura elenebilece ve depoya en yaýn olan þehre git. 3. Eðer þehrin talebi amyonda alan apasiteden büyü deðil ise o þehri tura ele ve amyon apasitesini þehrin talebi adar azalt. Þehri tura elenebilece þehirler listesinden çýart. Eðer amyon dolu ise 1. basamaða git. 4. Bu þehre en yaýn þehri bul. 3. basamaða git. 'Obur ii-opt' yöntemi: Her tur için: Bu turdai her þehir için 1. Bu þehri diðer turlarýn þehirleriyle arþýlaþtýr. Kamyon apasitesi ýsýtýndan dolayý bu þehrin deneme turuna aydýrýlýp aydýrýlamayacaðýný ontrol et. Eðer aydýrýlabilirse, þunlarý hesapla: a) Eðer bu þehir deneme þehrin önüne aydýrýlmýþsa, toplam mesafedei azalma b) Eðer bu þehir deneme þehrin arasýna aydýrýlmýþsa, toplam mesafedei azalma Bu þehir ile deneme þehir yer deðiþtirebilir mi? Evet ise, toplam mesafedei azalmayý hesapla. 2. Eðer deðiþtirilebiliyorsa toplam mesafede en büyü azalmayý saðlayan deðiþiliði yap. Olmazsa bir sonrai deneme þehre git. Eðer bu þehir diðer þehirlerle arþýlaþtýrýldýysa bir sonrai þehre git. Eðer bu turdai bütün þehirler tamamlandýysa bir sonrai tura git. SONUÇLAR VE GELECEÐE YÖNELÝK ÖNERÝLER Bu çalýþmada öncelili olara firmanýn mevcut tedari zinciri aðý incelenere bulunan semptomlar ýþýðýnda problem "son ürünler için verimsiz ve etin 30

Gýda Setöründe Bir Firma için Tedari Zinciri Aðý Tasarýmý ve Araç Rotalama olmayan daðýtým sistemi" olara tanýmlanmýþtýr. Problemin ana aynaðýnýn firmanýn envanter yönetim sistemi ve daðýtým sistemindei asalýlar olduðuna arar verilditen sonra, bu problemin çözülmesi için firmanýn tedari zincirinin üretim tesisleri ile distribütörler arasýndai ýsmýnýn yeniden tasarýmlanmasý geretiði sonucuna varýlmýþtýr; ve sorunun çözümüne yöneli olara fabrialar ile distribütörler arasýnda bölgesel depolarýn yer aldýðý çeþitli tasarým seçeneleri geliþtirilmiþtir. Yapýlan bu çalýþma sonucunda önerilen tasarým seçeneðinin firmanýn hizmet düzeyini yüseltiren lojisti maliyetlerini azaltmasý belenir. Bu çalýþma ile firmanýn araç rotalama ve seviyatla ilgili sorunlarýna çözümler aranmýþsa da, operasyonel onularýn büyü bir ýsmý çalýþma apsamý dýþýnda býraýlmýþtýr. Bu operasyonel onularýn baþýnda ise Esiþehir'dei merez deponun yeniden yapýlandýrýlara daha verimli ve etin bir þeilde faaliyet gösterir duruma getirilmesi gelir. Çalýþmanýn çözüm önerisinde de görüldüðü gibi bölgesel depolarýn açýlmasýna arþýn Esiþehir merez deponun toplam talebin en az %40'ýný arþýlamaya devam edeceði öngörülmüþtür. Merez deponun maliyetlerinin düþürülmesi ve modernize edilmesi sisteme büyü atýlar saðlayabilir. Diðer bir operasyonel onu ise amyon yüleme-boþaltma iþlemleri ile sipariþ seviyatlarýdýr. Sipariþ alýmý ve iþlenmesinde yapýlaca yeni düzenlemelerle hem gidilen mesafeden tasarruf edilebilir, hem de tam-dolu amyon yüüyle seviyat yapýlmasý saðlanabilir. Böylece taþýma maliyetleri daha da düþürülebilir. Ayrýca tedari zincirinin distribütörlerle peraende satýþ notalarý arasýnda alan ýsmýna iliþin, özellile distribütör yönetimi ve distribütör özendirme sistemi üzerinde çalýþmalar yapýlmasý gereliliði vardýr; çünü distribütörlerin þu ani sipariþ verme eðilimleri, firma açýsýndan talebin varyansýný arttýrmata ve tahmin edilebilirliðini azaltmatadýr. Distribütör özendirme sisteminin yeniden yapýlandýrýlmasý ve distribütör eðitim çalýþmalarý ile talebin daha tahmin edilebilir olmasý saðlanabilir. Bu sayede de envanter tutma maliyetleri azaltýlýren, hem bölgesel depo hem de distribütör düzeyinde istenilen hizmet düzeyine ve sipariþi arþýlama hýzýna ulaþýlabilir. KAYNAKÇA 1. Chousein, A., Güler, Ç., Solmaz, E., Sitti, K., Baþa O., Haziran 2004. 'Supply Chain Management for A Company in the Food Sector', Sistem Tasarýmý Proje Raporu, ODTÜ Endüstri Mühendisliði Bölümü. 2. Eppen, G., 1979. 'Effects of Centralization on Expected Costs in a Multi-Location Newsboy Problem', Management Science, Cilt 25, sayfa: 498-501. 3. Nozic, L.K. ve Turnquist, M. A., 2001. 'Inventory, Transportation, Service Quality and The Location of Distribution Centers', European Journal of Operational Research, Cilt 129, Sayý 2, sayfa: 362-371. 4. Mercer, A. Ve Xiaoyong, T., 1996. 'Alternative Inventory and Distribution Policies of a Food Manufacturer', Journal of the Operational Research Society, Cilt 47, Sayý 6, sayfa: 755-765. 5. Faulin, J. 2003. 'Applying MIXALG Procedure in a Routing Problem to Optimize Food Product Delivery', Omega, Cilt 31, Sayý 5, sayfa: 387-395. 6. Tarantilis, C.D. ve Kiranoudis, C.T., 2002. 'Using a Spatial Decision Support System for Solving the Vehicle Routing Problem', Information and Management, Cilt 39, Sayý 5, sayfa: 359-375. TEÞEKKÜR Firmanýn Þiretler Grubu Grup Baþan Yardýmcýsý Sayýn Etin Binbaþýoðlu'na bize gruplarýnda Sistem Tasarýmý Dersimizin proje çalýþmasýný yapma imaný tanýdýðý için, Teni Analist Sayýn Haan Bulur'a projenin her aþamasýnda bize her türlü desteði verdiði için teþeür ederiz. 31