OSMAN IŞIK KPSS KONU TEKRARI 15.05.2016
www.alfa.com.tr KÖK : Kelimenin en anlamlı küçük parçasıdır. Ölç ü F.kök Y.e Çevir e F.Kök Y.e Çevir e ci Y.e Y.e Dert leş İ.Kök Y.e 1. İsim Çekim Ekleri İsmin hal ekleri ( i-e-de-den) İyelik ekleri (Aşk ım ) Tamlama ekleri ( Kazma ın sap ı) Çokluk ekleri ( lar ) 2. Fiil Çekim Ekleri Kipler a) Haber Kipleri (di-miş-yor-makta-acak-ar) b) Dilek (Tasarı) Kipleri (meli-a-se) Şahıs Ekleri ( çalış-tı-m) SÖZCÜKTE YAPI Sıva dı Kökteş Ortak Kök GÖVDE : Kelimenin yapım eki almış halidir. Gövdeden türemiş En az iki tane yapım eki olmalı İki tane yapım eki varsa gövdeden türemiş Çekim Ekleri : Eklendiği sözcüğün anlamını ve türünü değiştirmeyen eklerdir. Not : Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir Yapım Ekleri : Eklendiği sözcüğün anlamını ve türünü değiştiren eklerdir. 1. İsimden İsim Yapan Yapım Ekleri - cı Yaban cı İ.Kök İ.İ.Y.E - ca Güzel ce İ.Kök İ.İ.Y.E - cak (I)sı - cak İ.Kök İ.İ.Y.E - lı Sancı lı İ.Kök İ.İ.Y.E - lık Kitap - lık İ.Kök İ.İ.Y.E - sız Ev - siz İ.Kök İ.İ.Y.E - daş Vatan daş İ.Kök İ.İ.Y.E - cil Ben - cil İ.Kök İ.İ.Y.E (I) Ünlü düşmesi
www.alfa.com.tr SÖZCÜKTE YAPI 2. İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri - a Oyun a İ.Kök İ.F.Y.E u Ünlü düşmesi i Beniz - e İ.Kök İ.F.Y.E i Ünlü düşmesi ar Sarı - ar İ.Kök İ.F.Y.E -ı Ünlü düşmesi r Kara - r İ.Kök İ.F.Y.E imse Az - ımsa İ.Kök İ.F.Y.E I Alçak - l İ.Kök İ.F.Y.E k Ünlü düşmesi 3. Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri - ı Sar (ı)l - n Sev - (i) - n - t Ağla t F.Kök F.F.Y.E F.Kök F.F.Y.E F.Kök F.F.Y.E - r İç - (i) - r - dır Dol dur - ş Gör üş F.Kök F.F.Y.E F.Kök F.F.Y.E F.Kök F.F.Y.E
www.alfa.com.tr SÖZCÜKTE YAPI 4. Fiilden İsim Yapan Yapım Ekleri - ak Kavuş ak u Ünlü düşmesi - gı Say gı - gın Bay gın - gan Üret gen (ken) F.Kök F.i.Y.E F.Kök F.i.Y.E F.Kök F.i.Y.E F.Kök F.i.Y.E - ı Çat ı F.Kök F.i.Y.E - ım Bak ım F.Kök F.i.Y.E - ın Ak ın F.Kök F.i.Y.E - ık Isır ık F.Kök F.i.Y.E Not :Fiilimsi eklerinin tamamı fiilden isim yapan yapım eklerine örnektir Zarf Fiil (Bağ Fiil) : -ken alı esiye -ince ip arak dıkça -e meden dığında -casına maksızın r mez a a Sıfat Fiil (Ortaç) : - an ası mez ar dik - ecek - miş İsim Fiil : - ma y ış mak Soru tipleri Yüklem kökü tür bakımından Sözcük yapı bakımından İsim / Fiil Basit /Türemiş/Birleşik
www.alfa.com.tr FİİLDE YAPI 1. Basit Yapılı Fiil Fiiler Yapım eki almamış fiillerdir. Çöz ü yor um (F.Kök) (Kaynaştırma) (Kip eki) (Şahıs eki) 2. Türemiş Yapılı Fiiler Yapım eki almış fiillerdir. Yapım eki almış fiillerdir. Ayır ı l dı m (ı) Ünlü Düşmesi (F.Kök) (Y.E) (Y.E) (Kip eki) (Şahıs Eki) Baş la dı nız (İ.Kök) (Y.E) (Kip eki) (Şahıs Eki) 3. Birleşik Fiiller A ) Kurallı Birleşik fiiller Not : Her zaman birleşik yazılırlar (Fiil) + (Fiil)
