Dr. Derda GÖKÇE¹, Prof. Dr. İlhan YETKİN², Prof. Dr. Mustafa CANKURTARAN³, Doç. Dr. Özlem GÜLBAHAR⁴, Uzm. Dr. Rana Tuna DOĞRUL³, Uzm. Dr. Cemal KIZILARSLANOĞLU³, Uzm. Dr. Muhittin YALÇIN² ¹GÜTF İç Hastalıkları ABD, ²GÜTF Endokrinoloji Bilim Dalı, ³HÜTF Geriatri Bilim Dalı ⁴GÜTF Biyokimya Bilim Dalı
Giriş ve Amaç Visinin like protein-1 (VILIP-1) Nöronal Kalsiyum Sensör proteinlerinden bir tanesidir. Nöronal Kalsiyum Sensör proteinleri nöronlarda kalsiyum aracılıklı sinyal iletiminde rol oynar. Kalsiyum aracılıklı sinyal iletimindeki bozukluklar Alzheimer Hastalığı nın patogenezinde önemli rol oynamaktadır.¹ 1- J Alzheimers Dis. 2015;47(1):17-32. doi: 10.3233/JAD-150060
Giriş ve Amaç Alzheimer Hastalığı nda erken dönemde dahi BOS düzeylerinde artış görülmektedir.¹ Santral Sinir Sistemi dışında aynı zamanda fare pankreası beta hücrelerinde de tanımlanmıştır ve glukoz ile stimüle olan insülin salınımında ve regülasyonunda rol oynadığını gösteren çalışmalar mevcuttur.² 1 J Alzheimers Dis. 2016 Jan 13;50(3):765-78 2 J Biol Chem. 2006 Aug 4;281(31):21942-53
Giriş ve Amaç Literatürde insülin salınımında rol alan bu proteinin diyabetik hastalardaki serum düzeyleri üzerinde yapılmış bir çalışma yok. VILIP-1 in diyabetik hastalardaki olası rolünü anlamak Demans patofizyolojisinde rolü olduğu düşünülen bu protein sayesinde diyabet ve demans arasında bu protein üzerinden ortak bir mekanizma olup olmadığını araştırmayı ve bunun kliniğe yansımasını görmeyi amaçladık
Metod GÜTF Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Polikliniği ve HÜTF Hastanesi Geriatri Polikliniği 40-84 yaş arası 68 T2DM hastası ve 14 sağlıklı gönüllü Tüm katılımcıların bilişsel fonksiyonları MMSE ile değerlendirildi. Sözlü ve yazılı onamları alındı GÜTF Etik Kurulu
Metod Son evre böbrek yetmezliği Dekompanse kalp yetmezliği Kronik karaciğer yetmezliği Son 5 yıl içinde malignite tanısı almış olanlar Gebeler Diyabetik nöropati dışında nörolojik sistem hasarına sebep olabilecek herhangi bir hastalığı bulunanlar çalışmaya alınmadı
Metod Hastalardan en az 8 saatlik açlık sonrası serum VILIP-1 düzeyleri için venöz kan örneği alındı. Sabah 08:00-10:00 arası 3000 rpm de 10 dk santrifuj -80 derecede saklandı Yeterli sayıya ulaşıldığında ELISA yöntemi ile proteinin serum düzeyleri saptandı
Metod 1. grup- Sağlıklı kontrol (n=14) 2. grup- Komplikasyonu olmayan diyabetikler (n=15) 3. grup- Mikrovasküler komplikasyonlu diyabetikler (n=15) 4. grup- Makrovasküler komplikasyonlu diyabetikler (n=18) 5. grup- Demanslı diyabetikler (n=20) olmak üzere 5 gruba ayrıldı
Bulgular 68 diyabetik hasta ve 14 sağlıklı kontrol 47 kadın 35 erkek Çalışmaya alınan T2DM li hastaların; %50 sinde hipertansiyon %42,6 sında albüminüri %26,5 inde nöropati %19,7 sinde retinopati %26 5 inde koroner arter hastalığı mevcuttu.