FİİLDE YAPI a) Kurallı birleşik fiil ( - abil ) Not : Yeterlilik fiilinin olumsuzunda -bil düşer - a kalır. Gelebilirsin Fiil + Fiil Çözebilmişsin Fiil + Fiil Çöz e me miş sin BİRLEŞİK Çöz me miş sin BASİT b) Tezlik fiili ( iver ) Hemen, Acil Görüvermiş - Olumsuzu Görmeyivermiş Görüvermemiş Temizleyiversin Kaynaştırma Ünsüzü Gel e mez sin BİRLEŞİK Gel mez sin BASİT Ör / Soruların tamamını hızlıca çözüvermiş. Hızlıca gereksiz sözcük Ör / Ağır ağır çıkıvermiş merdivenlerden. Ağır ağır çelişen sözcük c)yaklaşma Fiili (eyaz) Az kalsın neredeyse Çocuk bisikletten neredeyse düşeyazmış Gereksiz Sözcük d) Süreklilik Fiili ( egel edur ekal ) Süregel Gidedur Donakal Bitişik yazılır www.alfa.com.tr
www.alfa.com.tr FİİLDE YAPI B) Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller et al- kıl - buyur- bulunmak eyle Terk et Fark et Arz et Ayrı yazılır Hapis ol Hapsal Akis et Akset Zan et Zannet Ünlü düşmesi,ünsüz türemesinde bitişik yazılır. Ör / Şadıman sınavı kazanamadığı için çok hasta oldu. Anlatım bozukluğu hastalandı. Ör / Süleyman ın pişirdiği yemek henüz olmadı. Pişmedi Yüklem C) Anlamca Kaynamış ve Kalıplaşmış Birleşik Fiiler Mastarlı deyimlerin tamamı kalıplaşmış birleşik fiilere örnek olur. Dert yanmak Çene çalmak Dirsek çürütmek Ayrı yazılır Aşermek Vazgeçmek Başvurmak Varsaymak Öngörmek Bitişik Yazılırlar Defol Malol İlk kelime Anlamsız oldukları için bitişik yazılırlar
SES BİLGİSİ 1. Ünlü Düşmesi İleri le -İlerle Türeme Sızı la -Sızla sırasında Kıvır ıl -Kıvrıl düştü Yumurta la -Yumurtla Akıl ı -Aklı Çekim eki Gönül ü -Gönlü aldığında Fetih i -Fethi düştü 3. Ünlü Daralması 5. Ünsüz Yumuşaması Kelime geniş ünlü ie (a,e,o,ö) bitecek Kelime yor ekini alacak Geniş ünlüler dar ünlüye (ı,i,u,ü) dönecek Ağla yor-----ağlıyor Bağla yor----bağlıyor Ünlüler ve Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları Kelime (p,ç,t,k)ile bitecek Kelime ünlü ile başlayan ek alacak (p,ç,t,k) sesleri ((b,c,d,g,ğ) ye dönüşecek ÖR / Kebap ı Çiçek i Renk i Tokat ı Kebabı Çiçeği Rengi Tokadı Ne asıl ---- nasıl O öyle ---- öyle Kahve altı- kahvaltı Ne için -----niçin Emir et ---- emret Kahır ol kahrol Kayıt ol - Kaydol Sağlam Sa-p-a-sağlam Yalnız Ya-p-a-yalnız Aşınma sırasında düştü Birleşme sırasında düştü 2. Ünlü Türemesi Az - ı - cık Bir - i - cik Genç - e - cik Dar - a - cık De diye Ye yiye Ne niye Sen e > Sana www.alfa.com.tr Kural dışı daralma var 4. Ünlü Değişmesi Ben e > Bana Kelime Fıstıkçı şahap ünsüzleriyle bitecek Kelime c,d,g eklerini alacak c,d,g sesleri ç,t,k seslerine dönüşecek ÖR / Bit gi Bitki Git ti Gitti Herkes ce Herkesçe 3-4-5-40-60-70 sayılarıyla biterse ve de ekini alırsa de ekide te ye dönüşür Bazı kelimelerde aykırılık görülebilir, Bunlar yazım hatası değildir. ÖR / Yap ıt İç i Bak ı yor Ot u Süt ü Saat -i 6.Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşmesi) 1970 te Doğru 1970 de Yanlış
www.alfa.com.tr SES BİLGİSİ 7. Ünsüz Türemesi Yardımcı eylemle kurulan birleşik fiilerde görülür His et Hisset Af et Affet Zan et Zannet Not :Bazı tek heceli kelimelere iyelik eki geldiğinde kelimenin son sesi ikizleşir. Şık ı Şıkkı Sır ı Sırrı Zan ı Zannı Hak ı Hakkı Hat ı Hattı Red i Reddi Ünlüler ve Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları 8. Ünsüz Düşmesi Genellikle k sesiyle biten kelimelerde görülür. Ör / Minik cik Minicik Sıcak cık Sıcacık Ufak cık Ufacık Alçak l Yüksel - ı Küçük l Ufak l Alçal Yüksel Küçül Ufal Alt teğmen Asteğmen Üst teğmen Üsteğmen 9. Kaynaştırma YaŞaSıN İki ünlü arasında görülür. ÖR/ Evi n i İki ş er Çok nadirde olsa ünlü ünsüz arasına da girer. ÖR/ Arası n da n Kaynaştırma 10. N B Uyumu YANLIŞ DOĞRU SÜNBÜL SÜMBÜL TENBEL TEMBEL ÇENBER ÇEMBER İstanbul,Safranbolu, binbaşı,onbaşı, sonbahar ( HARİÇ ) 11. Ulama (Vasl) Kuşum Aydın Bülent Ersoy Cemil İpekçi Fatih Ürek
YAZIM KURALLARI www.alfa.com.tr A) Bitişik yazılan birleşik kelimeler Narçiçeği Kargaburnu Aslanağzı Birleşik kelimelerden her ikisi ya da ikincisi gerçek anlamının dışında kullanılırsa bitişik yazılır. Bayrampaşa Kemalpaşa Necatibey Kişi adları unvanlarıyla beraber yer ismi olarak kullanılırsa bitişik yazılırlar. Güneydoğu Kuzeybatı Güneybatı Ara yönler bitişik yazılır. Ayakaltı Akşamüzeri Suçüstü alt,üst,üzeri kelimeleri ikinci kelime olursa ve soyut anlamda kullanırsa bitişik yazılır. Şıpsevdi Dedikodu Oldubitti Çıtkırıldım Birleşik kelimelerden her ikisi ya da ikincisi bilinen geçmiş zaman (-di) ekini alırsa bitişik yazılır. Külyutmaz Çokbilmiş Hacıyatmaz Biçerdöver Birleşik kelimelerden her ikisi ya da ikincisi sıfat fiil (an, ası, mez, ar, dik ecek, miş)eklerini alırsa bitişik yazılır. Alaşağı Sıkboğaz Ateşkes Birleşik kelimelerden her ikisi ya da ikincisi emir kipiyle çekimlenirse bitişik yazılır. (Yapboz) Elebaşı Yılbaşı Ustabaşı baş kelimesi ikinci kelime olursa ve yönetici ya da lider anlamında kullanılırsa bitişik yazılır. Başyapıt Başkişi Başyazar baş gövdeden ayrılmaz. Eloğlu Elkızı İnsanoğlu oğul ve kız kelimeleri ikinci kelime olursa bitişik olarak yazılır Hanımefendi Beyefendi Hocaefendi Beyzade zade ve efendi kelimeleri ikinci kelime olursa kelime bitişik yazılır. Herhangi Hiçbir Birçok Birkaç Beligisiz zamir ve sıfatlar bitişik yazılır. Orduevi Bakımevi Doğumevi ev kelimesi ikinci kelime olursa bitişik yazılır.