Kontrol (n=14) Demans (-) T2DM (n=48) Demans (+) T2DM (n=20) p değeri Yaş 51 (40-73) 51 (35-74) 77 (69-84) <0,001 E/K 9/5 17/31 9/11 <0,001 VKİ 25,7 (22,9-29,7) 30,2 (22,5-49,4) 26,4 (18,8-34,2) <0,001 Diyabet Yılı 6,0 (0-22) 7,0 (0-35) 0,328 HbA1c 6,7 (5,9-10,2) 7,4 (5,2-13,9) <0,001 Kreatinin 0,89 (0,66-1,01) 0,79 (0,53-1,4) 0,97 (0,41-1,39) <0,001 LDL 115 (76-135) 117 (39-186) 129 (71-201) 0,068 TSH 2,37 (1,43-3,70) 1,91 (0,47-5,2) 1,22 (0,42-5,40) <0,05 B12 287 (197-542) 274 (184-864) 311 (199-2000) 0,844
Grupların demografik verileri SKG (n=14) KsuzG (n=15) MikKG (n=15) MakKG (n=18) DemG (n=20) p değeri Yaş 51 (40-73) 51 (44-70) 49 (40-60) 59 (40-74)* 77 (69-84)* <0,001 E/K 9/5 3/12 5/10 9/9 9/11 0,147 VKİ 25,7 (22,9-29,7) 27,8 (22,5-44,4) 32,0 (22,9-38,0) 32,7 (23,0-49,4) 26,4 (18,8-34,2) <0,001 Diyabet Yılı 5 (0-22) 6 (0-17) 7 (0-15) 7,0 (0-35) 0,365 Grupların biyokimyasal verileri SKG (n=14) KsuzG (n=15) MikKG (n=15) MakKG (n=18) DemG (n=20) p değeri HbA1c 6,9 (5,9-9,9) 6,3 (5,6-9,2) 6,7 (5,9-10,2) 7,4 (5,2-13,9) 0,149 Kreatinin 0,89 (0,66-1,01) 0,69 (0,53-0,88) 0,89 (0,53-1,40)* 0,75 (0,54-1,29) 0,97 (0,41-1,39)* 0,004 LDL 115 (76-135) 138 (83-186) 109 (68-153) 105 (49-169) 129 (71-201) 0,051 TSH 2,37 (1,43-3,70) 1,86 (0,86-4,80) 2,0 (0,76-4,0) 1,74 (0,48-5,20) 1,22 (0,42-5,40) 0,086 B12 287 (197-542) 278 (184-712) 277 (206-587) 283 (203-864) 311 (199-2000) 0,979 (Parametrelerde medyan değerleri kullanılmıştır. Minimum ve maksimum değerler parantez içinde verilmiştir.) (SKG: Sağlıklı Kontroller Grubu, KsuzG: Komplikasyonsuz T2DM, MikKG: Mikrovasküler Komplikasyonlu T2DM, MakKG: Makrovasküler Komplikasyonlu T2DM, DemG: Demanslı T2DM grubu, AKŞ: açlık kan şekeri, ALT: Alanin Amino Transferaz, LDL: Düşük dansiteli Lipoprotein, B12: Vitamin B12 düzeyi)
Bulgular VILIP-1 düzeyleri sağlıklı kontrol grubu ile tüm diyabetikler arasında karşılaştırıldığında sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildi. (0,146 ng/ml-0,038 ng/ml) (p=0,056) *VILIP-1 düzeyleri ng/ml olarak verilmiştir
Bulgular Demansı olmayan diyabetik bireylerde sağlıklı gönüllülere göre daha düşük düzeyler (0,146 ng/ml-0,028 ng/ml) (p=0,019) Demanslı diyabetik bireylerdeki düzeyler demansı olmayan diyabetik bireylere göre daha yüksek (0,083-0,028 ng/ml) (p=0,001) *VILIP-1 düzeyleri ng/ml olarak verilmiştir
Bulgular Komplikasyonsuz, mikrovasküler ve makrovasküler grupları arasında yapılan analizde serum VILIP-1 düzeyleri farklı değildi. (p= 0,349) *VILIP-1 düzeyleri ng/ml olarak verilmiştir
Bulgular Yapılan subgrup analizinde nefropati, nöropati, retinopati, periferik arter hastalığı, serebrovasküler hastalık veya koroner arter hastalığı bulunması VILIP-1 düzeylerinde istatistiksel olarak anlamlı değişikliğe yol açmadı Diyabetik nöropatisi olan hastalarda VILIP-1 düzeyleri Demans dışı diğer diyabetiklere göre yüksek bulundu ancak sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı çıkmadı (p=0,063)
Bulgular Çalışmaya katılan tüm bireyler ele alındığında erkekler ile kadınlar arasında VILIP-1 düzeyleri benzer (p=0,690) Demans yılı, diyabet yılı, metformin kullanımı, insülin kullanımı gibi faktörler serum VILIP-1 düzeyinde anlamlı değişikliğe yol açmıyor
Bulgular Spearman Korelasyon Analizi VILIP-1 Correlation Coefficient Yaş Cre HbA1c AKŞ VKİ,218 *,292 ** -,085 -,004 -,240 * Sig.(2-tailed),049*,008*,448,973,039* *Cre: Kreatinin, AKŞ: Açlık Kan Şekeri, VKİ: Vücut Kitle İndeksi,
Tartışma ve Sonuç Tarawneh ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada BOS düzeyleri bilişsel fonksiyonları normal olan bireylerde 0,396 ng/ml, Alzheimer hastalarında ise 0,520 ng/ml olarak saptanmıştı. Plazma VILIP-1 düzeyleri ise bilişsel fonksiyonları normal olan bireylerde ortalama 0,090 ng/ml, Alzheimer hastalarında ortalama 0,102 ng/ml olarak bulunmuştu Ann Neurol 2011 Aug;70(2):274-85
Tartışma ve Sonuç Demans dışı diyabetiklerde düşen VILIP-1 düzeyleri bu hastalardaki bozulmuş stimüle insülin salınımının göstergesi olabilir. Ancak neden/sonuç ilişkisini net olarak ortaya koymak için daha fazla çalışma gerekmektedir. Demans geliştiğinde muhtemel nöron hasarı ile birlikte serum VILIP-1 düzeyleri artmaktadır.
Tartışma ve Sonuç Mikrovasküler veya makrovasküler komplikasyon gelişimi ile serum VILIP-1 düzeylerinde anlamlı değişiklik olmasa da diyabetik nöropati hastaları için yapılacak daha kapsamlı bir çalışma bu konuda anlamlı sonuçlar ortaya çıkarabilir İleriki çalışmalarla diyabetik nöropati için kullanılabilecek bir belirteç olabilir mi?
Sonuç Çalışmamızda Alzheimer hastalığı için olası bir belirteç adayı olan VILIP-1 in demansı olmayan diyabetiklerde kontrole göre düzeylerinin düştüğü, demansif hastalarda ise demansı olmayan diyabetiklere göre yükseldiğini gösterdik Alzheimer için belirteç olarak kullanılabileceği gösterilen bu proteinin periferik kandaki düzeylerinin diyabet varlığında normalden daha düşük olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır
Teşekkürler