YAZIM KURALLARI www.alfa.com.tr A) Ayrı yazılan birleşik kelimeler Köpek balığı Bal arsı Ana kuzusu Kuru yemiş Birleşik kelimelerden ikincisi gerçek anlamını yitirmişse ayrı yazılır. Koşar adım Bakar kör Görünmez kaza Sıfat fiil ekleri birinci kelime olursa ayrı yazılır. Çörek otu Kuş üzümü Yer elması İkinci kelime bitki türüyse ayrı yazılır. Ateş kırmızısı Limon sarısı Boncuk mavisi Renk bildiren kelimeler ayrı yazılır. Alt geçit Oltu taşı Duvar saati Yer altı Yer üstü Bağ bozumu Hafta başı Hafta sonu Şey Şeytan hariç her zaman Nesne,eşya ve alet adlarında biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır. alt,üst kelimeleri ikinci kelime olursa ve somut anlamda kullanılırsa ayrı yazılır. Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır Ayrı Yazılır. Çağ dışı Sıra dışı Yasa dışı Yurt içi Yanı sıra Hafta içi Alt yazı Üst kat Ön söz Ana kucağı Art niyet Dış hat İç savaş Peşin hüküm Tek eşli Arka plan iç,dış,sıra kelimeleriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır. Altlarını çizdiğimiz kelimeler birinci kelime olursa birleşik kelime ayrı yazılır Anayasa Anadolu Pek çok İstisnadır İstisnadır İstisnadır
YAZIM KURALLARI -2 www.alfa.com.tr de nin Yazımı : de cümleden çıkartıldığında cümle yapısında bozukluk olmazsa de bağlaçtır ve ayrı yazılır. ÖR / Çocuğun durumunu ona da söyledim. Not : Bağlaç olan de nin ta,te şekli yoktur. ÖR / Bu sınav hiç te kolay değilmiş. te bağlaçtır ve o yüzden te ile yazılmaz. ki nin Yazımı : ki ekinden sonra ya ler ya ni takısını getirelim ve sadece getirdiğimiz kelimeyi okuyalım. - ler ÖR / Erken çıkalım ki yemeğe yetişelim. - ni Yukarıdaki örnekte olduğu gibi ler,ni ekleri kelimeye getirilemedi. O yüzden ki ayrı yazılır. ÖR / Ayrılsak da beraberiz. da bağlaç. ÖR / Timsahlar, karada ve suda yaşayabilir. da ek oldukları için bitişik yazılır. ÖR / Elindeki - ler kalemi Buğra ya verir misin? - ni ki olan kelimeye hem ler hem ni ekini getirdik o yüzden bitişik yazılır. mi nin Yazımı : Soru olan mi önündeki kelimeden her zaman ayrı yazılır ve mi den sonra gelen ekler ise her zaman bitişik yazılır. ÖR / Bugün seninle sinemaya gidebilir miyiz?
YAZIM KURALLARI -2 www.alfa.com.tr İKİLEMELERİN YAZIMI İkilemeler her zaman ayrı yazılır. El ele Yan yana Art arda Diz dize Caiz olmayanlar ayrı yazılır İstisna: Gitgide bitişik yazılır. KISALTMALARIN YAZIMI TRT ODTÜ - DSİ T.R.T O.D.T.Ü D.S.İ SGK da çalışıyorum. DOĞRU Artık Nokta Yok!!! YANLIŞ YANLIŞ Se Ge Ke şeklinde okunur ve baş harfleri alınarak yapılan kısaltmalara gelen ekler açık okunuşa göre gelmez. TUBİTAK ta bir sürü dosyam var. Kelime gibi okunan kısaltmalara gelen ekler kelimeye gelir gibi getirilir. Prof.(profesör) Alb.dan fırçayı yedik. Kelime kısaltmalarda gelen ekler açık okunuşa göre getirilir. M ( Metre) L ( Litre ) g (Gram) Sonuna nokta konmaz SAYILARIN YAZIMI Sayılar çek ve senet hariç her zaman ayrı yazılır. Bir yıl üç yüz altmış beş gündür. 2. nci 2 inci 2 nci 8 er Sekizer YANLIŞ YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU
BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER Kurum, kurul ve kuruluş isimleri Din ve Mitolojide geçen kelimeler Kurum, kurul ve kuruluş isimlerine gelen ekler kesme işaretiyle asla ayrılmaz. İstisna: Avrupa Birliği ne Devir, dönem ve çağ isimleri İstisna: sırat köprüsü, cennet, şeytan, melek, peygamber Unvanlar ve lakaplar Türk sanat müziği, divan edebiyatı, halk edebiyatı, Türk edebiyatı şeklinde yazılır. Yön isimleri özel isimden önce gelirse büyük sonra gelirse küçük harfle başlar Özel isimden türeyen kelimeler Hitaplar Kitap, dergi ve gazete isimleri Yapıt İsimleri Coğrafi isimler Yer isimleri Özel gün ve geceler Dini ve resmi bayramlar Arnavut ciğeri, Ankara keçisi, Rus salatası,ali amca, Hatice teyze www.alfa.com.tr Osmanlı akçesi, Amerikan doları, Türk lirası, Roma sikkesi
www.alfa.com.tr TEMEL ÖGELER İlk bulunacak ögedir. Tüm sorular yükleme sorulur Fiiller ve isim soylu kelimelerden oluşur. Ögeler bulunurken tamlamalar, deyimler ve söz öbekleri asla ayrılmaz. CÜMLE BİLGİSİ CÜMLENİN ÖGELERİ neyi, kimi Not: Belirtisiz nesne ile yüklem arasında farklı bir öge yer almaz. ne Not-1: Fiil cümlelerinde vurgulanan öge (en önemli öge) yüklemin hemen önündeki öğedir. Not-2: İsim cümlelerinde vurgulanan öge (en önemli öge) yüklemin kendisidir. -an kim? -an ne? İkinci bulunacak ögedir. YARDIMCI ÖGELER (Yer Tamlayıcısı) Not: e de den ekleri olmak zorunda nereye, nerede, nereden, neye, neyde, neyden, kime, kimde, kimden (Belirteç) nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin, nereye (İlgeç) ne ile, kimin ile BAĞLAMA OPERASYONU Köyün ağası dün akşam köy meydanında köy bekçisini sopayla dövdü
www.alfa.com.tr Yüklemin Yerine Göre Cümleler CÜMLE ÇEŞİTLERİ (TÜRLERİ) Yapısına Göre Cümleler Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Tek yüklemi olup içinde farklı bir yargı bulunmaz. Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir. Yüklemi bulunmayan söz öbekleridir. Yüklemin Türüne Göre Cümleler Yüklemin türü isim olan cümlelerdir. Yüklemin türü fiil olan cümlelerdir. Anlamlarına Göre Cümleler : İçinde -ma -maz -sız bulunmaz. : İçinde -ma -maz -sız bulunur. Yapısına göre olumlu anlamına göre olumsuz cümleler: Yapısına göre olumsuz anlamına göre olumlu cümleler: Tek yüklemi olup içinde fiilimsi olan cümlelerdir. Tek yüklemi olup içinde şart eki (-se sa) olan cümlelerdir. Tek yüklemi olup içinde ki bağlacı bulunan cümlelerdir. Tek yüklemi olup içinde doğrudan anlatım bulunan cümledir. En az iki yüklemi olup virgül veya noktalı virgülle birbirine bağlanan cümlelerdir. Not: Öge ortaklığı varsa bağımlı sıralı, yoksa bağımsız sıralı. En az iki yüklemi olup bağlaçla birbirine bağlanan cümlelerdir. Not: Öge ortaklığı varsa bağımlı bağlı, yoksa bağımsız bağlı. Dün aldığım kitabı masanın üstünde unutmuşum. Evin reisi Ömer yoğun çalışır, patrondan azar işitir.